pzlg – przegląd zagranicznej literatury geograficznej

Metoda naukowa – to określona procedura, która powinna być stosowana w procesie pozyskiwania lub tworzenia rzetelnej wiedzy naukowej.

To zbiór zasad na podstawie których przyjmuje się lub odrzuca analizowane hipotezy lub opisy zjawisk

Wiedza naukowa – to prawdziwe, uzasadnione przekonanie - to ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania

Gospodarka intelektualna to gospodarka oparta na wiedzy

1. Wiedza jest z istoty dobrem nierywalizacyjnym

2. Wiedza jest niematerialna

3. Wiedza jest nieliniowa

4. Wiedza jest relatywna

5. Wiedza obcuje z inną wiedzą

6. Wiedza jest bardziej mobilna niż jakikolwiek produkt

7. Wiedzę można sprowadzić do symboli lub abstraktów

8. Wiedzę można przechowywać na coraz mniejszej przestrzeni

9. Wiedza może być jawna lub ukryta, wyrażona lub niewyrażona, udostępniona lub niema

10. Wiedzy nie można zamknąć w butelce

Hipoteza – przypuszczenie, osąd, teoria, która podlega weryfikacji

Zjawisko a zwłaszcza zjawisko przyrodnicze – fenomen – pojęcie filozoficzne oznaczające to co dane jest w poznaniu zmysłowym

Rodzaje metod naukowych:

- obserwacyjna

- monograficzna

- badanie dokumentów

- etnograficzna

- indywidualnych przypadków

- analizy i krytyki piśmiennictwa

- sondażu diagnostycznego

- statystyczna

- heurystyczna

- eksperymentalna

- symulacji komputerowej

- zgodności, różnicy, towarzyszących zmian

Metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej

GIS (Federowicz-Jackowski) to baza danych geometrycznych, opisowych i multimedialnych, które powinny być sprawnie:

- pozyskiwane

- przetwarzane

- archiwizowane

- analizowane

- aktualizowane

- weryfikowane

- prezentowane

- udostępniane

w sposób jaki zapewni uzyskanie znaczących informacji utrwalanych w postaci map, obrazów, filmów, na temat procesów oraz zjawisk zachodzących w geosferze, a także ich prognoz i rekonstrukcji.

Model przekazu kartograficznego

Pamiętając o kolejnych etapach opracowanie i wykonania map:

I CZĘŚĆ

1. Selektywna obserwacja rzeczywistości przez geografa – kartografa

2. Wstępne opracowanie wymiarów

3. Intelektualne przekształcenie

4. Prezentacja modelu

II CZĘŚĆ

1. Oddziaływanie obiektywnej informacji na użytkownika

2. Tworzenie się intelektualnego wielowymiarowego modelu rzeczywistego

3. Praktyczne wykorzystanie informacji kartograficznej

Kartograficzne metody badań

Metody pozyskiwania informacji:

Opis – charakterystyka jakościowa zjawiska, przedstawiająca na mapie ich ogólne rozmieszczenie

Analiza graficzna – umożliwia konstrukcję profili, przekrojów, diagramów, wykresów

Analiza geograficzno-analityczna – prace kartometryczne, obliczania współrzędnych

Analiza matematyczna – opracowanie modeli matematycznych na podstawie danych przestrzennych

Statystyka matematyczna – umożliwia przestrzenne i czasowe badanie zbiorów statystycznych

Teoria informacji – umożliwia ocenę stopnia jednorodności zjawisk oraz wzajemnej zgodności między zjawiskami

Najczęściej stosowanymi metodami są:

Uprzywilejowanie – stosunek wielkości do odchylenia standardowego (przy regionalizacji zjawisk)

Różnic i podobieństw – zwane metodą Czekanowskiego, oparta na diagramach korelacji

Potencjału pola – określa funkcję liczby zjawiska w ramach danej jednostki powierzchni

Korelacji – umożliwiające określenie powiązania zjawisk

Reszty w regresji – ukazujące rozmieszczenie przestrzenne

Powierzchni tendencji:

A – metoda centrograficzna

B – metoda powierzchni trendu

Metoda transformacji – modyfikacja wyników tematycznych

Metoda korelacji – etapy

1. Wybór cech – które mogą mieć najistotniejszy wpływ na zjawisko

2. Określenie wskaźników – liczbowych charakteryzujących zjawisko i odniesienie ich do sieci punktów

3. Określenie współczynnika korelacji (na podstawie przypisanych punktów odniesienia)

Najczęściej stosowane współczynniki korelacji:

1. Współczynnik korelacji parzystej – stosowany do oceny formy i ścisłych powiązań między zjawiskami o charakterze ciągłym lub powierzchniowym

2. Współczynnik korelacji rangowej – najczęściej do analizy kartogramów

3. Współczynnik korelacji cząstkowej – między co najmniej 2 zjawiskami z pominięciem innego

4. Współczynnik korelacji wielokrotnej – do określania łącznego wpływu kilku zjawisk

5. Współczynnik regresji krzywoliniowej

6. Wskaźnik korelacji tetrachorycznej

7. Wskaźnik korelacji polichorycznej

8. Wskaźnik informacyjny korelacji

Percepcja (postrzeganie) – to złożony proces poznawczy, który polega na odzwierciedlaniu przez człowieka przedmiotów, zjawisk i procesów: powstaje na skutek działania określonych bodźców na narządy zmysłowe.

Najczęściej stosowane metody pozyskiwania informacji o preferencjach:

1. Wywiady z mieszkańcami

2. Polecenie narysowanie mapy (wyobrażeniowej)

3. Wylistowanie znanych miejsc w mieście lub okolicy

4. Identyfikowanie miejsc na fotografiach

5. Zaznaczenie miejsc szczególnego zainteresowania na mapach

Różne metody – różne analizy??

1. Preferencji (najczęściej badanie ankietowe)

2. Waloryzacji werbalnej (wywiady środowiskowe, odręczne szkice, fotografie, filmy)

3. Treści odręcznych szkiców – wskazywanie konkretnych miejsc przez mieszkańców mających szczególne znacznie

Poziomy ujęcia atrybutów

1. Cechy jakościowe – gdzie? jakiego rodzaju? Są wyrażane za pomocą opisu lub nazwy. Wyrażone subiektywnie

2. Cechy ilościowe (protetyczne) – ile? Wyrażone obiektywnie

Cechy jakościowe na poziomie:

Dychotomicznym (informacje o wszystkich zjawiskach)

Morfologicznym (różnorodność z punktu widzenia przynależności do klas)

Hierarchicznym

Nominalnym

Cechy ilościowe na poziomie:

Wagowym (informacje o określonej liczbie obiektów)

Porządkowym (porządkowane są wielkości, intensywność)

Interwałowym

Skalarnym

Aspekty zjawisk przestrzennych:

1. Rozmieszczenie obiektów

2. Zróżnicowanie obiektów jakościowych

3. Zróżnicowanie obiektów ilościowych

4. Ukształtowanie powierzchni

5. Zróżnicowanie struktury

6. Dynamika i zmienność zjawisk

7. Typy relacji:

1. Przestrzenne

2. Atrybutowe

3. Czasoprzestrzenne

4. Powiązań

Istotne cechy kartowania:

1. Wysoki poziom automatyzacji z wykorzystaniem cyfrowych baz danych kartograficznych i baz wiedzy

2. Systemowe podejście do przedstawienia i analizy geosystemów

3. Interaktywność kartowania gwarantująca ścisłe połączenie metod opracowania i użytkowania map

4. Operatywność zbliżona do czasu rzeczywistego z jednoczesnym wykorzystaniem danych teledetekcyjnych

5. Wielowariantowość dopuszczająca alternatywne decyzje i wielostronność ocen sytuacji

6. Multimedialność pozwalająca na łączenie prezentacji obrazowej, tekstowej i dźwiękowej

7. Zastosowanie nowych środków graficznych i metodyki projektowania

8. Sporządzanie nowych rodzajów i typów obrazów geograficznych

9. Przeważająca orientacja kartowania ukierunkowana na podejmowanie decyzji

10. Wygoda wprowadzania wyników kartowania do elektrycznej sieci telekomunikacyjnej

Izochrona- linia na mapie łącząca punkty, w których występuje to samo zjawisko w tym samym czasie. izochrony wyznaczają obszary o jednakowej osiągalności czasowej.

Izochroma- w elastooptyce - prążek interferencyjny przebiegajacy przez punkty ciała w którym różnica naprężeń głównych jest stała.

Izopikna-

Izopipteza-

Mapa to zbór elementów treści, których rozmieszczenie na ograniczonym dwuwymiarowym obszarze jest wyróżniona za pomocą zbiorów oznaczeń punktowych, liniowych i powierzchniowych.

Mapa będąc szczególnym środkiem wyrażania informacji chorologicznej jako system znaków (ideogramów) stanowi kod opisowo-ilustracyjny.

Można wyodrębnić analizy:

1. Semiotyczne

- zależności syntaktyczne

- zależności semantyczne

- zależności pragmatyczne

1. Izomorficzne

- izomorfizm położenia

- izomorfizm postaci

- izomorfizm treści

Zależności syntaktyczne – określają formalną kompozycję mapy, która prowadzi do prostoty, spójności układu jej treści

Zależności syntaktyczne znajdują swoje odzwierciedlenie w zgodnościach:

- wzajemnego rozmieszczenia znaków na mapie z takim samym rozmieszczeniem w rzeczywistości

- położenie w układzie współrzędnych kartograficznych na mapie (x,y) z układem współrzędnych geograficznych na kuli ziemskiej (ø, α)

- kierunków świata

- wielkości obiektów ze skalą mapy

- zniekształceń powierzchni, odległości i kątów z przyjętym odwzorowaniem

Zależności semantyczne – wyrażają się w przypisywaniu poszczególnych znaków odpowiednich treści znaczeniowej co wyjaśnione jest w legendzie mapy

Zależności pragmatyczne – rozumiane jako stosunekzachodzący między mapą a użytkownikiem. Konwencje orientacji, znaczenia znaków, barwy

IZOMORFICZNE

W odniesieniu do mapy izomorfizm powinien wyróżniać się w sensie:

- rozmieszczenia przestrzennego

- graficznym

- merytorycznym

Izomorfizm położenia – wyraża sens rozmieszczenia przestrzennego, który jest rozumiany jako relacja między znakami na mapie a odpowiadającymi im faktami, zjawiskami i obiektami w rzeczywistości

Izomorfizm postaci – odnosi się do samych znaków jako wyrażeń graficznych

1. Przyporządkowanie procesom o charakterze powierzchniowym znaków powierzchniowych, zjawiskom o rozkładzie liniowym – znaków liniowych, punktom – punktowych

2. Stosuje się rozróżnianie kształtu, koloru…

W geograficznej odległości można je odnieść do:

- fizycznego oddalenie

- czasu

- wydatków

- aspektu psychologicznego

- pomiaru różnic socjalnych

- stosunku wzajemnego poznania i kontaktów

Izomorfizm treści – wyraża się w oddaniu pokrewieństw (podobieństw) i przeciwstawieństw treściowej strony zespołów faktów

Zasady izomorfizmu treści są różne do zastosowania na podstawie klasyfikacji zjawisk i faktów gdyż jedynie klasyfikacja prowadzi do ich grupowania i porządkowania

Przekaz kartograficzny:

- teorie informacji (geoinformacja)

- semiotyka

- teoria modelowania

- teoria poznania

Linie izometryczne – linie jednakowych wartości, których przebieg odpowiada położeniu pomierzonych punktów w terenie lub na modelu. Do linii izometrycznych zaliczamy:

- izohipsy – linie jednakowych wysokości nad poziomem morza;

- izobaty – linie jednakowych głębokości pod poziomem morza;

Izarytmy rzeczywiste - ilustrują zmienność zjawisk uważanych za ciągłe przestrzenne, np. temperatura:

- izotermy – linie jednakowych temperatur;

- izobary – linie jednakowych wartości ciśnienia;

- izohiety – linie jednakowych wartości opadów;

Izolinie odległości i ruchu

- Ekwidystansy – linie jednakowej odległości od punktu (np. miasta) lub linii ( granicy państwa, wybrzeża)

-Izochrony – linie jednakowej odległości czasowej.

Izarytmy teoretyczne (izoplety) - izolinie występujące na mapie na podstawie danych punktowych reprezentujących wartości odnoszące się do pól.

- Izodensy – linie jednakowego zaludnienia

- Izohyle - linie jednakowej lesistości

Inne izolinie:

- izoamplitudy – linie jednakowych amplitud temperatur;

- izoanomalie – linie jednakowych anomalii;

- izohaliny – linie jednakowych wartości zasolenia;

- izotachy – linie jednakowych wartości prędkości;

-izopory–linie jednakowych deklinacji magnetycznych

Rudi Ogrissek – redagowanie map, jedność formy

- systemy znaków powinny być taki aby były dostępne bez szczególnego wysiłku dla możliwie największej liczby ludzi

- umieszczanie znaków powinno wymagać min. rozkładu czasu

- przekazywanie znaków powinno następować z niewielkim nakładem czasu i materiałów

- wysiłek umysłowy przy posługiwaniu się znakami, przy ich myślowym tworzeniu ich różnicowaniu i kojarzeniu powinien być jak najmniejszy

- znaki powinny by wyrażone tak aby przy ich pomocy można było wyraźnie od siebie rozróżnić różnorodne pojęcia i struktury pojęciowe

- systemy znaków powinny być takie alby już samo ich uporządkowanie i ich struktura pozwalały uniknąć błędów w rozmieszczeniu jakie mogłyby powstać przez nieuwagę

Emil Meymen – jedność formy i treści mapy tematycznej

- temat mapy powinien być ujęty jednoznacznie i jasno sformułowany w tytule

- stosowane pojęcia powinny być jednorodne i jasno ujęte

- opracowanie kartograficzne powinno być możliwie najprostsze i nie powinno posługiwać się środkami wywołującymi nieporozumienie albo trudności

- znaki na mapie powinny być łatwe do odróżnienia

- legenda powinna być sensowna

Abraham A. Moles – teoria informacji a przekaz kartograficzny

- istnieje szereg poziomów czytelności odpowiadający różnym poziomom percepcji

- zbiór znaków odpowiadający każdemu poziomowi percepcji powinien być ograniczony do niezbędnego minimum

- umysł ludzki jest zdolny do rozumienia

Istotne cechy kartografii romerowskiej

1. Wybitne uprzywilejowanie odwzorowań równopolowych (Lamberta)

2. Przyjęcie pewnych poziomic (300, 500, 1000, 2000, 3000, 5000 m) oraz izobat (7000, 4000, 2000, 200 m) jako przewodnich w każdej syntezie hipso- lub batymetrycznej

3. Konsekwentna, tęczowa skala barw hpiso- i batymetryczna

4. Jednolity styl generalizacji na mapach tego samego typu

5. Zasada wielokrotności podziałek w różnych mapach poszczególnych atlasów

6. Zasada mapy pozornie pustej

7. Stosowanie w opisie map typów pisma najłatwiejszego do odczytania

8. Konsekwentne stosowanie w symbolice kartograficznej tych samych barw i znaków np. kolor żółty o tym samym natężeniu oznacza zawsze ten sam poziom hipsometryczny

9. Stosowanie zasady porównywalności dla celów dydaktycznych

10. Uprzywilejowanie tradycyjnego nazewnictwa polskiego w nomenklaturze mapy

11. W sygnaturach dotyczących zjawisk gospodarczych stosowanie symboli najprostszych

12. Dla map gospodarczych stosowanie metody izarytm

Cechy dzięki którym można mówić o Eugeniuszu Romerze jako wybitnym kartografie:

1. Umiejętność podpatrywania i wydobywania tego co najlepsze

2. Upór w dążeniu do zastosowania czystej hipsometrii oraz zdecydowane odrzucenie cieniowania – upór w dążeniu do celu

3. Organizowanie zespołów najlepszych fachowców

4. Integrowanie środowisk naukowych i nauczycieli ze szkół

5. Umiejętności dyplomatyczne i organizacyjno – menedżerskie

6. Ogromna pracowitość

7. Odwaga cywilna, niezbędna do podjęcia walki z kartografią państw zaborczych

Problematyka powierzchni odniesienia (interpolowych)

Powierzchnie odniesienia zwane także polami kontrolnymi lub polami cechowanymi, prezentują wartości statystyczne dla pól odniesienia.

Sposób wyznaczenia ich położenia w obrębie pól odniesienia ma charakterystyczne czynności umowne:

1. Każda wartość zjawiska dla pola odniesienia reprezentowana jest przez punkt

2. Pole odniesienia umieszczone jest w środku geometrycznym pola czyli w centrum jego powierzchni

Zmienne Bertina: kształt, wielkość, walor, kolor, deseń, kierunek, uporządkowanie, ostrość, tekstura

Kartodiagram – wartości bezwzględne

Kartogram – wartości względne (relatywne)

Nomogram – legenda graficzna dla diagramu

+ klasyfikacja w Pasławskim

ArcPlot – do tworzenia obrazów kartograficznych, map zbiorczych. Pozwala na wybór stylu linii, kolorów, symboli

Przykładowe ujęcia dotyczące geokompozycji dźwiękowej: statyczne oraz dynamiczne

Już niebawem świat wirtualny zostanie wyposażony we wszystkie atrybuty świata realnego.

Model geoikonik wg Berlatna

Istnieje jeszcze modyfikacja dzielaca psychologie na: percepcje wizualną, percepcje dzwiekową (te dwie tworzą geokompozycje) oraz inne rodzaje percepcji

Cyfrowe zmysły: głośniki, generator zapachu, skaner, drukarka smaków, mikrofon, kamera, elektroniczne pióro

Geomatyka powiązana z:

CCcartographycomputer

RSremotesensing – teledetekcja

GPS

GIS

3 podstawowe kierunki:

-analityczny

-bazodanowy

-kartograficzny

Analityczny – jest pochodna rozwoju metod ilościowych geograficznych. Wywodzą się z niego pakiety ograniczeń przeznaczone do analiz przestrzennych, wykorzystujące bogaty arsenał ujęć matematycznych stosowanych w geografii

Bazodanowy – ukształtowany w oparciu o systemy interakcyjne, w których wcześniej gromadzono informacje nie posiadające odniesienia przestrzennego i były zorientowane na udostępnianie danych konkretnym użytkownikom - na pewnym poziomie rozwoju rozszerzyli zakres swoich potrzeb o dostęp do doanych odnośnie położenia

Kartograficzny – był na początku rozwijany w otoczeniu metod automatyzacji oprogramowania map. Technika komputerowa stawiała do dyspozycji kartografów coraz to nowsze możliwości w tym zakresie jak też stworzyła warunki do metod wizualizacji danych przestrzennych znacznie poszerzających formy przekazu tego typu informacji

Każdy z tych kierunków wywarł istotny wpływ na kształtowanie się metodyki i technologii GIS. Na rozwój przemysły geomatycznego.

GIAC – Geomatics Industry Associetion of Canada → przemysł geomatyczny

Społeczeństwo informacyjne to ogół ludzi mających powszechne i łatwe możliwości komunikowania się oraz dostęp do niezbędnych informacji poprawiających: warunki życia, wykonywanie pracy, wypełnianie powinności obywatelskich

Rozwój zrównoważony – definiowany jako prawo do zaspokajania aspiracji rozwojowych obecnej generacji bez ograniczania praw przyszłych pokoleń do zaspokajania ich potrzeb rozwojowych.

Wykorzystując gis można:

- łatwiej rozumieć relacje przestrzenne

- łatwiej odkrywać wzory i trendy

- manipulować danymi w sposób pewniejszy od innych (nie znaczy przekłamywać, fałszować dezinformować))

Jednym ze sposobów udostępniania informacji bez zastosowania metod ściśle kartograficznych jest geokompozycja.

Istota geokompozycji jako autonomicznego bytu semiotycznego

W semiotyce proces tworzenia, odbierania i przekazywania znaków, w którym ujawnia się znaczenie funkcji. Efekt tego procesu utożsamiany jest z tzw. semiozą.

W socjologii semioza wskazywana jest jako nieodłączny efekt kultury, bowiem tylko człowiek posiada umiejętności posługiwania się znakami.

W koncepcji geokompozycji jako semiozy, oprócz kwestii estetyczno-filozoficznych kryją się często praktyczne względy projektowania, realizacji i udostępniania takiego znaku.

Koncepcja geokompozycji jako SEMIOZY – semiotyka

Koncepcja geokompozycji jako SEMIOZY – semiotyka

• W semiotyce proces tworzenia, odbierania i przekazywania znaków, w którym ujawnia się znaczenie funkcji. Efekt tego procesu utożsamiany jest z tzw. semiozą.

• W socjologii semioza wskazywana jest jako nieodłączny efekt kultury, bowiem tylko człowiek posiada umiejętności posługiwania się znakami.

• W geoinformacji uniwersum semiotyczne stanowi specyficzną odmianę semiozy:

  • uwidacznia się to w sposób szczególnym w dziedzictwie nauk o ziemi, bowiem tutaj każda mapa lub atlas jest zarazem geokompozycja rozszerzającą horyzonty poznawcze

• W koncepcji geokompozycji jako semiozy, oprócz kwestii estetyczno-filozoficznych kryją się często praktyczne względy projektowania, realizacji i udostępniania takiego znaku, dzięki któremu można uzyskać nową – dotychczas obcą wiedzę

Na obecnym etapie rozwoju technologii komunikowania się geokompozycja jesko typowe w geoinformacji univeresum semiotyczne stanowi specyficzna odmianę semiozy

Uwidacznia się to wyraźnie w dziedzinie nauk o ziemi. W koncepcji geokompozycji jako semiozy, oprócz kwestii estetyczno-filozoficznych, kryją się czysto praktyczne względy projektowania, realizacji i udostępniania takiego komunikatu (znaku)

Wg Charlesa S. Pierce’a cała nasza wiedza jest znakiem, albowiem nasze myślenie dokonuje się znakami i za ich pośrednictwem.

Elementy: graficzne, tekstowe, dźwiękowe, dotykowe, smakowe, zapachowe

Rodzaj: 1. Naturalny 2. Antropogeniczny 3. Mieszany

Odmiana: 1. Realna 2. Wirtualna 3. Rozszerzona (rzeczywistość)

Kategoria: 1. Klasyczna 2. Kuriozalna 3. Metafizyczna

Kryteria przewodnie:

- postać (analogowa, mieszana, cyfrowa) → jako nadrzędna

- wersja (statyczna, dynamiczna) → jako podrzędna

- forma (graficzna, tekstowa, dźwiękowa) → jako uzupełniajaca

Kryteria dodatkowe:

- obszar lokalna, regionalna, kontynentalna, globalna, mieszana, nieokreślona)- skala (wielka, średnia, mała)

- przeznaczenie (użytkowa, dekoracyjna,mieszana)

- treść (przyrodnicza, ekologiczna, społeczna, gospodarcza, polityczna)

- sposób ujęcia treści (amatorska, profesjonalna, nieokreślona)

- charakter (naukowa, popularno-naukowa, popularna, nieokreślony)

- wymiar (0-wym, 1-wym, 2-wym, 3-wym, 4-wym)

- wielkość (mikrogeokompozycje, makrogeokompozycje)

- barwa (jednorodna, niejednorodna)

- stopień zależności

- liczba elementów (jednoelementowa, kilkuelementowa)

- układ elementów (symetryczne, asymentryczne, rzędowa)

- pochodzenie źródła danych (monogenetyczna, poligenetyczna)

• stopień aktualności (historyczna, aktualna, prognostyczna)

• powtarzalność elementów

Presupozycja – sens wyrażania, które nie są przedstawione w pełni i zawierają w sobie ukryte myśli

Pragmatyka ma na celu ukazywanie mechanizmów niejawnego przekazywania i uzyskiwania informacji

Zbiory nieskończone. Biorąc pod uwagę nieskończoność zbioru kompozycji można zadać sobie pytanie czy można go badać? Wobec zbiorów nieskończonych i wszelkiego typy działań prowadzonych na nich uruchomiona została swego czasu w matematyce tak zwana teoria mnogości a w tej tzw. teoria dobrych porządków zbiorów. Przypisując moc zbiorów.

• Teoria dobrych porządków zbiorów w ogarnięciu założeń teorii mnogości , oparte na zbiorach nieskończonych są jak najbardziej możliwa dla przeprowadzenia, gdyż nawet nieprzeliczalny (nieskończony) zbiór można dobrze uporządkować przypisując mu określone (?) czyli taką własność, która opisuje jego liczebność

• istota geokompozycji zawiera się w inspiracji ...

W strukturze metodyki kartografii można wyróżnić 3 stopnie traktowania:

1. Stopień który obejmuje ogólne podwaliny graficzne

2. Poziom obejmujący rodzaje lub możliwości wyrazu typowo kartograficznego

3. Stopień obejmujący struktury tematyczno-kartograficzne

Koncepcja mapy podobnie jak geokompozycji jest to najbardziej zawiła część kartografii. Celem koncepcji kartograficznej jest przedstawienie treści mapy w taki sposób (taka wizualizacja) aby zarysowała się ona jako jednolita całość a przy tym tak, by każdy przedstawiony przez nią temat był jasny i czytelny.

Jeśli mapa nie była „pomyslana” jako całość, nigdy nie będzie udana. Dobra koncepcja może być opanowana drogą studiów. Podstawowym wymaganiem jest tutaj wysiłek wyobraźni. Musi ona jednak być zdyscyplinowana, gdyż kartografia wytworzyła szereg tradycji i koncepcji, których wypada się trzymać.

Każdy temat – każda koncepcja ma określone miejsce w skali znaczenia wizualnego. Musi tu być równoważony cały szereg czynników:

1. Stopień w jakim przedmiot odstępuje od jego oczekiwanego wyglądu

2. Względna zawiłość rysunku

3. Względna wielkość przedmiotu

4. Względna jaskrawość przedmiotu

5. Położenie przedmiotu w stosunku do innych składników mapy

Poziom traktowania – możliwości: (do względnej zawiłości rysunku)

1. Zarys lub kontur

2. Indywidualny rysunek poglądowy

3. Figuralny symbol rodzajowy, sygnatura rodzajowa lub własnościowa

4. Znormalizowane figuralne symbole ilościowe: kropki ilościowe, drobne figury ilościowe, diagramy

5. Tony barwne powierzchni konturowych jako barwy obrazowe

1. Zbliżanie do rzeczywistej barwy obiektu, „malarstwo realistyczne”

2. Zbliżanie do barw zjawiska; „malarstwo impresjonistyczne”

3. Barwy symboliczne dla rodzajów; „malarstwo ekspresjonistyczne”

4. Barwy symboliczne dla ilości, dla wartości liczbowych; „malarstwo ilościowe”

1. Napisy

2. Kombinacje wymienionych możliwości wyrazu

   Metoda serii (wielu map, modeli, geokompozycji):

• geokompozycja dźwiękowa: hymny narodowe, pieśli ludowe

• geokompozycja tekstowa: jako inspiracja do podejmowania tematów prac dyplomowych

• geokompozycje dodatkowe: smakowe, dotykowe, etc.

• „Mapy imaginacyjne”, np. w grach komputerowych

(do pkt 5 położenie przedmiotu w stosunku do innych składników mapy):

Tony barwne powierzchni konturowy na mapie mogą zostać zobrazowane wg. jednej z 4 zasad:

-zbliżenie do rzeczywistej barwy obiektu np. rzeki-niebieskie

-zbliżenie do barwy zjawiska

-symb. do rodzajów ?

-?

Globusowe systemy informacyjne

Rodzaje globusów:

- analogowe(tradycyjne, na ogół w formie ogólnofizycznej)

- wirtualne(ostatnie 25lat)

- wirtualno – dotykowe

- wirtualno – hologramowe

Globus – zmniejszony, kulisty model Ziemi lub innych ciał niebieskich charakteryzujący się brakiem zniekształceń odwzorowawczych.

Tradycyjne analogowe globusy była wykonywane z papieru, drewna, różnego rodzaju mas, materiału lub szkła

Pierwsze globusy i pózniejsze:

Krates z Mallos 150r p.n.e. – grecka rzeźba przedstawiająca Atlasa dźwigającego Ziemię

-globusy renesansowe np. Martina Behaima

„Złoty globus Jagielloński” 1507r-najsatarszy zachowany globus z naniesioną ameryką

VnicenzoCoronelli (1650-1718) włoski geograf i kartograf, konstruktor globusów

• Eartha – największy obracający się globus, średnica 12,53m gmach firmy DeLorme w USA (wpisano do księgi Guinessa)

Unisphere- 36m Sr. Skonstruowana z okazji wystawy w NY

Wirtualny globus – kompozycja trójwymiarowa modelu Ziemi lub innych ciał niebieskich zdefiniowany w jednostce rzeczywistej

-Microsoft Encart Virtual Globe

-World Wind NASA

-Blue Marble Landsat

-Google Earth

-Arc Globe

-Omni Globe-kulisty monitor z wbudowanym wewnątrz projektorem

Źródła danych globusów:

• MODIS

• SRTM30

• iGLobe

• Omniglobe

• Orbitarium

Problemy:

• odwzorowanie sferyczne obrazu

• sposób projekcji – zewnętrzna/wewnętrzna

• możliwość zrozumienia złożonych treści

Atlas świata (Program World Atlas) – odwrócona batymetria – im głębiej tym jaśniej; bo obrys lądów lepiej wygląda na „ciemniejszym” tle

Numeryczny model terenu – numeryczne reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej, utworzona przez zbiór punktów tej samej powierzchni oraz algorytmy służące do aproksymacji jej położenia i kształtu na podstawie współrzędnych x, y, z tych punktów

• ogólnego przeglądu numerycznych modeli terenu oraz zastosowania ich do kartometrycznej mapy

• percepcji blokadiagramów

• klasyfikacji metod

• fotomechaniczne metody

• komputerowych metod

• struktury danych do NMT

• ciągłości kolorystycznej

• autonomicznego widoku paronamicznego

• technologii tworzenia symulacji

• dokładności wykonania modeli

• złożoności rzeźby i redukcji

Stosowanie metod adekwatnych do zmieniających się technik:

• telefony umożliwiające wykonanie stereogramów

• anaglify

• modele przedstawienia rzeźby mórz i oceanów na podstawie średnich wieloletnich obserwacji (bałtymetria)

Umiejętność korzystania i wykonania map:

• metody cieniowania

• metoda hipsometryczna

• w google earth – forma rzeczywistości wirtualnej

„Atlas Kleineren Schriflen” Humboldt 1853:

• staloryty trwalsze od miedziorytów

• 5-6 tys. odbitek

• bardzo realistycznie wyglądające rysunki

Zadaniem geografów w pierwszej kolejności jest umiejętność korzystania z map, dopiero później ich wykonywanie

Historyczny rozwój prezentacji rzeźby terenu można wyróżnić duże tendencje :

-Dążenie do uchwycenia podobieństwa obrazu karto do rzeczywistości

=Druga starała się oddać charakter oraz formy rzeźby w sposób abstrakcyjny

Przez długi czas dominowała 1 tendencja przeżywająca niejako renesans dzięki zastosowaniu technik komputerowych

* łączenie metody cieniowania i barwoplastyki

* przykłady: „mapy” z Babilonii sprzed 4tys.lat

- metoda bardzo uproszczonych kopczyków

- metoda kopczyków = metoda tzw. kretowisk

Pierwsze próby

– mapa babilońska za pomocą kopczyków uproszczonych.

- mapa kopalni złota w Nubii (XII w p.n.e.) przedstawiała teren w postać prymitywnych profili. Metoda kopczyków nawiązująca bezpośrednio do rzeczywistego obrazu.

- metoda kopczykowa w mapie Ptolemeusza

Kopczyki ciemniejsze u podstaw, kreskowane tylko z jednej strony

Przedstawiciele:

Hans Conrad Gyger – Szwajcar wykonał w 1667r mape kantonu Zurych

H. Kümmerly

XaverImfeld

R. Leuzingel

Eduard Imhof- najwybitniejszy we współczesnej kartografii twórca map, świetnie potrafił wycieniować rzeźbę terenu, jego rzeźba wręcz „wychodzi z mapy”. Był pierwszym prezesem Międzynarodowej Asocjacji Kartograficznej.

• szereg warstw składających się na jedną warstwę tematyczną

• dopuszczał zmianę barw dla poziomic (barwy lodowców, rzek)

• stosował cieniowanie wielokolorowe

• w partiach górskich zalecał rysowanie skałek

• dopuszczał zmianę kierunku oświetlenia, od zachodniego (układ południkowy) do północnego (układ równoleżnikowy)

Metoda cieniowania: północno-zachodni kierunek padania światła

W cieniowaniu rzeźby terenu przyjmujemy kierunek płn-zach. Padania światła. Imhof w wyjątkowych przypadkach dopuszczał kier Zach, lub płn, w przypadku pasm o przebiegu południkowym lub równoleżnikowym.

W XVIII wieku kiedy prace kartograficzne przeszły w ręce instytucji wojskowych pojawia się metoda półperspektywiczna tzw perspektywa kawaleryjska

Zdobycze techniczne pozwoliły też na wprowadzenie precyzyjniejszych pomiarów topograficznych. Rozpoczyna się okres 2 tendencji.

Metoda ta zaczęła też być coraz szerzej stosowana stąd L. Müller w 1782 roku a później ostatecznie J. Lehmann w 1799r. określili zasady konstrukcji kresek w powiązaniu ze średnimi nachyleniami terenu. Generalna zasada: im stromiej tym ciemniej

Jednak przyjęty dla przez niego kąt 45st okazał się za mały i został później zwiększony. (czyli stosowanie grubości kresek do odległości między nimi w zależności od nachylenia stoku).

• C. Cassinii – począgki metody kreskowej

• modyfikacje: skali, grafiki: Bołotowa, Sztabu Głównego, Mufflinga

Przeciwnikiem tej metody był E. Romer. Jako jej wady wyróżniał:

• Duże zaciemnienie obrazu

• Brak możliwości szybkiej oceny stosunków morfometrycznych

• Duży nakład pracy (czasochłonność)

Wady metody kreskowej:

- duże zaciemnienie obrazu

- brak możliwości szybkiej oceny stosunków morfometrycznych

- duży nakład pracy

Zalety metody poziomicowej:

- doskonała czytelność

- mniejszy nakład pracy

- szybkie możliwości oceny morfometrii

Defour – metoda kreskowa ukośna; Topograficzna Mapa Szwajcarii.

Mikołaj van der Heyde- pierwsze znaczenie pkt. Sondowań; holenderska mapa okolic Amsterdamu

Pierre Ancelin

Mikołaj S. Cruquisusa

Filip Buache – opudlikowanie mapy (bez strefy przybrzeżnej) na podstawie sieci triangulacyjnej Mapa kanału La Manche 1737r. odkrywca i propagator metody poziomicowej

E. Romer – zwolennik interpolacji

J.A. Senefelder – wielobarwny druk

Franz von Hauslab ‘im wyżej tym zimniej’(ciemniej)

Barwy powinny:

-wyraźnie się odróżniać i wzajemnie się nie mieszać

- wzajemnie harmonizować, tworząc w całości dobrze ‘zgraną’ skalę

Hauslaub wyraźnie podkreślał iż celem mapy barwoplastycznej jest oddanie wrażenia form terenu oraz układu wyniosłości.

Barwy powinny wyraźnie się odróżniać i wzajemnie nie mieszać. Ale także wzajemnie harmonizować, tworząc w całości dobrze zgraną skale.

Emil von Sydow – ‘im wyżej, tym jaśniej’

1. Metoda punktowa Eckerta – kombinacje matematycznej ścisłości metody– nie przetrwała. (Mapa Jez. Czterech Kantonów), metoda bardzo czasochłonna

2. Metoda cięć pochyłych – K. Tanaka; oparta o pomiary w terenie

3. Metoda dwubarwnych poziomic

4. Metoda fizjograficzna – nawiązująca do metody kopczyków i perspektywicznej K.  Lobeck (1921), Erwin Raisz (1931)

5. Metoda kantografii – R. Lucerna (1928-38); przedstawienie załomów

6. metoda anaglifowa

7. Wybrane metody na przykładzie Tatr:

8. 1.metoda kopczykowa

9. 2.metoda zastosowania uproszczonej skali barw w połączeniu z metodą szrafowania

10. 3.panorama w opracowaniu graficznym

11. 4.mapa: efekt ortoskopowy (satelitarna mapa obrazowa)

Modelowanie rozumiane jest jako zespół czynności analitycznych mających na celu prezentację rzeźby terenu poprzez budowę modelu. Logicznego, graficznego,…

• Każdy model ma swój określony czas życia, jest dobry wtedy gdy prowadzi do nowych eksperymentów.

Aspekty formalne:

• konwencja legendy

• nieprawidłowe ułożenie barw – skala nieciągła, nielogiczny sposóbopisania (powtarzanie się wartości w klasach, odwracanie znaczenia barw)

• konwencja barwy:

• wzory skal profilowych:

  • skala Romera

  • skala Bartkowskiego

  • skala Polskiego Atlasu Powszechnego

• konwencja kierunku oświetlenia:

  • nadaje wyrazistości mapom

Fotorelief przy północno-wschodnim kierunku oświetlenia uzyskiwany dzięki zastosowaniu nowych metod.

model fotoreliefu – odpowiednie oświetlenie obszaru ukazuje rzeźbę terenu;

wykorzystuje dostępne fotografie

cieniowanie na podstawie linii szkieletowych pasm górskich

Topologia – dział matematyki zajmujący się badaniem właściwości figur geometrycznych nie zmieniających się przy przekształceniach wzajemnie jednoznacznych i ciągłych np. przy wyginaniu, kurczeniu, rozciąganiu itp. bez rozrywania i sklejania tych figur.

Dla typologii figury: elipsa, koło, trójkąt, trapez są równoważne.