Słownik geomatyczny DEFINICJE, POJĘCIA, OKREŚLENIA 1.Atrybut - definicja, pojęcie lub określenie /J.Gaździcki/ - autor definicji, pojęcia lub określenia określenie lub (określenie) - odnośnik do definicji określenia B    C   D   E   F    G   H   I  J  K   L    M   N    O   P   R   S   T   U   V     W   Z 2.Agregacja - Generalizacja 3.Aktualizacja mapy numerycznej - proces przystosowywania bazy geometrycznej do zmian, jakie zaistniały w czasie użytkowania systemu informacji przestrzennej, powiązany ściśle z procesem poprawiania bazy opisowej. /K. Okła/ 4.Analizy przestrzenne - badanie relacji pomiędzy lokalizacją obiektów ( Obiekty mapy numerycznej) względem siebie. /W. Plutecki/ - operacja, która ma na celu takie zbadanie i interpretację danych ( Baza opisowa,  Dane przestrzenne), prowadzącą do wydobycia lub stworzenia nowych informacji ( Informacje przestrzenne), spełniających określone warunki przestrzenne. Obejmuje ona także takie funkcje jak nakładanie się określonych informacji w granicach obiektu ( Obiekty mapy numerycznej), tworzenie buforów ( Buforowanie) oraz takie pojęcia, jak: zawieranie się, przecinanie, stykanie. Do analiz przestrzennych należy zaliczyć również badanie dynamiki zjawisk przyrodniczych, czyli ocenę zmian w czasie. /R. Wójcik/. Analizy dotyczą przede wszystkim danych wektorowych, ale wykonywane są również z użyciem modelu rastrowego. /K. Okła/ 5.Analizy sieciowe - zestaw funkcji działających na obiektach liniowych ( Obiekty mapy numerycznej,  Linie), będących elementami komunikacyjnymi mapy (drogi, linie oddziałowe, ścieżki). Umożliwiają one określenie np. najkrótszej drogi dojazdu pomiędzy dwoma punktami mapy po drogach spełniających określone kryterium (np. szerokość 3m). Inne przykłady analiz sieciowych to: optymalizacja trasy przejazdu pomiędzy wieloma punktami, pokazanie buforów odległości od określonych punktów (biorąc pod uwagę odległość dojazdu po istniejących drogach) itp. /A. Konieczny/ 6.Aplikacje użytkowe leśnej mapy numerycznej - moduły leśnej mapy numerycznej bazujące na jej standardzie, ułatwiające generowanie najczęściej używanych map tematycznych i raportów oraz innych czynności związanych z eksploatacją mapy numerycznej. Aplikacje użytkowe musi wyróżniać przyjazny interfejs użytkownika, czyli powinny się one charakteryzować łatwością i prostotą obsługi, nawet przez personel, który nie został dostatecznie przeszkolony z zakresu SIP. Powinny one być wyposażone w zestaw funkcji potrzebnych na danym stanowisku pracy (wykonywanie określonych map tematycznych, zestawień, wykresów oraz specjalistycznych analiz). Aplikacje te mogą być uzupełnieniem nakładki lub przeglądarki. /A. Konieczny, K. Okła/ 7.Atrybut - informacja tabelaryczna - dana opisowa ( Baza opisowa) lub numeryczna ( Baza geometryczna,  Dane przestrzenne) znajdująca się w tabeli atrybutów, stanowiącej część bazy danych (opisowych lub geometrycznych). /K. Okła/ 8.Autonumer - Klucz w bazie danych 9.Baza danych ( Baza geometryczna,   Baza opisowa,  Dane,  Hierarchiczny model danych,  Obiektowe bazy danych,  Relacyjny model danych,  Sieciowy model danych) - zbiór, bądź zbiory danych posiadające określoną strukturę wewnętrzną ( Struktura danych), odzwierciedlającą w pewien sposób znaczenie i sens zawartych informacji, przechowywany na stałych nośnikach pamięci. Dostęp do żądanej informacji odbywa się za pośrednictwem wyspecjalizowanych programów. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ - zbiór uporządkowanej w określony sposób informacji. Mówiąc o bazach danych w SIP, mamy na myśli cyfrowy zapis informacji. Rozróżniamy w nim: relacyjny model danych (najpowszechniej obecnie stosowany), hierarchiczny model danych, sieciowy model danych oraz obiektowe bazy danych. /A. Konieczny, K. Okła/ 10.Baza geograficzna - Baza geometryczna 11.Baza geometryczna, baza geograficzna, graficzna baza danych - cyfrowe odzwierciedlenie mapy, tzn. każdy obiekt ( Obiekty mapy numerycznej) na mapie jest zakodowany ( Kodowanie) w postaci zbioru znaków i cyfr. Cechą charakterystyczną geograficznej bazy danych jest fakt, że reprezentuje ona różne kategorie cech zjawisk. Każdemu z obiektów towarzyszy identyfikator ( Geometryczna baza danych,  Klucz w bazie danych). /A. Konieczny/ - uporządkowany zbiór  współrzędnych   punktów, w określonym odwzorowaniu geograficznym. /K. Okła/ 12.Baza opisowa, dane opisowe - uporządkowany zbiór  informacji, najczęściej w formie tabelarycznej, opisującej zinwentaryzowany stan rzeczy lub zjawisk. Baza opisowa, w rozumieniu SIP, często bywa podstawą dla generowania map tematycznych. /K. Okła/ 13.Bitmapa - Model rastrowy,   Raster 14.Buforowanie - wyznaczanie obszaru w zadanej odległości od buforowanego obiektu ( Obiekty mapy numerycznej). Jest to funkcja analizy przestrzennej, tworząca nowe obiekty, zapisywane jako poligony. /R. Wójcik, K. Okła/ 15.CAD (z ang. Computer Aided Design) - projektowanie wspomagane komputerowo. Dziedzina i typ  oprogramowania służącego do projektowania maszyn, urządzeń lub ich fragmentów. Zadaniem komputera jest wykonanie wszystkich obliczeń inżynierskich, rysunków konstrukcyjnych, a często także symulacja działania projektowanego urządzenia. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ - system grafiki komputerowej przeznaczony do tworzenia i modyfikowania rysunków technicznych. Były podejmowane próby zaadaptowania tego systemu do budowania  kartografii cyfrowej (której jest pierwowzorem), ale ze względu m.in. na ograniczone możliwości przypisywania danych atrybutowych ( Atrybut), posiadają obecnie mniejsze znaczenie praktyczne. /K. Okła/ 16.Centroid - punkt określający geometryczny środek obiektu ( Obiekty mapy numerycznej,  Punkty) lub zbioru obiektów. Położenie centroidu ma znaczenie głównie przy tworzeniu  etykiet, a w niektórych przypadkach jest elementem wiążącym obiekt z informacją opisową ( Baza opisowa). /R. Smoliński/ 17.CMYK (z ang. Cyjan, Magenta, Yellow, Black) - sposób opisu barwy za pomocą czterech parametrów (niebiesko-zielony, purpura, żółć, czerń - oznaczona literą K dla odróżnienia od Blue - niebieski), z których pierwsze trzy są odpowiednio dopełnieniami barw, używanych do opisu  RGB (czerwonej, zielonej i niebieskiej), do światła białego. Dzięki tej właściwości CMYK lepiej nadaje się do opisu barwy w druku, gdzie rolę gra pochłanianie światła przez farbę drukarską, natomiast RGB - do wyświetlania koloru na monitorze gdzie światło jest emitowane. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 18.Cyfrowy obraz teledetekcyjny- typ  danych przestrzennych, bazujących na formie  rastra. Każdy  piksel zawiera informację o odbitym lub emitowanym od obiektów terenowych promieniowaniu elektromagnetycznym.  Informacja przestrzenna w obrazie jest zawarta w pikselach. Cyfrową reprezentacją obrazu jest plik o określonym  formacie. Cyfrowe obrazy teledetekcyjne informują zwykle o własnościach odbiciowych lub emisyjnych obiektów w różnych zakresach promieniowania elektromagnetycznego. /J. Mozgawa/ 19.Czas - czwarty (obok  współrzędnych x,y,z) element  systemu informacji przestrzennej umożliwiający analizę porównawczą ( Analizy przestrzenne)  danych przestrzennych w zadanym przedziale czasowym. /K. Okła/ 20.Dane - dowolne informacje zapisane cyfrowo i przetwarzane przez komputer; w rozumieniu  GIS-u - zgrupowane i uporządkowane w sposób pozwalający na przypisanie ich do  bazy danych opisowych lub geometrycznych. /K. Okła/ 21.Dane obrazowe - cyfrowo przedstawiony obraz terenu poddający się obróbce komputerowej oraz  analizom przestrzennym. /K. Okła/ 22.Dane opisowe -  Baza opisowa 23.Dane przestrzenne, geometryczne, graficzne - wszelkie informacje mające odniesienie do dowolnego terenu, mogące zostać zlokalizowane współrzędnymi X,Y ( Współrzędne geodezyjne) i opcjonalnie Z ( Numeryczny Model Terenu). ( Baza geometryczna) /K. Okła/ 24.Deseń - Szrafura 25.Diagram - forma graficznej prezentacji wartości  danych ilościowych. ( Wykres,  Kartodiagram) /T. Olenderek/ Digimetr - Digitizer 26. Digitalizacja - proces zamiany analogowej postaci mapy ( Mapa analogowa) do postaci numerycznej ( Mapa numeryczna), odbywający się najczęściej przy pomocy  digitizera lub metodą  wektoryzacji na ekranie komputera. Wyróżnia się digitalizację manualną, półautomatyczną i automatyczną. /K. Okła, R. Smoliński/ Digitalizowane powinny być oryginały map. Odbitki ksero, ozalidy itp. nie są materiałami kartometrycznymi ( Kartometryczność) i powinny być wykluczone jako podstawowy materiał źródłowy dla pozyskiwania danych geometrycznych ( Dane przestrzenne). /D. Korpetta/ 27. Digitalizacja automatyczna - rodzaj  digitalizacji, w którym proces zmiany  obrazu rastrowego na  obiekty wektorowe działa nieprzerwanie bez udziału operatora. /R. Smoliński/ 28. Digitalizacja manualna - rodzaj  digitalizacji, w którym proces zmiany  obrazu rastrowego na  obiekty wektorowe dokonuje się przy ciągłym udziale operatora. /R. Smoliński/ 29. Digitalizacja półautomatyczna - rodzaj  digitalizacji, w którym proces zmiany  obrazu rastrowego na  obiekty wektorowe dokonuje się przy kontrolowanym udziale operatora. /R. Smoliński/ 30. Digitizer, digimetr, stół digitizerski - narzędzie do manualnej  digitalizacji w postaci specjalnego stołu z aktywnym elektronicznym blatem, na którym umieszczona jest  mapa analogowa lub inny  rysunek rastrowy (np.  zdjęcie lotnicze) oraz wyposażone w charakterystyczną mysz (kursor) z celownikiem. Urządzenie odczytuje i zapisuje  współrzędne punktów wskazywanych przez celownik. /K. Okła/ Digitalizacja może być prowadzona na przyrządach wyposażonych w stół wytwarzający pole elektromagnetyczne lub też za pomocą digimetrów ze sztywnymi ramionami, po których poruszają się przetworniki analogowo - cyfrowe. Pierwszy rodzaj digimetrów umożliwia zazwyczaj prowadzenie digitalizacji tylko takich materiałów, które nie powodują zakłóceń pola elektromagnetycznego tj. np.: podkładów papierowych, kalki, folii z tworzywa sztucznego itp. Na ogół nie można za pomocą tych digimetrów digitalizować map wykonanych na płytach aluminiowych. /D. Korpetta/ 31. Długość geodezyjna - kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną zawierającą  południk zerowy elipsoidy, a płaszczyzną zawierającą południk ( Południk geograficzny) wyznaczanego punktu elipsoidy. /W. Karaszkiewicz/ 32. Długość geograficzna - kąt dwuścienny między płaszczyznami południków ( Południk geograficzny), z których jedna przechodzi przez obserwatorium astronomiczne w Greenwich k/Londynu ( Południk zerowy), a druga przez dany punkt na Ziemi, oznaczana symbolem l. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 33. dpi (z ang. dots per inch) -  rozdzielczość  obrazów rastrowych przyjmowana jako ilość  pikseli na cal. /K. Okła/ 34. DTM - Numeryczny Model Terenu 35. DtP (z ang. Desktop Publishing) - technika skomputeryzowanego składu drukarskiego. DtP jest często stosowana przy komputerowym składzie książek i czasopism, /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ w tym także w poligrafii kartograficznej. /K. Okła/ 36. Edycja warstw - dodawanie, usuwanie lub zmiana geometrii obiektów ( Obiekty mapy numerycznej) oraz położenia i treści informacji opisowych ( Baza opisowa). /R. Smoliński/ 37. Eksploatacja leśnej mapy numerycznej - proces użytkowania  leśnej mapy numerycznej o różnych szczeblach szczegółowości, polegający na  generowaniu map i   raportów oraz prowadzeniu  analiz i  symulacji przestrzennych użytecznych w zarządzaniu Lasami Państwowymi. /K. Okła/ 38. Ekspozycja - Wystawa terenu 39. Ekwidystanty - linie łączące na  mapie  punkty jednakowo odległe od danego punktu lub linii. ( Buforowanie,  Izolinie) /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 40. Elementy graficzne - Obiekty mapy numerycznej 41. Elipsoida obrotowa, sferoida ziemska- powierzchnia powstała w wyniku obrócenia elipsy wokół jednej z osi. Wprowadzona w miejsce  geoidy, jako powierzchnia zastępcza, gdyż ze względu na różnorodność mas otaczających geoidę oraz ich wpływ na jej przebieg w danym obszarze, określenie matematyczne powierzchni geoidy (wyznaczenie jej równania matematycznego) jest rzeczą niemożliwą, a jest to wymaganym warunkiem w zagadnieniach   odwzorowań kartograficznych. W celu zminimalizowania zniekształceń obrazu rzeczywistego, wymiary i kształt elipsoidy są tak dobierane, aby na danym obszarze powierzchnia elipsoidy najlepiej przylegała do powierzchni geoidy. /W. Karaszkiewicz/ 42. Encja - używane w teorii baz danych pojęcie - wytrych oznaczające wszystko to, co realnie istnieje lub można sobie pomyśleć. /D.C. Tsichritzis, F.H. Lochovsky/ Encje tego samego typu tworzą zbiory encji i te mogą stanowić zawartość  bazy danych. Encja może oznaczać zarówno wydzielenie jak i piętro drzewostanu, czy gatunek w piętrze. Każdą encję charakteryzuje zestaw  atrybutów. /A. Konieczny/ 43. ESRI (z ang. Environmental Systems Research Institute) - Instytut Badań Systemów Środowiskowych, utworzony w 1969 roku w Redlands, w Kalifornii, pionierski pod względem tworzenia użytkowego  oprogramowania   GIS. /H. Olenderek/ 44. Etykiety - napisy przypisane do obiektów graficznych ( Obiekty mapy numerycznej) tworzone w oparciu o   tabelę atrybutów. /K. Okła, R. Smoliński/ 45. Ewidencja gruntów i budynków - jednolity dla kraju, systematycznie aktualizowany zbiór informacji o gruntach i budynkach, ich właścicielach oraz innych osobach fizycznych i prawnych władających tymi gruntami i budynkami. /Ustawa prawo geodezyjne i kartograficzne z 17 maja 1989 r./ 46. Filtracje obrazów cyfrowych -  procedury teledetekcyjne wielopikselowego przetwarzania obrazów cyfrowych ( Przetwarzanie informacji obrazowej). Działają w kierunku uczytelnienia szczegółów, wzmocnienia lub osłabienia wyrazistości elementów liniowych w obrazie oraz często w kierunku osłabienia zakłóceń radiometrycznych. /J. Mozgawa/ 47. Format - ściśle ustalony sposób zapisu na dysku komputera konkretnego typu  informacji, a przy plikach mapowych - dodatkowo - w określonym  odwzorowaniu. Każdy  program zapisuje pliki we własnym formacie. Plik może zostać odczytany w programie innym niż został utworzony po poddaniu go  konwersji. /K. Okła/ Formy prezentacji kartograficznej - Prezentacje kartograficzne Fotografia lotnicza - Zdjęcie lotnicze 48. Fotogrametria - (Monoploting,   Teledetekcj)  - nauka zajmująca się odtwarzaniem - na podstawie  zdjęć lotniczych - wymiarów obiektów terenowych. /J. Mozgawa/  - pomiar zeskanowanego (Skanowanie)   zdjęcia lotniczego na specjalnych komputerach umożliwiających obserwację stereoskopową obrazu ( Stereoskopowy model) z wykorzystaniem zjawiska polaryzacji światła lub na zwykłych komputerach - dzięki  programom pozwalającym na oglądanie  modelu przestrzennego utworzonego z pary zeskanowanych (Skanowanie) zdjęć lotniczych z użyciem  stereoskopu lustrzanego, (np.: VSD -  Video Stereo Digitizer). /D. Korpetta/a 49. Fotointerpretacja - proces uzyskiwania ze zdjęć ( Zdjęcia lotnicze) informacji, uzupełnionych informacjami uzyskanymi na gruncie, ułatwiającymi i zwiększającymi dokładność opracowań. Jest to złożony proces psychologiczno-fizjologiczny, w którym dużą rolę odgrywa posiadana przez fotointerpretatora wiedza z dziedziny, na użytek której prowadzona jest fotointerpretacja. (Interpretacja danych teledetekcyjnych,   Klucz fotointerpretacyjny,  Video Stereo Digitizer) /E. Piekarski/ 50. Generalizacja - w procesie  edycji warstw  mapy wektorowej - eliminacja niektórych  węzłów z zastosowaniem zdefiniowanej selekcji. /K. Okła/ 51. Generalizacja, agregacja - w procesie pozyskiwania  danych źródłowych - uogólnianie szeregu danych rozproszonych, polegające na ich pogrupowaniu i przypisaniu do mniejszej liczby reprezentujących je obiektów ( Obiekty mapy numerycznej, Obiekty przestrzenne). Dochodzenie od szczegółu do ogółu. Zwykle w procesie generalizacji następuje koncentracja cech właściwych wszystkim generalizowanym obiektom, a pomija się cechy różniące je. W praktyce LP generalizacja stosowana jest do analizy danych na wyższych niż podstawowy szczeblach ich powstawania. /K. Okła/ 52. Generowanie map - wyświetlenie - skomponowanej z istniejących warstw ( Warstwa mapy numerycznej) -  mapy na ekranie komputera, wydrukowanie jej lub wyplotowanie ( Ploter,  Wyplot). /K. Okła/ 53. Geodezja - nauka, której przedmiotem jest wykonywanie pomiarów zmierzających do określenia kształtów i rozmiarów Ziemi oraz do wyznaczenia wzajemnego położenia punktów na jej powierzchni. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 54. Geografia - nauka badająca przestrzenne zróżnicowania komponentów powłoki ziemskiej pod względem przyrodniczym i społeczno - gospodarczym oraz związki między nimi. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 55. Geoida - powierzchnia (w przybliżeniu), którą utworzyłyby wody mórz otwartych rozciągnięte pod lądami wirującej Ziemi, z uwzględnieniem sił grawitacyjnych otaczających je niejednorodnych pod względem gęstości mas. /W. Karaszkiewicz/ 56. Geokod Klucz w bazie danych 57. Geokodowanie - przypisywanie  rekordom  bazy danych  współrzędnych geograficznych, często utożsamiane z umiejscawianiem obiektów ( Obiekty mapy numerycznej) na  mapie adresowej. /K. Okła/ 58. Geomatyka - nauka na gruncie informatyki integrująca wszelkie działania ukierunkowane na pozyskanie, przetwarzanie i udostępnianie  informacji przestrzennych. W ramach geomatyki zwykle wyróżnia się jej działy merytoryczne, zwane również technologiami informacji przestrzennej lub technologiami geomatyki:  systemy globalnego wyznaczania pozycji /GPS/, istotnie przetransformowaną, stosownie do używanych środków technicznych  geodezję i  kartografię,  teledetekcję z   fotogrametrią,  numeryczny model rzeźby terenu,  systemy informacji przestrzennej. Efektywność technologii geomatyki jest niewspółmiernie wyższa od tradycyjnych metod inwentaryzacji i przetwarzania  danych przestrzennych. /J. Mozgawa/ Geometryczna baza danych - Baza geometryczna 59. Geoprzedstawienia w internecie -  mapy zamieszczane w internecie, mające postać: obrazów  skanowanych, zdjęć cyfrowych, modeli trójwymiarowych, interaktywnych (opracowanych zgodnie z potrzebami użytkowników), multimedialnych oraz pełnych  systemów informacji geograficznej. /K. Będkowski i in./ 60. GIS - System Informacji Geograficznej - GIS GIS - pakiet  oprogramowania profesjonalnego do budowy systemu informacji przestrzennej ( Oprogramowanie do budowy mapy numerycznej) oraz do późniejszej jego eksploatacji ( Oprogramowanie eksploatacyjne mapy numerycznej). /J. Gaździcki/ - profesjonalny, komercyjny pakiet  oprogramowania - narzędzie ( Narzędzia GIS), którym można zbudować  SIP. /D. Korpetta/ 61. GPS - System globalnego wyznaczania pozycji 62. Graficzna baza danych - Baza geometryczna Grafika komputerowa - dział informatyki zajmujący się zagadnieniami przetwarzania i prezentacji informacji graficznych. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 63. Hierarchiczny model danych - model  bazy danych posiadający strukturę bezpośredniej zależności, w której poszczególne tabele z hierarchii poziomów ważności są ze sobą powiązane w bezpośrednim porządku "poziom wyższy U poziom niższy", nie łącząc się z innymi tabelami tego samego poziomu. Zaletą takiej bazy danych jest dość duża szybkość działania, wadą zaś - powstawanie nadmiarowych danych. /K. Okła, A. Konieczny/ 64. Hipsometria - przedstawianie wyników pomiarów wysokości punktów terenu nad poziom morza oraz ich interpretacja. ( Warstwica,  Ortofotomapa) /K. Okła/ 65. ID - Klucz w bazie danych 66. Identyfikator - Klucz w bazie danych 67. Indeks - Klucz w bazie danych 68. Informacje - Dane 69. Informacje opisowe - Baza opisowa 70. Informacje przestrzenne - informacje o rozmieszczeniu geograficznym i cechach obiektów ( Obiekty przestrzenne). /J. Mozgawa/ - informacje o położeniu, geometrycznych właściwościach i przestrzennych relacjach obiektów ( Obiekty przestrzenne), które mogą być identyfikowane w odniesieniu do Ziemi. /D. Korpetta/ 71. Instrukcja K-1 "Podstawowa mapa kraju" - instrukcja ustalająca zasady wykonywania   mapy zasadniczej w systemie numerycznym i w postaci klasycznej, wprowadzona do stosowania 16.05.1995 r. przez Głównego Geodetę Kraju. /K. Okła/ 72. Interfejs - punkt styku między komputerem a urządzeniem peryferyjnym, jak również pomiędzy dwoma programami, bądź też między komputerem a użytkownikiem (tzw. interfejs użytkownika). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 73. Interpolacja warstwic - zagęszczanie  warstwic poprzez matematyczne wyliczanie  punktów pośrednich pomiędzy sąsiadującymi warstwicami już istniejącymi, przez które wkreśla się dodatkowe linie obrazujące warstwice pośrednie (interpolowane). /K. Okła/ 74. Interpretacja danych teledetekcyjnych - proces wnioskowania, wykorzystujący skojarzenia wiadomości merytorycznych interpretatora z informacją uzyskaną z  cyfrowych obrazów teledetekcyjnych.( Fotointerpretacja) /J. Mozgawa/ 75. Izohipsa - Warstwica 76. Izolinie -  linie łączące na  mapie jednakowe wartości liczbowe. Wyznaczane są one zwykle na podstawie interpolacji między punktami, dla których dane zjawisko przyjmuje znane wartości. Opisujące określone zjawiska izolinie mają swoje indywidualne nazwy. I tak np.: - izohipsy, to linie równych wysokości nad poziom morza, zwane również poziomicami lub  warstwicami; - izotermy, to linie jednakowych temperatur; - izohaliny, to linie jednakowego zasolenia wód; - izochory, to linie jednakowych odległości od linii kolejowych; - izofeny, to linie jednakowego początku kwitnienia roślin; - izodaty, to linie jednakowego rozprzestrzeniania (lub cofania) się zjawisk w określonych okresach  czasu. ( Ekwidystanty) /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 77. Kalibracja rastra, rejestracja -  transformacja  rastra do przyjętego w  systemie informacji przestrzennej  układu współrzędnych. /D. Korpetta/ 78. Kartodiagram - sposób przedstawienia dowolnego zjawiska za pomocą statystycznych  diagramów (strukturalnych lub zmienności), rozmieszczonych na  mapie konturowej, wewnątrz jednostek przestrzennych. Diagramy te określają stan lub dynamikę zmian zjawisk fizyczno-geograficznych albo społeczno-gospodarczych. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ -  mapa, na której ilościowa charakterystyka zjawisk i obiektów przedstawiona jest za pomocą  diagramów, których jeden z parametrów (np. długość boku kwadratu lub promień koła) określa wartość liczbową zjawisk lub obiektów. Podstawowe typy kartodiagramów, to: - punktowy - za pomocą diagramów przedstawione są ilościowe charakterystyki   punktów; - liniowy - określa ilościową charakterystykę obiektów liniowych ( Linie); podstawowym parametrem jest szerokość linii-diagramu; - powierzchniowy - określa ilościową charakterystykę powierzchniowych ( Poligony) jednostek odniesienia. /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 79. Kartodiagram ciągły - odmiana  kartodiagramu, w której każdy  diagram znajdujący się na danej  mapie będzie posiadał indywidualny wymiar, zgodny z rzeczywistym natężeniem reprezentowanego przezeń zjawiska (lub z wielkością obiektu). W efekcie, teoretycznie na mapie może nie być diagramów tej samej wielkości. /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 80. Kartodiagram skokowy - odmiana  kartodiagramu polegająca na zgrupowaniu zbioru wartości, jakie przyjmuje dane zjawisko w  przedziały klasowe. Dla każdej klasy buduje się jeden rodzaj  diagramu o stałych wymiarach. W ten sposób na mapie znajdzie się tyle rodzajów różniących się wielkością diagramów, na ile klas podzielony został badany zbiór wartości. /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 81. Kartografia - nauka o metodach sporządzania, powielania i o zastosowaniu  map. Definicja Brytyjskiego Towarzystwa Kartograficznego z 1964 podaje, że jest to nie tylko nauka i technologia, ale też sztuka sporządzania map oraz ich badanie jako dokumentów naukowych, a także dzieł sztuki. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 82. Kartogram -  mapa tematyczna przedstawiająca zmiany natężenia danego zjawiska w poszczególnych wydzielonych na mapie jednostkach za pomocą zmiany natężenia barwy lub szarości. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ -  mapa tematyczna, na której prezentacja danych ilościowych, odniesionych do powierzchni i podzielonych na klasy, jest przedstawiana za pomocą logicznie uporządkowanych barw, deseni ( Szrafura) lub stopni szarości. /T. Olenderek/ - ilościowa metoda  prezentacji kartograficznej zjawisk polegająca na pokryciu określonych jednostek przestrzennych barwą lub deseniem ( Szrafura) zależnym od intensywności natężenia w tych jednostkach badanego zjawiska. /W. Karaszkiewicz/ 83. Kartogram dazymetryczny - odmiana  kartogramu, w którym układ podstawowych jednostek zależy od zmienności natężenia badanego zjawiska. Często wykonywany on jest na bazie mapy kropkowej. ( Metoda kropkowa) /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 84. Kartometria - dział   kartografii, a także miernictwa zajmujący się metodami przeprowadzania i analizą dokładności pomiarów różnych obiektów geograficznych na  mapach, z uwzględnieniem wpływu zniekształceń odwzorowawczych na wyniki pomiarów takich wielkości, jak: kąty, pola, długości. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 85. Kartometryczność - cecha  mapy oznaczająca, że obraz mapy może być wykorzystywany do przeprowadzania pomiarów, w celu określenia cech ilościowych prezentowanych zjawisk i obiektów (liczebność, rozmiar, odległość, powierzchnia). Kartometryczność mapy uzyskuje się poprzez zastosowanie ścisłych formuł matematycznych odzwierciedlających nieregularną bryłę Ziemi na płaszczyźnie mapy. Odróżnia to mapę od  planów, które w ogólności nie posiadają tej właściwości. /W. Karaszkiewicz/ 86. Kartowanie - metoda badań  geograficznych, polegająca na zapisie jakiegoś zjawiska w postaci  mapy na podstawie studium terenowego, zdjęcia kartograficznego, ankiety, spisu. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 87. Kataster - urzędowy spis gruntów i budynków, będący m.in. podstawą do zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych. Częścią katastru jest wielkoskalowa ( Skala mapy,  Mapa wielkoskalowa)  mapa katastralna. /K. Okła/ 88. Klasyfikacja Systemów Informacji Przestrzennej -   systemy informacji przestrzennej mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów: obszaru (systemy obiektowe, lokalne, regionalne, krajowe), źródłowości informacji (informacja pierwotna, wtórna - zagregowana / Generalizacja/, przetworzona), zakresu użytkowania (jeden konkretny użytkownik, wielu użytkowników), struktury funkcjonalnej (scentralizowane, rozproszone), przeznaczenia i innych. /D. Korpetta/ 89. Klasyfikacja nadzorowana - metoda rozpoznawania obrazów ze  scen satelitarnych, w której analityk bezpośrednio uczestniczy w procesie. /K. Okła/ 90. Klasyfikacja nienadzorowana - w pełni zautomatyzowana metoda rozpoznawania obrazów ze  scen satelitarnych, w której analityk tylko definiuje na wstępie parametry systematyki klasyfikacyjnej. /K. Okła/ 91. Klasyfikacje obrazów cyfrowych -  procedury teledetekcyjne zastępowania wizualnych analiz obrazu technikami automatycznej identyfikacji klas obiektów w obrazie. Procedury klasyfikacji wykorzystują algorytmy klasyfikacyjne, bazujące na cechach spektralnych obrazów. Do  klasyfikacji nadzorowanej i   klasyfikacji nienadzorowanej można wykorzystywać zarówno kanały z oryginalnego obrazu teledetekcyjnego ( Cyfrowy obraz teledetekcyjny) jak również sztucznie utworzone kanały, dla których wartości poszczególnych  pikseli są wyliczane poprzez operacje międzykanałowe. /J. Mozgawa/ 92. Klucz fotointerpretacyjny - algorytm matematyczno - logiczny ułatwiający automatyczną lub półautomatyczną interpretację ( Interpretacja danych teledetekcyjnych,   Fotointerpretacja)  zdjęcia lotniczego lub  zobrazowania satelitarnego. /K. Okła/ 93. Klucz w bazie danych, indeks, geokod, klucz podstawowy - jedno lub kilka pól ( Pole) unikalnych (nie powtarzających się) w obrębie  tabeli  relacyjnego modelu bazy danych. Przy tabelach relacyjnych - klucz tabeli nadrzędnej. Klucz obcy - jedno lub kilka pól w tabeli podrzędnej relacyjnych baz danych, zawierający identyczne dane, co klucz podstawowy tabeli nadrzędnej. Klucz sztuczny (identyfikator, ID, autonumer) - jedno dodatkowe pole w tabeli, często nadawane automatycznie przez  program, jednoznacznie identyfikujące  rekordy; stosowane najczęściej, gdy brakuje naturalnego klucza podstawowego. Identyfikator musi być unikalny dla każdego rekordu. Identyfikatorem może być numer lub unikalny zbiór znaków. Towarzyszą mu zwykle pozostałe cechy tworzące  tabelę atrybutów. Identyfikator obiektu ( Obiekty mapy numerycznej) wiąże  atrybuty z lokalizacją przestrzenną opisywaną zwykle  współrzędnymi układu odniesienia. /K. Okła, A. Konieczny/ 94. Kodowanie - zapisywanie w  programie komputerowym informacji o strukturze działania tego programu, aplikacji lub  bazy danych. /K. Okła/ Kolumna tabeli - Pole 95. Konforemność - prawidłowe przedstawienie kształtu dowolnego obszaru geograficznego w zadanym  odwzorowaniu kartograficznym, z wykorzystaniem procesu  transformacji. /K. Okła/ 96. Konwersja - zmiana  formatu   danych lub  odwzorowania geograficznego umożliwiająca dalsze jej przetwarzanie. /K. Okła/ 97. Krajowy System Informacji Przestrzennej - opracowywana aktualnie koncepcja zasad zakładania, aktualizacji i eksploatacji  SIP w Polsce, traktowana jako konfiguracja informacji przestrzennej o różnej szczegółowości, różnym zasięgu terytorialnym i różnym przeznaczeniu, prowadzona przez różne podmioty. /K. Będkowski i in./ 98. Kreskowanie - Szrafura 99. Legenda mapy - tekst dołączony do  mapy, zawierający jej tytuł, objaśnienia   skali oraz użytych znaków ( Sygnatura,  Obiekty mapy numerycznej) i kolorów ( Szrafura), nazwisko autora lub nazwę wydawcy, a także informacje o zastosowanym  odwzorowaniu, roku i miejscu sporządzenia mapy. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 100. Leśna mapa numeryczna -  mapa numeryczna wykonana zgodnie ze standardami ( Standard leśnej mapy numerycznej) przyjętymi w Lasach Państwowych. /K. Okła/ 101. Linie, polilinie - obiekty geometryczne ( Obiekty mapy numerycznej) jednowymiarowe, charakteryzujące się długością. /R. Smoliński/ 102. LIS - System Informacji Terenowej 103. Mapa - graficzne przedstawienie na płaszczyźnie wybranych cech powierzchni Ziemi oraz zjawisk przyrodniczych i społecznych. Mapa charakteryzuje się: matematycznie określoną konstrukcją, zastosowaniem symboli kartograficznych ( Znaki kartograficzne), wybiórczym przedstawieniem cech i zjawisk. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ - opracowanie  kartograficzne w postaci analogowej ( Mapa analogowa) lub cyfrowej ( Mapa numeryczna), odznaczająca się  kartometrycznością. /K. Okła/ 104.Mapa analityczna - Numeryczna mapa analityczna 105.Mapa analogowa - opracowanie  kartograficzne w postaci kreskowej, wykonane na planszy aluminiowej (pierworys), folii przeźroczystej (matryca) lub na papierze (kopia). /K. Okła/ 106.Mapa arkuszy - Mapa indeksowa 107.Mapa bazowa - Podkład kartograficzny 108.Mapa drobnoskalowa -   mapa, najczęściej o cechach mapy ogólnogeograficznej, zwykle w  skalach od 1 : 10 000 i mniejszych, używana najczęściej w  SIP. Także większość leśnych  map tematycznych i przeglądowych.  /K. Okła/ 109.Mapa ewidencyjna - mapa powszechnej  ewidencji gruntów dla gruntów bez prawnej dokumentacji oraz pozostających we współwłasności. /A. Pajda/ 110.Mapa gospodarcza (leśna) -  mapa zasadnicza powszechnej  ewidencji gruntów dla gruntów posiadających pełną dokumentację, lub  mapa ewidencyjna, wzbogacona o treść leśną. /K. Okła/ 111.Mapa hybrydowa - mapa wykorzystująca  model wektorowy na podkładzie  modelu rastrowego. /K. Okła/ 112.Mapa indeksowa, mapa arkuszy - orientacyjna mapa określonego obszaru, dla którego wykonane są arkusze map (najczęściej  map analogowych),  zdjęcia lotnicze lub  zobrazowania satelitarne. Treścią mapy indeksowej są linie obrysu tego obszaru oraz identyfikatory map składowych. /K. Okła/ 113.Mapa katastralna -  mapa wielkoskalowa zawierająca granice własności i formy użytkowania gruntów, stanowiąca część  katastru. /K. Okła/ 114.Mapa komputerowa - mapa wykonana na komputerze, przeznaczona przede wszystkim do  wyplotów, niekoniecznie zachowująca cechy  mapy numerycznej, aczkolwiek często kojarzona z nią na zasadzie podobieństw powierzchownych. /K. Okła/ 115.Mapa numeryczna -  zbiór danych, który - po zastosowaniu ściśle określonych algorytmów i odpowiednich środków technicznych - umożliwi wykonanie różnorodnych (pod względem  skali i treści) opracowań graficznych, a także będzie mógł być poddawany wielu operacjom wyszukiwania, sortowania i dobierania informacji oraz obliczania określonych wielkości. /D. Korpetta/ 116.Mapa numeryczna nadleśnictwa - graficzno-opisowa   baza danych, zaopatrzona w  oprogramowanie umożliwiające jej aktualizację ( Aktualizacja mapy numerycznej), tworzenie   map tematycznych,  raportów i analiz ( Analizy przestrzenne). /W. Plutecki/ 117.Mapa obrazowa - mapa rastrowa ( Obraz rastrowy) będąca jedynie nie zarejestrowanym ( Kalibracja rastra)  zdjęciem lotniczym lub  obrazem satelitarnym, nadającym się do dalszej obróbki. /K. Okła/ 118.Mapa perswazyjna - mapa przekazująca czytelnikowi określoną ideę bądź przesłanie. Poszczególne obiekty i zjawiska znajdą się na takiej mapie tylko wtedy, gdy ich obecność będzie świadczyć na korzyść nadrzędnej myśli komunikowanej przez autora mapy. Mapy takie w znacznie większym stopniu niż typowe mapy informacyjne oddziaływają na uczucia, na podświadomość jej odbiorców. Mapy perswazyjne charakteryzują się daleko idącym uproszczeniem treści i nieskomplikowanymi metodami prezentacji oraz prezentują zawsze tylko jeden punkt widzenia. ( Prezentacje kartograficzne) /T. Olenderek/ 119.Mapa podstawowa - Podkład kartograficzny Mapa rastrowa - Model rastrowy,  Obraz rastrowy,  Raster 120.Mapa stanu posiadania nadleśnictwa - mapa powszechnej  ewidencji gruntów wykonywana, przez uprawnione jednostki wykonawstwa geodezyjnego na podstawie danych znajdujących się w państwowym zasobie geodezyjno - kartograficznym i zawierająca dane dotyczące punktów  osnowy geodezyjnej, elementów ewidencji gruntów i budynków oraz elementów sieci uzbrojenia terenu. /A. Pajda/ 121.Mapa tematyczna - mapa przedstawiająca wybrane zagadnienie na tle  podkładu kartograficznego. Główny temat (np.: siedliska leśne - mapa siedliskowa, czy rozmieszczenie powierzchni związanych z leśną genetyką stosowaną - mapa nasiennictwa) dominuje, a pozostałe elementy (topograficzne, administracyjne lub inne) są przedstawione jedynie jako tło mające pełnić funkcję orientacyjną. ( Numeryczna mapa tematyczna) /K. Okła/ 122.Mapa topograficzna - mapa ogólnogeograficzna (nie  mapa tematyczna), wykonana na podstawie bezpośrednich pomiarów topograficznych w terenie lub za pomocą metod  fotogrametrycznych (pomiary na  zdjęciach lotniczych). Mapa topograficzna przedstawia szczegółowy obraz terenu: rzeźbę, hydrografię, zabudowę itp., za pomocą ujednoliconych, standardowych oznaczeń. Mapa topograficzna różni się od innych map ogólnogeograficznych skalą, od 1 : 5 000 do 1 : 200 000. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Mapa wektorowa Model wektorowy. 123.Mapa wielkoskalowa - bardzo dokładna  mapa "geodezyjna", zwykle w  skalach 1 : 5 000 i większych, używana najczęściej w  SIT. Także leśna  mapa gospodarcza.  /K. Okła/ 124.Mapa wynikowa - mapa powstała jako wynik procesu   analiz przestrzennych. /K. Okła/ 125.Mapa zasadnicza - wielkoskalowe ( Mapa wielkoskalowa) opracowanie kartograficzne ( Kartografia) zawierające aktualne informacje o przestrzennym rozmieszczeniu obiektów ogólnogeograficznych ( Obiekty mapy numerycznej) oraz o elementach  ewidencji gruntów i budynków, a także sieci uzbrojenia terenu: nadziemnych, naziemnych i podziemnych. /Ustawa Prawo geodezyjne i kartograficzne art. 2, p. 7/ - mapa powszechnej ewidencji gruntów dla gruntów posiadających pełną dokumentację, w skalach ( Skala mapy) 1 : 5 000 (dla terenów wiejskich i lasów) oraz większych (dla terenów miejskich), posiadająca wszystkie elementy przewidziane  instrukcją K-1, wykonywana w systemie analogowym na planszach kreślarskich z wkładką aluminiową lub w formie numerycznej. /K. Okła/ 126.Merging - Nakładanie obrazów cyfrowych 127.Merkator, Mercator, właściwie Gerhard Kremer (1512-1594) - flamandzki kartograf, twórca nowoczesnej   kartografii. W 1569 wydał  mapę świata w opracowanym przez siebie rzucie, zwanym rzutem Merkatora (wszystkie  południki i  równoleżniki odwzorowują się jako linie proste). Wprowadził pojęcie atlasu - nazwał tak zbiór map, który wydał w latach 1585-1595. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 128.Metoda chorochromatyczna - jakościowa metoda   prezentacji kartograficznej polegająca na wyróżnieniu określonej cechy dla całego prezentowanego na  mapie obszaru i wyróżnieniu na podstawie tej cechy odmiennych pod względem jakościowym jednostek przestrzennych. /T. Olenderek/ 129.Metoda kropkowa - ilościowa metoda  prezentacji kartograficznej polegająca na oznaczeniu obszaru na mapie kropkami, przy czym każdej kropce przypisana jest określona liczba obiektów, możliwie dokładnie sugerujących ich rzeczywiste położenie. Prawidłowe określenie liczby obiektów przypadających na jedna "kropkę" (tzw. wagi kropki) jest kluczową czynnością przy stosowaniu tej metody. /W. Karaszkiewicz, K. Okła/ 130.Metoda sygnaturowa - jakościowa metoda  prezentacji kartograficznej polegająca na oznaczeniu na mapie pozycji obiektów obserwowanych w rzeczywistości za pomocą  sygnatur (znaków punktowych lub liniowych) w sposób odpowiedni do charakterystyki cech jakościowych tych obiektów. Położenie znaków na mapie określa jednoznacznie i precyzyjnie rozmieszczenie obiektów w rzeczywistości. /T. Olenderek/ 131.Metoda zasięgów - jakościowa metoda  prezentacji kartograficznej polegająca na oznaczeniu na mapie obszaru występowania danego zjawiska jednym z czterech sposobów: - zasięgu liniowego - oznaczenie granicy obszaru występowania zjawiska  linią; - zasięgu plamowego -­­ wypełnienie obszaru występowania zjawiska barwą lub deseniem ( Szrafura); - zasięgu sygnaturowego - oznaczenie obszaru występowania zjawiska regularnie rozmieszczonymi znakami punktowymi przypominającymi  sygnatury; - zasięgu opisowego - wypełnienie obszaru występowania zjawiska odpowiednio sformatowanym  tekstem. /T. Olenderek, K. Okła/ Metody prezentacji kartograficznej - Prezentacje kartograficzne 132.Model - algorytm definiujący   strukturę, kryteria i sposób działania modelowanego obiektu bądź zjawiska. /K. Okła/ 133.Model rastrowy - położenie i kształt obiektów ( Obiekty mapy numerycznej) są określane poprzez regularne pola podstawowe ( Mapa rastrowa,  Obraz rastrowy,  Piksel,  Raster). /D. Korpetta/ 134.Model wektorowy (mapa wektorowa) - każdy punkt  mapy określają  współrzędne oraz sposoby ich połączeń w obiekty ( Obiekty mapy numerycznej) liniowe i powierzchniowe - jest to  prosty model wektorowy; po zdefiniowaniu związków międzyobiektowych - otrzymuje się  topologiczny model danych wektorowych. Istnieje możliwość konwersji jednego modelu danych na drugi. /K. Okła, D. Korpetta/.  W systemie wektorowym zapis  punktów,  linii i wieloboków ( poligonów) może być dokonany z pełną dokładnością wyrażoną w określonym  układzie współrzędnych. Przy zapisie wektorowym istnieje możliwość dokładnego przedstawienia granic elementarnych jednostek przestrzennych, którym przyporządkowane są określone  atrybuty tematyczne. /D. Korpetta/ 135.Moduły (rozszerzenia) pakietu GIS - dodatkowe części  programu GIS, uzupełniające i poszerzające jego podstawowe funkcje. /K. Okła/ 136.Monoploting - fotogrametryczne ( Fotogrametria) opracowanie pojedynczego  zdjęcia lotniczego. W stosowaniu tej metody wymagana jest znajomość  numerycznego modelu terenu i elementów orientacji zewnętrznej zdjęć lotniczych. /D. Korpetta, E. Piekarski/ 137.Mozaikowanie obrazów cyfrowych - procedura przetwarzania teledetekcyjnych obrazów cyfrowych (Procedury teledetekcyjne), zmierzająca do utworzenia jednego obrazu ze zbioru kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu obrazów składowych. Jest wykorzystywane w sporządzaniu  map obrazowych obejmujących obszar większy niż pojedyncze  zdjęcie lotnicze, czy  obraz satelitarny. Charakterystyczną cechą mozaikowania jest nałożenie cyfrowe zachodzących częściowo na siebie obrazów, które mogą pochodzić z różnych systemów teledetekcyjnych ( Teledetekcja). W mozaikowaniu obraz górny pokrywa obraz dolny w sposób, który w obrazie wynikowym umożliwia obserwację tylko obrazu górnego. Procedury mozaikowania będą wykorzystywane przed integracją danych teledetekcyjnych z SIP wtedy, kiedy założony  system informacji przestrzennej swoim zasięgiem przekracza zasięg jednego  obrazu teledetekcyjnego. /J. Mozgawa/ 138.Nachylenie stoku, spadek - kąt płaski zawarty pomiędzy powierzchnią terenu a poziomem. Nachylenie stoku określane jest najczęściej w stopniach, od 0° (obszar całkowicie płaski, równinny) do 90° (pionowa ściana skalna). Niekiedy określa się nachylenie stoku poprzez stosunek różnicy wysokości do odległości w poziomie, wyrażony w procentach lub promilach (np. 4,5% oznacza, że na odległości 100 m różnica wysokości wynosi 4,5 m). Wartość kąta nachylenia stoku (miejscową lub średnią) określić można na podstawie mapy poziomicowej lub też zmierzyć za pomocą prostych przyrządów topograficznych (np. klizymetru) bezpośrednio w terenie. Wielkość nachylenia stoku wpływa, niekiedy w sposób decydujący, na rodzaj i intensywność procesów fizycznogeograficznych, przede wszystkim morfologicznych, a także na gospodarkę człowieka, zwłaszcza na budownictwo, rolnictwo, leśnictwo i komunikację. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 139.Nakładanie - tworzenie nowych warstw mapy ( Warstwa mapy numerycznej) z elementów pobranych z innych warstw. /K. Okła/ 140.Nakładanie obrazów cyfrowych, merging -  procedury teledetekcyjne powodujące nałożenie dwóch różnych obrazów cyfrowych na siebie. Efekt nałożenia, odmiennie niż w przypadku mozaikowania ( Mozaikowanie obrazów cyfrowych), jest widoczny w postaci obrazu wynikowego, który zachowuje informację z obydwu nakładanych obrazów. Procedury mergingu są powszechnie wykorzystywane w celu połączenia  obrazów teledetekcyjnych o różnej rozdzielczości terenowej ( Rozdzielczość przestrzenna). /J. Mozgawa/ 141.Nakładka - rodzaj  przeglądarki; aplikacja działająca w oparciu o standardowy ( Standard)  program   GIS, umożliwiająca aktualizację geometrycznej bazy danych ( Aktualizacja mapy numerycznej) oraz wykonująca szereg specjalistycznych funkcji wykraczających poza możliwości przeglądarek (  Analizy sieciowe,  Analizy przestrzenne). Aplikacja powinna rozszerzać możliwości standardowego pakietu GIS, umożliwiać kontrolę i bezpieczeństwo na etapie dokonywania zmian w graficznej bazie danych. ( Baza geometryczna) /A. Konieczny/ 142.Napisy - geometryczne obiekty tekstowe ( Obiekty mapy numerycznej), powstałe w wyniku przekształcenia  etykiet lub wprowadzenia odrębnego  tekstu. /K. Okła/ 143.Narzędzia GIS - rodzaj  oprogramowania przeznaczonego do budowy i eksploatacji  map numerycznych. ( Oprogramowanie do budowy mapy numerycznej,  Oprogramowanie eksploatacyjne mapy numerycznej) /K. Okła/ 144.NMT - Numeryczny Model Terenu 145.Numeryczna mapa analityczna - rodzaj  numerycznej mapy tematycznej pozwalający na przeprowadzanie różnorodnych  analiz przestrzennych i  symulacji przestrzennych, często posiłkujący się dodatkowymi aplikacjami lub programami eksperckimi (także poza  GIS-owskimi). /K. Okła/ 146.Numeryczna mapa tematyczna -  mapa numeryczna zbudowana z dowolnie wybranych elementów występujących w zintegrowanych  tabelach relacyjnych baz danych (Relacyjny model danych). W numerycznej mapie tematycznej na  podkład kartograficzny składają się zwykle podstawowe warstwy informacyjne, a warstwy tematyczne ( Warstwa mapy numerycznej) najczęściej generowane są z  bazy opisowej na podstawie jednej lub większej ilości informacji. /K. Okła/ 147.Numeryczny model powierzchni drzewostanów - rodzaj  Numerycznego Model Terenu odtwarzający kształt powierzchni koron drzewostanów. /K. Okła/ 148.Numeryczny model powierzchni terenowej - Numeryczny Model Terenu 149.Numeryczny Model Terenu - NMT, numeryczny model powierzchni terenowej, (lub DTM - z ang.: digital terrain model) - zbiór odpowiednio wybranych  punktów powierzchni o znanych współrzędnych x,y,z ( Współrzędne geodezyjne) oraz algorytmów interpolacyjnych umożliwiających odtworzenie jej kształtu dla określonego obszaru. Metody zapisu modeli to: nieregularna siatka trójkątów, sieć regularna (zwykle sieć kwadratów) i model hybrydowy (rozwiązanie najlepsze). Podstawowe zadanie NMT polega na określeniu trzeciej współrzędnej wysokościowej (Z) punktu, którego współrzędne płaskie (X,Y) są znane. /D. Korpetta/ - prezentacja powierzchni terenu oparta na współrzędnych płaskich "x,y" oraz uwzględniająca wysokość punktów terenowych "z". /K. Okła/ 150.Obiektowe bazy danych - model  bazy danych, którego zasadniczym składnikiem jest "obiekt", będący podstawową jednostką reprezentującą informację. Obiekty mają właściwości (odpowiednik   pól). Pola obiektu mogą się zmieniać. W skład obiektu wchodzą także możliwe do wykonania na polach funkcje. Noszą one nazwę metod. Projektem obiektu jest klasa. Każdy pojedynczy obiekt jest tzw. instancją (wystąpieniem) swojej klasy. Systemy obiektowe dysponują mechanizmem dziedziczenia. Polega on na możliwości wyodrębnienia podklas z dowolnej klasy. Podklasy przejmują (dziedziczą) właściwości i metody klasy macierzystej. Mogą też otrzymać nowe właściwości i metody. Każda z podklas będzie posiadać zestaw właściwości i metod z klasy macierzystej oraz dodatkowo charakterystyczny dla danej podklasy. Bazy obiektowe to systemy sterowane za pomocą zdarzeń. Zapytania do bazy są żądaniem wykonania określonej metody. Wykonanie przygotowanego zestawu metod spowoduje wyekstrahowanie określonej informacji ze  zbiorów danych. /A. Konieczny/ 151.Obiekty mapy numerycznej, elementy graficzne - elementy punktowe ( Punkty), liniowe ( Linie), powierzchniowe ( Poligony) i tekstowe ( Napisy) narysowane na   mapie numerycznej posiadające, oprócz określonych   współrzędnych definiujących ich lokalizację, cechy opisowe, jakościowe i ilościowe. Identyfikacja pojedynczych obiektów możliwa jest przez zdefiniowane związki przestrzenne i atrybutowe ( Atrybut). /A. Konieczny, K. Okła/ 152.Obiekty przestrzenne - obiekty naturalne i sztuczne związane z powierzchnią Ziemi oraz różne zjawiska (przyrodnicze, społeczne, ekonomiczne), które mogą być rozpatrywane w odniesieniu do Ziemi. /D. Korpetta/ 153.Obiekty wektorowe - Wektory 154.Obiekty złożone - Systemy obiektowe 155.Obraz rastrowy, mapa rastrowa, bitmapa, raster - obraz zeskanowanej ( Skanowanie)  mapy,  zdjęcia lotniczego,  zobrazowania satelitarnego lub zeskanowanego obrazu przedstawiony w postaci regularnej siatki  pikseli. ( Model rastrowy) /K. Okła/ Obraz satelitarny - Zobrazowanie satelitarne Obraz teledetekcyjny - Cyfrowy obraz teledetekcyjny 156.Oczko rastra - Piksel 157.ODBC (ang. Open Database Conectivity) -  standard pozwalający na łączenie  danych pochodzących z różnych  baz danych i pracujących pod kontrolą różnych systemów operacyjnych. /A. Konieczny/ 158.Odwzorowanie kartograficzne - sposoby przedstawienia globu ziemskiego w taki sposób, aby każdemu punktowi na kuli ziemskiej odpowiadał określony  punkt na płaszczyźnie ( mapie). Konstrukcja rzutów opiera się na równaniach matematycznych określających zależności między  współrzędnymi geograficznymi punktów na powierzchni Ziemi (traktowanej jako obrotowa  elipsoida), a współrzędnymi płaskimi x, y obrazu tego punktu w przyjętym odwzorowaniu (czyli na mapie). Każde  odwzorowanie cechuje się zniekształceniem długości bądź kątów lub powierzchni, przy czym nie ma odwzorowania, w którym jednocześnie byłyby wyeliminowane wszystkie zniekształcenia. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ - zestaw formuł matematycznych opisujących  kartometryczność oraz wiążący układy  współrzędnych geodezyjnych elipsoidalnych i płaskich. Postać odwzorowania jest uzależniona od wielkości, kształtu, położenia na powierzchni Ziemi oraz  skali opracowania kartograficznego fragmentu rzeczywistości geograficznej. Przekształcenie powierzchni elipsoidy na płaszczyznę mapy powoduje zmianę relacji geometrycznych odwzorowywanego obrazu. Zmianom mogą ulegać: kąty, kierunki, odległości, powierzchnie. Różne  rodzaje odwzorowań kartograficznych zachowują w niezmienionej postaci wymienione wielkości. /W. Karaszkiewicz/ 159.Operacje międzykanałowe obrazów cyfrowych -  procedury teledetekcyjne wykorzystujące informację o jasnościach radiometrycznych  pikseli pochodzących z różnych kanałów wielospektralnego  cyfrowego obrazu teledetekcyjnego. /J. Mozgawa/ 160.Oprogramowanie, software -  program lub zbiór programów, umożliwiający korzystanie z komputera oraz ewentualnie ze sprzętu peryferyjnego (modemu, skanera, itp.), bądź pozwalający rozwiązywać konkretne problemy użytkownika. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 161.Oprogramowanie do budowy mapy numerycznej - pakiet profesjonalnego  oprogramowania  GIS, które powinno charakteryzować się funkcjami mającymi możliwość m.in.: wykonywania obliczeń geodezyjnych i geometrycznych, wykonywania  kalibracji  rastra i analiz rastrowych ( Analizy przestrzenne), przetwarzania i obróbki danych skanowanych ( Skanowanie), przeprowadzania  wektoryzacji topologicznej ( Topologia),   konwersji do i z wielu popularnych  formatów   danych przestrzennych i opisowych, zarządzania relacyjną bazą danych ( Relacyjny model danych), tworzenia własnych aplikacji (albo przynajmniej makropoleceń), budowania  numerycznego modelu terenu. /K. Okła/ 162.Oprogramowanie eksploatacyjne mapy numerycznej - pakiet profesjonalnego  oprogramowania   GIS, które powinno charakteryzować się funkcjami mającymi możliwość m.in.: zarządzania relacyjną bazą danych ( Relacyjny model danych), szerokiej prezentacji danych kartograficznych i graficznych ( Prezentacje kartograficzne), wykonywania  analiz przestrzennych,  wektoryzacji materiału skanowanego ( Skanowanie),  konwersji danych z innymi  formatami, tworzenia własnych aplikacji ( Aplikacje użytkowe leśnej mapy numerycznej),  edycji bazy graficznej i opisowej. /K. Okła/ 163.Oprogramowanie podstawowe -  oprogramowanie na bazie którego eksploatowana jest  mapa numeryczna. Często do oprogramowania podstawowego dołączane są  nakładki ułatwiające pracę z  systemem informacji przestrzennej. /K. Okła/ 164.Orientacja mapy - określenie stron świata na   mapie. W dzisiejszej  kartografii przyjmuje się, że górna część ramki mapy znajduje się od strony  północnej (dawniej był to  wschód, a u Arabów  południe). Kierunek północy może wskazywać na mapie specjalna strzałka,  siatka kartograficzna lub domyślnie ramka mapy. /K. Okła, T. Olenderek/ 165.Ortofotomapa -  cyfrowy obraz teledetekcyjny, skorygowany geometrycznie, z usuniętymi zniekształceniami geometrycznymi, powstającymi z tytułu rzeźby terenu. /J. Mozgawa/ - rastrowo ( Obraz rastrowy) zapisany obraz powierzchni terenu przetworzony do postaci  kartometrycznej z obrazów źródłowych. /E. Piekarski/ -  mapa w postaci obrazu powstała przez przekształcenie  zdjęcia lotniczego. /D. Korpetta/ -  mapa utworzona ze  zdjęć lotniczych lub  zobrazowań satelitarnych, przetworzona  kartometrycznie (transformowana za pomocą rzutu prostokątnego), pozbawiona zniekształceń geometrycznych, z dołączonymi elementami typowymi dla  map wektorowych ( siatką kartograficzną,  podziałką i innymi elementami legendy mapy) oraz uwzględniająca  hipsometrię. /K. Okła/ 166.Osnowa geodezyjna - pozioma i wysokościowa - usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych (zastabilizowanych, w terenie fizycznie utrwalonych, "zmaterializowanych"), których wzajemne położenie jest matematycznie określone. /H. Olenderek/ - zespół odpowiednio wybranych i utrwalonych w terenie punktów, tworzący układ odniesienia dla pomiarów geodezyjnych. /D. Korpetta/ - punkty w terenie o precyzyjnie wyznaczonym położeniu (długość i szerokość geograficzna, wysokość n.p.m.), trwale oznaczone, (najczęściej poprzez guz metalowy wmurowany w betonowy słupek), stanowiące podstawę do wykonania  mapy topograficznej danego obszaru. Punkty te jako pierwsze są nanoszone na powstający plan i wg nich prowadzi się dalsze pomiary. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 167.Piksel, oczko rastra- najmniejszy rozróżnialny element  rastra. Jest to pole podstawowe w formie regularnych figur geometrycznych (najczęściej kwadratów lub trójkątów równobocznych), które tworzą elementy obiektów ( Obiekty mapy numerycznej) mapy rastrowej ( Model rastrowy) lub zeskanowanego obrazu ( Skanowanie). /K. Okła/ 168.Plan - rysunek na płaszczyźnie poziomej w bardzo dużej  skali (nie mniejszej jak 1 : 10 000), obrazujący niewielki obszar (np. od planu pomieszczenia po plan miasta) i nie uwzględniający  kartometryczności, tzn. pomijający fakt deformacji obrazu wynikający z kulistości Ziemi, gdyż niewielki fragment przedstawianego terenu jest praktycznie powierzchnią płaską (to różni go od   mapy). /K. Okła/ 169.Ploter - rodzaj drukarki wielkoformatowej, do drukowania (plotowania) arkuszy (map) w dużych formatach (najczęściej A1 i A0) i wysokiej jakości. ( Wyplot) /K. Okła/ 170.Podkład kartograficzny, mapa podstawowa, mapa bazowa -  mapa ilustrująca ogólny zarys  topografii danego terenu, przedstawiająca pierwotną (bazową) informację, na którą nałożona jest treść  mapy tematycznej. /T. Olenderek, K. Okła/ 171. Podziałka mapy - graficzny obraz  skali mapy. Jest to odcinek podzielony na mniejsze części i opisany zgodnie ze skalą mapy. Podziałka mapy umożliwia bezpośrednie odczytanie z   mapy rzeczywistych odległości (np. przy pomocy kroczka), bez konieczności przeliczania. Czasami pojęcie podziałki mapy używane jest jako synonim skali mapy. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 172.Podziałka transwersalna - odmiana  podziałki mapy zbudowana na bazie prostokąta i wykorzystując efekt noniusza - umożliwia odczytanie dziesiętnych części wartości odcinka elementarnego. Używana bywa na  mapach gospodarczych i  planach. /K. Okła/ 173.Pole, kolumna tabeli - osobny zapis informacji w  bazie danych w postaci kolumny tabeli, posiadający przypisany format danych (np. tekst, liczba, data), wielkość (np. znak, liczba, bajt, %) i unikalną wśród pól tabeli nazwę. /K. Okła/ 174.Poligony, wieloboki, powierzchnie - obiekty geometryczne ( Obiekty mapy numerycznej) dwuwymiarowe, charakteryzujące się powierzchnią i obwodem. /R. Smoliński/ Polilinie - Linie 175.Położenie geograficzne - usytuowanie dowolnego obiektu geograficznego ( Obiekty mapy numerycznej), określone  współrzędnymi geograficznymi, wysokością n.p.m. ( Wysokość bezwzględna), lokalizacją na tle jednostek fizycznogeograficznych. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 176.Położenie topograficzne - położenie dowolnego obiektu geograficznego ( Obiekty mapy numerycznej) względem form terenu i wód, np. stokowe, przylądkowe, nadrzeczne. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 177.Południe - nazwa jednego z głównych kierunków świata, zazwyczaj oznaczana w  kartografii jako S (z ang. South). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 178.Południk geograficzny -  linia łącząca punkty na powierzchni Ziemi, dla których w tym samym czasie występuje  południe (górowanie Słońca). Wszystkie południki geograficzne zbiegają się w biegunach i razem z  równoleżnikami tworzą  siatkę geograficzną. Południki geograficzne oznacza się w stopniach, minutach i sekundach  długości geograficznej wschodniej lub zachodniej. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 179.Południk zerowy -  południk geograficzny umownie przyjęty za zerowy, tzn. taki, od którego mierzy się  długość geograficzną wschodnią (na  wschód od południka zerowego) i zachodnią (na  zachód od południka zerowego). Od XVI w. był to południk wyspy Ferro na Atlantyku, od 1911 zaś uchwałą Międzynarodowej Unii Geograficznej za południk zerowy przyjęto południk obserwatorium astronomicznego Greenwich Observatory pod Londynem. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 180.Powierzchnie - Poligony 181.Poziom morza - powierzchnia prostopadła do siły ciężkości, wyznaczona przez średnie położenie wód morskich między przypływem i odpływem, przyjmowana w  kartografii za poziom odniesienia dla wysokości obiektów na lądzie. Linia brzegowa wyznacza  poziomicę 0 m n.p.m. Wahania poziomu morza rejestruje się przy pomocy mareografu, działającego na zasadzie naczyń połączonych. Wysokość poziomu morza jest nieco zróżnicowana, w przeszłości za poziom zerowy przyjmowano wskazania mareografu w Trieście lub Amsterdamie, obecnie poziom morza oznaczany jest wg wskazań w Kronsztadzie. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 182.Poziomica - Warstwica 183.Północ - nazwa jednego z głównych kierunków świata, zazwyczaj oznaczana w  kartografii jako N (z ang. North). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 184.Prezentacje kartograficzne - zastosowanie na  mapie odpowiednio dobranych  znaków kartograficznych, których cechy graficzne są ściśle skorelowane z cechami prezentowanych  danych. Pozwala to przypisać znakom kartograficznym znaczenie nominalne i ilościowe, zaś wzajemne ich rozmieszczenie na arkuszu mapy oddaje relacje przestrzenne zachodzące pomiędzy prezentowanymi obiektami i zjawiskami. Rozróżniamy metody jakościowe (najpopularniejsze to:  metoda zasięgów,  metoda chorochromatyczna,  metoda sygnaturowa) i ilościowe ( metoda kropkowa,  kartogram,   kartodiagram, metoda  izolinii). /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 185.Procedury teledetekcyjne - typy przetworzeń   cyfrowych obrazów teledetekcyjnych. Najczęściej wykorzystywane z punktu widzenia potencjalnych zastosowań teledetekcji w leśnictwie wielofunkcyjnym to:  rektyfikacje obrazów,  mozaikowanie,  wzmocnienia,  zmiany jasności i kontrastu,   filtracje cyfrowe,  nakładanie obrazów,  operacje międzykanałowe, klasyfikacje obrazów cyfrowych. /J. Mozgawa/ 186.Program - lista instrukcji zapisana w jednym z języków programowania, określająca kolejne operacje, jakie musi wykonać komputer, aby zrealizować postawione przed nim zadanie. ( Oprogramowanie) /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 187.Prosty model wektorowy - zbiór nie powiązanych ze sobą obiektów ( Obiekty mapy numerycznej) punktowych ( Punkty), liniowych ( Linie) i powierzchniowych ( Poligony). /D. Korpetta/ 188.Przecinanie - pojęcie z zakresu  analizy przestrzennej, mówiące, że jeden obiekt ( Obiekty mapy numerycznej) częściowo pokrywa się (przecina) z obszarem zajmowanym przez obiekt drugi. ( Stykanie,  Zawieranie) /K. Okła/ 189.Przedziały klasowe - efekt grupowania danych statystycznych w celu ich  prezentacji kartograficznej metodami  kartogramu,  kartodiagramu,  izolinii. /T. Olenderek, W. Karaszkiewicz/ 190.Przeglądarka - prosty  program typu  GIS bez możliwości edycji ( aktualizacji)  geometrycznej bazy danych. Przeglądarka powinna umożliwiać typowe operacje na  warstwach   bazy geometrycznej (dodanie nowej, usunięcie, sortowanie), połączenie się z dowolną  bazą opisową, wykonywanie podstawowych operacji analitycznych (zapytania, mapy tematyczne) ( Analizy przestrzenne) oraz wydruk  map. /A. Konieczny/ 191.Przetwarzanie danych - wszelkie operacje dokonywane na  danych wejściowych powodujące wygenerowanie nowych danych, niosących ze sobą żądaną, nową informację, lub powodujące zmianę sposobu ich prezentacji. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 192.Przetwarzanie informacji obrazowej - zastosowanie środków technicznych w celu uzyskania najlepszego przygotowania obrazów teledetekcyjnych ( Teledetekcja) do interpretacji tematycznej lub bezpośrednio dla potrzeb kartograficznych ( Kartografia). Do etapu przetwarzania mogą być zaliczane wszelkie działania przygotowujące teledetekcyjne obrazy analogowe lub cyfrowe do interpretacji na modelu stereoskopowym (3D) lub na płaskim obrazie (2D) jak i działania zmierzające do wydrukowania różnego rodzaju   map obrazowych, przy założeniu, że interpretacja tematyczna może odbywać się na tych mapach. /J. Mozgawa/ - etap metody teledetekcji, w którym zarejestrowane ( Kalibracja rastra)  obrazy teledetekcyjne z pułapu satelitarnego lub samolotowego są w różny sposób zmieniane, co do formy i treści. /J. Mozgawa/ 193.Punkty - obiekty geometryczne ( Obiekty mapy numerycznej) zerowymiarowe, które nie posiadają długości ani powierzchni i posiadający tylko jedną parę współrzędnych "x,y". Punktami są również wierzchołki ( węzły) elementów graficznych ( punkty pośrednie). /R. Smoliński, K. Okła/ 194.Punkty pośrednie - Węzły 195.Raport - wyciąg z  danych, odpowiednio zaprojektowany i sformatowany, służący do prezentowania wybranych z  bazy danych informacji w najdogodniejszej formie. /K. Okła/ 196.Raster, rysunek rastrowy - popularne określenie zeskanowanego ( Skanowanie) obrazu mapy,  zdjęcia lotniczego lub jakiejkolwiek innego materiału analogowego. ( Model rastrowy,  Obraz rastrowy) /K. Okła/ 197.Rejestracja - Kalibracja rastra 198.Rekord - osobny zapis informacji w  bazie danych w postaci wiersza tabeli, który można odczytywać i przetwarzać. Rekord składa się z pełnego zestawu  pól tabeli, niezależnie od tego, czy pola te zawierają jakieś wartości czy nie. /K. Okła, A. Konieczny/ 199.Rektyfikacja obrazu cyfrowego -  procedura teledetekcyjna przetwarzania geometrycznie i radiometrycznie zniekształconych obrazów oryginalnych, w kierunku uzyskania najbardziej wiarygodnej geometrycznie i spektralnie sytuacji terenowej. Dotyczy to przede wszystkim problemów usunięcia zniekształceń geometrycznych, ważących na  kartometryczności   obrazów teledetekcyjnych, niezmiernie istotnej przy procesach integracyjnych w  systemach informacji przestrzennej. /J. Mozgawa/ 200.Relacja - powiązanie pomiędzy parą tabel. Relacja istnieje wtedy, gdy dwie tabele są połączone przez klucz podstawowy i klucz obcy ( Klucz w bazie danych). /A. Konieczny/ 201.Relacyjny model danych - model  bazy danych, w którym dane przechowuje się w  tabelach, składających się z  rekordów i   pól. Fizyczna kolejność pól i rekordów w tabeli jest całkowicie bez znaczenia. Każdy rekord jest wyróżniany przez pole zawierające unikatową wartość ( Klucz w bazie danych). Ta cecha umożliwia utrzymanie danych niezależnie od sposobu, w jaki przechowuje je komputer. Tabela w relacyjnej bazie danych ma strukturę stałą tzn. każdy wiersz tabeli (rekord) posiada taki sam zestaw pól. /A. Konieczny/ 202.Reprodukcja kartograficzna - dział  kartografii zajmujący się technikami służącymi do masowego powielania  map w procesach wydawniczych. Obejmuje m.in. fotoreprodukcję i fotoskład. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 203.RGB (z ang. Red, Green, Blue) - sposób opisu barwy obrazów cyfrowych wyświetlanych na ekranie komputera, polegający na podaniu liczbowego natężenia, czystej barwy czerwonej (R - z ang. Red), zielonej (G - z ang. Green) i niebieskiej (B - z ang. Blue), zgodnie z zasadą przyporządkowania liczbowej wartości  piksela do jasności jednego z tych trzech kolorów podstawowych. Wartości poszczególnych składowych są znormalizowane i przypisywane do odcieni danej barwy na zasadzie kombinacji. ( CMYK) /K. Okła/ 204.Rodzaje odwzorowań kartograficznych - dla zachowania w niezmienionej postaci przekształceń powierzchni  elipsoidy na płaszczyznę  mapy bez zmiany relacji geometrycznych odwzorowywanego obrazu stosuje się następujące rodzaje  odwzorowań kartograficznych: konforemne, równopolowe, równoodległościowe, azymutalne i inne. /W. Karaszkiewicz/ 205.Rozdzielczość - określenie poziomu dokładności danych. W informatyce - maksymalna liczba optycznie rozpoznawalnych punktów przedstawionych na wydruku lub ekranie monitora. ( dpi). /K. Okła/ 206.Rozdzielczość czasowa - typ rozdzielczości  cyfrowych obrazów teledetekcyjnych, określający jak często w systemach teledetekcyjnych czujnik systemu teledetekcyjnego może otrzymać energię z tego samego fragmentu terenu. /J. Mozgawa/ 207.Rozdzielczość przestrzenna - typ rozdzielczości  cyfrowych obrazów teledetekcyjnych, charakteryzujący terenowy wymiar  piksela w obrazie teledetekcyjnym. /J. Mozgawa/ - powierzchnia terenu lub zeskanowanego ( Skanowanie) obrazu reprezentowana przez każdy piksel. /K. Okła/ 208.Rozdzielczość radiometryczna - typ rozdzielczości  cyfrowych obrazów teledetekcyjnych, precyzujący ilość poziomów, na które jest podzielony zakres sygnału odbieranego przez czujnik. Rozdzielczość radiometryczna podawana jest w ilościach bitów, (np. rozdzielczość 8-bitowa sygnalizuje możliwość zapisania przez czujnik 256 poziomów sygnału). /J. Mozgawa/ 209.Rozdzielczość spektralna - typ rozdzielczości  cyfrowych obrazów teledetekcyjnych, podający specyficzny zakres długości fali promieniowania elektromagnetycznego, które może zapisać czujnik promieniowania. Rozdzielczość spektralna podawana jest dla konkretnego systemu teledetekcyjnego poprzez wyszczególnienie, często specyficznych dla danego systemu, nazw kanałów i zakresów rejestrowanego w nich promieniowania. /J. Mozgawa/ 210.Równik ziemski - linia powstała wskutek przecięcia powierzchni Ziemi przez płaszczyznę prostopadłą do jej osi i przechodzącą przez środek Ziemi. Najdłuższy   równoleżnik ziemski, dzielący Ziemię na półkulę północną i południową. Od równika ziemskiego liczy się  szerokość geograficzną, on sam ma szerokość geograficzną 0°./Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 211.Równoleżniki ziemskie - linie na powierzchni Ziemi powstałe wskutek przecięcia jej przez płaszczyzny prostopadłe do osi Ziemi. Służą do określania  szerokości geograficznej i przyjmują wartości od 0° ( równik) do 90° (biegun). Równoleżniki o szczególnym znaczeniu mają własne nazwy, a są to zwrotniki i koła podbiegunowe. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 212.Rysunek rastrowy - Raster 213.Satelita (sztuczny) - urządzenie poruszające się ruchem bezwładnym po orbicie wokół Ziemi. Satelity służą m.in. do wykonywania  cyfrowych obrazów teledetekcyjnych oraz do zapewniania łączności dla systemu  GPS. /K. Okła/ 214.Scena satelitarna - Zobrazowanie satelitarne 215.Sferoida ziemska - Elipsoida obrotowa 216.Siatka geograficzna - układ rzeczywistych  południków i  równoleżników na kuli ziemskiej lub ich model na globusie, nie zmodyfikowany przez żadne  odwzorowanie. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ - linie stałych wartości B i L na  elipsoidzie obrotowej. ( Współrzędne geodezyjne) /W. Karaszkiewicz/ 217.Siatka kartograficzna - obraz  siatki geograficznej na płaszczyźnie  mapy, przedstawiony z reguły liniami krzywymi. /W. Karaszkiewicz/ 218.Siatka topograficzna (kilometrowa) - linie stałych współrzędnych X i Y ( Współrzędne geodezyjne płaskie) umiejscowione na arkuszu  mapy obok  siatki kartograficznej w celu ułatwienia posługiwania się mapami. /W. Karaszkiewicz/ 219.Sieciowe funkcje - funkcje  analizy przestrzennej operujące na obiektach liniowych ( Obiekty mapy numerycznej), pozwalające monitorować, prognozować i optymalizować obciążenie sieci. W leśnictwie najczęściej będą używane do modelowania spływu surowca drzewnego i w akcjach gaśniczych. /K. Okła/ 220.Sieciowy model danych - model  bazy danych posiadający rozwiniętą strukturę  hierarchicznego modelu danych.  Relacje w modelu sieciowym są realizowane poprzez kolekcje (konstrukcje), które łączą dwie tabele przez przypisanie jednej z nich roli właściciela a drugiej członka. Zaletą tego modelu jest możliwość zdefiniowania dowolnej liczby powiązań między dwoma  tabelami, a każda tabela może uczestniczyć w wielu różnych kolekcjach. Wadą - baza danych nie może funkcjonować bez obsługujących ją  programów, gdyż wspomniane kolekcje są strukturami niejawnymi - definiowanymi wewnątrz aplikacji. /A. Konieczny/ 221.Sieć triangulacyjna - w  geodezji sieć trójkątów w terenie (o bokach 20-40 km), których wierzchołkami są punkty triangulacyjne (z każdego powinny być widoczne sąsiednie punkty, aby umożliwić pomiar kątów między nimi). Sieć triangulacyjną konstruuje się w celu wykonania triangulacji terenu. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 222.SILP - System Informatyczny Lasów Państwowych 223.SIP - System Informacji Przestrzennej 224.SIT - System Informacji Terenowej 225.Skala mapy - stosunek liczbowy przedstawiający wielkość zmniejszenia odległości na  mapie względem rzeczywistych odległości w terenie. Skalę mapy zapisuje się w postaci ułamka, np. 1: 10 000 oznacza, że odległość pomierzona na mapie jest w terenie 10 000 razy większa (skala mapy jest tym większa, im mianownik ułamka jest mniejszy). Skalę mapy można przedstawić za pomocą  podziałki mapy lub w postaci skali mianowanej, np. 1 cm na mapie - 10 km w terenie. ( Mapa wielkoskalowa,   Mapa drobnoskalowa) /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 226.Skaner - urządzenie służące do zamiany postaci analogowej materiału źródłowego (najczęściej dokumentu na kartce papieru, zdjęcia bądź slajdu) do postaci cyfrowej, a następnie wprowadzenia go do komputera jako zbioru danych rastrowych ( Raster). Informacja graficzna jest odczytywana przez optyczny układ światłoczuły, a następnie jest zamieniana na postać cyfrową. Podstawowe typy skanerów to: ręczny, stołowy (tablicowy) i bębnowy (rolkowy). Parametrem decydującym o jakości skanera jest jego   rozdzielczość (w skanerach stołowych 600 - 1200 dpi).  Skanowanie map dla potrzeb budowy geometrycznej bazy danych nadleśnictwa ( Baza geometryczna) powinno być wykonane na skanerach tablicowych. W innych typach skanerów możliwe są jałowe poślizgi rolek prowadzących dochodzące do 1-2 mm, czyli wielkości wielokrotnie przekraczających dokładność kreślenia  map. /D. Korpetta/ 227.Skanowanie - przekształcenie obrazu  mapy analogowej,  zdjęcia lotniczego lub  zobrazowania satelitarnego do postaci rastra ( Model rastrowy), czyli zamianie linii mapy na uporządkowany zbiór  pikseli, który może zostać zapisany w pamięci komputera. /K. Okła/ 228.Snapowanie - dociąganie elementów jednego obiektu ( Obiekty mapy numerycznej) do charakterystycznych cech (najczęściej  punktów załamań lub  linii) innych obiektów. /W. Plutecki/ Software - Oprogramowanie 229.Spadek - Nachylenie stoku 230.SQL (z ang. Structured Query Language) - standardowy język używany do wprowadzania, modyfikowania oraz odczytywania informacji z  bazy danych. /A. Konieczny/ 231.Standard - własności wyrobu odpowiadające ustalonym cechom: jakości, miary, wagi, składu, itp., czyli opracowywanie i wprowadzanie jednolitych norm, które upraszczają produkcję i zapewniają wymienność części. /Encyklopedia PWN - 1996/ 232.Standard leśnej mapy numerycznej - ujednolicenie struktury ( Struktura bazy geometrycznej)  leśnej mapy numerycznej oraz  narzędzi do eksploatacji tej mapy ( Eksploatacja leśnej mapy numerycznej,   Oprogramowanie eksploatacyjne mapy numerycznej) na wszystkich szczeblach zarządzania Lasów Państwowych, wynikające z utrzymania jednolitości wymiany informacji (zwłaszcza przy   generalizacji danych z różnych nadleśnictw do wyższych poziomów zarządzania), kompatybilności programowej, zapewnienia możliwości analitycznych, konieczności zachowania jednolitości działania  aplikacji użytkowych oraz z korzyści ekonomicznych i edukacyjnych. Standard ten jest spójny wewnętrznie, otwarty na możliwość współpracy z innymi systemami oraz na modernizację wewnętrzną. /K. Okła/ 233.Stereopara - zestaw dwóch  zdjęć lotniczych lub  scen satelitarnych pokrywających w części ten sam teren. Oglądane w  stereoskopie dają wrażenie plastycznego modelu terenu. /K. Okła/ 234.Stereoskop - przyrząd fotogrametryczny ( Fotogrametria) do obserwacji  stereoskopowego modelu. Składa się z dwu soczewek wklęsło-wypukłych (soczewki optyczne) umieszczonych w oprawie w odległości tzw. bazy ocznej (przeciętna odległość między źrenicami oczu). Z boku zamocowane są dwie pary luster, które dwukrotnie załamują promienie biegnące od zdjęć do oczu. Po odpowiednim ustawieniu odległości między zdjęciami   stereopary i ustawieniu ostrości można obserwować stereoskopowy model terenu. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 235.Stereoskopowy model, stereomodel - model terenu widziany w  stereoskopie na podstawie  stereopary. Obraz daje złudzenie plastyczności terenu i pozwala na uzyskanie lepszych informacji niż samo  zdjęcie lotnicze. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 236.Stół digitizerski - Digitizer 237.Struktura bazy geometrycznej - zdefiniowane pod względem kartograficznym ( Kartografia), geograficznym, bazodanowym ( Baza danych) i informatycznym szczegóły składające się na   bazę geometryczną. /K. Okła/ 238.Struktura danych - forma organizacji informacji, zwykle uwypuklająca jakiś jej aspekt i ułatwiająca lub przyspieszająca jej przetwarzanie. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 239.Stykanie - pojęcie z zakresu  analizy przestrzennej, mówiące, że jeden obiekt ( Obiekty mapy numerycznej) sąsiaduje bezpośrednio (styka się) z obszarem zajmowanym przez obiekt drugi. ( Przecinanie,  Zawieranie) /K. Okła/ 240.SWING (Standard Wymiany INformacji Geodezyjnej) - 241.Sygnatury -  znaki kartograficzne stosowane do przedstawiania na   mapach tematycznych obiektów i zjawisk w miejscu ich występowania, np. skrzyżowane kilofy oznaczają kopalnię. Sygnatury dzieli się na: geometryczne, literowe, symboliczne i obrazowe. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 242.Symulacje przestrzenne - takie  analizy przestrzenne informacji, na podstawie których można odpowiedzieć na pytanie, co będzie za jakiś   czas lub w jakim kierunku mogą pójść określone procesy. /R. Wójcik/ 243.System globalnego wyznaczania pozycji - GPS - nowa technika pomiaru  współrzędnych. Na podstawie 24 sztucznych   satelitów Ziemi, dysponując odpowiednim odbiornikiem określa się pozycję (3 współrzędne) miejsca pomiaru. Ze względu na sposób pomiaru, zniekształcanie sygnału przekazywanego przez satelity (zniekształcenie jest celowo wprowadzane przez właściciela satelitów - Departament Obrony USA), dokładność takiego wyznaczenia jest niewielka - ok. ? 100 m. Zastosowanie 2 odbiorników oraz odpowiednich metod pomiarowych zapewnia uzyskanie dokładności wyznaczenia położenia punktu względem osnowy od ? 5 mm (dla tzw. odbiorników geodezyjnych) do ? 20 cm - ? 5 m (dla odbiorników popularnych). Odbiorniki GPS umożliwiają kodowanie  informacji opisowych dotyczących mierzonych obiektów. Odpowiednie   oprogramowanie zapewnia transfer danych pomiarowych do postaci bazy  SIP. /D. Korpetta/ 244.System Informacji Geograficznej - GIS (z ang. Geographic Information System) -  system informacji przestrzennej, który funkcjonuje w środowisku geografów i odnosi się w zasadzie do skal małych ( Skala mapy,  Mapa drobnoskalowa). /J. Gaździcki/ 245.System Informacji o Terenie - System Informacji Terenowej 246.System Informacji Przestrzennej - SIP (ang. spatial information system) - System pozyskiwania, przetwarzania i udostępniania danych, w których zawarte są   informacje przestrzenne oraz towarzyszące im  informacje opisowe o obiektach ( Obiekty mapy numerycznej) wyróżnionych w części przestrzeni objętej działaniem systemu. /J. Gaździcki/. Obiekty zarejestrowane i analizowane w systemach mają określone położenie (w przestrzeni 2 lub 3 wymiarowej) oraz zdefiniowany rodzaj i zakres informacji opisowych. Dodatkowym wymiarem, niezbędnym do oceny zmienności obiektów, jest  czas. /D. Korpetta/ - Forma manipulowania  danymi zorientowanymi w trójwymiarowej przestrzeni (współrzędne x,y,z) ( Współrzędne geodezyjne) z uwzględnieniem czwartego elementu, jakim jest  czas. Kiedy dokładność danych źródłowych odpowiada małym skalom map ( Skala mapy,  Mapa drobnoskalowa), mówimy o GIS (geographic information system) -  systemie informacji geograficznej, natomiast wśród geodetów funkcjonuje pojęcie  system informacji terenowej SIT (z angielskiego - LIS land information system) - i odnosi się do przetwarzania danych odpowiadającym dokładności  map wielkoskalowych. /H. Olenderek, D. Korpetta/ - Komputerowe systemy gromadzenia, analizowania i prezentowania danych o położeniu i   relacjach pomiędzy obiektami( Obiekty mapy numerycznej) i zjawiskami zlokalizowanymi przestrzennie. /J. Mozgawa/ - Operowanie na obiektach  mających lokalizację w przestrzeni i usytuowanych w czasie. /K. Okła/ 247.System Informacji Terenowej, System Informacji o Terenie - SIT (lub z ang. LIS - Land Information System) - Środek do podejmowania decyzji o charakterze prawnym, administracyjnym i gospodarczym oraz pomoc w planowaniu i rozwoju. Składa się on z bazy danych przestrzennych ( Baza geometryczna) utworzonej dla określonego obszaru oraz z metod i technik systematycznego zbierania, aktualizowania ( Aktualizacja mapy numerycznej) i dostarczania  danych. /Międzynarodowa Federacja Geodetów/ - Jest w skali państwa formą organizacyjną kontrolowanego przepływu, w lokalizowanej przestrzennie, standaryzowanej informacji o właściwościach terenu, jego podziałach, sposobie wykorzystania oraz uprawnieniach osób władających składnikami jego zagospodarowania. /Główny Geodeta Kraju - za Piotrowskim, 1992/ -  System informacji przestrzennej funkcjonujący wśród geodetów i odnoszący się do skal dużych ( Skala mapy,  Mapa wielkoskalowa). /J. Gaździcki/ - Prowadzenie SIT-u jest przypisane prawnie administracji rządowej. Ustawa "Prawo geodezyjne i kartograficzne" (1983) mówi, że "dane zawarte w  ewidencji gruntów i budynków, ewidencji sieci uzbrojenia terenu oraz w państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym stanowią podstawę do założenia krajowego systemu informacji o terenie". /H. Olenderek/ 248.System Informatyczny Lasów Państwowych - SILP - opisowa baza danych ( Baza opisowa), obejmująca całą działalność nadleśnictwa, w tym działalność gospodarczą w pododdziałach i wydzieleniach (podstawowych jednostkach adresowych) - posiadających pełny opis elementów taksacyjnych oraz planowanych i wykonanych zadań gospodarczych. System ten ma za zadanie zagwarantowanie jednolitego uporządkowanego   zbioru aktualnych informacji przyrodniczo-leśnych i techniczno-ekonomicznych, niezbędnych do prawidłowego prowadzenia i zarządzania gospodarką leśną na szczeblu nadleśnictwa, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych i Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. /H. Olenderek, D. Korpetta/ 249.Systemy obiektowe -   programy GIS, które nie wymagają tworzenia warstw ( Warstwa mapy numerycznej), ale posiadają możliwość wyświetlania poszczególnego rodzaju obiektów ( Obiekty mapy numerycznej). Umożliwiają one prezentację na ekranie wszystkich obiektów, bez ich warstwowania, z jednoczesną możliwością manipulowania każdym obiektem z osobna lub grupą dowolnie wybranych obiektów, nazywanych obiektami złożonymi. /K. Okła/ 250.Szerokość geodezyjna - kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną równika elipsoidy ( Elipsoida obrotowa), a normalną (prostopadłą) do powierzchni elipsoidy. /W. Karaszkiewicz/ 251.Szerokość geograficzna - kąt między kierunkiem pionu w danym punkcie na Ziemi a płaszczyzną  równika, oznaczany symbolem j. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 252.Szrafura, deseń, kreskowanie - kreski równoległe lub przecinające się, albo dowolny inny deseń, stosowane w  kartografii do wyróżnienia elementów powierzchniowych na  mapach tematycznych. /K. Okła/ 253.Tabela - element większości   baz opisowych, przedstawiony w formie arkusza, zawierający - uporządkowany w określonym porządku: w  pola i  rekordy - opis poszczególnych  danych liczbowych. /K. Okła/ 254.Tabela atrybutów - element  bazy geometrycznej zawierający - uporządkowany w  pola i  rekordy - opis poszczególnych obiektów geometrycznych ( Obiekty mapy numerycznej). /K. Okła/ 255.Tekst -  napisy przypisane do obiektów graficznych ( Obiekty mapy numerycznej) lub stanowiące osobne obiekty, o treści niezależnej od  informacji opisowej. /K. Okła, R. Smoliński/ 256.Teledetekcja - jedna z technologii  geomatyki, zajmująca się pozyskaniem, przetwarzaniem i interpretowaniem  danych przestrzennych w postaci informacji obrazowej, otrzymywanej w rezultacie rejestracji promieniowania elektromagnetycznego odbitego lub emitowanego przez różnego rodzaju obiekty środowiskowe. ( Fotogrametria) /J. Mozgawa/ 257.Topografia - dział   geodezji zajmujący się pomiarami rzeźby terenu i rozmieszczeniem różnych obiektów na powierzchni Ziemi w celu sporządzania  map topograficznych i ich uaktualniania. Obejmuje podstawowe wiadomości o terenie,  mapie,  zdjęciach lotniczych i  fotointerpretacji, opisy przyrządów i sposoby ich stosowania przy pomiarach terenowych, metody wykonywania i unowocześniania map topograficznych. Topografia korzysta z takich metod, jak triangulacja czy niwelacja. Efektem końcowym jest mapa topograficzna, wykorzystywana w różnych działach gospodarki (m.in. jako  podkład kartograficzny leśnych map numerycznych). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 258.Topologia - informacja o obiektach wektorowych ( Obiekty mapy numerycznej) i ich sąsiedztwie, wynikająca z matematycznego zdefiniowania właściwości obiektów przestrzennych i zależności między nimi. /K. Okła/ 259.Topologiczny model danych wektorowych - oprócz położenia obiektu ( Obiekty mapy numerycznej) definiowany jest jego związek z innymi obiektami. Do opisu przestrzeni trzeba więc: podać położenie punktów węzłowych ( współrzędne); określić przebieg  linii między  węzłami; opisać powierzchnie znajdujące się po obu stronach linii; dla linii, które pomiędzy węzłami mają dodatkowe  punkty załamania należy podać położenie tych punktów. W modelu topologicznym definiowany jest zwrot linii, zmiana zwrotu powoduje konieczność zmiany definicji obszarów położonych po jej lewej i prawej stronie. /D. Korpetta/ 260.Transformacja - operacja przekształcania  danych przestrzennych do żądanego  odwzorowania kartograficznego lub  formatu  GIS. Rozróżniamy trzy warianty transformacji: Helmerta, afiniczną i wielomianową. /K. Okła/ 261.Układ współrzędnych - zespół obiektów geometrycznych ( Obiekty mapy numerycznej), względem których określa się jednoznacznie położenie  punktu lub zbioru punktów. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ 262.Układ współrzędnych "GUGiK 1965" - układ  współrzędnych geodezyjnych wprowadzony w Polsce w latach 70-tych dla potrzeb cywilnych (mapy  układu współrzędnych "Pułkowo 1942" były tajne) celem udostępnienia  map topograficznych użytkownikom gospodarki narodowej, w tym dla potrzeb  geodezji powszechnej. Za powierzchnię odniesienia obliczeń geodezyjnych przyjęto elipsoidę Krasowskiego ( Elipsoida obrotowa). W celu zminimalizowania zniekształceń odwzorowawczych ( Odwzorowanie kartograficzne) terytorium Polski zostało podzielone na pięć niezależnych stref. /W. Karaszkiewicz/ 263.Układ współrzędnych "Pułkowo 1942" - układ  współrzędnych geodezyjnych wprowadzony w 1952 r. we wszystkich krajach socjalistycznych jako podstawa do wszystkich prac geodezyjnych i kartograficznych. Za matematyczną powierzchnię odniesienia przyjęto elipsoidę obrotową Krasowskiego ( Elipsoida obrotowa) z punktem przyłożenia do  geoidy w obserwatorium astronomicznym Pułkowie (dzielnica Leningradu). W celu odwzorowania powierzchni elipsoidy na płaszczyznę mapy przyjęto metodę Gaussa - Krügera. Na obszarze Polski mieszczą się dwie strefy o południkach osiowych 15° i 21° oraz mały fragment wschodnich krańców państwa w strefie o południku osiowym 27 stopni. /W. Karaszkiewicz/ 264.Video Stereo Digitizer - VSD - narzędzie służące do  fotointerpretacji   zdjęć lotniczych. Wyświetlane na ekranie jednocześnie dwa obrazy, uzyskane przez  skanowanie odpowiednich fragmentów zdjęć lotniczych, obserwuje się poprzez  stereoskop lustrzany. W polu widzenia modelu stereoskopowego umieszczony jest znaczek pomiarowy, który jest sterowany za pomocą myszy lub klawiatury. Po zorientowaniu modelu położenie znaczka pomiarowego może być zarejestrowane w układzie trzech  współrzędnych terenowych (x, y, z). Wyniki opracowania są zapisywane w pliku zawierającym elementy punktowe i liniowe Wyniki tej fotointerpretacji w postaci  warstwy wektorowej mogą być wczytane na odpowiednią warstwę  leśnej mapy numerycznej. Zebrane dane mogą być wymieniane z innymi systemami. /E. Piekarski/ 265.Warstwa mapy numerycznej - zdigitalizowany ( Digitalizacja) lub - stosowany jako podkład - rastrowy ( Model rastrowy) obraz jednego rodzaju informacji, ułatwiający orientację i poruszanie się w strukturze mapy ( Struktura bazy geometrycznej). Rozróżnia się warstwy informacyjne - będące warstwami  bazy geometrycznej i warstwy tematyczne - powstałe poprzez wygenerowanie wyselekcjonowanych informacji z  bazy opisowej. Istotną cechą warstw jest możliwość ich edycji ( Edycja warstw). /K. Okła/ 266.Warstwica, poziomica, izohipsa -  linia krzywa na  mapie, łącząca sąsiadujące  punkty o jednakowej wysokości względem przyjętego poziomu odniesienia, najczęściej względem   poziomu morza /K. Okła/ Wektory, obiekty wektorowe - popularne określenie  obiektów mapy numerycznej, nie będących  obrazem rastrowym i posiadających określone  współrzędne definiujące ich lokalizację. /K. Okła/ Wektoryzacja - zamiana danych rastrowych ( Obraz rastrowy,  Raster,  Model rastrowy) na obiekty wektorowe ( Obiekty mapy numeryczne,  Model wektorowy). /K. Okła/ Wektoryzacja automatyczna - realizowana jest w jednym procesie obliczeniowym, w którym wszystkie elementy  rastra zamieniane są automatycznie na obiekty wektorowe ( Wektory). Automatyczna wektoryzacja nie zapewnia jeszcze zadawalających rezultatów. Dotyczy to w szczególności do leśnej  mapy gospodarczej, której ręczny opis w praktyce uniemożliwia automatyczną filtrację  tekstu. /D. Korpetta/ Wektoryzacja manualna, ręczna, digitalizacja ekranowa - odmiana  digitalizacji prowadzona interaktywnie (myszką) na ekranie komputera z wyświetlonym w tle zeskanowanym ( Skanowanie)  obrazem rastrowym  mapy analogowej. /R. Smoliński, K. Okła/ -  digitalizacja na ekranie komputera podkładu rastrowego ( Obraz rastrowy) w sposób analogiczny do digitalizacji realizowanej za pomocą klasycznego  digimetru. /D. Korpetta/ Wektoryzacja półautomatyczna - wspomaganie manualnej  digitalizacji przez proponowanie przebiegu   linii. /D. Korpetta/ Werteksy - Węzły Węzły, werteksy, punkty pośrednie - współrzędne ( Współrzędne geodezyjne) tworzące kolejne złamania obiektów jedno- i dwuwymiarowych. Kolejność węzłów decyduje o kierunku   linii i kierunku obwodnicy  poligonu. /R. Smoliński/ Wideografia lotnicza - technika  teledetekcji, wykorzystująca magnetyczny zapis obrazu. Wideografia lotnicza jest stosowana w wielu różnych wariantach, wykorzystujących zarówno zakresy widzialne jak i zakres podczerwieni. Najpopularniejsza w zastosowaniach praktycznych jest wersja techniki wideo w barwach naturalnych, traktowana jako substytut filmów barwnych w barwach naturalnych. Wadą techniki wideo jest niestabilność kolorystyczna zapisu magnetycznego oraz brak możliwości pogodzenia ze sobą sprzecznych postulatów pokrycia pełnym zobrazowaniem dużego obszaru, przy konieczności zachowania odpowiedniej geometrycznej rozdzielczości obrazu ( Rozdzielczość przestrzenna). Wideografia lotnicza jest powszechnie wykorzystywana w teledetekcji lasów w Stanach Zjednoczonych. /J. Mozgawa/ Wieloboki - Poligony Wiersz tabeli - Rekord Wschód - nazwa jednego z głównych kierunków świata, zazwyczaj oznaczanego w  kartografii jako E (z ang. East). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Współrzędne geodezyjne - miary kątowe na  elipsoidzie obrotowej (B,L): L ( długość geodezyjna) - kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną zawierającą  południk zerowy L0, a płaszczyzną zawierającą południk wyznaczanego punktu P - LP, B ( szerokość geodezyjna) - kąt zawarty pomiędzy płaszczyzną równika elipsoidy, normalną (prostopadłą) do powierzchni elipsoidy w punkcie P. Ponieważ posługiwanie się współrzędnymi elipsoidalnymi jest niewygodne ze względu na skomplikowane algorytmy obliczeniowe miar charakteryzujących kształt i rozmieszczenie prezentowanych zjawisk i obiektów, w praktyce używa się współrzędnych płaskich X,Y rzutowanych na płaszczyznę arkusza  mapy. /W. Karaszkiewicz/ Współrzędne geograficzne - sferyczne współrzędne punktów na Ziemi, opisane  długością i  szerokością geograficzną. /K. Okła/ Wykres - forma graficznej prezentacji ( Prezentacje kartograficzne) wzajemnych zależności  danych ilościowych. ( Diagram) /T. Olenderek/ Wyplot - wydruk zawartości pliku komputerowego (w rozumieniu  SIP  mapy numerycznej lub  mapy komputerowej) na  ploterze. (wyrażenie potoczne) /K. Okła/ Wysokość bezwzględna - wysokość danego punktu w terenie mierzona w metrach od średniego  poziomu morza. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Wysokość lotu fotogrametrycznego - wysokość, z jakiej wykonywane są  zdjęcia lotnicze, mająca istotny wpływ na wielkość różnicy paralaks podłużnych, a w związku z tym i na plastyczność modelu stereoskopowego. Dla celów taksacji leśnej zdjęcia nie powinny być wykonywane z wysokości większych od 2 000 m. /E. Piekarski/ Wysokość względna - wysokość danego punktu w terenie mierzona w metrach od przyjętego poziomu odniesienia, najczęściej dna doliny. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Wystawa terenu, ekspozycja - kierunek nachylenia zbocza ( Nachylenie stoku), określony stronami świata. /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Wzmocnienia obrazów cyfrowych -  procedury teledetekcyjne zmierzające do optymalnego przygotowania obrazów do interpretacji tematycznych lub uzyskania danych liczbowych istotnych dla użytkownika. Ten typ przetworzeń jest często utożsamiany z całym procesem cyfrowego przetwarzania obrazów teledetekcyjnych. Wyróżnia się tu następujące grupy przetworzeń:  zmiany jasności i kontrastu,   filtracje cyfrowe,  nakładanie obrazów (tzw. merging),   operacje międzykanałowe. /J. Mozgawa/ Zachód - nazwa jednego z głównych kierunków świata, zazwyczaj oznaczana w  kartografii jako W (z ang. West). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Zapytanie SQL, wybór SQL - najczęściej używana instrukcja języka  SQL. Proste zapytanie składa się z trzech podstawowych składników: wyrażenia SELECT ... FROM, klauzuli WHERE oraz klauzuli ORDER BY. Nazwy  pól, jakie zapytanie ma zwracać, są wpisane po słowie kluczowym SELECT, a  tabele, do których pola te należą - po słowie FROM. Następnie do jednego lub większej liczby pól możemy zastosować kryteria wyboru wpisane w klauzuli WHERE, a wyniki posortować według zawartości dowolnego pola (lub pól) stosując klauzulę ORDER BY. /A. Konieczny/ Zarządzenie nr 23 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z 18 maja 1998 r. w sprawie wstępnych założeń technicznych dla wykonawców leśnej mapy numerycznej oraz jej ewidencjonowania - pierwsze unormowanie definiujące warunki, jakim powinny odpowiadać  mapy numeryczne wykonywane dla nadleśnictw. Założenia te mają "charakter wytycznych określających kryteria, którym powinna podlegać  leśna mapa numeryczna tworzona dla nadleśnictw w okresie przed zdefiniowaniem jej standardu" i powinny one pozwolić "na łatwiejsze dostosowanie map zbudowanych z wykorzystaniem niniejszych założeń, do wymogów opracowywanego  standardu leśnej mapy numerycznej". /K. Okła/ Zasadnicza mapa numeryczna nadleśnictwa (mapa gruntów i budynków nadleśnictwa) -  mapa, która gwarantuje zapisanie informacji geometrycznych ( Dane przestrzenne) z dokładnością wynikającą z zasad budowy  systemów informacji terenowej dla potrzeb numerycznej mapy zasadniczej kraju, z uwzględnieniem aspektu ewidencyjno-prawnego ( Ewidencja gruntów i budynków). /M. Czuba/ Zawieranie - pojęcie z zakresu  analizy przestrzennej, mówiące, że jeden obiekt ( Obiekty mapy numerycznej) w całości znajduje się (zawiera) w obszarze zajmowanym przez obiekt drugi. ( Przecinanie,  Stykanie) /K. Okła/ Zbiór - uporządkowane nagromadzenie danych jednorodnych pod względem reprezentowanej struktury bazodanowej. ( Dane,  Baza danych,  Struktura danych) /K. Okła/ Zdjęcia barwne w barwach naturalnych - Zdjęcia panchromatyczne Zdjęcia barwne z zakresem podczerwieni - Zdjęcia spektrostrefowe Zdjęcia czarno-białe - Zdjęcia panchromatyczne Zdjęcia lotnicze, fotografia lotnicza - obraz fragmentu powierzchni Ziemi, zarejestrowany z pokładu statku powietrznego na emulsji fotograficznej. Zdjęcia lotnicze w leśnictwie wykorzystywane są głównie w trzech podstawowych kierunkach: w  kartografii leśnej, taksacji wraz z inwentaryzacją zapasu i w ocenie stanu sanitarnego lasu. Uzyskane ze zdjęć informacje, uzupełnione informacjami uzyskanymi na gruncie, ułatwiają i zwiększają dokładność opracowań. Informacje ze zdjęć lotniczych uzyskujemy w procesie  fotointerpretacji.   Zdjęcia spektrostrefowe dla celów taksacji leśnej należy wykonywać w przybliżonej  skali ok. 1 : 8 000 i w pełni sezonu wegetacyjnego. Dla zdjęć wykonanych w tym terminie najłatwiej jest opracować  klucz fotointerpretacyjny. ( Monoploting) /E. Piekarski, K. Okła/ Zdjęcia panchromatyczne -  zdjęcia lotnicze czarno-białe lub barwne, powszechnie obecnie stosowane we wszelkich pracach fotogrametrycznych ( Fotogrametria). Do początku lat dziewięćdziesiątych zdjęcia czarno-białe były główną techniką fotograficzną ( Fotografia lotnicza), stosowaną dla celów topograficznych ( Topografia). Czarno-białe zdjęcia panchromatyczne są obecnie wyjątkowo rzadko stosowane do rejestracji stanu środowiska. Zostały zastąpione filmami barwnymi w barwach naturalnych i barwach umownych, ale stanowią cenny materiał archiwalny, możliwy do wykorzystania w analizach retrospektywnych ( Analizy przestrzenne,  Czas). Zdjęcia barwne w barwach naturalnych są aktualnie najczęściej wykonywanymi zdjęciami lotniczymi, wykorzystującymi do rejestracji odbitego od obiektów terenowych promieniowania elektromagnetycznego wielowarstwowe materiały filmowe negatywowe lub diapozytywowe. Warstwy emulsji filmów barwnych rejestrują zakresy promieniowania w przybliżeniu odpowiadające zakresom, na które uczulony jest wzrok człowieka. Istotną wadą filmów barwnych jest rejestracja promieniowania z zakresu niebieskiego, które jest silnie rozpraszane przez atmosferę. Zjawisko to powoduje, że przy fotografowaniu obiektów z dużej wysokości na filmach barwnych występuje efekt niebieskawego zabarwienia obiektów. /J. Mozgawa/ Zdjęcia spektrostrefowe, zdjęcia barwne z zakresem podczerwieni - zdjęcia barwne w barwach umownych - nienaturalnych, często stosowane dla potrzeb inwentaryzacji obiektów o dużej przestrzennej zmienności przyrodniczej. Rejestrują z reguły dwa lub jeden z zakresów widzialnych promieniowania i zawsze rejestrują zakres promieniowania podczerwonego, do długości fal rzędu 0,8 - 0,9 mikrometra. Zielone części roślin odfotografowane na filmach spektrostrefowych są na nich odwzorowywane w barwach czerwonych z uwagi na silne odbicie promieniowania podczerwonego od organów asymilacyjnych. /J. Mozgawa/ Zmiany jasności i kontrastu obrazów cyfrowych -  procedury teledetekcyjne cyfrowego przetwarzania obrazów w poszczególnych kanałach rejestrowanego promieniowania. Stosowane są wtedy, kiedy w oryginalnych obrazach, po ich wizualizacji, stwierdza się niewielki zakres radiometrycznej jasności pikseli. Zmiany jasności i kontrastu przetransformowują zakres jasności pikseli obrazu oryginalnego na inne zakresy jasności w wizualizowanym obrazie na ekranie komputera. /J. Mozgawa/ Znaki kartograficzne - umowne graficzne oznaczenia stosowane na  mapach w celu przedstawienia rzeźby terenu ( warstwice,  szrafury itp.), tzw. szczegółów sytuacyjnych ( sygnatury) i innych. Wyróżnia się znaki kartograficzne:   punktowe (np. punkty wysokościowe),  liniowe (np. rzeki, drogi), powierzchniowe (np. lasy). /Encyklopedia multimedialna FOGRA - 1999/ Zobrazowanie satelitarne, scena satelitarna -  cyfrowy obraz teledetekcyjny powstały w wyniku pozyskania fotografii fragmentu powierzchni Ziemi poprzez wykonanie satelitarnych  zdjęć spektrostrefowych lub  zdjęć panchromatycznych. /K. Okła/ Leksykon Geomatyczny wydany przez PTIP

Początek formularza

Dół formularza