UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY

im. Komisji Edukacji Narodowej

W KRAKOWIE

Wydział Humanistyczny

Instytut Politologii

Kierunek: administracja (studia niestacjonarne)

DOMINIKA WIEWIÓR

RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ –
FUNKCJE I ZADANIA

Praca licencjacka

napisana pod kierunkiem

prof. dr hab. Janina Pach

Kraków 2012

Rada Polityki Pieniężnej – funkcje i zadania

Wstęp

Rozdział I Rada Polityki Pieniężnej w systemie finansowym

1.1 Historia bankowości centralnej w Polsce
1.2 Bank centralny jako podstawa współczesnego systemu bankowego
1.3 Istota niezależności banku centralnego
1.4 Rada Polityki Pieniężnej jako organ Narodowego Banku Polskiego

Rozdział II Polityka monetarna jako przedmiot Rady Polityki Pieniężnej

2.1 Cele polityki monetarnej
2.1.1 Cel inflacyjny
2.1.2 Wzrost gospodarczy
2.1.3 Cel monetarny
2.2 Instrumenty polityki monetarnej
2.3 Polityka ekspansywna i restrykcyjna – bieżąca polityka Narodowego Banku Polskiego

Rozdział III Charakterystyka głównych obszarów działalności Rady Polityki Pieniężnej

3.1 Ustalanie stopy rezerwy obowiązkowej banków komercyjnych
3.2 Ustalanie stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego
3.3 Zatwierdzenie planu finansowego i przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego
Narodowego Banku Polskiego
3.4 Przedkładanie Sejmowi corocznie ustalanych założeń polityki monetarnej oraz sprawozdania z ich wykonania
3.5 Ustalanie górnej granicy wysokości zadłużenia zagranicznego Narodowego Banku Polskiego

Rozdział IV Organy pełniące funkcje i zadania Rady Polityki Pieniężnej w wybranych krajach europejskich

4.1 Polityka monetarna w Wielkiej Brytanii
4.2 Polityka monetarna w Niemczech
4.3 Instytucje polityki monetarnej w innych krajach Unii Europejskiej

Podsumowanie
Bibliografia
Wykaz tabel i rysunków

Wstęp

Polityka pieniężna jest obok polityki fiskalnej drugą najważniejszą składową polityki gospodarczej państwa. Prowadzenie polityki monetarnej w Polsce jest zadaniem Narodowego Banku Polskiego.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie jak ważną rolę w kreowaniu polityki monetarnej odgrywa Rada Polityki Pieniężnej. Niniejsza praca składa się z wstępu, czterech rozdziałów oraz podsumowania.

Ponieważ Rada Polityki Pieniężnej jest jednym z organów NBP, rozdział pierwszy poświecony jest roli Narodowego Banku Polskiego jako podmiotu polityki pieniężnej. Oprócz historii, funkcji i zadań jakie pełni polski bank centralny, omówiono także kwestię jego niezależności. Ważnym elementem tegoż rozdziału jest wprowadzenie do tematyki związanej
z kompetencjami Rady Polityki Pieniężnej. Przedstawiony został cały wachlarz konstytucyjnych uprawnień Rady, część z nich została szerzej omówiona w dalszej części pracy. Ponad to zaprezentowano dwa pozostałe organy Narodowego Banku Polskiego, którymi są Prezes i Zarząd.

Rozdział drugi dotyczy samej polityki monetarnej, która stanowi obszar działalności Rady Polityki Pieniężnej. W tym miejscu przedstawiono definicję polityki monetarnej oraz klasyfikację jej celów. Omówiono trzy najważniejsze z nich: cel inflacyjny, gdzie przedstawiono realizację obowiązującej obecnie strategii bezpośredniego celu inflacyjnego, cel monetarny oraz wzrost gospodarczy. Ponad to przedstawiono instrumenty, za pomocą których bank centralny kieruje polityką pieniężną. Dodatkowo wspomniano o dwóch rodzajach polityki pieniężnej (polityce ekspansywnej i restrykcyjnej), jakie prowadzi bank centralny w zależności od sytuacji gospodarczej państwa.

W rozdziale trzecim przedstawiono charakterystykę głównych obszarów działalności Rady Polityki Pieniężnej. Omówiona została kwestia ustalania stóp procentowych i rezerwy obowiązkowej banków komercyjnych oraz między innymi temat sprawozdawczości Rady.

Rozdział czwarty poświęcony jest w całości polityce monetarnej w innych krajach Unii Europejskiej. Przedstawiono zadania oraz najważniejsze organy decyzyjne banków centralnych zarówno w tych państwach, które należą do strefy euro, jak również tych pozostających po za nią.

Rozdział I – Rada Polityki Pieniężnej w systemie finansowym

1.1 Historia bankowości centralnej w Polsce

Powołanie banku narodowego w Polsce było przedmiotem dyskusji od lat 60. XVIII wieku. Podejmowano w nich zagadnienia emisji pieniądza narodowego oraz finansowania potrzeb Skarbu Państwa, biorąc pod uwagę także doświadczenia innych krajów
w funkcjonowaniu ich banków emisyjnych. W związku z utraceniem przez Polskę niepodległości powrót do tych rozważań możliwy był dopiero po 1815 r. W styczniu 1828 r. utworzono Bank Polski, powołany dekretem cara Mikołaja I, ówczesnego władcy Królestwa Polskiego. Bank Polski był bankiem emisyjnym, pełnił funkcję banku państwa po przez prowadzenie rachunków rządowych, obsługę długu publicznego i udzielanie państwu pożyczek. Dodatkowym zadaniem Banku Polskiego było prowadzenie rachunków depozytowych instytucji publicznych oraz podmiotów i osób prywatnych. Wspierał również procesy uprzemysłowienia poprzez działania takie jak kredytowanie przedsięwzięć infrastrukturalnych we wszystkich dziedzinach gospodarki. Angażował się także bezpośrednio w działalność gospodarczą administrując państwowymi przedsiębiorstwami górniczymi i hutniczymi¹. Przy braku innych dużych banków Bank Polski stał się
w ówczesnej Rzeczpospolitej najważniejszą instytucją kredytową.

Sytuacja i szanse rozwoju Banku Polskiego uwarunkowane były poprzez sytuację polityczną oraz postawę zaborcy, który zmierzał do likwidacji odrębności ustrojowej
i instytucjonalnej Królestwa Polskiego już od roku 1840. Utworzenie w roku 1860 rosyjskiego Banku Państwa rozpoczęło proces ograniczania kompetencji i zakresu czynności Banku Polskiego, który finalnie doprowadził do jego likwidacji 1 stycznia 1886 r.² Od tego momentu do zakończenia I wojny światowej na terenie Polski obowiązywały systemy monetarne zaborców – Austrii, Rosji i Niemiec.

W latach 1917-1923 rolę emitenta wspólnej waluty pełniła Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, założona jeszcze w trakcie wojny (9 grudnia 1916 r.) przez niemieckie władze okupacyjne na terenie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego. Poza drukowaniem wspólnej waluty jaką była marka polska, PKKP drukując pieniądze finansowała także potrzeby kredytowe. Okres końca wojny oraz konieczność obrony wschodnich granic po jej zakończeniu pogłębiły zadłużenie państwa, a nieustająca pomoc PKKP powodowała dynamiczny wzrost inflacji oraz proporcjonalny spadek wartości waluty. Kiedy w 1923 roku wzrost cen dóbr z miesiąca na miesiąc sięgał 50%, a inflacja przemieniła się w hiperinflację, katastrofa monetarna była już faktem³. Pod koniec 23’ kiedy ceny w skali miesiąca rosły
o ponad 150%, stanowisko premiera objął Władysław Grabski, zachowując jednocześnie posadę ministra skarbu. Zgodnie z planem zrównoważenia budżetu, uzyskania dochodów
z podatku majątkowego i zmniejszeniu zadłużenia zagranicznego, 11 stycznia 1924 roku uchwalono ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej. Zaledwie 9 dni później ustanowiono statut Banku Polskiego SA, który jako monopolista w emisji pieniądza miał uzyskać niezależność. W tym celu zgodnie ze wzorcami krajów europejskich Bank Polski powstał jako spółka akcyjna. 1% udziałów zachował dla siebie skarb państwa, pozostałe udziały zostały wykupione przez 176 tyś akcjonariuszy. Bank rozpoczął swoją działalność
28 kwietnia 1924 roku od wymiany starych marek polskich na nowe polskie złote w relacji 1800000 : 1, czyli do ówczesnej wartości franka szwajcarskiego. W 1925 roku nałożenie się kryzysu przemysłowego i załamania w bilansie płatniczym, oraz wielkiego nieurodzaju zbóż doprowadziły do znacznego osłabienia kursu złotego. Po wycofaniu się banku centralnego
z obrony kursu złotego przy złej koniunkturze znów pojawił się deficyt budżetowy, ponownie finansowany z druku pustych pieniędzy, a za nim inflacja sięgająca 15%, oraz długotrwała destabilizacja złotego, którą unormowała dopiero pożyczka międzynarodowa w 1927 roku. Do końca okresu międzywojennego złotówka pozostała stabilną i silną walutą⁴.

Nowym bankiem emisyjnym stał się Narodowy Bank Polski, który rozpoczął działalność 15 stycznia 1945 r. Początkowo funkcjonował jako bank państwowy pod nadzorem ministra skarbu. NBP szybko skupił świetne kadry, w tym sztab pracowników Banku Polskiego. Ich fachowe umiejętności i doświadczenie były wielką siłą NBP przez wiele lat. NBP wstępnie przyjął zasady ze statutu Banku Polskiego, który uległ likwidacji w 1951 r. Zakładano, że NBP będzie bankiem emisyjnym, nieangażującym się w bezpośrednie finansowanie przedsiębiorstw. Jednak szybko gospodarka nakazowo-rozdzielcza zasadniczo zmieniła rolę NBP i pieniądza. Już na początku 1946 r. powierzono NBP kontrolę finansową i bezpośrednie finansowanie górnictwa, hutnictwa i przemysłu włókienniczego⁵. NBP stopniowo stawał się „monobankiem” – monopolistą w dziedzinie zarówno emisji pieniądza, jak również udzielania kredytu i gromadzenia oszczędności. Innymi słowy, stawał się kolosem, ale zależnym od zewnętrznych decyzji politycznych i administracyjnych.

W latach 80. miał miejsce szereg reform, które spowodowały zmiany w polskiej bankowości centralnej, jak również zmiany w ustroju kraju. Nowa sytuacja prawna sprawiła, iż NBP stał się przede wszystkim bankiem emisyjnym, pełnił funkcje banku banków oraz banku Państwa. Nadawał kształt polityce monetarnej oraz odpowiadał za rozwój
i funkcjonowanie systemu bankowego⁶. Zgodnie z ustawą o NBP z 1989r. najważniejszym celem banku centralnego było umacnianie pieniądza polskiego oraz współdziałanie w realizacji polityki gospodarczej państwa⁷.

Polski bank centralny był niezależny od decyzji rządu, współpracował z nim jedynie
w kwestiach takich jak polityka dewizowa i kursowa. Ponad to NBP posiadał osobowość prawną i majątek odrębny od Skarbu Państwa.

Dodatkowo NBP stał się podmiotem nadzoru bankowego, odpowiadał za licencjonowanie banków oraz miał prawo do kontroli ich działalności. Znaczący był również fakt, iż podmioty prywatne i zagraniczne otrzymały możliwość zakładania nowych banków.
Wprowadzone zmiany miały duże znaczenie dla niezależności NBP. Aczkolwiek przyjęcie rozwiązania, w którym Sejm uchwalał założenia polityki pieniężnej, ustalał zasady kształtowania podaży pieniądza i wysokości stóp procentowych, a także decydował o kursie walutowym, znacznie ograniczyło suwerenną działalność polskiego banku centralnego.

Zdecydowanie najistotniejszym rozwiązaniem, które zagwarantowało niezależność NBP było uchwalenie 2 kwietnia 1997r. Konstytucji RP oraz nowej ustawy o NBP z dnia 29 sierpnia 1997 r. Art. 227 Konstytucji określił pozycję banku centralnego wskazując cel działania, podstawowe kompetencje oraz strukturę organizacyjną. Nowa ustawa konkretyzuje zapisy tegoż artykułu. Nowe rozwiązania sprzyjały apolityczności NBP oraz związały prowadzenie polityki pieniężnej z nowym organem – Radą Polityki Pieniężnej. W Konstytucji dodatkowo umieszczony został zakaz finansowania deficytu budżetowego państwa kredytem NBP. Ponad to na nowo uregulowano stosunki pomiędzy rządem, Sejmem i NBP. Kwestia sprawowania nadzoru nad bankami przekazana została Komisji Nadzoru Bankowego działającej po za strukturą NBP, natomiast jego realizacją zajął się wydzielony w strukturze NBP Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego. Rozwiązanie to można określić jako kompromis pomiędzy dotychczasową sytuacją, a potrzebą całkowitego wyodrębnienia nadzoru ze struktur NBP⁸.

Od 1 maja 2004 roku Polska jest członkiem Unii Europejskiej, NBP członkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych, jako bank centralny państwa członkowskiego
z derogacją⁹.

1.2 Bank centralny jako podstawa współczesnego systemu finansowego

Bank centralny jest głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki pieniężnej każdego państwa. Do jego podstawowych zadań należy finansowanie i kontrola innych instytucji finansowych danego kraju. Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego
do najważniejszych funkcji banku centralnego należy zaliczyć:

1. pełnienie roli agenta kredytowego i fiskalnego rządu,

2. przechowywanie rezerw banków komercyjnych,

3. przechowywanie rezerw krajowych oraz złota i walut obcych,

4. emitowanie znaków pieniężnych¹⁰.

Rolę banku centralnego w Polsce pełni Narodowy Bank Polski (NBP) – jest instytucją państwową, posiadającą osobowość prawną, nie podlegającą wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych. Obszarem działalności NBP jest terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, a siedziba mieści się w Warszawie. Kapitał NBP w całości należy do Państwa.
Jego zadania zostały określone w art. 227 Konstytucji RP¹¹, Ustawie o Narodowym Banku Polskim¹² oraz w Ustawie Prawo bankowe¹³. Zgodnie z art. 227 Konstytucji RP Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Przysługuje mu wyłączne prawo jego emisji oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej w kraju. Uściślając ten zapis,
w art. 3 ustawy o NBP określa się, że celem działalności NBP jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”. Ustawa o Narodowym Banku Polskim konkretyzuje, iż do jego zadań należy:

1. organizowanie rozliczeń pieniężnych

2. prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi

3. prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami

4. prowadzenie bankowej obsługi budżetu

5. regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

6. kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego

7. opracowanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej

8. wykonywanie innych zadań określonych ustawami¹⁴.

W odniesieniu do wymienionych ustawowych zadań, NBP w gospodarce pełni trzy podstawowe funkcje:

1. funkcja banku emisyjnego

2. funkcja banku banków

3. funkcja centralnego banku państwa.

Narodowy Bank Polski pełniąc funkcję banku emisyjnego ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce.
W szczególności określa on wielkość tej emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza do obiegu¹⁵. Znakami pieniężnymi w Polsce są banknoty i monety opiewające na złote i grosze. Są one wprowadzane do obiegu na podstawie zarządzenia Prezesa NBP, w którym określany jest termin wprowadzenia, wielkość emisji, wzór i wartość nominalna. W przypadku monet określa się również stop, próbę i masę. Pełnienie przez NBP funkcji emisyjnej wiąże się również z wycofywaniem z obiegu znaków pieniężnych oraz z ustalaniem w drodze zarządzenia Prezesa NBP zasad wymiany zużytych i uszkodzonych znaków pieniężnych.
NBP może prowadzić w kraju i za granicą sprzedaż monet, banknotów i numizmatów przeznaczonych na cele kolekcjonerskie oraz na inne cele na warunkach i według zasad ustalonych przez Zarząd NBP w drodze uchwały.

Kolejną istotną funkcja sprawowaną przez NBP jest funkcja banku banków. Jak każde przedsiębiorstwo bank komercyjny musi posiadać rachunek bankowy. Funkcję tę pełni bank centralny, na którego rachunkach przechowywane są rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych. Banki te mogą także zaciągać w banku centralnym kredyty, jeśli mają zbyt mało środków na prowadzenie akcji kredytowej. Bank centralny jest więc dla banków komercyjnych bankiem rezerwowym. Ich działalność uzależniona jest od podaży pieniądza banku centralnego¹⁶.

Działania podejmowane przez NBP w ramach funkcji banku banków to:

1. przyjmowanie rezerw gotówkowych banków komercyjnych i udziela im kredytów,

2. wpływ na potencjał kredytowy banków komercyjnych poprzez instrumenty polityki pieniężnej,

3. regulacja wielkości tworzonego przez banki komercyjne pieniądza oraz płynności systemu bankowego,

4. przechowywanie papierów wartościowych innych banków i zarządzanie nimi,

5. prowadzenie kont walutowych banków oraz kupno i sprzedaż po urzędowych cenach najważniejszych walut wymienialnych,

6. stworzenie warunków do zapewnienia prawidłowego obrotu płatniczego w kraju
   i za granicą.

Prowadząc wymienione działania NBP organizuje system rozliczeń pieniężnych, aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym, odpowiada za stabilność
i bezpieczeństwo całego sytemu bankowego ora nadzoruje system płatności w Polsce.

Funkcja banku państwa, oznacza, iż NPB realizuje i kontroluje politykę pieniężną oraz, że jest bankiem rządu. Niesie to za sobą również odpowiedzialność za stabilizację krajowego pieniądza tzn. niezmniejszenie jego wartości nabywczej i za kurs wymiany pieniądza krajowego względem walut obcych¹⁷. W rzeczywistości NBP decyduje o ilości pieniądza w obiegu kredytu w gospodarce. Władza ta związana jest z ogromną odpowiedzialnością za prowadzenie polityki pieniężnej w kraju, dlatego też bank centralny jako organ państwa korzysta ze specjalnych uprawnień władczych, które nie przysługują innym bankom i instytucjom finansowym. Będąc bankiem państwa NBP prowadzi działalność dewizową, realizuje politykę państwa w odniesieniu do kursu walutowego
i rezerw międzynarodowych środków pieniężnych. Może on również udzielić kredytu rządowi, obsługiwać dług publiczny i prowadzić obsługę kasową budżetu.

Do szczególnych czynności banku centralnego w zakresie pełnienia funkcji banku państwa można zaliczyć:

1. prowadzenie rachunków jednostek budżetowych i bieżącą obsługę budżetu państwa,

2. pełnienie roli agenta rządu w zakresie długu państwowego (obsługa, wprowadzanie
   do obrotu nowych emisji bonów i obligacji skarbowych),

3. pełnienie roli depozytariusza rządu i jego agenta,

4. administrowanie rezerwami dewizowymi państwa oraz złotem,

5. realizowanie polityki kursu walutowego oraz rezerw walutowych państwa,

6. pełnienie roli doradcy i koordynatora rządu oraz jego jednostek organizacyjnych¹⁸.

Bank centralny nie ma możliwości udzielania rządowi kredytu na finansowanie deficytu budżetowego, może natomiast emitować bony skarbowe i prowadzić przetargi na ich sprzedaż. Są one głównym źródłem finansowania bieżącego deficytu budżetowego w Polsce.
Innym istotnym zadaniem NBP jako banku państwa jest zarządzanie krajowymi rezerwami walutowymi. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt. 3 oraz art. 52 ust. 1 ustawy o NBP kompetencja ta przysługuje wyłącznie NBP, w związku z czym kwestia niezależności banku centralnego, która zostanie bardziej szczegółowo omówiona w dalszej części rozdziału, ma ogromne znaczenie. Odpowiedni poziom rezerw jest warunkiem wiarygodności płatniczej kraju¹⁹. Bank dokonuje zakupu na rynku dewiz w sytuacji, gdy ich podaż przewyższa popyt oraz sprzedaje dewizy na rynku walutowym, gdy pojawia się odwrotna sytuacja – popyt przewyższa podaż. Prowadzenie takich operacji ma na celu łagodzenie różnicy wahań kursów walutowych w okresach krótkich, w okresie dłuższym przyczyniają się one do zewnętrznej stabilizacji waluty krajowej.

NBP realizuje funkcję centralnej bankowej instytucji dewizowej przez gromadzenie rezerw dewizowych, zarządzanie nimi oraz podejmowanie czynności bankowych i innych, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju. Prezes NBP kontroluje działalność dewizową według przepisów prawa dewizowego. Bank centralny może pełnić funkcję agenta finansowego rządu w kwestii zawierania
i realizacji umów kredytowych, jak również obsługi zagranicznego zadłużenia pastwa. Może posiadać wartości dewizowe i dokonywać obrotu nimi we własnym imieniu i na własny rachunek, bądź też na rachunek innych podmiotów. NBP ma prawo do wykonywania czynności obrotu dewizowego w kraju i za granicą, w tym udzielania i zaciągania kredytów
i pożyczek zagranicznych oraz udzielania, przyjmowania poręczeń i gwarancji bankowych
w obrotach za granicą²⁰.

1.3 Istota niezależności banku centralnego

W teorii pieniądza bank centralny oddziałuje na różne procesy gospodarcze używając
do tego dostępnych mu instrumentów. Niezależność banku centralnego to rozwiązanie, które ma służyć osiągnięciu przez niego określonego celu działania. Ale aby bank mógł
go osiągnąć, musi być wiarygodny, co oznacza, iż jego kierownictwo powinno posiadać odpowiednie fachowe kwalifikacje i być apolityczne²¹.

Niemiecki Bundesbank uznawany jest za jeden z najbardziej niezależnych banków centralnych, a jego niezależność datowana jest od 1922r. W przypadku NBP wysoki stopień niezależności pojawił się dopiero dzięki Ustawie z 1989r.²² Został on wzmocniony Ustawą
z 29 sierpnia 1997r. oraz poprzez Konstytucję RP, która gwarantuje NBP wyłączne prawo
do emisji pieniądza krajowego i ustalania oraz realizacji polityki pieniężnej. Oznacza to,
że NBP samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące kształtowania i realizacji polityki pieniężnej oraz innych aspektów swojej działalności.

Najczęściej wyróżniane aspekty niezależności banku centralnego to niezależność: instytucjonalna, funkcjonalna, personalna i finansowa.

Niezależność instytucjonalna, związana jest z umiejscowieniem banku centralnego
w systemie organów państwa i określeniem zasad współpracy pomiędzy bankiem centralnym i innymi organami władzy państwowej. Bank centralny nie może być poddawany presji zewnętrznej, co za tym idzie kierować się wytycznymi lub wykonywać poleceń rządu, parlamentu lub innych organów państwa. NBP zobowiązany jest w wykonywaniu swoich zadań do współdziałania z właściwymi organami państwa przy kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa. Zobowiązany jest również przy tym dążyć do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej. Bank centralny współpracuje z właściwymi organami państwa po przez następujące działania:

1. przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym,

2. współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa,

3. opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej,

4. opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego²³.

Niezależność funkcjonalna dotyczy uprawnienia banku centralnego do samodzielnego kształtowania i realizacji polityki pieniężnej. Jak wcześniej wspomniano NBP ma wyłączne prawo ustalania i realizowania polityki pieniężnej, której celem podstawowym jest utrzymanie stabilności cen. Niezależność funkcjonalna jest determinowana przez konstytucyjne określenie misji banku centralnego, samodzielność w zakresie formułowania celu oraz doboru instrumentów polityki monetarnej, jak również możliwość prowadzenia suwerennej polityki kursowej.

Niezależność personalna, związana jest ze sposobem powoływania i odwoływania statutowych władz banku centralnego oraz zapewnieniem ciągłości i nienaruszalności ich kadencji względnie określeniem warunków umożliwiających przedterminowe odwołanie
z pełnionych funkcji. O niezależności władzy monetarnej w tym aspekcie świadczy ponadto formalna i rzeczywista niezależność osób uczestniczących w pracach organów banku centralnego.

Niezależność finansowa, jest związana z trwałym określeniem zasad tworzenia
i podziału funduszy banku centralnego, zapewniające jego samodzielność finansową oraz wykluczające możliwość wywierania nacisku finansowego na jego decyzje. Istotne znaczenie ma ponadto wprowadzenie zakazu finansowania strat banku centralnego ze środków budżetowych²⁴.

Historia pokazuje jasno, do czego prowadzi zależność banku centralnego od innych podmiotów. Finansowanie emisją pieniądza bieżących potrzeb kraju prowadzi wprost
do krachu gospodarki. Doskonałym przykładem jest obecna sytuacja banku centralnego
w Harare w Zimbabwe, w którym to prezydent Mugabe w ten właśnie sposób doprowadził do drugiej (zaraz po 100-kwadrylionowym banknocie Pengo – emitowanym przez rząd Węgier) największej hiperinflacji w historii. Mimo kolejnych denominacji inflacja postępowała
w tempie 13,2 miliarda procent miesięcznie. W styczniu 2009 roku minister finansów ogłosił, iż zim – dolary nie są już jedyną obowiązującą walutą, po czym w krótkim czasie główną walutą używaną  przez mieszkańców Zimbabwe stał się amerykański dolar. Konsekwencją braku niezależności banków centralnych najczęściej jest załamanie gospodarcze, ale skutki mogą sięgać dalej. W 1923 roku z problemem hiperinflacji zmagały się Niemcy, kiedy to
z gospodarczego zamętu zrodził się zamęt polityczny, dzięki czemu nastały czasy nazistowskich Niemiec i Hitlera.

1.4 Rada Polityki Pieniężnej jako organ Narodowego Banku Polskiego

Wspomniana wcześniej niezależność instytucjonalna NBP wiąże się ze strukturą organizacyjną jego władz oraz wynika ze sposobu ich powoływania i odwoływania, a także
z ich kadencyjności i możliwości usuwania w czasie trwania kadencji. Zgodnie z Ustawą
z dnia 29 sierpnia 1997r. najważniejszymi organami władzy w NBP są:

1. Prezes,

2. Rada Polityki Pieniężnej,

3. Zarząd.

Prezes NBP powoływany jest przez Sejm na wniosek prezydenta na okres 6 lat, przy czym ta sama osoba może pełnić tę funkcję maksymalnie przez okres dwóch kolejnych kadencji. Kadencja prezesa wygasa w przypadku: upływu okresu sześcioletniego, śmierci, złożenia rezygnacji lub w chwili odwołania. Prawo do odwołania Prezesa przysługuje Sejmowi na wniosek Prezydenta w momencie nie wypełniania przez niego obowiązku na skutek długotrwałej choroby, skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa, złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego lub w przypadku kiedy Trybunał Stanu orzeknie wobec Prezesa zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Finansowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz, w tym także reprezentuje interesy Polski
w międzynarodowych instytucjach bankowych. Prezes NBP w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, ustala zasady przechowywania wartości pieniężnych
w bankach i przedsiębiorstwach produkujących znaki pieniężne oraz transportowania tych wartości przez banki i te przedsiębiorstwa. Dodatkowo Prezes banku centralnego realizuje zadania wynikające z przepisów o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej²⁵. Obecnie funkcję prezesa NBP pełni nieprzerwanie od czerwca 2010 r.
Marek Belka.

Tabela 1.1 Poczet prezesów Narodowego Banku Polskiego od 1945 r.

Marek Belka	od 11 czerwca 2010 r.
Piotr Wiesiołek  (pełnił obowiązki prezesa)	10 kwietnia 2010 r. - 11 czerwca 2010 r.
Sławomir Skrzypek	10 stycznia 2007 r. - †10 kwietnia 2010 r.
Leszek Balcerowicz	10 stycznia 2001 r. – 10 stycznia 2007 r.
Hanna Gronkiewicz-Waltz	5 marca 1992 r. – 19 lutego 1998 r. 19 lutego 1998 r. – 31 grudnia 2000 r.
Andrzej Topiński (p.o. prezesa)	10 sierpnia 1991 r. – 4 marca 1992 r.
Grzegorz Wójtowicz	25 stycznia 1991 r. – 31 sierpnia 1991 r.
Władysław Baka	12 września 1989 r. – 24 stycznia 1991 r.
Zdzisław Pakuła	13 lipca 1988 r. – 11 września 1989 r.
Władysław Baka	13 listopada1985 r. – 13 lipca 1988 r.
Zdzisław Pakuła (kierujący NBP)	12 kwietnia 1985 r. – 12 listopada 1985 r.
Stanisław Majewski	1 stycznia 1981 – 29 lipca 1985 r.
Witold Bień	2 kwietnia 1973 r. – 31 grudnia 1980 r.
Leonard Siemiątkowski	17 września 1968 r. – 29 grudnia 1972 r.
Stanisław Majewski	20 stycznia 1965 r. – 17 września 1968 r.
Adam Żebrowski	3 czerwca 1961 r. – 20 stycznia 1965 r.
Edward Drożniak	28 grudnia 1956 r. – 3 czerwca 1961 r.
Witold Trąmpczyński	27 września 1950 r. – 18 grudnia 1956 r.
Edward Drożniak	1 lutego 1945 r. – 17 marca 1949 r.

Źródło: www.nbp.pl

Kolejnym organem władz NBP jest Rada Polityki Pieniężnej, która utworzona została
17 lutego 1998r. Jest ona niezależna od rządu, Sejmu i Prezydenta. W skład Rady wchodzi prezes NBP, który pełni rolę przewodniczącego oraz 9 członków. Członkowie Rady powoływani są w równej liczbie przez Sejm, Senat i Prezydenta spośród specjalistów
z zakresu finansów na sześcioletnią kadencję. Funkcje członka Rady można pełnić tylko przez okres jednej kadencji. Każdy członek obejmujący stanowisko składa przysięgę przed organem powołującym o treści: „Obejmując obowiązki członka Rady Polityki Pieniężnej przysięgam uroczyście, że będę działać z pełną bezstronnością, posiadaną wiedzą i doświadczeniem
w zakresie polityki pieniężnej zgodnie z celami działalności Narodowego Banku Polskiego”. Członek Rady może zostać odwołany przez organ powołujący w następujących przypadkach: zrzeczenia się swojej funkcji, choroby, która trwale uniemożliwia sprawowanie funkcji, skazania przez sąd prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa lub złożenia fałszywego oświadczenia lustracyjnego. W czasie trwania kadencji członek rady obowiązany jest zawieść działalność w partii politycznej oraz w związkach zawodowych.

Posiedzenia Rady zwołuje Przewodniczący co najmniej raz w miesiącu. Posiedzenie może też być zwoływane na pisemny wniosek co najmniej trzech członków Rady. Tryb działania Rady oraz tryb wyboru członka, który przewodniczy Radzie w razie nieobecności Przewodniczącego Rady określa regulamin uchwalony przez Radę większością głosów. Decyzje Rady są podejmowane w formie uchwał, większością głosów, przy obecności co najmniej 5 członków, w tym Przewodniczącego, który w przypadku równej liczby głosów posiada głos rozstrzygający. Stanowiska zajęte przez członków Rady podlegają ogłoszeniu
w Monitorze Sądowym i Gospodarczym po upływie 6 tygodni, ale nie później niż 3 miesięcy od daty podjęcia uchwały²⁶. Warto zaznaczyć, iż okres ten jest wystarczający, aby zapewnić członkom Rady niezależność od presji mediów i opinii publicznej, która miałaby miejsce
w przypadku natychmiastowego ogłoszenia. Jest to jeden z aspektów wspomnianej wcześniej niezależności personalnej.

Obecny skład Rady Polityki Pieniężnej:

Andrzej Bratkowski

Elżbieta Chojna-Duch

Zyta Gilowska

Adam Glapiński

Jerzy Hausner

Andrzej Kaźmierczak

Andrzej Rzońca

Jan Winiecki

Anna Zielińska-Głębocka

Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP, Rada Polityki Pieniężnej:

1. ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej,

2. składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,

3. ustala wysokość stóp procentowych NBP,

4. ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

5. określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

6. zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

7. przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

8. ustala zasady operacji otwartego rynku.

Uprawnienia wymienione powyżej dają Radzie Polityki Pieniężnej bardzo duży wpływ
na działalność NBP, a co z tym się wiąże - na cały system bankowy²⁷.

Następnym organem Narodowego Banku Polskiego jest Zarząd, który jako organ wykonawczy kieruje bieżącą działalnością NBP. W skład Zarządu wchodzi przewodniczący – Prezes NBP oraz 6-8 członków Zarządu w tym dwóch wiceprezesów NBP. Członkowie powoływani są przez Prezydenta na wniosek prezesa NBP na okres sześcioletniej kadencji. Członek Zarządu może pełnić urząd maksymalnie przez okres dwóch kadencji. Wobec członków Zarządu ma zastosowanie zakaz zajmowania innych stanowisk i podejmowania działalności zarobkowej lub publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną i twórczością autorską.

Zadaniem Zarządu NBP jest realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej oraz podejmowanie uchwał w sprawach niezastrzeżonych ustawowo do wyłącznej kompetencji innych organów NBP. Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:

1. realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;

2. okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego;

3. nadzorowanie operacji otwartego rynku;

4. ocena funkcjonowania systemu bankowego;

5. analiza stabilności krajowego systemu finansowego;

6. uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;

7. uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości;

8. określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;

9. określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP;

10. określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP;

11. uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP;

12. sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;

13. opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą;

14. przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

Decyzje Zarządu podejmowane są w formie uchwał, większością bezwzględną głosów,
a w przypadku ich równej liczby rozstrzyga głos Prezesa NBP²⁸.

Struktura władz NBP oraz ich kadencyjność sprzyja wymienionej wcześniej niezależności instytucjonalnej NBP. Sześcioletnia kadencja Prezesa i Rady jest dłuższa od kadencji rządu co sprawia, iż nie są one zależne od układu sił politycznych w kraju. Również wspomniane wyżej przyczyny odwoływania Prezesa i Członków Rady sprawiają, że rząd nie może ich odwołać w sytuacji gdy polityka NBP nie w pełni mu odpowiada. Wynika z tego,
iż prezes i członkowie Rady są praktycznie nieodwołalni. Kwestią sporną może być jedynie brak zapisanej w ustawie zasady stopniowej rotacji składu Rady, której zastosowanie chroniłoby przez radykalną zmianą jej składu z kadencji na kadencję i związaną z tym niepewnością oraz zapewniałoby ciągłość polityki pieniężnej państwa²⁹

Rozdział II Polityka Pieniężna jako przedmiot Rady Polityki Pieniężnej

2.1 Cele polityki monetarnej

Politykę pieniężną można określić jako działalność banku centralnego prowadzoną
w imieniu państwa, polegającą na wyborze celów makroekonomicznych i ich realizacji,
co wymaga regulowania podaży i popytu za pomocą wybranych instrumentów ekonomicznych i administracyjnych. Kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej to całokształt przedsięwzięć określających uwarunkowania, w jakich realizowana będzie polityka pieniężna, określenie jej celów i strategii, wybór odpowiednich narzędzi służących realizacji opracowanych założeń polityki pieniężnej, a następnie narzędzi pomiaru i analiz³⁰.

Cele polityki pieniężnej można sklasyfikować według różnych kryteriów, najistotniejsze z nich to kryterium przedmiotowe, podmiotowe oraz czasowe³¹.

Do celów przedmiotowych zalicza się:

1. cele czysto pieniężne (np. siła nabywcza pieniądza)

2. cele ogólnogospodarcze (np. wzrost gospodarczy, wzrost zatrudnienia).

Do celów podmiotowych zalicza się:

1. cele własne banku centralnego (np. emisja pieniądza)

2. cele całego systemu bankowego (np. usprawnienie rozliczeń pieniężnych).

Do celów czasowych zalicza się:

1. krótkookresowe (np. dotyczące bieżącego poziomu stóp procentowych)

2. długookresowe (np. konsolidacja i rozwój systemu bankowego).

Inny sposób klasyfikacji celów polityki monetarnej to podział na cele strategiczne (finalne), cele pośrednie oraz cele operacyjne³².

Cele strategiczne:

1. stabilizacja cen

2. niska inflacja

3. wzrost gospodarczy

4. wzrost zatrudnienia

Cele pośrednie (wielkości poddające się kontroli, ale w pewnym stopniu):

1. agregaty monetarne

2. nominalne stopy procentowe

3. kurs walutowy

Cele operacyjne (wielkości poddające się kontroli bezpośredniej):

1. krótkoterminowe stopy procentowe rynku pieniężnego

2. podaż pieniądza rezerwowego

Cele strategiczne kształtują ogólnoekonomiczną sytuację kraju. Realizowane są poprzez codzienne operacje finansowe banku centralnego. Jednak bardzo trudno jest znaleźć bezpośrednie związki przyczynowo – skutkowe między instrumentami operacyjnymi,
a celami strategicznymi. Ciąg zjawisk ekonomicznych występujących jako rezultat wprowadzenia impulsów pieniężnych jest bardzo długi³³.

Fakt ten rodzi potrzebę wytyczenia celu pośredniego, który bank centralny może łatwiej skontrolować i który dokładniej obrazuje reakcję na impulsy wprowadzone poprzez instrumenty operacyjne. Ponadto bank centralny stosując cele pośrednie ma możliwość szybszego uzyskania informacji dotyczących skuteczności lub też jej braku dla zastosowanych instrumentów. Ich kontrola i ewentualna korekta umożliwiają osiągnięcie celów strategicznych i zapewniają skuteczność polityki pieniężnej³⁴.

Cele pośrednie bank centralny realizuje poprzez stosowanie bardziej szczegółowych celów operacyjnych, na które codziennie oddziałuje za pomocą instrumentów polityki pieniężnej. Cele operacyjne są łatwe w obserwacji i pomiarze ich efektywności, natomiast nie mogą one służyć do oceny skuteczności polityki pieniężnej. Cel operacyjny osiągany jest poprzez codzienne transakcje kupna-sprzedaży krótkoterminowych instrumentów finansowych na rynku pieniężnym³⁵.

Polityka pieniężna kształtowana jest na podstawie zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań, które mają wpływ na sytuację gospodarczą i pieniężną w kraju, co finalnie wpływa na wielkość popytu i podaży pieniądza. Uwarunkowania zewnętrzne to np. prognozowany wzrost gospodarczy na świecie, antyinflacyjne oddziaływanie procesów globalizacyjnych, przewidywane tempo inflacji i stóp procentowych czy recesja w gospodarce światowej. Wśród uwarunkowań wewnętrznych ważne są czynnika takiej jak: tempo wzrostu gospodarczego kraju, podaż i wydajność pracy, skala inwestycji w gospodarce, wstrząsy podażowe prowadzące do wzrostu cen, sytuacja sektora finansów publicznych, funkcjonowanie systemu finansowego, udział euro w transakcjach na rynku walutowym³⁶. Odpowiednia identyfikacja wyżej wymienionych uwarunkowań pozwala na realizację celów polityki pieniężnej.

Sposób w jaki bank centralny korzysta z wyznaczonych celów operacyjnych i taktycznych, które umożliwiają realizację celów strategicznych, określa się mianem strategii banku centralnego. Definicja strategii polityki pieniężnej określa ją jako funkcję reakcji na wydarzenia w gospodarce, przyjętą przez władze monetarne oraz ich komunikację
z otoczeniem, której przedmiotem jest zarówno sama funkcja reakcji, jak i konkretne decyzje z zakresu polityki pieniężnej³⁷.

Osiągnięcie celów polityki monetarnej możliwe jest dzięki instrumentom polityki pieniężnej. Instrumenty te można sklasyfikować według różnych kryteriów. Biorąc pod uwagę podział ze względu na sposób oddziaływania banku centralnego rozróżnia się:

1. instrumenty oddziaływania pośredniego, czyli poprzez cenę kapitału pożyczkowego dla banków, do których należą rezerwa obowiązkowa, kredyty refinansowe i operacje otwartego rynku,

2. instrumenty sterowania bezpośredniego, czyli administracyjne oddziaływanie na podaż pieniądza, zgodnie z preferencjami banku centralnego, do których należą limity kredytowe i kontrola stóp procentowych,

3. oddziaływanie perswazyjne, czyli przekazywane przez bank centralny wytyczne
   i sugestie, które nie są wprawdzie obowiązujące, ale potrzeba zachowania dobrych stosunków z bankiem centralnym wymaga stosowania się do jego zaleceń.

Instrumenty polityki pieniężnej możemy również podzielić ze względu na zakres stosowania:

1. instrumenty kontroli ogólnej

2. instrumenty kontroli selektywnej

Pierwsza grupa instrumentów skierowana jest do całego sektora bankowego, przykładem takiego instrumentu jest rezerwa obowiązkowa. Natomiast instrumenty kontroli selektywnej skierowane są do określonego segmentu sektora bankowego (np. do banków spółdzielczych, czy też hipotecznych)³⁸.

W publikacji Rady Polityki Pieniężnej prezentującej założenia polityki monetarnej na rok 2012³⁹ zawarte zostały następujące instrumenty:

Stopa procentowa:

1. stopa referencyjna

2. stopa lombardowa

3. stopa depozytowa

Operacje otwartego rynku:

1. operacje podstawowe

2. operacje dostrajające

3. operacje strukturalne

Rezerwa obowiązkowa

Operacje depozytowo – kredytowe:

1. depozyt na koniec dnia

2. kredyt lombardowy

3. kredyt w złotych i w euro

Swapy walutowe

Interwencje walutowe.

Jak zostało wspominane w poprzednim rozdziale, organem odpowiedzialnym
za realizację i kształtowanie polityki monetarnej w Polsce jest Rada Polityki Pieniężnej. Obecnie powszechnie ustalonym, najważniejszym celem polityki pieniężnej w Polsce jest cel inflacyjny. Pozwala on na zapewnienie stabilności cen. Inne równie istotne cele to wzrost gospodarczy i cel monetarny. Zostaną one dokładniej omówione w dalszej części rozdziału.

2.1.1 Cel inflacyjny

Polityka pieniężna w Polsce, jak również w wielu innych krajach opiera się przede wszystkim na założeniu bezpośredniego celu inflacyjnego. Uważa się, iż utrzymanie inflacji na niskim poziomie jest kluczem do stabilności krajowej gospodarki. Narodowy Bank Polski dąży do utrzymania inflacji na stałym poziome za pomocą instrumentów polityki monetarnej.

Zgodnie z art. 3 ustawy o NBP jego podstawowym działaniem jest „utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”⁴⁰. Stabilizację ogólnego poziomu cen, można określić jako ograniczenie wahań wewnętrznej wartości pieniądza. Jest to rozumiane jako obniżenie stopy inflacji, czyli ograniczenie spadku siły nabywczej pieniądza, lub jako utrzymanie niskiej dynamiki inflacji⁴¹.

Sama inflacja definiowana jest jako wzrost ogólnego poziomu cen przy tej samej wielkości dóbr w wymiarze realnym i nie zmienionej ich jakości.⁴² Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, które podobnie jak inflacja nie jest zjawiskiem pożądanym. Inflację można sklasyfikować ze względu na wysokość stopy inflacji, rozróżniamy: inflację pełzającą
(od 3 % do 5 %), kroczącą (od 5% do 10%), galopującą (od 10% do 50%). Skrajnym przypadkiem jest tzw. hiperinflacja, która może wahać się od kilkuset do kilku tysięcy procent w roku.

Do roku 1997 decyzje dotyczące polityki pieniężnej podejmowane były przez prezesa NBP
po konsultacji z zarządem NBP. Jednak rozwiązanie to wywoływało krytykę i uważane było za postępowanie niedemokratyczne. Uznano, iż rozwiązaniem, które pogodzi wymogi niezależności oraz demokratycznej kontroli będzie powierzenie polityki monetarnej Radzie Polityki Pieniężnej⁴³.

Rada Polityki Pieniężnej od 1999 r. prowadzi politykę monetarną stosując strategię bezpośredniego celu inflacyjnego. Strategia polega na tym, że ogłaszany jest liczbowy cel inflacyjny, a bank centralny dążąc do jego realizacji, nie koncentruje się na pojedynczym wskaźniku, lecz bierze pod uwagę każdą dostępną informację o czynnikach mogących
na dłużej odchylić inflację od przyjętego celu i stara się takim długotrwałym odchyleniem zapobiegać poprzez odpowiednie kształtowanie stóp procentowych banku centralnego⁴⁴. Realizacji tej strategii towarzyszy występowanie systemu płynnego kursu walutowego. Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego stosowana jest przez banki centralne na całym świecie m.in. Australię, Norwegię, Szwecję, Chile oraz Wielką Brytanię.

Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI) charakteryzowana jest przez szereg cech⁴⁵:

1. Jest zobowiązaniem banku centralnego do osiągnięcia i utrzymania niskiego
   i stabilnego poziomu inflacji

2. Średniookresowy cel inflacyjny ogłaszany jest do wiadomości publicznej

3. Realizacja tegoż celu odbywa się przy wykorzystaniu wszelkich dostępnych wskaźników i danych o kondycji gospodarki

4. Bank centralny ponosi odpowiedzialność za realizację celu inflacyjnego

5. Dokonywane są prognozy inflacji, która niekiedy jest stosowana jako cel pośredni

6. Jasna i przejrzysta polityka informacyjna

7. System płynnego kursu walutowego.

Uważa się, że przyjęcie strategii BCI w Polsce spowodowane było przez narastającą niestabilność relacji łączących zmiany podaży pieniądza z poziomem cen oraz przekonanie
o efektywności strategii BCI w dokończeniu procesu dezinflacji⁴⁶. Do realizacji strategii BCI bank centralny ma do dyspozycji różne instrumenty, jak np.: stopy procentowe, operacje otwartego rynku, rezerwa obowiązkowa czy polityka kursowa.

Omawiając po krótce przebieg realizacji strategii BCI w Polsce należy rozpocząć od roku 1998, kiedy to przyjęta została Średniookresowa strategia polityki pieniężnej na lata 1999 – 2003⁴⁷, w której jako cel określono obniżenie rocznego tempa wzrostu inflacji do poziomu niższego niż 4% do końca 2003 r. Jako, że cel ten został osiągnięty w 2003 roku, Rada postanowiła, że stabilizowanie inflacji na już osiągniętym, niskim poziomie pozwala na odejście od wyznaczania rocznych celów inflacyjnych i przejście do realizacji celu ciągłego. Niosło to również za sobą możliwość pełnego uwzględnienia opóźnień w występowaniu skutków decyzji NBP oraz zwiększenie wiarygodności i elastyczności polityki monetarnej ⁴⁸. Od roku 2004 NBP realizuje politykę pieniężną w ramach Strategii polityki pieniężnej po 2003 roku⁴⁹, która zakłada stabilizację inflacji na poziomie 2,5 % z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy⁵⁰.

Pod koniec roku 1998 inflacja, w porównaniu do grudnia roku poprzedniego wyniosła
8,6 % co oznacza, iż przyjęty cel inflacyjny na poziomie 9,5% został zrealizowany i ponadto osiągnięto większy spadek inflacji niż zakładano. Warto też zauważyć, iż rok 1998 był pierwszym rokiem od początku okresu transformacji, w którym inflacja osiągnęła wartość jednocyfrową⁵¹. W roku 1999 cel inflacyjny określony w przedziale 6,6 - 7,8% nie został zrealizowany, inflacja wyniosła 9,8%⁵². Powodem zwiększenia poziomu inflacji w 1999 roku były m.in. gwałtowny wzrost cen paliw i żywności, polityka rządu w zakresie cen kontrolowanych oraz rosnąca nierównowaga sektora finansów publicznych. Oceniając skuteczność polityki pieniężnej należy zauważyć, iż wyżej wymienione czynniki pozostawały poza sferą oddziaływania NBP. Ponad to był to pierwszy rok realizacji strategii BCI,
co mogło mieć wpływ na skuteczność decyzji podejmowanych przez RPP⁵³. Rok 2000 był kontynuacją wzrostu inflacji. Osiągnięcie celu rocznego, jak również średniookresowego było zagrożone. W lipcu poziom wzrostu cen zbliżał się do 12%, co spowodowało, że Rada Polityki Pieniężnej zadecydowała o zwiększeniu restrykcyjności polityki pieniężnej, po przez podwyżki stóp procentowych. Rezultaty tych działań były widoczne już w sierpniu 2000 roku, spadek inflacji był jednak zbyt mały, na koniec roku inflacja wynosiła 8,5%,
co oznacza, że cel nie został osiągnięty⁵⁴. Pod koniec roku 2001 stopa inflacji wyniosła 3,6 % i ukształtowała się poniżej dolnej granicy zakładanego przez Radę przedziału 6 – 8%. Spadek ten spowodowany był przede wszystkim obniżeniem cen paliw oraz niski wzrost cen żywności, jak również obniżenie dynamiki popytu krajowego i zagranicznego, które wynikało z pogarszającej się koniunktury międzynarodowej⁵⁵. W kolejnym roku inflacja nadal spadała, pod koniec 2002 roku stopa inflacji była na poziomie 0,8 %, co pozwoliło na realizację rocznego celu inflacyjnego, który został określony jako 3% z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy⁵⁶. Rok 2003 był ostatnim rokiem realizacji Średniookresowej strategii polityki pieniężnej na lata 1999 – 2003. Stopa inflacji była wyższa niż w roku poprzednim, wyniosła 1,7%. Niemniej jednak ukształtowała się poniżej zakładanego rocznego celu (3% +/- 1 punkt procentowy) oraz średniookresowego (4%). Główne czynniki, które spowodowały, iż wzrost cen był niższy od zakładanego to m.in. niewielki wzrost cen kontrolowanych. Podwyżki stawek podatku akcyzowego oraz wzrost cen energii elektrycznej i cieplnej były niższe, niż zakładała Rada Polityki Pieniężnej⁵⁷.

Dzięki utrzymaniu inflacji na niskim poziomie w latach 2001 – 2003 można stwierdzić,
że proces dezinflacji w Polsce został zakończony powodzeniem. Od tego momentu Rada Polityki Pieniężnej mogła przejść do realizacji wcześniej wspomnianej Strategii polityki pieniężnej po 2003 roku.

Celem polityki monetarnej od 2004 roku, jak wcześniej nadmieniono, jest utrzymanie inflacji na poziomie 2,5 % z dopuszczalnym przedziałem wahań +/- 1 punkt procentowy. Realizacja ciągłego celu inflacyjnego oznacza, że odnosi się on do inflacji mierzonej w ujęciu miesiąc do analogicznego miesiąca poprzedniego roku, a nie jak w latach 1999-2003, wyłącznie w grudniu do grudnia poprzedniego roku. Wpływ na wysokość inflacji
w 2004 roku miały głownie wzrost cen ropy i innych surowców na rynku międzynarodowym oraz wstrząsy cenowe związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (co niosło za sobą podniesienie stawki podatków pośrednich i wzrost cen żywności). Na początku roku inflacja utrzymywała się na poziomie 1,6 – 1,7%, poniżej celu inflacyjnego. Począwszy od II kwartału nastąpiło znaczne przyspieszenie tempa wzrostu cen do 4,6%. Rada Polityki Pieniężnej zmieniła nastawienia polityki monetarnej na restrykcyjne i trzykrotnie w ciągu roku podwyższyła stopy procentowe co miało pozwolić na obniżenie inflacji do poziomu celu inflacyjnego w ciągu 5 - 7 kwartałów⁵⁸. Stopa inflacji w 2005 roku stopniowo malała,
z końcem roku wyniosła 0,7%. Spadek ten był związany z wygaśnięciem impulsów związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, jak również z prowadzeniem restrykcyjnej polityki monetarnej przez Radę w roku poprzednim⁵⁹. Również w roku 2006 odczuwalne były decyzje RPP z lat 2004 - 2005, stopa inflacji wyniosła 1,4%. Pomimo faktu, iż prowadzona była w warunkach stopniowego wzrostu inflacji, udało się utrzymać ją poniżej celu wyznaczonego przez Radę⁶⁰. Polityka pieniężna w roku 2007 prowadzona była pod wpływem zaburzeń na międzynarodowych rynkach finansowych zapoczątkowanych na rynku kredytów hipotecznych typu subprime w Stanach Zjednoczonych co zmusiło Radę do prowadzenia bardziej restrykcyjnej polityki pieniężnej i podwyżek stóp procentowych. Stopa inflacji w 2007 roku przekroczyła górną granicę odchyleń i wyniosła 4%⁶¹. W roku kolejnym stopa inflacji wyniosła 3,3%. Kształtowanie polityki pieniężnej w roku 2008 powyżej celu inflacyjnego wynikało przede wszystkim z czynników zewnętrznych, czego potwierdzeniem jest także kształtowanie się inflacji w innych krajach rozwijających się i rozwiniętych. Szczególnie silnie na poziom cen w pierwszym kwartale oddziaływał wzrost cen żywności oraz paliw na rynkach międzynarodowych wraz ze zmianami cen administrowanych⁶².
W rok 2009 roczny wskaźnik cen towarów i usług wyniósł 3,5%. Było to spowodowane przez czynniki takie jak wzrost cen żywności, wzrost cen regulowanych, jak również podniesieniem stawek akcyzy⁶³. Wyżej omówiona realizacja celu inflacyjnego w latach 1997 – 2009 została przedstawiona w tabeli 2.1.

Tabela 2.1 Cel inflacyjny i jego realizacja w latach 1997 – 2009

Rok	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003
Cel inflacyjny (%)	13,0	9,5	6,6-7,8	5,4-6,8	6,0-8,0	3,0 +/- 1 pkt. Proc
Rzeczywisty poziom inflacji (grudzień/grudzień, %)	13,2	8,6	9,8	8,5	3,6	0,8	1,7
Rok	2004	2005	2006	2007	2008	2009
Cel inflacyjny (%)	2,5 +/- 1 pkt. proc.
Rzeczywisty poziom inflacji (grudzień/grudzień, %)	4,4	0,7	1,4	4	3,3	3,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie B. Świderska, Bank centralny w Polsce.

2.1.2 Wzrost gospodarczy

Polityka monetarna, podobnie jak polityka fiskalna, kursowa i dochodowa, jest częścią składową polityki gospodarczej państwa. Fakt ten sprawia, iż cel polityki gospodarczej,
do którego zaliczany jest przede wszystkim wysoki i zrównoważony wzrost gospodarczy, staje się również celem polityki pieniężnej.

Odnosząc się po raz kolejny do art. 3 ustawy o Narodowym Banku Polskim, który stanowi, iż „podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP” należy wyjaśnić jaki związek ma stabilność cen ze wzrostem gospodarczym. Bank centralny przez stabilność cen rozumie inflację na poziomie na tyle niskim, aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na decyzje podejmowane
przez uczestników życia gospodarczego, w tym dotyczące inwestycji i oszczędzania⁶⁴. Wynika z tego, iż zapewnienie stabilności poziomu cen jest podstawowym sposobem, w jaki NBP przyczynia się do osiągania wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego.

Rada Polityki Pieniężnej może wpływać na wzrost gospodarczy jedynie w sposób pośredni, podejmując decyzje dotyczące poziomu stóp procentowych⁶⁵. W uproszczeniu można powiedzieć, że w sytuacji kiedy Rada zadecyduje o podwyższeniu stóp procentowych mamy do czynienia z hamowaniem dynamiki popytu w gospodarce. Obniżanie stóp procentowych działa w przeciwnym kierunku i napędza wzrost gospodarczy.

2.1.3 Cel monetarny

Cel monetarny oznacza kontrolę podaży pieniądza, jest elementem polityki pieniężnej prowadzonej przez bank centralny. Podaż pieniądza jest to suma gotówki w obiegu poza systemem bankowym oraz wkładów w bankach komercyjnych⁶⁶.

Podaż pieniądza jest związana z kreacją pieniądza i jej pomiarem. W polityce monetarnej pojawiają się dwa rodzaje pieniądza, pierwszym z nich jest pieniądz banku centralnego, nazywany inaczej pieniądzem wielkiej mocy, pieniądzem rezerwowym, bazą monetarną, który powstaje w wyniku kreacji pieniądza. Drugi rodzaj pieniądza to pieniądz bankowy (bezgotówkowy), inaczej depozytowy albo wkładowy⁶⁷. Jest on tworzony przez banki komercyjne.

Do pomiaru ilości pieniądza wykorzystuje się tzw. agregaty pieniężne⁶⁸:

1. Agregat M0 – jest to pieniądz banku centralnego (baza monetarna), określa ile pieniędzy może być użyte natychmiast do realizacji transakcji gotówkowych. Obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu, rezerwy obowiązkowe banków oraz rachunki bieżące banków w banku centralnym.

2. Agregat M1 – pieniądz całkowicie płynny, obejmuje agregat M0 i rachunki bankowe płatne na żądanie.

3. Agregat M2 – informuje o bieżącej zdolności transakcyjnej, obejmuje agregat M1
   i depozyty terminowe.

4. Agregat M3 – obejmuje agregat M2 oraz lokaty w niebankowych instytucjach finansowych, depozyty terminowe. Jest najszerszym pojęciem pieniądza, ale obejmuje aktywa najmniej płynne.

Od marca 2003 roku agregat M3 stanowi główną miarę ilości pieniądza w Polsce.

Bank centralny wpływa na podaż pieniądza głównie poprzez stopy rezerw obowiązkowych, stopy procentowe oraz operacje otwartego rynku.

Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna ilość rezerw gotówkowych, którą bank komercyjny zobowiązany jest trzymać na rachunku banku centralnego. Rezerwa ta nie może zostać wykorzystana do kreacji pieniądza kredytowego. Bank centralny steruje podażą pieniądza poprzez podnoszenie lub też obniżanie wysokości rezerwy. Jeżeli NBP dąży do zmniejszenia podaży pieniądza tworzonego przez banki komercyjne, to podnosi stopę rezerw obowiązkowych, co w praktyce oznacza zmniejszenie ich zdolności kredytowej. W sytuacji kiedy bank centralny chce zwiększyć podaż pieniądza, obniża stopę rezerw obowiązkowych. Takie działanie powoduje, że zwiększa się podaż kredytów udzielanych przez banki komercyjne⁶⁹.

Stopy procentowa jest najczęściej stosowanym instrumentem polityki pieniężnej. Wśród stóp procentowych wyróżniamy stopę: redyskontową, lombardową, depozytową
i referencyjną. Wszystkie spośród wymienionych stóp mają wpływ na mnożnik kreacji pieniądza. Ponad to wpływają na rozmiar działalności kredytowej banków komercyjnych.
W sytuacji kiedy Rada Polityki Pieniężnej podnosi stopy procentowe ogranicza ilość kredytów i podaż pieniądza. Natomiast obniżenie stóp procentowych przynosi efekt odwrotny, wzrasta ilość kredytów oraz zwiększa się podaż pieniądza.

Innym narzędziem polityki monetarnej wpływającym na podaż pieniądza w Polce
są operacje otwartego rynku, prowadzone przez NBP. Istotą tego instrumentu jest zakup
i sprzedaż papierów wartościowych wyemitowanych przez instytucje publiczne np. bony skarbowe, obligację rządowe, czy komunalne jak również prywatne (np. obligacje przedsiębiorstw). Bank centralny wykorzystuje operacje otwartego rynku do bezpośredniego wpływania na zmianę wielkości bazy monetarnej. Bank centralny skupując papiery wartościowe zwiększa podaż pieniądza i stan rezerw gotówkowych banków, ponieważ NBP płaci gotówką za kupowane od banków i klientów papiery wartościowe. Następstwem tego jest wzrost udzielanych kredytów przez banki oraz spadek stopy procentowej. Sytuacja,
w której bank centralny będzie sprzedawał papiery wartościowe spowoduje odwrotny skutek⁷⁰.

Bank centralny poza omówionymi pokrótce instrumentami może oddziaływać
na rynek pieniężny poprzez instrumenty administracyjno – regulujące. Ma możliwość wydawania dyrektyw, bądź też zaleceń dotyczących celów na jakie można przeznaczyć udzielone kredyty oraz określać ich wysokość. Dodatkowo bank centralny uprawniony jest
do limitowania stóp procentowych od kredytów i depozytów, ich wysokość i termin spłaty.

2.2 Instrumenty polityki monetarnej

Instrumenty polityki monetarnej definiowane są jako narzędzia (środki), za pomocą, których władze monetarne dokonują zmian w podaży pieniądza⁷¹. Jak wcześniej wspomniano do aktualnie stosowanych przez NBP instrumentów zaliczamy: stopy procentowe, operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową, operacje depozytowo-kredytowe, swapy walutowe oraz interwencje walutowe. Stopy procentowe i rezerwa obowiązkowa zostaną scharakteryzowane w kolejnym rozdziale, ponieważ należą do głównego obszaru działalności Rady Polityki Pieniężnej.

Jak wyżej wspomniano operacje otwartego rynku to transakcje przeprowadzone
z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi. Jest to warunkowa i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisji własnych papierów dłużnych banku centralnego. Narzędzie to jest głównym instrumentem kształtowania krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z ustalonym przez Radę Polityki Pieniężnej poziomem stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Operacje otwartego rynku przeprowadzane przez NBP to:

1. Operacje podstawowe – są to operacje polegające na emisji bonów pieniężnych NBP
   (w sytuacji nadpłynności w sektorze bankowym) oraz przeprowadzania operacji repo
   (w przypadku pojawienia się niedoboru płynności). Są przeprowadzane raz w tygodniu z siedmiodniowym terminem zapadalności. Rentowność operacji podstawowych jest równa obowiązującej stopie referencyjnej NBP, witalnej przez Radę⁷².

2. Operacje dostrajające – mogą zostać podjęte w celu ograniczenia zmienności krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Mogą one obejmować operacje absorbujące (emisję bonów pieniężnych NBP, transakcje reverse repo) oraz zasilające (przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP, transakcje repo). Zapadalność, rentowność oraz sposób przeprowadzania operacji są uzależnione od sytuacji występującej w sektorze bankowym.

3. Operacje strukturalne – są przeprowadzane w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. Bank centralny może przeprowadzić następujące operacje strukturalne: emisję obligacji, zakup oraz sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym⁷³.

Operacje otwartego rynku są instrumentem, który posiada wiele zalet, jak na przykład pełna kontrola ich przebiegu przez bank centralny, elastyczność i precyzyjność stosowania, łatwa odwracalność błędnie dokonanych transakcji oraz możliwość szybkiego przeprowadzenia bez zbędnych administracyjnych ograniczeń⁷⁴.

Operacje depozytowo – kredytowe są instrumentem wykorzystywanym przez NBP
w celu zmniejszenia zmienności rynkowych stóp procentowych. Zawierane są z inicjatywy banków komercyjnych, jednak warunki i limity ustalane są przez bank centralny. Operacje te obejmują:

1. Depozyt na koniec dnia – pozwala na lokowanie nadwyżek środków w banku centralnym na termin overnight. Jego oprocentowanie określa dolne ograniczenie dla stawki rynkowej kwotowanej na ten termin.

2. Kredyt lombardowy – umożliwia bankom zaciąganie kredytu na termin overnight. Kredyt ten jest zabezpieczany papierami wartościowymi, akceptowanymi przez bank centralny. Jego oprocentowanie wyraża koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym, co stanowi górne ograniczenie dla stawki rynkowej overnight.

3. Kredyt w złotych i w euro - są to nieoprocentowane kredyty. Zabezpieczane są papierami wartościowymi. Stanowią źródło pozyskania środków w ciągu dnia operacyjnego⁷⁵.

Innymi instrumentami polityki pieniężnej stosowanymi przez NBP są swapy walutowe oraz interwencje walutowe. Swapy walutowe funkcjonują w polskiej polityce pieniężnej od 2009 roku. Są to terminowe transakcje walutowe, które polegają na kupnie lub sprzedaży przez NBP złotych za walutę obcą na rynku kasowym. NBP jednocześnie odsprzedaje lub odkupuje je w ramach transakcji terminowej, w określonym dniu. NBP stosuje swapy walutowe do zarządzania płynnością sektora bankowego. Mogą one być przeprowadzane na okres nieprzekraczający trzech miesięcy, a ich przedmiotem są środki w euro i dolarach amerykańskich oraz środki w innych walutach obcych pozyskane na podstawie umów zawieranych pomiędzy polskim bankiem centralnym, a innymi bankami centralnymi⁷⁶.

Interwencje na rynku walutowym – w polskiej gospodarce zmiany kursu walutowego wywierają duży wpływ na stabilność makroekonomiczną i finansową. Może więc zaistnieć taka sytuacja, w której NBP zadecyduje, iż dążenie do stabilizacji inflacji wymaga interwencji na rynku walutowym. Interwencje na rynku walutowym mogą być wykorzystywane również do stabilizowania kursu złotego w celu spełnienia wymogu stabilności kursu walutowego (ale tylko w przypadku przystąpienia Polski do ERM II)⁷⁷

Kryteria podziału instrumentów polityki monetarnej zostały omówione przy celach polityki pieniężnej.

2.3 Polityka ekspansywna i restrykcyjna – bieżąca polityka Narodowego Banku Polskiego

Rada Polityki Pieniężnej w zależności od sytuacji gospodarczej państwa, może prowadzić dwa przeciwstawne rodzaje polityki monetarnej: politykę ekspansywną lub politykę restrykcyjną.

Istotą polityki ekspansywnej jest pobudzanie koniunktury gospodarczej poprzez zwiększanie ilości pieniądza w obiegu. Ten rodzaj polityki pieniężnej stosowany jest zazwyczaj w okresie recesji, czyli osłabienia wzrostu gospodarczego, wzrostu bezrobocia oraz spadku stopy inwestycji. Bank centralny może zwiększać ilość pieniądza w obiegu
za pomocą obniżania stóp procentowych, stopy rezerwy obowiązkowej oraz poprzez skup papierów wartościowych w ramach operacji otwartego rynku. Następstwem stosowania instrumentów polityki pieniężnej w tym wymiarze, jest wzrost płynnych rezerw banków komercyjnych i w konsekwencji wzrost rozmiarów prowadzonej przez nie akcji kredytowej. Efektem końcowym tych działań jest wzrost popytu globalnego oraz wzrost inwestycji
i zatrudnienia, jak również wzrost cen.

Polityka restrykcyjna, zwana też polityką twardego pieniądza, polega na ograniczeniu ilości pieniądza w obiegu. Polityka restrykcyjna wykorzystywana jest w sytuacji wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, któremu towarzyszy szybkie tempo wzrostu cen. Władze monetarne próbują ograniczyć ilość pieniądza w obiegu poprzez podnoszenie stóp procentowych, rezerw obowiązkowych banków komercyjnych oraz prowadzenie operacji otwartego rynku, w przypadku polityki restrykcyjnej jest to sprzedaż papierów wartościowych. Stosowanie tego rodzaju polityki prowadzi do obniżenia płynnych rezerw banków komercyjnych, co powoduje ograniczenie zdolności banków do udzielania kredytów.

Sytuacja, w której banki komercyjne mają ograniczoną możliwość kreacji kredytów, prowadzi w konsekwencji do spadku popytu globalnego, ograniczenia inwestycji
i zatrudnienia, jak również do obniżenia poziomu cen⁷⁸.

Rozdział III Charakterystyka głównych obszarów działalności Rady Polityki Pieniężnej

3.1 Ustalanie stopy rezerwy obowiązkowej banków komercyjnych

Zgodnie z art. 12 pkt. 2 ustawy o NBP⁷⁹ Rada Polityki Pieniężnej kierując się założeniami polityki monetarnej ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków komercyjnych
i wysokość jej oprocentowania. Stopa rezerw obowiązkowych definiowana jest jako minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego⁸⁰.

Rezerwa obowiązkowa jak zostało wspomniane w poprzednim rozdziale ma na celu kształtowanie podaży pieniądza oraz działalności kredytowej NBP. Początkowo jej podstawową funkcją było zabezpieczanie interesów deponentów na wypadek pojawienia się problemu z wypłacalnością banku (aktualnie rolę tę pełnią specjalne systemy ochrony depozytów)⁸¹. Obecnie jest nią stabilizacja bieżących warunków płynnościowych w sektorze bankowym. Możliwość utrzymywania rezerwy obowiązkowej w systemie uśrednionym wpływa na ograniczenie zmienności najkrótszych rynkowych stóp procentowych.
Art. 38 ustawy o NBP wymienia środki, od których tworzy się rezerwę obowiązkową, mianowicie są to: środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych zarówno
w złotych, jak i w walutach obcych, środki uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych oraz inne środki przyjęte przez bank, podlegające zwrotowi, z wyjątkiem środków przejętych od innego banku krajowego, a także pozyskanych z zagranicy na co najmniej dwa lata. Ustawa określa również zakres kompetencji Zarządu NBP w kwestii rezerwy obowiązkowej, zarząd ustala:

1. zasady i tryb naliczania oraz utrzymania rezerwy obowiązkowej,

2. zasady utrzymania środków pieniężnych, których nie dotyczy obowiązek utrzymania rezerwy obowiązkowej,

3. zasady naliczania oprocentowania rezerwy obowiązkowej i przekazania środków pieniężnych należnych z tytułu tego oprocentowania

Od 31 grudnia 2010 r. stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 3,5 % dla wszystkich rodzajów depozytów, z wyjątkiem środków uzyskanych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu, dla których stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 0 %. Zmiany wysokości stopy rezerwy Rada Polityki Pieniężnej uzależnia od kształtowania się płynności w sektorze bankowym.

Zgodnie z art. 39 pkt. 2 ustawy o NBP suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:

1. 30 % sumy środków pieniężnych wkładów na żądanie

2. 20 % sumy środków pieniężnych wkładów terminowych

Od 30 września 2003 r. wszystkie banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 000,00 euro, ustawa o NBP określa zasady, według których to następuje. Od 1 maja 2004 r. środki rezerwy obowiązkowej są oprocentowane w wysokości 0,9 stopy redyskontowej weksli. Aktualnie oprocentowanie to wynosi 4,5 %⁸².

Na koniec warto wspomnieć, iż Zarząd NBP może zwolnić bank z obowiązku utrzymania rezerwy obowiązkowej w okresie realizacji programu postępowania naprawczego.

3.2 Ustalanie stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego

Stopy procentowe są podstawowym instrumentem polityki monetarnej, bank centralny jako jedyny emitent pieniądza ma prawo do ustalania jego ceny, czyli stopy procentowej. Ustalanie wysokości stóp procentowych jest ustawowym obowiązkiem Rady Polityki Pieniężnej. Jak zostało wcześniej wspomniane do systemu stóp procentowych zaliczane są: stopa redyskontowa, stopa lombardowa, stopa depozytowa oraz stopa referencyjna.

Stopa redyskontowa jest to cena (stopa procentowa) kredytu pobierana przez bank centralny od banków komercyjnych przy sprzedaży weksli, wpływa na wielkość kredytów zaciąganych od banku centralnego. Podaż pieniądza może zostać zwiększona przez obniżenie stopy redyskontowej. Zabieg ten powoduje, iż banki chętniej zaciągają kredyty w NBP, przez co wzrastają ich zasoby gotówkowe, co w konsekwencji pozwala na zwiększenie działalności kredytowej banków komercyjnych. W sytuacji, kiedy bank centralny chce zmniejszyć podaż pieniądza, podnosi stopę redyskontową, co ostudza popyt banków komercyjnych na kredyty
z banku centralnego. Obecnie stopa redyskontowa wynosi 5 %.

Stopa lombardowa jest stopą procentową pobieraną od banków komercyjnych przez NBP od udzielonego im kredytu lombardowego. Innymi słowy jest to koszt pozyskania pieniądza w NBP. Poprzez podnoszenie i obniżanie stopy lombardowej bank centralny może sterować podażą pieniądza. Aktualnie stopa lombardowa wynosi 6,25 %.

Stopa depozytowa jest oprocentowaniem depozytów oferowanym przez bank centralny bankom komercyjnym na koniec dnia o najkrótszych terminach zapadalności. Została wprowadzona w Polsce z dniem 1 grudnia 2001 r. Stopa depozytowa wynosi 3,25 %.

Stopa referencyjna jest to określenie minimalnej rentowności 28-dniowych bonów pieniężnych NBP sprzedawanych w ramach operacji otwartego rynku. Wyznacza poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnych terminach zapadalności⁸³. Obecnie stopa referencyjna jest na poziomie 4,75 %.

Bank centralny zmieniając wysokość stóp procentowych stara się wpływać
na wielkość całego obiegu pieniężnego, poziom inflacji, produkcję i zatrudnienie⁸⁴. W tabeli poniżej przedstawiono jak kształtowały się stopy procentowe w latach 1998 – 2011.

Tabela 3.1 Kształtowanie się stóp procentowych NBP w latach 1998 – 2011

Obowiązuje od:	Stopa referencyjna	Stopa lombardowa	Stopa depozytowa	Stopa redyskonta weksli
1998
1998-02-26	24	27	*	24,5
1998-04-23	23	27	*	24,5
1998-05-21	21,5	26	*	23,5
1998-07-17	19	24	*	21,5
1998-09-10	18	24	*	21,5
1998-10-29	17	22	*	20
1998-12-10	15,5	20	*	18,25
1999
1999-01-21	13	17	*	15,5
1999-09-23	14	17	*	15,5
1999-11-18	16,5	20,5	*	19
2000
2000-02-24	17,5	21,5	*	20
2000-08-31	19	23	*	21,5
2001
2001-03-01	18	22	*	20,5
2001-03-29	17	21	*	19,5
2001-06-28	15,5	19,5	*	18
2001-08-23	14,5	18,5	*	17
2001-10-26	13	17	*	15,5
2001-11-29	11,5	15,5	*	14
2001-12-01	11,5	15,5	7,5	14
2002
2002-01-31	10	13,5	6,5	12
2002-04-26	9,5	12,5	6,5	11
2002-05-30	9	12	6	10,5
2002-06-27	8,5	11,5	5,5	10
2002-08-29	8	10,5	5,5	9
2002-09-26	7,5	10	5	8,5
2002-10-24	7	9	5	7,75
2002-11-28	6,75	8,75	4,75	7,5
2003
2003-01-30	6,5	8,5	4,5	7,25
2003-02-27	6,25	8	4,5	6,75
2003-03-27	6	7,75	4,25	6,5
2003-04-25	5,75	7,25	4,25	6,25
2003-05-29	5,5	7	4	6
2003-06-26	5,25	6,75	3,75	5,75
2004
2004-07-01	5,75	7,25	4,25	6,25
2004-07-29	6	7,5	4,5	6,5
2004-08-26	6,5	8	5	7
2005
2005-03-31	6	7,5	4,5	6,5
2005-04-28	5,5	7	4	6
2005-06-30	5	6,5	3,5	5,5
2005-07-28	4,75	6,25	3,25	5,25
2005-09-01	4,5	6	3	4,75
2006
2006-02-01	4,25	5,75	2,75	4,5
2006-03-01	4	5,5	2,5	4,25
2007
2007-04-26	4,25	5,75	2,75	4,5
2007-06-28	4,5	6	3	4,75
2007-08-30	4,75	6,25	3,25	5
2007-11-29	5	6,5	3,5	5,25
2008
2008-01-31	5,25	6,75	3,75	5,5
2008-02-28	5,5	7	4	5,75
2008-03-27	5,75	7,25	4,25	6
2008-06-26	6	7,5	4,5	6,25
2008-11-27	5,75	7,25	4,25	6
2008-12-24	5	6,5	3,5	5,25
2009
2009-01-28	4,25	5,75	2,75	4,5
2009-02-26	4	5,5	2,5	4,25
2009-03-26	3,75	5,25	2,25	4
2009-06-25	3,5	5	2	3,75
2010
2010-01-01	3,5	5	2	3,75
2011
2011-01-20	3,75	5,25	2,25	4
2011-04-06	4	5,5	2,5	4,25
2011-05-12	4,25	5,75	2,75	4,5
2011-06-09	4,5	6	3	4,75

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych NBP.

Warto zauważyć, iż stopa lombardowa jest zawsze najwyższa, natomiast stopa depozytowa najniższa . Ponad to stopa referencyjna niezmiennie od roku 2003 jest o 1,5 % niższa od stopy lombardowej.

3.3 Zatwierdzanie planu finansowego i przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego Narodowego Banku Polskiego

W kompetencji Rady Polityki Pieniężnej wynikającej z art. 12 ustawy o NBP leży zatwierdzanie planu finansowego NBP, sprawozdanie z jego działalności oraz przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP.

Plan finansowy NBP jest podstawą prowadzenia gospodarki finansowej banku centralnego. Rada Polityki Pieniężnej zatwierdza plan finansowy NBP pod koniec roku poprzedzającego rok, dla którego sporządzono plan finansowy. Odbywa się to w formie uchwały, w której treści Rada zawiera informację: „Rada Polityki Pieniężnej zatwierdza plan finansowy Narodowego Banku Polskiego na rok 2012”⁸⁵

Roczne sprawozdanie z działalności NBP uchwalane jest przez Zarząd banku centralnego, a zatwierdzane przez Radę Polityki Pieniężnej w formie uchwały. W ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego Prezes NBP przedstawia sprawozdanie Sejmowi, które zawiera informacje na temat⁸⁶:

1. funkcjonowania organów NBP,

2. polityki pieniężnej,

3. działań na rzecz stabilności systemu finansowego,

4. działalności emisyjnej,

5. zarządzania rezerwami dewizowymi,

6. działalności dewizowej,

7. działań na rzecz systemu płatniczego,

8. obsługi skarbu państwa,

9. działalności badawczej,

10. działalności statystycznej,

11. działalności edukacyjnej i informacyjnej,

12. działalności legislacyjnej,

13. współpracy międzynarodowej,

14. działalności wewnętrznej,

15. opinii niezależnego biegłego rewidenta oraz skróconego sprawozdania finansowego NBP.

Kolejną kompetencją Rady jest przyjmowanie rocznego sprawozdania finansowego NBP, podobnie jak w przypadku sprawozdania z działalności NBP i planu finansowego sprawozdanie finansowe zatwierdzane jest w formie uchwały. Roczne sprawozdanie finansowe NBP składa się z:

1. bilansu

2. rachunku zysków i strat

3. informacji dodatkowej

Rada określa zasady rachunkowości NBP, wzór bilansu, rachunku zysków i strat oraz zawartość informacji dodatkowej. Dodatkowo Rada Polityki Pieniężnej odpowiada za wybór biegłego rewidenta, który bada roczne sprawozdanie finansowe NBP. Sprawozdanie przedstawiane jest Radzie Ministrów przez Prezesa NBP w terminie do 30 kwietnia roku następnego⁸⁷.

3.4 Przedkładanie Sejmowi corocznie ustalanych założeń polityki monetarnej oraz sprawozdania z ich wykonania

Rada Polityki Pieniężnej ustala coroczne założenia polityki monetarnej, które przedkłada do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Ponadto zadaniem Rady jest składanie przed Sejmem sprawozdania z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego⁸⁸.

W publikacji Założenia polityki pieniężnej przedstawiane są podstawowe elementy realizowanej przez polski bank centralny strategii polityki pieniężnej, jak również zarys uwarunkowań makroekonomicznych mogących wpływać na tę politykę.

Dodatkowo zawierany jest opis instrumentów polityki monetarnej⁸⁹. Dokument ukazuje się w dwóch językach – polskim i angielskim.

Równie ważnym dokumentem jak Założenia polityki pieniężnej jest Sprawozdanie
z wykonania założeń polityki pieniężnej. Sprawozdanie przedstawia główne elementy realizowanej strategii polityki pieniężnej, opis uwarunkowań makroekonomicznych i decyzji podejmowanych w zakresie polityki pieniężnej w roku objętym sprawozdaniem, a także opis stosowanych instrumentów polityki pieniężnej⁹⁰.

Oba dokument publikowane są w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

3.5 Ustalanie górnej granicy wysokości zadłużenia zagranicznego Narodowego Banku Polskiego

Narodowy Bank Polski ma prawo do zaciągania pożyczek i kredytów
w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych. Zadaniem Rady Polityki Pieniężnej jest określanie górnej granicy tegoż zobowiązania.

Rada ustanawia górną granicę zobowiązań NBP w formie uchwały. W treści uchwały zawierana jest informacja, iż w danym roku zobowiązanie NBP z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów nie może przekroczyć określonej wartości procentowej aktywów ogółem polskiego banku centralnego pomniejszonych o pozostałe aktywa z wyłączeniem pozostałych aktywów finansowych⁹¹.

Tabela poniżej przedstawia jak kształtowała się górna granica zobowiązania NBP w latach 2008 – 2012.

Tabela 3.2 Wysokość górnej granicy zobowiązań NBP wynikających z zaciągania pożyczek
i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych w latach 2008 – 2012

Rok	2008	2009	2010	2011	2012
Górna granica zobowiązania (%)	16	17	17	15	14

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych NBP.

Na rok 2012 górna granica zobowiązania winna nie przekroczyć 14 % wartości aktywów. W latach poprzednich natomiast granica kształtowała się w przedziale 15 – 17%
wartości aktywów.

Rozdział IV Organy pełniące funkcje i zadania Rady Polityki Pieniężnej
w wybranych krajach europejskich

4.1 Polityka monetarna w Wielkiej Brytanii

Jednym z najstarszych banków centralnych na świecie jest Bank Anglii (Bank
of England) , który powstał w roku 1694. Jest bankiem centralnym Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Jego obecną pozycję reguluje ustawa o Banku Anglii
z 1998 roku, która określa jego miejsce w systemie podejmowania decyzji w sprawach polityki pieniężnej. Centrala angielskiego banku centralnego znajduje się w Loncynie.

Nadzór nad Bankiem Anglii, który został wprowadzony ustawą Prawo Bankowe z roku 1946 sprawuje rząd. Fakt ten czyni z angielskiego banku jeden z najmniej niezależnych banków centralnych⁹².

Do głównych funkcji angielskiego banku centralnego zaliczane są: władza monetarna kraju, bank państwa – zarządzanie długiem państwa oraz nadzór nad stabilnością systemu finansowego kraju. Natomiast podstawowym obszarem działalności Banku Anglii są:

1. Analiza monetarna i statystyka – zapewnia Bankowi informacje niezbędne do wykonania powierzonych mu zadań.

2. Rynki – obszar obejmujący operacje związane z realizacją polityki pieniężnej.

3. Stabilność finansowa – zadaniem Banku Anglii jest zapewnienie stabilności
   w systemie finansowym państwa.

4. Usługi bankowe – są to płatności i rozliczenia świadczone przez Bank Anglii dla rządu, instytucji finansowych jak również banków centralnych innych krajów.

W skład najważniejszych organów decyzyjnych Banku Anglii wchodzą Komisja Dyrektorów, Komitet Dyrektorów Niewykonawczych, który jest częścią Komisji Dyrektorów oraz Komitet Polityki Pieniężnej. Dodatkowo w angielskim banku centralnym funkcjonuje Komitet Audytu oraz Komitet Polityki Ryzyka.

Komisja Dyrektorów składa się z Prezesa, dwóch Wiceprezesów oraz 16 Dyrektorów. Prezes, jak również Wiceprezesi mianowani są na pięcioletnią kadencję przez Królową, natomiast kadencja Dyrektorów trwa trzy lata. Komisja odpowiada za prowadzenie bieżących spraw Banku, ustala jego cele oraz strategie realizacji tegoż celu w taki sposób, aby mogła wywiązać się z nałożonego obowiązku oraz możliwie najlepiej wykorzystać zasoby banku centralnego. Działalność Komisji podlega kontroli i ocenie, która realizowana jest przez instytucję zewnętrzną.

Kolejnym organem Banku Anglii jest Komitet Polityki Pieniężnej. W skład Komitetu wchodzą Prezes i Wiceprezes Banku Anglii, dwóch Dyrektorów Wykonawczych oraz czterech członków mianowanych przez Kanclerza Skarbu. Członkowie mogą być odwołani po konsultacji z Kanclerzem. Komitet jest odpowiedzialny za określanie polityki pieniężnej zgodnie z corocznie ustalanym celem tej polityki przez Ministerstwo Skarbu. Posiedzenia Komitetu odbywają się przynajmniej raz w miesiącu. Uczestniczy w nich przedstawiciel Ministerstwa Skarbu, który ma prawo zawierać głos, jednak bez możliwości brania udziału
w podejmowaniu decyzji.

Decyzje Komitetu zapadają w drodze głosowania wszystkich członków obecnych
na posiedzeniu. Następnie są niezwłocznie ogłaszane, natomiast protokoły opisujące przebieg posiedzeń publikowane są dwa tygodnie później. W protokołach zawierane są informacje dot. głosowania członków Komitetu oraz szczegółowa ocena sytuacji gospodarczej w kraju
i na świecie. Zadaniem Komitetu jest kwartalna publikacja raportu o inflacji, w którym przedstawiane są przewidywania dot. inflacji i produkcji w kraju.

Nadzór nad realizacją przez Bank Anglii nałożonych na niego obowiązków sprawowany jest przez Komitet Dyrektorów Niewykonawczych, który jest częścią składową Komisji Dyrektorów. Przewodniczący Komitetu mianowany jest przez Kanclerza Skarbu. Komitet Dyrektorów jest zobowiązany przedkładać przed Kanclerzem Skarbu coroczny raport
z działalności Banku Anglii. W raporcie przedstawiane są m.in. informacje na temat realizacji strategii Banku i wyznaczonych celów oraz dane na temat wynagrodzeń Prezesa, Wiceprezesów i Dyrektorów⁹³.

Ustawowe cele polityki monetarnej Banku Anglii to stabilność cen oraz wspieranie polityki gospodarczej rządu, w tym celów dotyczących polityki gospodarczej i zatrudnienia. Bank Anglii dąży do realizacji wyżej wymienionych celów poprzez stosowanie instrumentów polityki monetarnej. Do najważniejszych narzędzi polityki pieniężnej w Anglii zaliczane są stopa procentowa, operacje otwartego rynku oraz stopa rezerwy obowiązkowej⁹⁴.

4.2 Polityka monetarna w Niemczech

Polityka monetarna w Niemczech prowadzona jest przez Bundesbank, utworzony w roku 1957. Jego pierwowzorem był Bank Rzeszy Niemieckiej powstały w 1876 roku. Obecny niemiecki bank centralny uznawany za najbardziej niezależny bank centralny na świecie. Niezależność Bundesbanku wynika przede wszystkim z faktu, iż nie ma on obowiązku składania raportów przed żadnym rządowym organem. Jego podstawowym zadaniem jest utrzymanie stabilności cen⁹⁵.

Organami Federalnego Banku Niemiec są Zarząd i Prezes. Zarząd składa się z: Prezesa, zastępcy Prezesa oraz sześciu członków. Członkowie Zarządu mianowani są przez Prezydenta Niemiec na ośmioletnią kadencję. Prezes, Wiceprezes oraz dwóch członków Zarządu wskazywanych jest przez rząd federalny, natomiast pozostałych czterech członków Zarządu nominowanych jest przez Bundesrat (wyższa Izba Parlamentu Niemiec) w porozumieniu
z rządem. Do uprawnień Zarządu należy podejmowanie decyzji w sprawach:

1. transakcji z rządem federalnym oraz funduszami centralnymi,

2. transakcji z bankami komercyjnymi o ogólno niemieckim zakresie działalności,

3. transakcji zagranicznych i operacji walutowych dokonywanych w imieniu państwa niemieckiego

Decyzje Zarządu Bundesbanku podejmowane są w sposób kolegialny, na zasadzie większości głosów.

Siedziba banku znajduje się we Frankfurcie nad Menem. Bundesbank posiada dziewięć oddziałów regionalnych, każdy z nich odpowiada za obszar jednego lub kilku landów. Pełnią one ważną rolę, dzięki nim rozwija się współpraca pomiędzy bankiem centralnym, a różnymi środowiskami społeczno – zawodowymi. Oddziałom regionalnym podporządkowanych jest 66 oddziałów lokalnych (usytuowanych w większych miastach niemieckich) oraz 52 jednostki operacyjne. Zarówno oddziały lokalne, jak i jednostki operacyjne zajmują się przede wszystkim obsługą instytucji kredytowych.

Jako podmiot odpowiedzialny za prowadzenie polityki pieniężnej niemiecki bank centralny pełni funkcje charakterystyczne dla dzisiejszej polityki monetarnej. Są to przede wszystkim: emisja banknotów i regulowanie obiegu pieniężnego, pełnienie roli banku banków, głównego bankiera państwa, strażnika rezerw monetarnych. Dodatkowo uczestniczy w sprawowaniu nadzoru nad systemem bankowym⁹⁶. Ponadto Bundesbank należy do ESBC, co wiąże się z faktem, iż współdziała w kształtowaniu i realizacji polityki pieniężnej państw należących do strefy euro. Do 1999 r. był to podstawowy cel banku, był on wzorem dla innych banków centralnych Unii Europejskiej⁹⁷

4.3 Instytucje polityki monetarnej w innych krajach Unii Europejskiej

Szwecja

Założony w roku 1668 bank Szwecji z siedzibą w Sztokholmie jest bezwątpienia najstarszym bankiem centralnym na świecie. Podstawą prawną działalności szwedzkiego banku centralnego jest konstytucja Królestwa Szwecji oraz ustawa z 1897 roku o Banku Szwecji. Najważniejszym celem w działalności Banku Szwecji jest utrzymanie stabilności cen, jak również zapewnienie odpowiedniej pozycji szwedzkiej korony w stosunku do innych walut, wzrost gospodarczy oraz zapewnienie równowagi ekonomicznej. Szwedzki bank centralny dąży do utrzymania stabilności cen poprzez stosowanie strategii celu inflacyjnego na poziomie 2% +/- 1 pkt. proc.

Szwedzki bank centralny jako bank banków oraz bank państwa zajmuje się przede wszystkim⁹⁸:

1. kształtowaniem i realizacją polityki pieniężnej,

2. emitowaniem znaków pieniężnych,

3. współdziała z rządem w ustalaniu zasad i kształtowaniu polityki kursowej,

4. prowadzeniem gospodarki rezerwami dewizowymi,

5. prowadzeniem działalności dewizowej w granicach ustawowo ustalonych,

6. organizowaniem rozliczeń pieniężnych oraz aktywnym uczestnictwem w systemie rozrachunków międzybankowych,

7. regulowaniem płynności banków oraz ich refinansowaniem,

8. prowadzeniem bankowej obsługi budżetu państwa,

9. kształtowaniem warunków niezbędnych dla zapewnienia stabilności systemu finansowego oraz rozwoju systemu bankowego,

10. opracowywaniem statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej kraju.

Głównymi podmiotami kierującymi szwedzkim bankiem centralnym są Rada Generalna oraz Zarząd Banku. Rada składa się z jedenastu członków, którzy wybierani są przez Parlament na okres czteroletniej kadencji. Przewodniczący Rady i jego zastępca wybierani są przez członków Rady Generalnej. Do najważniejszych zadań Rady zaliczane jest powoływanie członków Zarządu, akceptacja wzorów emitowanych banknotów oraz przyjmowanie regulaminu wewnętrznego. Drugi organ Banku Szwecji – Zarząd, składa się z Prezesa oraz pięciu członków. Kadencja Zarządu trwa sześć lat, jednak ma ona charakter rotacyjny, co roku jeden z członków Zarządu jest zmieniany przez Radę Generalną. Zarząd odpowiada za kształtowanie oraz realizację polityki pieniężnej, a ponadto podejmuje najważniejsze decyzje w sprawach związanych z pełnieniem innych funkcji banku narzuconych przez ustawę⁹⁹.

Francja

Bank centralny Francji powstał w 1800 roku, został założony z inicjatywy Napoleona Bonaparte. Jego zadaniem było przywrócenie ładu pieniężnego oraz współudział
w odbudowie gospodarki porewolucyjnej. Siedziba francuskiego banku centralnego mieści się w Paryżu.

Od 1999 roku uprawnienia w zakresie kształtowania polityki pieniężnej przejął od Banku Francji Europejski Bank Centralny. Francuski bank centralny pełni jedynie funkcje banku państwa (tj. prowadzi rachunki bankowe rządu oraz rachunku obligacji, przygotowuje
i prowadzi emisję rządowych papierów wartościowych, zarządza rezerwami dewizowymi, zaciąga i udziela pożyczek i gwarancji w imieniu rządu, pełnieni funkcję doradcy rządu
w sprawach finansowych i ekonomicznych). Prowadzi ponad to działalność usługową
na rzecz klientów spoza sektora finansowego (prowadzi rachunki bankowe oraz konta
i operacje papierami wartościowymi, przyjmuje depozyty i dokonuje lokat terminowych, wymienia waluty oraz wynajmuje sejfy). Dodatkowo Bank Francji pełni funkcje w systemie nadzoru bankowego. Jest również uprawniony do nadzorowania rynku papierów wartościowych i giełd¹⁰⁰.

Organami kierowniczymi francuskiego banku centralnego są: Rada Generalna, Prezes oraz Rada Polityki Pieniężnej.

W skład Rady Generalnej wchodzi Prezes, Pierwszy i Drugi Zastępca Prezesa, czterech członków RPP, przedstawiciel pracowników banku oraz Cenzor lub jego zastępca, który pełni funkcje nadzorcze z ramienia rządu. Rada Generalna decyduje o wszystkich kwestiach dot. Banku, z wyjątkiem polityki pieniężnej. Zajmuje się przede wszystkim kwestiami administracyjnymi, kadrowymi i finansowymi.

Bieżącym zarządzaniem Bankiem zajmuje się Prezes i jego dwóch zastępców. Prezes przewodniczy Radzie Generalnej i Radzie Polityki Pieniężnej. Kadencja Prezesa trwa sześć lat i może być odnowiona jednorazowo, powoływany jest on wraz z Zastępcami na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów.

Rada Polityki Pieniężnej jest organem doradczym, zajmuje się obserwacją zmian poziomu

cen i badaniem skutków polityki Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Ponadto zajmuje się ogólnymi zagadnieniami dotyczącymi funkcjonowania banku. W skład Rady wchodzi dziewięć osób: Prezes Banku, dwóch zastępców Prezesa i sześciu członków, których powołuje Rada Ministrów na okres dziewięcioletniej kadencji, przy czym 1/3 członków odnawiana jest co trzy lata. Spotkania Rady zwoływane są przynajmniej raz na miesiąc lub na wniosek większości członków Rady. Ponadto w spotkaniach Rady uczestniczyć mogą bez prawa głosu Premier i Minister Gospodarki i Finansów¹⁰¹.

Czechy

Narodowy Bank Czech na tle wcześniej omawianych europejskich banków centralnych jest bankiem bardzo młodym. Został utworzony po rozpadzie Czechosłowacji
w 1992 roku na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1992 r.

Do głównego obszaru działalności czeskiego banku centralnego zaliczane jest¹⁰²:

1. kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej,

2. emisja banknotów i monet oraz regulowanie obiegu pieniądza gotówkowego zgodnie
   z potrzebami gospodarki narodowej,

3. ustalanie zasad reżimu kursowego (w konsultacji z rządem), zarządzanie oficjalnymi rezerwami walutowymi,

4. określenie form i zasad rozliczeń pieniężnych w gospodarce oraz aktywne uczestnictwo w systemie rozrachunków międzybankowych,

5. wykonywanie usług bankowych na rzecz rządu i jego instytucji, prowadzenie bieżącego rachunku budżetu państwa, jednak bez możliwości kredytowania deficytu budżetowego.

Podobnie jak w innych bankach centralnych Narodowy Bank Czeski opiera strategię polityki pieniężnej na założeniu celu inflacyjnego. Aktualnie jest on określony
na poziome 3% +/- 1 pkt. proc.

Głównym organem Narodowego Banku Czech jest Zarząd Banku, w którego skład wchodzą: Gubernator, dwóch wicegubernatorów i czterech członków Zarządu. Powoływani są przez Prezydenta Republiki Czeskiej, kadencja Zarządu trwa sześć lat.

W kompetencje zarządu wpisane jest przede wszystkim określanie i prowadzenie polityki pieniężnej, uchwała oraz kontrola budżetu banku centralnego. Po za tym Zarząd ustala strukturę organizacyjną banku, zakres kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych jednostek organizacyjnych przy realizacji zadań czeskiego banku centralnego.
W posiedzeniach Zarządu uczestniczyć może z głosem doradczym Minister Finansów,

Gubernator Banku, który pełni funkcję Przewodniczącego Zarządu, zajmuje się sprawami bieżącego zarządzania, przygotowaniem posiedzeń Zarządu, w tym informacji na temat aktualnych problemów, dodatkowo przygotowuje projekty uchwał Zarządu Banku.

Warto wspomnieć, iż Narodowy Bank Czeski pełni funkcję regulacyjno – nadzorczą
w odniesieniu do sektora bankowego. W ramach tej funkcji bank centralny uprawniony jest do udzielania licencji na zakładanie banków i pozwoleń na prowadzenie działalności bankowej, ponad to wydaje i kontroluje przestrzeganie przez banki przepisów. Bank centralny ma możliwość podejmowania stosownych sankcji w stosunku do banków, które nie przestrzegają przepisów prawa, może również podejmować środki zaradcze, aby nie dopuścić do zachwiania stabilności systemu bankowego¹⁰³.

Siedziba czeskiego banku centralnego mieści się w Pradze. Narodowy Bank Czeski podzielony jest na 14 departamentów, z czego dwa wyodrębnione tworzą strukturę odpowiedzialną za nadzór bankowy: Departament Regulacji Bankowych oraz Departament Nadzoru Bankowego.

Podsumowanie

Bibliografia

1. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz. 483 i z 2001 r. Nr 28 poz.319).

2. Ustawa o NBP z 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2).

3. Ustawa Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665).

4. Ustawa z 31 stycznia 1989 roku o Narodowym Banku Polskim, (Dz. U. 1989, nr 4, poz. 22).

5. Uchwała Nr 13/2008 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 13 października 2008 r.
   w sprawie zasad stosowania przez NBP transakcji walutowych typu swap, (Dz. Urz. NBP Nr 16, poz. 20).

6. Uchwała nr 11/2011 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 20 września 2011 r. w sprawie określenia górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez Narodowy Bank Polski pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych
   i finansowych (Dz. Urz. NBP Nr 13, poz. 14).

7. Uchwała Nr 13/2011 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 6 grudnia 2011 r. w sprawie zatwierdzenia planu finansowego Narodowego Banku Polskiego na rok 2012, (Dz. Urz. NBP Nr 19 poz. 20).

8. Baka Władysław, Bankowość centralna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005

9. Begg David, Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.

10. Brzesiak Janusz, Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

11. Capiga Mirosława, Finanse banków, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.

12. Dębski Wiesław, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

13. Fedorowicz Zdzisław, Gruszka B, Jaworski W.L. Polskie Banki w drodze do Unii Europejskiej, Poltext, Warszawa 1997

14. Flejterski Stanisław, Świecka Beata, Elementy finansów i bankowości, CeDeWu, Warszawa 2006.

15. . Red. Górska Anna, Europejski system banków centralnych, NBP, Warszawa 2004.

16. Gruszecki Tomasz, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004.

17. Kaźmierczak Andrzej, Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

18. Kaźmierczak Andrzej, Polityka Pieniężna w gospodarcze otwartej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

19. Pod. Red. Kokoszczyński Ryszard, Pietrzak Bogusław, Bankowość centralna od A
    do Z, NBP, Warszawa 2007.

20. Leszczyńska Cecylia, Zarys historii polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2010.

21. Leszczyńska Cecylia, Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2005.

22. Lis Stanisław, Lis Wojciech M., Podstawy rynku pieniężnego i walutowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2006.

23. Mishkin Ferdric S. Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.

24. Pietrzak Bogusław, System finansowy w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

25. Przybylska – Kapuścińska Wiesława, Polityka pieniężna nowych państw członkowskich UE: od transformacji, przez inflację do integracji, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, Kraków 2007

26. Przybylska-Kapuścińska Wiesława, Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa 2008.

27. Sobol Marzena, Polityka Pieniężna Narodowego Banku Polskiego. W drodze do euro, CeDeWu, Warszawa 2008.

28. Pod. Red. Szelągowska Anna, Instytucje rynku finansowego w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2007.

29. Świderska Joanna, Bank centralny w Polsce, wybrane aspekty. Difin, Warszawa 2010.

30. Narodowy Bank Polski, Narodowy Bank Polski w latach 2001-2006, Warszawa 2007.

31. Strategia polityki pieniężnej po 2003 r., NBP, Warszawa 2003

32. Średniookresowa strategia polityki pieniężnej na lata 1999 – 2003, NBP, Warszawa 1998.

33. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 1998 r., NBP, Warszawa 1999.

34. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 1999 r., NBP, Warszawa 2000.

35. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2000 r., NBP, Warszawa 2001.

36. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2001 r., NBP, Warszawa 2002.

37. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2002 r., NBP, Warszawa 2003.

38. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2003 r., NBP, Warszawa 2004.

39. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2004 r., NBP, Warszawa 2005.

40. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2005 r., NBP, Warszawa 2006.

41. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2006 r., NBP, Warszawa 2007.

42. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2007 r., NBP, Warszawa 2008.

43. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2008 r., NBP, Warszawa 2009.

44. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2009 r., NBP, Warszawa 2010.

45. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2011, NBP, RPP, Warszawa 2012.

46. Założenia polityki pieniężnej na rok 2012, Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, Warszawa 2011.

47. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/informacje/polityka_pieniezna.html

48. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/publikacje/sprawozdanie_z_dzialalnosci_nbp/sprawozdanie_dzialalnosc.html

Wykaz tabel

1. Tabela 1.1 Poczet prezesów Narodowego Banku Polskiego od 1945 roku……....str. 15

2. Tabela 2.1 Cel inflacyjny i jego realizacja w latach 1997 – 2009…………...…...str. 29

3. Tabela 3.1 Kształtowanie się stóp procentowych NBP w latach 1998 – 2011…...str. 40

4. Tabela 3.2 Wysokość górnej granicy zobowiązań NBP wynikających z zaciągania pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych w latach 2008 – 2011…………………………………………………………………….…str. 45

---

1. Red. Szelągowska Anna, Instytucje rynku finansowego w Polsce, Warszawa 2007, s. 19↩

2. Red. Szelągowska Anna, op. cit. s. 20↩

3. Leszczyńska Cecylia, Zarys historii polskiej bankowości centralnej, Warszawa 2010, s. 14-17↩

4. Leszczyńska Cecylia, op. cit. Warszawa 2010, s.18↩

5. Red. Szelągowska Anna, op. cit. s. 22↩

6. Flejterski Stanisław, Świecka Beata, Elementy finansów i bankowości, Warszawa 2006, s. 164↩

7. Art. 5 ust. O NBP z 31 stycznia 1989r.↩

8. Flejterski Stanisław, Świecka Beata, op. cit. s. 166↩

9. Red. Szelągowska Anna, op. cit. s. 22↩

10. Dębski Wiesław, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. Warszawa 2007, s.61↩

11. Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. Nr 78, poz. 483 i z 2001 r. Nr 28 poz.319).↩

12. Ustawa o NBP z 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2).↩

13. Ustawa Prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665).↩

14. Art. 3 pkt. 2 Ustawy o NBP z 29 sierpnia 1997 roku↩

15. Sobol Marzena, Polityka Pieniężna Narodowego Banku Polskiego. W drodze do euro. Warszawa 2008, s. 79↩

16. Dębski Wiesław, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. Warszawa 2007, s. 64↩

17. Gruszecki Tomasz, Teoria pieniądza i polityka pieniężna, Kraków 2004, s. 276↩

18. Dębski Wiesław, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. Warszawa 2007, s. 65↩

19. Sobol Marzena, Polityka Pieniężna Narodowego Banku Polskiego. W drodze do euro. Warszawa 2008, s. 84↩

20. Art. 52 Ustawy o NBP z 29 sierpnia 1997 roku↩

21. Z. Federowicz, B. Gruszka, W.L. Jaworski, Polskie Banki w drodze do Unii Europejskiej, Warszawa 1997, s. 32↩

22. Ustawa z 31 stycznia 1989 roku o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. 1989, nr 4, poz. 22.↩

23. Capiga Mirosława, Finanse banków, Warszawa 2011, s. 38↩

24. Sobol Marzena, op. cit., s. 87↩

25. Ustawa o NPB z 29 sierpnia 1997r.↩

26. Ustawa o NBP z dnia 29 sierpnia 1997r.↩

27. Ustawa o NBP z 29 sierpnia 1997r.↩

28. Ustawa o NBP z 29 sierpnia 1997r.↩

29. Dębski Wiesław, op. cit. s. 69↩

30. M. Capiga, Finanse banków, Warszawa 2011, s. 40↩

31. M. Sobol, Polityka pieniężna Narodowego Banku Polskiego, w drodze do euro, Warszawa 2008, s. 46↩

32. M. Capiga, tamże, s. 42↩

33. Kaźmierczak Andrzej, Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej, PWN, Warszawa 2000, s. 180↩

34. Kaźmierczak, op. cit. s. 181↩

35. Kaźmierczak Andrzej, Polityka Pieniężna w gospodarcze otwartej, PWN, Warszawa 2008, s. 130↩

36. M. Capiga, op. cit. s. 42↩

37. M. Capiga, op. cit. s. 43↩

38. M. Capiga, s. 43↩

39. Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, Założenia polityki pieniężnej na rok 2012, Warszawa 2011,

    s. 13 - 15↩

40. ust. o NBP↩

41. Pietrzak Bogusław, System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa 2008, s. 133↩

42. Brzesiak Janusz, Ekonomia, PWN, Warszawa 2000, s. 206↩

43. Pod. Red. Kokoszczyński Ryszard, Pietrzak Bogusław, Bankowość centralna od A do Z, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2007, s. 112↩

44. Narodowy Bank Polski, Narodowy Bank Polski w latach 2001-2006, Warszawa 2007, s. 21↩

45. Przybylska-Kapuścińska Wiesława, Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa 2008, s. 66↩

46. Leszczyńska Cecylia, Rzut oka na dzieje polskiej bankowości centralnej, NBP, Warszawa 2005, s. 26↩

47. Średniookresowa strategia polityki pieniężnej na lata 1999 – 2003, NBP, Warszawa 1998↩

48. Red. Nauk. Ryszard Kokoszczyński, Bogusław Pietrzak, Bankowość centralna od A do Z, NBP, Warszawa 2007, s. 113-114↩

49. Strategia polityki pieniężnej po 2003 r., NBP, Warszawa 2003↩

50. Przybylska – Kapuścińska Wiesława, Polityka pieniężna nowych państw członkowskich UE: od transformacji, przez inflację do integracji, Wolters Kluwer Polska, Warszawa, Kraków 2007, s. 279↩

51. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 1998 r., NBP, Warszawa 1999, s. 12↩

52. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 1999 r., NBP, Warszawa 2000, s. 11↩

53. Joanna Świderska, Bank centralny w Polsce, wybrane aspekty. Difin, Warszawa 2010, s. 53↩

54. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2000 r., NBP, Warszawa 2001, s. 3-9↩

55. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2001 r., NBP, Warszawa 2002, s. 3-5↩

56. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2002 r., NBP, Warszawa 2003, s. 6-7↩

57. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2003 r., NBP, Warszawa 2004, s. 6↩

58. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2004 r., NBP, Warszawa 2005, s. 5 – 8, 20 – 21↩

59. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2005 r., NBP, Warszawa 2006, s. 8↩

60. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2006 r., NBP, Warszawa 2007, s. 7↩

61. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2007 r., NBP, Warszawa 2008, s. 7 – 9↩

62. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2008 r., NBP, Warszawa 2009, s. 10↩

63. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w 2009 r., NBP, Warszawa 2010, s. 10↩

64. Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, Założenia polityki pieniężnej na rok 2012, Warszawa 2011, s. 5↩

65. Flejterski Stanisław, Świecka Beata, op. cit. s. 179↩

66. Begg David, Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 136↩

67. Capiga M, Finanse banków, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s. 41↩

68. Capiga M, Finanse banków, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s. 41↩

69. Lis Stanisław, Lis Wojciech M., Podstawy rynku pieniężnego i walutowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2006, s. 29↩

70. Stanisław Lis, Wojciech M. Lis, Podstawy rynku pieniężnego i walutowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2006, s. 30-31↩

71. Przybylska-Kapuścińska W., Współczesna polityka pieniężna, Difin, Warszawa 2008, s. 100↩

72. Capiga M., Finanse banków, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s. 47↩

73. Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, Założenia polityki pieniężnej na rok 2012, Warszawa 2011, s. 14↩

74. Stanisław Flejterski, Beata Świecka, Elementy finansów i bankowości, CeDeWu, Warszawa 2006, s. 181↩

75. Narodowy Bank Polski, Rada Polityki Pieniężnej, Założenia polityki pieniężnej na rok 2012, Warszawa 2011, s. 15↩

76. Uchwała Nr 13/2008 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 13 października 2008r. w sprawie zasad stosowania przez NBP transakcji walutowych typu swap, Dz. Urz. NBP Nr 16, poz.20, paragraf 2↩

77. Capiga M., Finanse banków, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011, s. 49↩

78. Marzena Sobol, Polityka pieniężna Narodowego Banku Polskiego. W drodze do euro, CeDeWu, Warszawa 2008, s. 15↩

79. Ustawa o NBP z dnia 29 sierpnia1997 roku (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2).↩

80. David Begg, Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 136↩

81. Joanna Świderska, Bank centralny w Polsce, Difin, Warszawa 2010, s. 28↩

82. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/o_nbp/informacje/polityka_pieniezna.html↩

83. Lis M. op. cit. s. 30↩

84. Kaźmierczak A. Polityka pieniężna w gospodarce otwartej, PWN, Warszawa 2008, s. 144↩

85. Uchwała nr 13/2011 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 6 grudnia 2011 r. w sprawie zatwierdzenia planu finansowego Narodowego Banku Polskiego na rok 2012, (Dz. Urz. NBP Nr 19 poz. 20).↩

86. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/publikacje/sprawozdanie_z_dzialalnosci_nbp/sprawozdanie_dzialalnosc.html↩

87. Art. 68 – 69 ustawy o NBP z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2).↩

88. Art. 12 ustawy o NBP↩

89. Założenia Polityki Pieniężnej na rok 2012, NBP, RPP, Warszawa 2011, s. 2↩

90. Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2011, NBP, RPP, Warszawa 2012, s.4↩

91. Uchwała nr 11/2011 Rady Polityki Pieniężnej z dnia 20 września 2011 r. w sprawie określenia górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez Narodowy Bank Polski pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych (Dz. Urz. NBP Nr 13, poz. 14).↩

92. Mishkin Ferdric S. Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, PWN, Warszawa 2002, s. 510↩

93. Pod. Red. Kokoszczyński Ryszard, Pietrzak Bogusław, Bankowość centralna od A do Z, NBP, Warszawa 2007, s. 180 - 182↩

94. Pod. Red. Kokoszczyński Ryszard, Pietrzak Bogusław, op. cit. s. 183, 190 – 191.↩

95. Mishkin Fredric S. op. cit. s. 511↩

96. Baka Władysław, Bankowość centralna, PWN, Warszawa 2005, s. 158 - 159↩

97. Pod. Red. Górska Anna, Europejski system banków centralnych, NBP, Warszawa 2004, s. 25↩

98. Baka Władysław, op. cit. s. 190↩

99. Baka W. op. cit. s. 190↩

100. Baka W. op. cit. s. 117 - 118↩

101. Pod. Red. Górska Anna, op. cit. 17↩

102. Baka W. op. cit. s. 208↩

103. Baka W. op. cit. s. 208 - 209↩