Kompozycja obrazu i kadrowanie (miniporadnik)

Kompozycja (fot.) jest to inaczej rozplanowanie przestrzenne obiektów w kadrze z uwzględnieniem rodzaju planu, sposobu ustawienia aparatu i innych elementów od których zależy oddziaływanie estetyczne i dramaturgiczne warstwy wizualnej [Wiem; Onet].

Każda fotografia powinna być efektem naszej wcześniej przemyślanej koncepcji. Wszystkie elementy zdjęcia i jego wygląd powinien powstać najpierw w naszej wyobraźni. Niestety na samym początku my jako amatorzy dziwimy się po zrobieniu zdjęcia, że nie wygląda tak jak chcieliśmy. Dlatego fotografujący powinien wiedzieć jaki cel chce osiągnąć i co przedstawić, lub jakie przesłanie ma nieść dana fotografia.
Do prawideł kompozycyjnych zaliczają się zasady: złotego podziału i mocnych punktów w obrazie. Teorię złotego podziału odcinka wprowadził Euklides „ odcinek jest wówczas podzielony na dwa mniejsze odcinki z zachowaniem złotej proporcji, gdy mniejszy odcinek ma się tak do większego, jak większy do całości. To podstawy znalezienia proporcji między wysokością i szerokością prostokąta, jak również klasycznych proporcji miedzy bryłami kompozycji plastycznych i ich rozmieszczeniem na płaszczyźnie lub przestrzeni.
Nam wystarczy podział pola obrazu na 9 lub 25 pól równych sobie wielkością. Dzięki takiemu podziałowi pola znajdziemy na nim tzw. mocne punkty.
Każdy z nas słyszał chyba o mocnych punktach obrazu. Istnieją trzy takie podziały. Jedna z nich zakłada przecięcie obrazu czterema liniami, dwiema pionowymi i dwiema poziomymi. Zdjęcie mamy podzielone na trzy równe części zarówno w pionie jak i w poziomie ( Rys.1.)

Rys.1

Podział złoty przewiduje podobnie jak poprzednio również cztery linie, z tym, że odcinki podziału nie są równe (Rys.2) .


Rys.2

Trzeci sposób polega na podziale prostokątnego kadru przekątną i poprowadzeniu od niej dwóch prostych prostopadłych do pozostałych wierzchołków (rys.3).


Rys.3

Umieszczenie obiektu w jednym z tych punktów prezentowanych na rysunkach gwarantuje nam rozpoznanie przez obserwatora głównego motywu naszego obrazu. Trzeba jednak pamiętać, że wykorzystujemy tylko jeden punkt ponieważ jeśli wykorzystamy więcej punktów oglądający będzie błądził wzrokiem od jednego punktu do drugiego nie wiedząc co wybrać.
Sposób w jaki przedstawimy fotografowany temat zależy od wielu czynników Pierwszym z nich jest motyw . Inaczej będziemy traktować kadr martwej natury, portretu a inaczej zdjęcia z wycieczki. Poprawna interpretacja kompozycyjna poszczególnych motywów zależy od umiejętności i spostrzegawczości autora. Musi on znaleźć motyw oddzielić go niejako od obojętnego otoczenia i należycie go skomponować, czyli tak rozłożyć jego części w ramach obrazu, aby zespół linii i plam był miły dla oka, a dobrane oświetlenie stapiało poszczególne części motywu w jedną, pełną plastyki i ekspresji całość

Kierunek kadru- istnieją trzy rodzaje kadru :poziomy prostokątny , pionowy prostokątny, kwadratowy. Ogólnie rzecz biorąc jeżeli fotografujemy podłużny pionowy obiekt lepiej jest wykorzystać kadr pionowy, jeżeli obiekt jest rozciągnięty w poziomie kadr poziomy. Kierunek kadru wpływa też na dynamikę zdjęcia. Ukazuje jakby kierunek ruchu.

Podział na plany- patrząc prze wizjer można wyodrębnić trzy plany. Plan pierwszy drugi i tło. Pierwszy plan tworzą wszystkie obiekty znajdujące się blisko aparatu- tu skupia się najpierw uwaga fotografującego. Za nim jest plan drugi , który rozciąga się aż do tła. Jest to pierwotny układ , który może być modyfikowany zależnie od tematu np. przy portrecie wyróżniamy plan pierwszy i tło. Przy pejzażu natomiast stosuje przedplan – jest to przedmiot znajdujący się najbliżej aparatu, nieistotny w porównaniu z innymi elementami fotografii lecz ważny dla ogólnego wrażenia ponieważ przyciąga wzrok, który następnie wędruje na główny motyw. Specyficznym rodzajem przedplanu jest obramowanie zdjęcia, tworzone przez wszelkiego rodzaju okna, bramy, drzwi i inne elementy. Obramowanie jest rzadkim zabiegiem lecz zmienia je i wzbogadza zdjęcie kompozycyjne. Jednak nie zawsze pasuje i nie można stosować go na siłę. Wykorzystuje się je często w fotografowaniu architektury np. jakaś budowla otoczona ramką liści drzew.
Bardzo ważnym planem jest tło. Tło nie powinno odwracać uwagi od głównego obiektu powinno podkreślać, to co chcemy pokazać Często bywa tak, że fotografujemy jakiś obiekt i nie zwracamy uwagi, że naszym tłem jest jakiś napis na murze, lub coś nie estetycznego. Sposobem na to może być umiejętne użycie głębi ostrości. Właściwy dobór tła jest podstawowym warunkiem udanego zdjęcia

Wzór, rytm- fotografując przyrodę , czy architekturę zdarza się , że obiekty ułożone są w pewne wzory, lub ich budowa składa się z pewnych powtarzalnych wzorów. Jest to jakby rytm, którego istnienie można wykorzystać do układu kompozycji, który jest w tedy oprócz tematu fotografowanego obiektu tematem samym w sobie.

Ciężar- Fotografia może być też nietrafnie skomponowana przez złe zrównoważenie ciężaru którejś ze stron wtedy oglądający ma wrażenie, że obraz „leci” w którąś stronę. Obraz jest jakby przedzielony na pół i widz nie wie na której części się skupić.

Kierunek ruchu- biorąc pod uwagę, że w naszej kulturze czytamy i piszemy od lewej do prawej wynika ważny dla fotografa szczegół. Uważa się, że obiekt przedstawiony w taki sposób, że jego przód skierowany jest w prawą stronę, gdzieś wyrusza, dokądś zmierza. A jeśli ruch ukierunkowany jest w lewo, to wraca. Szczególnie ważne jest to fotografując obiekty w ruchu. Mając umieszczone na zdjęciu np. las, ścieżkę i dom gdzie las będzie po lewej a dom po prawej, to większość powie, że ścieżka prowadzi z lasu do domu. A jeśli dom będzie po lewej a las po prawej , to ścieżka będzie prowadzić z domu do lasu. J Jeśli zatem chcemy podkreślić wagę jakiegoś elementu umieśćmy go w którymś z mocnych punktów po lewej stronie.

Rywalizacja- Zdjęcie tak powinniśmy skomponować , aby nic nie odwracało uwagi od głównego motywu, który chcemy pokazać. Temat powinien być czytelny i jednoznaczny a inne elementy powinny tylko podkreślać temat, charakter i uwypuklać go a nie odciągać wzroku oglądającego.
I na koniec:
Dążyć należy do tego, aby nasze fotografie podlegały zasadą kompozycji ukształtowanymi w sztuce przez wieki. Gdy je jednak poznamy a zaczną nam przeszkadzać w wyrazie można je zawsze złamać, ale najpierw trzeba dojść do perfekcji w ich stosowaniu.
William Albert Allard wielokrotny współpracownik National Geographic tak się wyraził:

„Zasady kompozycji są ważne, chodzi jednak o to, żeby je poznać a następnie obalać. Nie można dzielić kadru na pół? Wszystko można jeśli się to sprawdza.”