ZESTAW I

1. Omów genezę i rozwój pedagogiki resocjalizacyjnej.

Pedagogika resocjalizacyjna jest częścią pedagogiki specjalnej, która zajmuje się wszelkimi odbiegającymi od normy zachowania psychofizycznymi.

Pedagogika resocjalizacyjna powstała najpóźniej, gdyż przez długi czas temat przestępczości i wykolejenia nie był przez naukę podejmowany. W Polsce, zagadnienie to podjęła Maria Grzegorzewska, autorka pierwszej definicji niedostosowania społecznego. Z uwagi na swój przedmiot badań, czyli jednostki zaburzone i przestępcze, pedagogika resocjalizacyjna współpracuje z innymi naukami, między innymi z:

• psychologią rozwojową

• psychologią kliniczną

• psychologią społeczną

• psychiatrią

• kryminologią

• prawem

• socjologią rodziny i inne

Pedagogika resocjalizacyjna nie posiada własne metodologii; posługuje się ona takimi metodami badań jak:

• obserwacja

• eksperyment

• analiza dokumentów

• kwestionariusz

• test

• monografia

• metoda indywidualnych przypadków

•jedna z najmłodszych dyscyplin pedagogii
•podstawy pedagogiki resocjalizacyjnej utrzymywały się w okresie między wojennym
• H. Radlińska umieściła pedagogikę resocjalizacyjną w pedagogice specjalnej
•przedmiotem badań pedagogiki specjalnej jest rewalidacja dzieci upośledzonych umysłowo i fizycznie
•M. Przybyszewska umieściła w pedagogice specjalnej osobowości, w których występują przejawy zachowań destruktywnych spowodowane zaburzeniami charakterologicznymi i emocjonalnymi
•ped. Społeczna problemy społecznego wykolejenia i demoralizacji młodego pokolenia ujmuje jako efekt niekorzystnych warunków środowiskowych, w których wzrasta młodzież
•A. Kamiński, K. Lepalczyk potwierdzili to, co mówiła Radlińska
•Cz. Czapów, S. Jedliński twórcy pedagogiki resocjalizacyjnej
•zjawiska patologii społecznej i przestępczości dotykały wszystkie formy organizacyjne życia społecznego, począwszy od społeczeństw pierwotnych aż po czasy dzisiejsze, zawsze rodziły one rozmaite zagrożenia dla równowagi społecznej. Zbiorowości ludzkie musiały uruchamiać wówczas odpowiednie mechanizmy społecznej regulacji mającej przywrócić ład i porządek.
• w wyniku rozwoju społecznego zaczęły powstawać i rozwijać się instytucje, kontroli społecznej, które z upływem lat coraz bardziej specjalizowały się w rozmaitych czynnościach wychowawczych i działaniach na rzecz przezwyciężania zjawisk wykolejenia społecznego i przestępczości wśród dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych
•od najwcześniejszych czasów przez średniowiecze aż do nowożytności, utrzymało się przekonanie, że kara postrzegana jest w kategoriach odwetu za popełniony czyn i stanowi jedynie słuszny i skuteczny środek oddziaływań resocjalizacyjnego.
•w czasach nowożytnych celem oddziaływań kary stała się osobowość winowajcy. Akt karania został zracjonalizowany i miał przede wszystkim oddziaływać na świadomość i postawy przestępcy a towarzysząca mu izolacja miała na celu wyzwolić w ni refleksję nad dotychczasowym życiem i wyzwolić w nim wizję poprawy
•w czasach obecnych ambicją pedagogiki resocjalizacyjnej jest opis i wyjasnienie określonych postaw zachodzących między wychowankiem a wychowawcą w procesie wychowania resocjalizacyjnego a także modyfikacja tych parametrów osobowościowych, postaw i zachowań, które są określane jako niekorzystne, wadliwe, patologiczne, zgubne dla jednostki
• pedagogika resocjalizacyjna w sensie pragmatycznym przywiązuje największą uwagę do tzw. METODYKI PRZEKSZTAŁCENIA RZECZYWISTOŚCI WYCHOWAWCZEJ
• W obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej wyróżnia się 3 istotne działy:
- teologia wychowania (stawiane cele i co chcemy przez nie osiągnąć)
-teorię wychowania (metody, środki, zasady wych., ideał wych.)
-metodykę wychowania(jakimi środkami osiągnąć cel, jak odpowiednio dobrać metody, środki do ich realizacji)
•metodyka wychowania resocjalizacyjnego zajmuje się projektowaniem optymalnych działań wobec osób nieprzystosowanych społecznie, formułuje zalecenia resocjalizacyjne o zróżnicowanym zasięgu, tworzy zasady, reguły i dyrektywy.

2. Wymień i omów wartości w resocjalizacji.

3. Scharakteryzuj pamięć jako element wchodzący w skład procesu twórczego.

Pamięć
w procesach twórczych ma za zadanie umieścić wiedzę w strukturach pamięci trwałej.
• fazy procesu pamięciowego:
* zapamiętanie
* przechowywanie
* przywołanie
•w procesie zapamiętywania łączymy wiadomości wcześniejsze z teraźniejszymi
• przywołanie- wracamy do tego, co powinniśmy wiedziec i odtwarzamy
•pamięć:
* mimowolna
* dowolna – skupiamy się na wiadomościach , segregujemy je i zapamiętujemy.
• zapominanie- zagubienie informacji
•w procesie twórczej resocjalizacji ważne jest, by potrzebne informacje zapamiętane były w pamięci trwałej
• olśnienie- zmiany w strukturze pamięciowej, odzyskanie informacji
•pamięć w procesie twórczej resocjalizacji ma za zadanie zapamiętanie nowych informacji, które nie są związane z poprzednimi zachowaniami w pamięci trwałęj, bądź przywołanie zachowań nacechowanych pozytywnie

Z jednej strony  pamięć  jest  czymś,  co  przypomina  encyklopedię,  stanowi  skarbnicę  różnorodnychinformacji,  ale  w  przeciwieństwie  do  encyklopedii  nie   obowiązuje   w   niej   zasada   porządkowaniaalfabetycznego. Każda pozycja zawarta w owej encyklopedii umysłowej opisuje nie tylko  kawałek  światalub nas samych, lecz zawiera połączenia lub odsyłacze do innych pozycji.Każda pozycja zapisywana  jestteż za pomocą prostych pojęć, a pojęcia z kolei są zapisywane przez symbole z  jeszcze  innego  poziomu.W naszej kulturze pojęcia wyrażane są za pomocą słów, a słowa z kolei składają się z liter, które same niemająznaczenia. W kulturach przedpiśmiennych pojęcia wyrażane są w inny sposób i pamięć  ludzi  żyjących  wtych kulturach może stanowić  encyklopedię  zbudowaną  zupełnie  inaczej  niż  encyklopedie,  które  myznamy.Z drugiej strony nasza  pamięć  przypomina  film  -  zawiera  zapis  zdarzeń,  w  których  sami  niegdyśuczestniczyliśmy, czy  też  uczestniczyli  w  nich  inni,  bliscy  nam  ludzie.  Pamięć  jest  sekwencją  scen,mających mniej lub  bardziej  konkretny  charakter,  połączonych  chronologicznie,  a  także  połączonychzwiązkami przyczynowymi. Jeśli chcemy dotrzeć do sensu tych sekwencji, musimy  zrozumieć  wzajemnepowiązania  tych  zdarzeń  ze  sobą,  zrozumieć  to,  w  jaki  sposób  jedno   zdarzenie   doprowadziło   dopojawienia  się  innego,  w  jakim  stopniu  związane  to  było  z   planami,   marzeniami   czy   intencjamiuczestników tych zdarzeń. Ta część pamięci nie przypomina już encyklopedii, ale jest raczej powieścią  czyfilmem. U niektórych osób ten film to telenowela, u innych, głęboko przeżywających swe życie, to film  zwieloma wątkami, zawierający wiele niedopowiedzeń i pytań.Na pewno nasza pamięć nie jest taśmą magnetofonową, nie jest  też  zapisem  przypominającym  zapisyna twardym dysku.

ZESTAW II

1. Kara jako środek oddziaływania resocjalizacyjnego. Stosowanie kary w różnych epokach.

2. Na czym polegała działalność wiosek dziecięcych?

• system ten eksponował samorządność młodzieży, był nowatorskim systemem wychowania resocjalizacyjnego zorganizowanego na zasadzie całkowitej samorządności i z inicjatywy młodzieży.

FREEVILLE w stanie Nowy York, prywatna inicjatywa, przeznaczony dla młodzieży przestępczej obojga płci. Republika opierała się na dwóch założeniach:
1. Zupełna wolność.
2. Praca.
młodzież nazywała siebie „obywatelami republiki”. Utworzyli sobie agendy rządowe i podzielili na trzy części:
1. Legislatywa.( wydawali swoje ustawy. W ich tworzeniu mogli uczestniczyć obywatele po ukończeniu 16r. ż. Dwie zasadnicze ustawy : zakaz palenia i obowiązek szkolny do 21 r. ż.)
2. Egzekutywa. (gabinet wybierany na jeden rok. W skład którego wchodzili: prezydent, wiceprezydent, sekretarz stanu, sekretarz skarbu. Utworzyli całą władzę zwierzchnią. Podstawą utrzymania była praca. Budowali drogi, domy. Były matki domów, które ustalały czas przebywania w domu i koszt.

3.Sądownictwo.

Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce w Polsce to pozarządowa organizacja dobroczynna, która opiekuje się dziećmi opuszczonymi, osieroconymi oraz tymi z rodzin dysfunkcjonalnych. Należymy do światowego Stowarzyszenia SOS Kinderdorf International. To największa na świecie organizacja charytatywna, która działa w 132 krajach! W Polsce istniejemy już od 26 lat. 
Niesiemy pomoc dzieciom opuszczonym i osieroconym przez rodziców. Pod nasza opieką znajduje się obecnie prawie 860 dzieci, głównie sierot społecznych. Naszym ambitnym planem jest objąć opieką trzy tysięce dzieci w 2016 roku.
Zapewniamy osieroconym dzieciom troskliwą opiekę ze strony rodziców zastępczych i nie rozdzielanie rodzeństwa.
Stwarzamy możliwości zamieszkania przez dzieci wraz z rodzicami i rodzeństwem w jednym z domków na terenie Wiosek SOS.
Do Wiosek Dziecięcych trafiają dzieci z domów dziecka oraz pogotowia opiekuńczego. Są to sieroty naturalne lub społeczne. W polskich Wioskach SOS ponad 90% dzieci pochodzi z rodzin patologicznych.

3. Na czym polega wizualizacja (podaj przykład).

Najprościej rzecz ujmując, wizualizacja jest procesem wyobrażania sobie różnych obrazów i scen tak, aby stały się one dla Ciebie rzeczywistością. Robi się to przeważnie z zamkniętymi oczami, chociaż nie jest to konieczne. Dzięki wizualizacji możesz wpłynąć na swój stan zdrowia oraz poprawić jakość swojego codziennego życia.

Przykład: np. uzywanie na zajęciach tablic interaktywnych, korzystanie z komputera, pokazanie czegoś obrazowo.

ZESTAW III

1. Jakie jest znaczenie stosowania kar dyscyplinarnych w resocjalizacji?

Pamiętaj, że sens pedagogiczny ma jedynie ta kara, która prowadzi do poprawy, a lepsze wyniki osiąga się zazwyczaj, apelując do dobrej strony kłopotliwego wychowanka, niż wyrzucając mu jego przewinienia.

1. Zamiast stosować środki dyscyplinarne lepiej zapobiegaj pojawianiu się niewłaściwych zachowań, a jeśli już się takie pojawią, to reaguj odpowiednio wcześnie, a nie dopiero po ich utrwaleniu. Czasami wystarcza spojrzenie wyrażające niezadowolenie, zdziwienie, smutek, potępienie, odpowiedni ton głosu, albo też ignorowanie wychowanka, itp.

2. Jeśli tylko jest taka możliwość, to staraj się, aby przed zastosowaniem środka dyscyplinarnego pojawiło się pouczenie, przestroga, czy też ostrzeżenie. Przecież nie o to Ci chodzi, by karać, lecz o to, by wychowanek zmienił swoje zachowanie. Poza tym, po ostrzeżeniu wychowanek zazwyczaj łatwiej przyjmuje otrzymaną karę.

3. Pamiętaj, że mądre i sensowne uzasadnienie zastosowania środka dyscyplinarnego podwyższy jego skuteczność i nie będzie budzić u wychowanka pragnienia odwetu.

4. Staraj się stosować środki dyscyplinarne jak najrzadziej, w ostateczności, jeśli wszystkie inne środki zawiodły, ponieważ częste stosowanie kar osłabia ich skuteczność i wytwarza zobojętnienie.

5. Podczas stosowania środka dyscyplinarnego nie daj powodować się złością, nienawiścią, czy też satysfakcją. Wymierzanie kary powinno odbywać się w atmosferze rozwagi i spokoju. To nie jest nienawistny akt zemsty, tylko prosta konsekwencja konkretnego czynu.

6. Pamiętaj, że Twoja reakcja powinna odnosić się do nieakceptowanego zachowania, czy też czynu wychowanka, a nie do jego osoby. Powinna też być adekwatna do stopnia czynu i winy wychowanka. Zbyt wielka kara przestaje być karą, a przeradza się w krzywdę.

7. Pamiętaj, że brak nagrody też jest rodzajem kary. Pozbawienie wychowanka różnych przywilejów, czy przyjemności często przynosi bardzo dobry skutek. Nigdy jednak nie zabieraj tyle, abyś nie miał już czego zabrać. Zawsze jest dobrze mieć jeszcze coś w zanadrzu, wówczas może nie będziesz musiał stosować środków dyscyplinarnych.

8. Pamiętaj o tym, że zastosowanie środka dyscyplinarnego ma też spowodować ujemne wartościowanie czynu u innych wychowanków; ma działać jako przykład odwodzący ich od złych czynów i ukazywać realność poniesienia konsekwencji za złe zachowanie.

9. Przed zastosowaniem środka dyscyplinarnego daj się wychowankowi wytłumaczyć. Musisz wziąć pod uwagę jego intencje i udział wolnej woli w przewinieniu. Zdarza się bowiem, że ukaranym za jakieś zdarzenie zostaje nie ten wychowanek, który ponosi za nie największą winę, ale ten, który działa pod przymusem – na zlecenie innych.

10. Pamiętaj, że nie rodzaj zastosowanego środka dyscyplinarnego jest najważniejszy, ale atmosfera jaka towarzyszy aktowi jego stosowania. Najważniejszym jest, aby żadnej karze nie towarzyszyło poniżanie godności karanego, aby kary nie przygniatały i nie ośmieszały, by nie nastrajały wrogo do osób je wymierzających i nie budziły wstydu, gniewu, czy pragnienia zemsty.

W wychowaniu niedostosowanych społecznie kara jest potocznie uznawana za podstawowy środek wychowawczy - i nie tylko w środowisku pedagogicznym. Przecież nie bez przekonania nauczyciele grożą w szkołach normalnych zakładem wychowawczym, a niekiedy wychowawcy tych zakładów mówią: "gdybyśmy możliwości stosowania surowszych kar, wyniki naszej pracy byłyby lepsze"; "Wychowankowie nas lekceważą, bo są przeświadczeni o bezkarności, o naszej bezsilności wobec ich wykroczeń". Istotnie, rozpiętość kar, jakie może stosować zakład wychowawczy, mniejsza jest od zakresu kar, jakimi dysponuje normalna szkoła. Szkoła może zawiesić prawa uczniowskie, szkoła powoduje nieraz ukaranie ucznia przez rodziców - to są środki dotkliwe, którymi zakład nie dysponuje.

Kara jest reakcją na bezprawie, na działania naruszające porządek społeczny. Kara jest wyrazem negatywnej oceny postępowania jednostki i zmierza do spowodowania zmiany tego zachowania. Kara ma charakter przymusowy, gdyż wymierzana jest niezależnie od tego, czy sprawca z tym się godzi, czy nie.

Karanie ma na celu:
- wyeliminowanie pewnych zachowań czy czynności,
- doprowadzenie do spadku intensywności tych zachowań.
Kara ma postać pozytywną, polegająca na zastosowaniu czynnika karzącego, budzącego strach i lęk oraz negatywną, polegająca na wycofaniu nagrody, co powoduje zawód, żal, a także gniew.

Podobnie jak w przypadku nagród, rozróżnia się kary bezwarunkowe powodujące strach i bodźce, które zostały skojarzone z pierwotnym bodźcem wywołujące ten sam stan, wskutek czego same nabrały roli bodźca wywołującego tę emocję.

Karanie pełni dwie role, w dużym stopniu sprzeczne. Pierwsza polega na eliminacji zachowań, druga na wzroście częstości ich wykonywania. W swej pierwszej roli karanie jest metodą, która ma wyłącznie wpływ negatywny na zachowanie, prowadzić może do eliminacji niepożądanych form zachowania, nie jest w stanie doprowadzić do wytworzenia pozytywnych reakcji lub zachowań. Rola druga sprowadza się do ogólnego wzrostu pobudzenia, którego efektem ma być wzrost pobudzenia, którego efektem ma być wzrost częstości, tempa wykonywanych czynności. Nagana udzielona wychowankowi w pierwszym przypadku ma na celu zaniechanie wykonywanej przez niego czynności, (np. ściągania), w drugim zaś prowadzić ma do większego wysiłku na rzecz szybszego i staranniejszego ich wykonania (np. w przypadku zwrócenia uwagi na błąd).

Podobnie jak w przypadku nagród, siła kary jest w dużym stopniu zindywidualizowana; to co dla jednego wychowanka może być karą, dla drugiego może nie mieć żadnego znaczenia. Sugestie dotyczące efektywnej wielkości kary, są niejednoznaczne. Słaba kara może nie wywierać pożądanego wpływu na zachowanie, z kolei zbyt mocna prowadzić może do powstania lęku, związanego z całą sytuacją karania, a więc także z osoba karzącą i czynnością (np. nauczycielem i przedmiotem).

Kara silniejsza występować powinna na początku procesu eliminowania niepożądanych zachowań; jest to skuteczniejsze od stopniowania siły kary. Kara występować powinna we wczesnych etapach uczenia. Karanie powinno mieć charakter stały, nie zaś sporadyczny, występujący tylko po niektórych zachowaniach.

Trzeba pamiętać, że skutki stosowania kar, w przeciwieństwie do nagród, są trudniejsze do przewidzenia, ponieważ kara informuje jednostkę głównie o tym, czego ma nie robić, nie wskazując pozytywnych alternatyw działania.

Głównym warunkiem skuteczności działania karania jest wzbudzanie w jednostce negatywnych emocji: strachu lub leku. Niekiedy lęk prowadzić może do pojawienia się zachowań bardziej niepożądanych od zachowania karanego. Wiadomo również, że karanie wzbudza niechęć do osoby karzącej - jeśli jest nią wychowawca negatywna postawa wychowanka w poważnym stopniu ogranicza skuteczność oddziaływania wychowawczego. Zbyt częste stosowanie kar sprzyja kształtowaniu takich cech osobowości jak: nadmierne podporządkowanie autorytetom, nietolerancja, spostrzeganie świata w kategoriach władzy i siły, sztywność myślenia oraz nadmierne, rygorystyczne przestrzeganie norm moralnych.

Badania wykazały, że skuteczność wpływu kary na zachowanie zależy od szeregu czynników, z których najważniejsze to poziom rozwoju systemu autoregulacji osoby karanej (stopień wewnętrznej akceptacji norm i chęci postępowania zgodnie z tymi normami) oraz stosunek emocjonalny karanego do karzącego. Gdy karę wymierza osoba lubiana, oprócz przykrych konsekwencji emocjonalnych stanowi ona groźbę utraty sympatii tej osoby, co jest dotkliwą karą. Natomiast, gdy wychowanek nie lubi wychowawcy, otrzymana od niego kara interpretowana jest jako wyraz niechęci bądź uprzedzenia, a więc jest odrzucona.
Wynikające z badań praktyczne wskazówki dotyczące karania ująć można w postaci następujących reguł:
- stosuj karanie wstrzemięźliwie,
- postaraj się wyjaśnić wychowankom, za co i dlaczego są karani,
- stwórz możliwość wyboru alternatywnego w stosunku do zachowania karanego, sposobu osiągnięcia celu,
- nagradzaj wychowanków za zachowania sprzeczne z tymi, które chcesz wyeliminować,
- unikaj w miarę możliwości kar fizycznych,
- unikaj karania, gdy przeżywasz silne emocje negatywne (złość, gniew),
- karaj na początku sekwencji zachowania a nie po jej wykonaniu.
Kara ma wychowawczy sens, jeżeli:
- wywoła w dziecku gotowość do wyrównania wyrządzonej krzywdy,
- wzbudzi dążenie do poprawy i zaniechania złego postępowania,
- wyzwoli wychowanka od ciążącego mu poczucia winy.
Wychowanek społecznie niedostosowany, który często nie rozumie społecznej szkodliwości swych czynów, ani też nie odczuwa krzywdy innych, musi być przygotowany do właściwego odczucia i przeżycia kary. Doprow

2. Na czym polega profilaktyka niedostosowania społecznego?

Niedostosowanie społeczne- to zaburzenia charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się normalnych warunków społecznych w realizacji zadań życiowych danej jednostki.

Niedostosowanie społeczne interpretacja na trzech płaszczyznach (Pytka):

3. Behawioralnej (jako charakterystyka występujących form zachowania)

4. Psychologicznej (jako charakter postaw i motywacji jednostki)

5. Etiologicznej (jako charakterystyka psychospołecznych uwarunkowań)

Fazy profilaktyki w odniesieniu do poziomu niedostosowania:

• Pierwszo rzędowa- najdroższa i najskuteczniejsza forma zapobiegania niedostosowania społecznego, polega na wspieraniu przede wszystkim rodzin ryzyka, rodzin niewydolnych wychowawczo, dotyczy najczęściej osób wykluczonych społecznie i funkcjonujących na granicy norm prawa i społecznie akceptowalnej moralności.

• Drugo rzędowa-realizuje się nią po wystąpieniu pierwszych objawów wykolejenia społecznego, dotyczy osób i grup społecznych które przejawiają formy niedostosowania typowe dla pierwszego i drugiego stadium wykolejenia społecznego.

• Trzecio rzędowa-dotyczy osób zdemoralizowanych, chronicznie niedostosowanych i relatywnie stabilnych o patologicznych cechach osobowości, najczęściej polega na umieszczeniu takiej osoby w totalnej instytucji resocjalizacyjnej tj.: w zakładzie karnym lub poprawczym.

3. Omów genezę powstania i na czym polegał system progresywny.

W systemie progresywnym według W. Croftona koncepcja wykonywania kary pozbawienia wolności przewidywała trzy fazy:
Faza I - Skazani poddawani są surowemu reżimowi. Dzieli się na dwa okresy: 1) okres, w którym skazani otrzymywali nudne i męczące prace w swoich celach 2) okres, w którym warunki odbywania kary były nieco łagodniejsze; więźniowie otrzymywali lepsze jedzenie, bardziej interesującą pracę; nie obowiązywało odosobnienie w czasie pracy, nauki, nabożeństw i wieczorów dyskusyjnych.
Faza II (główna) - więźniowie wykonywali ciężkie prace, najczęściej publiczne i na świeżym powietrzu. Noc spędzali pojedynczo w specjalnie przeznaczonych na ten cel boksach. Czas trwania tej fazy to około połowa całej kary.
Faza III - kara odbywana była w warunkach rozluźnionego reżimu. Więzień przebywał w zakładzie bez murów, gdzie strażnicy nie byli uzbrojeni. Więźniowie otrzymywali za wykonaną pracę większe wynagrodzenie. Faza ta kończyła się zwolnieniem warunkowym. Gdy osadzony pilnie pracował i zachowywał się nienagannie, każda z faz mogła ulec skróceniu. Gdy nie dostrzegano postępów w zachowaniu, to cofano więźnia do fazy poprzedniej, pozbawiając go w ten sposób możliwości wcześniejszego wyjścia z zakładu w trybie warunkowego zwolnienia lub nawet oddalając zwolnienie na czas późniejszy.
Podejście progresywne miało na celu stopniową poprawę losu skazanych w zależności od długotrwałości pobytu w więzieniu i wykazanej poprawy. System progresywny ulegał różnorodnym przeróbkom i modyfikacjom, co świadczyło o jego wychowawczych wartościach i o znacznym postępie w sposobie wykonywania kary.

ZESTAW IV

1. Wymień i omów rodzaje kar wychowawczych.

Kary i nagrody stosowane w wychowaniu nie sa zwyklymi, przykrymi czy przyjemnymi konsekwencjami dzialania dziecka. Sa to rezultatydzialan drugiego czlowieka, który umyslnie eyrzadza dziecku przykrosclub sprawia mu przyjemnosc, aby podporzadkowac je swoim wymaganiom. Ponieważ dziecko rozumie, ze karanie i nagradzanie jest umyslnym dzialaniem wychowawcy, sposób w jaki reaguje na kere i nagrode, jest okreslony jego postawa wobec wychowawcy, ta zas formuje się stopniowo przede wszystkim pod wplywemdoswiadczen danego dziecka z tym wlasnie wychowawca. W wychowaniu dzialaja dodatnie sprzezenia zwrotne miedzy wychowawca a wychowankiem , decydujac o ich wzajemnej postawie, co stanowi istotyny warunek skutecznosci lub nieskutecznosci nagradzania i karania
Funkcje kary:
1. Funkcja odwetowa – kara jest odpłatą za zło i sprawca musi odczuć dolegliwość związaną z ukaraniem i musi mieć świadomość rozmiaru popełnionego zła.
2. Funkcja eliminująca – ma za zadanie izolowanie niebezpiecznych sprawców, wykluczenie ze społeczeństwa na pewien czas, pozbawienie możliwości oddziaływania bądź wpływania na inne osoby.
3. Funkcja odstraszająca – odstraszenie innych członków społeczeństwa od popełniania podobnych czynów.
4. Funkcja poprawcza – wynika z założenia, że człowiek jest z natury dobry i danie mu możliwości refleksji i dając mu odpowiednie traktowanie, spowoduje u niego przemianę.

2. Jak wyglądała resocjalizacja dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych w Polsce w wieku XVI – XVIII?

Dawne prawo polskie nie posiadało żadnych przepisów dotyczących odpowiedzialności karnej nieletnich. Dziecko było tak samo traktowane jak dorosły przestępca. 
W okresie od XVI do XVIII w za zbrodnie i występki stosowano surowe kary, różne kary cielesne , a nawet kary śmierci. Odpowiedzialność karna rozpoczynała się wraz z osiągnięciem 7 roku życia , a kary wymierzane dzieciom były okrutne.
Dzieci skazane na więzienie karę odbywały w lochach w najgorszych warunkach higienicznych ( ciężkie łańcuchy skuwały im nogi i ręce, brakowało światła , powietrza , jedzenia i napojów. Wszędzie było robactwo i często panowała gorączka więzienna ). Więźniowie byli trzymani nawet po kilkudziesięciu w jednym lochu. W takich warunkach szerzyła się wzajemna demoralizacja, zboczenia a także choroby. Dozorcy stali prawie na tym samym poziomie co więźniowie. Cechowała ich brutalność i bezwzględność.
Koniec wieku XVI i początek XVII był czasem zmian na lepsze. Powstały Zakłady Poprawy I Pracy Przymusowej. Miały na celu zwalczanie żebractwa i włóczęgostwa.
W Warszawie w 1736 r. powstaje Dom Poprawy z fundacji biskupa Rostkowskiego.
Dom uzyskał przywilej królewski i został zatwierdzony w Sejmie jako „potrzebny i użyteczny”. Miał na celu poskramianie i poprawę złych swawolnych ludzi skazanych za różne przestępstwa. Osadzeni byli posegregowani według płci i wieku, wykonywali pracę wyznaczaną przez zarząd zakładu. Odmawiali wspólne modlitwy i uczyli się katechizmu. W razie złego zachowania karano ich kajdanami, zmniejszeniem porcji żywności, umieszczeniem w ciemnicy, milczeniem i ciężkimi robotami.
W 1830 r w Warszawie powstaje pierwszy zakład tylko dla nieletnich i nosi nazwę Mokotowski Instytut Moralnie Zaniedbanych Dzieci. Zakład mógł pomieścić 50 chłopców w wieku 6-14 lat. Dzieci trafiały tutaj z rąk policji przez kradzież i włóczęgostwo albo samych rodziców . Pierwszym dyrektorem tej placówki był pedagog Jachowicz. Wychowankowie w ciągu dnia uczyli się, pracowali razem, w nocy spali w oddzielnych celach. W zakładzie nosili numery wyszyte na ubraniu , a nazwiska były znane tylko niektórym osobom z personelu umieszczone tylko w księgach zakładowych . Rodzice na początku nie mogli widywać się z synami ani dostarczać im paczek przez cały czas pobytu. Tu uczyli się religii , matematyki, muzyki, WF, i pracowali w warsztacie szewskim, wikliniarskim i w ogrodzie.
Z czasem wprowadzono możliwość kontaktowania się rodziców z dziećmi raz w miesiącu, dzieciom można było przynieść bułki, chleb i owoce. Nie wolno kiełbasy, słodyczy i pieniędzy.
Wraz z powstawaniem pierwszych placówek dla nieletnich w Polsce tworzyły się przepisy prawa karnego dla dzieci za popełnione wykroczenia:
a) dzieci do lat 12 cechowała zupełna nieodpowiedzialność za popełnione wykroczenia (jedynie domowe skarcenia )
b) najwyższą karą dla nieletnich było zamknięcie na 1 rok w Domu Poprawy albo w areszcie publicznym
c) za drobne występki popełnione do 18 r. życia podlegali tylko karze domowej.

3. Scharakteryzuj hierarchię przynależności w więzieniu.

GRYPSUJĄCY I NIEGRYPSUJĄCY na przełomie lat 60-tych i 70-tych wykształcił się pewien model „drugiego życia”, który zakładał dychotomiczny podział na grypsujących („git- ludzie”, „ludzie”), niegrypsujących („frajerów”, „nieludzi”) i poszkodowanych („cwelów”). 
„Gitów” cechowała niechęć do ówczesnego systemu politycznego i wszelkich instytucji z nim związanych. Ich stosunek do innych grup był zdecydowanie negatywny. Całą społeczność więzienną dzielili na lepszych i gorszych, swoich i obcych. Na wąską elitę, oraz całą resztę. Gitowcy uważali, że wszyscy pozostali muszą być im ulegli. Aby należeć do tej grupy każdy kandydat („świeżak”) musiał przejść przeszkolenie (nauka zasad i „bajery”- języka) i okres próbny, który był decydujący. Jeśliby go oblał, automatycznie stałby się „frajerem”. Wśród „git-ludzi” panowały pewne zasady. Przede wszystkim nie wolno im było na siebie donosić, wykorzystywać się nawzajem i stosować praktyk homoseksualnych. Byli też zobowiązani do wzajemnej pomocy w każdej sytuacji, oraz musieli otaczać się szacunkiem i przestrzegać hierarchii grupowej. Wszystkie zasady były sankcjonowane wykluczeniem z grupy. Natomiast w stosunku do „frajerów”, „gitowcy” mogli stosować wszelkiego rodzaju przemoc i nie wolno im było wchodzić z nimi w stosunki partnerskie. Co do członków administracji więzienia, to po prostu traktowali ich wrogo. Jeśli chodzi o kobiety to był on również negatywny. „Git- ludzie” uważali je za słabe fizycznie oraz psychicznie i byli przekonani, że potrafią one tylko zdradzać i donosić. 

Należy także wspomnieć o zasadach, na jakich można było przechodzić z grupy do grupy. I tak, aby zostać „podniesionym do rangi człowieka”, a więc zostać „gitowcem”, „poszkodowany” musiał przejść test (np. dostarczenie określonej kwoty pieniężnej, samouszkodzenie, „zgnojenie festa”, czy ucieczka z zakładu). Inna sprawa była z „festem”, który mógł to osiągnąć dużo łatwiej, bo tylko dzięki poparciu kogoś z „gitów” i bez żadnych „procedur”. 

Jak już wspomniałem, niżej w hierarchii są niegrypsujący „frajerzy”. Przez „ludzi” są postrzegani jako jednostki bez własnego zdania i bez honoru, toteż często bywają wykorzystywani. Niemniej jednak nie stanowią żadnego zagrożenia dla „gitowców”, więc nie można było mieć do nich większych zastrzeżeń poza tym, że nie grypsują. Byli w porządku również z tego względu, że nie donosili do administracji i przestrzegali zasady „git-ludzi”, np. godzili się nie jeść przy jednym stole z nimi. Co ważne „frajerzy” nie byli traktowani jednakowo przez „ludzi”, bowiem zostali podzieleni na tych mniej i bardziej szykanowanych. Poza tym należy nadmienić, że nie ma wśród nich przywódcy, a decyzje podejmowane są zazwyczaj indywidualnie. Głównym celem grupy jest bezkonfliktowe odbycie kary, przez co nie jest ona wrogo nastawiona do administracji. 

Najniższą grupą społeczna w wiezieniu byli tzw. „poszkodowani”, czyli „cwele”(inne określenia: „ciota”, „parówa”, „druciara”, „pipka”, „Kaśka” i inne żeńskie określenia). Do nich należeli wszyscy, którzy nie przystąpili do pozostałych dwóch grup, akces był więc przymusowy. Bardzo często „cwelami” stawali się osoby z mankamentami fizycznymi i psychicznymi (często w dodatku mało inteligentne), również tacy, którzy popełniły „hańbiące” przestępstwa, lub narazili się którejś z grup. Można też dodać, że przyczyną stania się „poszkodowanym” był homoseksualizm, powiązania z policją czy administracją penitencjarną. Więzień wykorzystywany seksualnie wbrew swojej woli także stawał się „cwelem”. „Poszkodowani” byli często skonfliktowani ze sobą, a co za tym idzie, nie było wśród nich lojalności, ufności czy szczerości. Członkowie tej grupy znajdowali się na samym dnie w penitencjarnej strukturze społecznej, przez co byli najbardziej dyskryminowani. Pozostałe grupy całkowicie izolowały ich i zabraniały jakiegokolwiek kontaktu. Najczęściej byli traktowani pogardliwie, z ogromnym dystansem.. W więzieniu istniał szereg sposobów, w jakie można było stać się „poszkodowanym”, np.: nabluzganie współczłonkowi grupy (wulgarne wyzwiska typu: chu**, kur**, pakuj się, druciaro, etc.), „przecwelenie” berłem (uderzenie szczotką do czyszczenia ubikacji), zgnojenie (uderzenie szmatą umoczoną w toalecie), włożenie (siłą) do sedesu lub pisuaru ręki, wypłacenie parola (dotknięcie męskim członkiem odkrytej części ciała), czy gwałt homoseksualny. 

ZESTAW V

1. Jakie znaczenie ma stosowanie nagród w resocjalizacji?

Funkcję nagrody lub kary pełnić może każdy bodziec, czynnik czy zdarzenie, które wywierają wpływ na poprzedzającą je reakcję lub zachowanie. Jeśli dany bodziec powoduje nasilenie lub zwiększenie częstości poprzedzających je zachowań, nosi miano nagrody, jeśli zaś prowadzi do zmniejszania częstości lub zaniku tego zachowania, pełni rolę kary.

W rozumieniu potocznym nagrodą jest coś, co sprawia osobie przyjemność i tym samym skłania do powtarzania danego zachowania lub wzrostu częstotliwości, intensywności jego występowania. Rolę kary pełni każdy przykry stan lub bodziec, będący konsekwencją wykonywania działania, które w ten sposób pragnie się wyeliminować. Przyjęte w psychologii rozumienie tych terminów odbiega od potocznego, jest znacznie szersze.

Pomimo związku pomiędzy nagrodą i karą zjawisk tych nie można traktować jako całkowicie symetrycznych. Pierwsza różnica wiąże się ze sposobem działania. Nagroda stymuluje dążenie wówczas, gdy jest zapowiedziana; po otrzymaniu jej wpływ dość gwałtownie maleje. Zapowiedź kary również skłania jednostkę do działania, jednak po wystąpieniu kary nadal może ona wpływać na zachowanie (np. chęć ucieczki lub agresja w stosunku do osoby karzącej). Druga różnica dotyczy emocji wzbudzanych przez te czynniki, zwłaszcza zaś przez zapowiedź ich otrzymania. Oczekiwaniu nagrody towarzyszy dodatnia emocja - nadzieja, zaś zapowiedź kary budzi lęk. Nadzieja wpływa dodatnio na samopoczucie, sprzyja pozytywnemu ustosunkowaniu się do ludzi i zdarzeń. Zjawiska te przemawiają za częstszym stosowaniem nagród niż kar w procesie wychowania.

Nagradzanie - potencjalnie każdy bodziec pełnić może rolę wzmocnienia, jeśli tylko jego konsekwencje utrwalają daną reakcję. W praktyce dokonuje się jednak różnych podziałów bodźców nagradzających. Wyróżnia się bodźce pierwotne, związane z zaspokajaniem podstawowych potrzeb i unikaniem zagrożeń, oraz wtórne, które nabierają funkcji nagradzającej w trakcie uczenia (poprzez skojarzenie z bodźcem pierwotnie nagradzającym).

Dokonywać również można podziałów wzmocnień według innych zasad, np. na wzmocnienia zewnętrzne i wewnętrzne oraz materialne i niematerialne. Funkcje wzmocnienia pełnić mogą np. słowa, przedmioty, rzeczy, czynności (np. śpiew lub taniec), stwarzanie poczucia bliskości bądź sukces. Ten ostatni ma w sytuacji uczenia się szczególne znaczenie, wyraża się w powstaniu przekonania typu: "umieć coś" i "wiedzieć, że się wie".

Podstawowe pytania, związane z nagradzaniem i karaniem dotyczą tego, kiedy stosować bodźce, jaka ich niezbędna wielkość wywiera widoczny wpływ na zachowanie, z jaką częstotliwością należy się nimi posługiwać i jakie mogą być efekty uboczne lub niepożądane stosowania nagród i kar.

Ze względu na skuteczność, wzmocnienie powinno występować tuż po reakcji lub zachowaniu, które pragnie się utrwalić. Wielkość wzmocnienia jest trudna do oszacowania bez uwzględnienia typu sytuacji i rodzaju zachowań, mając jednak na uwadze znane zjawisko przyzwyczajania się do określonej nagrody, sugeruje się, iż nie powinna ona być zbyt duża (gdy zaczynamy od nagrody dużej, z czasem traci ona na atrakcyjności; ponieważ już na początku była duża, bez możliwości jej zwiększania).

Istotne znaczenie w praktyce ma tzw. rozkład wzmocnień, czyli reguł nagradzania czynności lub zachowania w momentach jej pojawienia się. Do najczęściej analizowanych należy reguła nagradzania sporadycznego, czyli nagradzania tylko niektórych czynności, w sposób systematyczny (np. nagradzamy co trzecią zachodzącą reakcję) lub niesystematyczny lub losowy.
Ogólnie sugeruje się, by w początkowych fazach uczenia się stosować nagradzanie wszystkich poprawnych reakcji, zaś w fazach późniejszych nagradzać tylko niektóre reakcje.

Nagradzanie stosuje się najczęściej w odniesieniu do czynności, które zostały wstępnie opanowane. Gdy pożądane formy zachowań jednak nie występują posłużyć się można dwoma technikami:
- kolejnych przybliżeń - polega na wybiórczym nagradzaniu tych zachowań, które są zbliżone do czynności pożądanych (np. chcąc przezwyciężyć lęk przed występowaniem przed dużą ilością nieznanych osób nagradzać można dziecko za zabieranie głosu w kręgu rodziny bliższej potem dalszej, następnie wśród rówieśników),
- tworzenia łańcucha - znajduje zastosowanie w przypadku takich czynności, które można podzielić na elementy składowe, których wykonanie nie sprawia osobie uczącej się trudności. Nagradza się wówczas jeden z tych elementów, po czym dołącza się do niej następny, aż do opanowania całej czynności (np. uczenia się ubierania, gdy dziecko nie ma kłopotów z poszczególnymi elementami garderoby).

Techniki te wymagają przygotowania i starannej realizacji. Należy przy tym uwzględnić prawidłowość, zgodnie z którą im trudniejsze zadanie, którego osoba ma się nauczyć, tym stosowane nagrody powinny być mniejsze.
Nagroda pełni również funkcje motywacyjną, tj. skłaniać powinna nie tylko do powtarzania czynności, lecz także do wzrostu intensywności z jaką ona jest wykonywana. Nagradzając dziecko za ładne pisanie oczekuje się nie tylko tego, że będzie ona dalej wykonywać tę czynność, lecz także, że nagroda je do bardziej starannego wykonania tej czynności. W drugim przypadku nagroda pełni rolę zachęty do działania, praktycznie zaś ma ona postać zapowiedzi nagrody. Przyjmuje się, że oddziałuje ona na zachowanie poprzez wzrost ogólnego pobudzenia i pośrednio wpływa na szybkość i dokładność uczenia się.
Podkreślając pozytywne konsekwencje nagradzania zwrócić trzeba uwagę na to, iż zbyt częste i sztywne posługiwanie się tą metodą prowadzić może do nieoczekiwanego spadku motywacji do wykonywania czynności. Z sytuacją taką możemy mieć do czynienia w przypadku zadań złożonych, których efekty są odległe w czasie. Jak zauważono, gdy nagradzane są czynności wykonywane aktualnie, spada chęć realizacji tych zadań. Ponieważ zadania często są konsekwencją zainteresowań, dążeń poznawczych i dyspozycji twórczych, wynika stąd, iż nagradzanie bieżących czynności prowadzić może do obniżenia wewnętrznej motywacji do uczenia się.

2. Do czego można porównać instytucjonalne wychowanie resocjalizacyjne?

-instytucjonalne wychowanie resocjalizacyjna można porównać do sceny, w której odbywa się spektakl:
1. Aktorzy. ( wychowankowie- nieprzygotowani do wykonywania swojej roli)
2.reżyser. ( zmusza czy aktorów do odtwarzania czy wiernego odegrania przypisanych im ról)
3. Inspicjenci ( część pozostałych wychowawców i pracowników placówki, którzy podpowiadają jednej i drugiej stronie)
4. Rekwizytorzy i charakteryzatorzy ( pracownicy, wychowawcy, którzy dostarczają kostiumów)
5. Widzowie ( społeczeństwo)
- proces twórczego wychowania resocjalizacyjnego jest dwubiegunowy i sprowadza się do dwóch wymiarów, wzajemnie ze sobą powiązanych:
* wymiar pierwszy – realizuje się sposoby i techniki wpływu wychowawców i wychowanków ( tzw. postępowanie, które ma dać wstępne efekty, dokonuje się w momencie kiedy wychowanek trafia do placówki)
* wymiar drugi- wszechstronny wpływ wychowawczy stymuluje rozwój stron osobowościowych i jest wychowawczym postępowaniem resocjalizacyjnym
- twórczym postępowaniem resocjalizacyjnym nazywamy te sposoby oddziaływań, które nastawione są nie tylko na zmianę społecznych sposobów wychowawczych, ale także na rozwój potencjalnych czynników…., czego efektem jest uzyskanie nowych kompetencji i umiejętności a w konsekwencji nowych parametrów osobowości społecznej i indywidualnych tożsamości

3. Wymień i scharakteryzuj metody stosowane w resocjalizacji.

1. METODY WPŁYWU OSOBISTEGO

- metoda przykładu własnego –polega ona na odwzorowaniu przez jednostkę postępowania wychowawcy

- metoda doradzania wychowawczego – czyli stwarzanie przez wychowawcę odpowiednich sytuacji, w których podopieczny będzie oczekiwał od niego rad, wskazówek wskazówek propozycji i postępowania.

- metoda przekonywania – sposób kształtowania i przekształcania przekonań jednostki o rzeczywistość

2.METODY ODDZIAŁYWANIA SYTUACYJNEGO

-metoda organizowania doświadczeń – polega ona na stwarzaniu takich sytuacji, w których pożądane zachowania jednostki wywołują naturalne następstwa dodatnie, a zachowania niepożądane powoduja naturalne następstwa ujemne.

- metoda uświadamiania sutków zachowań – polega ona na uświadomieniu jednostce skutków różnych zachowań i zawsze musi odwoływac się do takich konsekwencji które mają dla nich wartość nagrody i kary

- metoda nagradzania i karania – należy poznać oczekiwania i potrzeby jednostki aby stosować skuteczne nagrody i kary

- metoda treningu - polegająca na celowym stwarzaniu odpowiednich warunków sytuacji, w których powtarzały by się zachowania wychowanka które chcemy utrwalić,

RODZAJE TRENINGU:

-trening autogenny – nauka samokontroli

-trening interpersonalny – nabywanie umiejętności uczuciowego reagowania na kontakt z innymi

-psychodrama – nauka wyrażania własnych stanów emocjonalnych

3. METODY GRUPOWE

- metoda samorządu – doprowadzenie wychowanka do samodzielnego i świadomego kierowania swoim postępowaniem i do samodyscypliny. Grupa jest samorządna gdy samodzielnie planuje i organizuje oraz przestrzega zasad działalności grupy.

- metoda kształtowania celów, norm i struktury grupy – polega ona na zwiększaniu wpływu grupy na jednostkę, prowadzącą do uwewnętrznienia przez nich wartościowych celów grupy.

- metoda podnoszenia spoistości i prestiżu grupy – polega na zwiększaniu jej możliwości np.: poprzez przyjmowanie nowych członków, zmianę cech grupy.

4 METODY WPŁYWU ELEMENTU KULTURY

Wyróżniamy następujące formy rekreacji:

- sport

-turystyka

- zajęcia kulturalno – oświatowe

- sztuka

- oddziaływanie przez muzykę

ZESTAW VI

1. Na czym polega swoboda i przymus w resocjalizacji?

2. Co nazywamy twórczym postepowaniem resocjalizacyjnym?

Twórcza resocjalizacja to pojęcie, które funkcjonuje w myśli penitencjarnej od około 10 lat. U jej podstaw leży próba wykreowania nowej tożsamości osoby. Zdaniem autora tej teorii prof. Marka Konopczyńskiego, zadaniem resocjalizacji jest rozwój człowieka, a nie jedynie korygowanie jego postaw i zachowań. Celem jest odkrycie potencjałów człowieka, uwolnienie ich i stworzenie przestrzeni dla ich rozwoju. Oczywiście, efekt resocjalizacji odłożony jest w czasie. Następuje wtedy, kiedy nowa tożsamość człowieka zaczyna dominować nad starą.

3. Jak wyglądała opieka nad dzieckiem przestępczym w Polsce po odzyskaniu niepodległości?

ZESTAW VII

1. Jakie warunki muszą być spełnione, aby kara była skuteczna?

2. Gdzie tkwią przyczyny zaburzeń w zachowaniu dzieci i młodzieży?

Według DSM - pojęcie " zaburzenia zachowania" oznacza uporczywy i powtarzający się wzorzec charakteryzujący się zachowaniem aspołecznym i buntowniczym. Zaburzenia zachowania są czymś więcej niż dziecięcą złością czy buntem- są względnie trwałym i społecznie nieaprobowanym nawykiem.

- nie zapewnienie przez rodziców odpowiednich warunków do rozwoju psychicznego

- rozwody

- warunki materialne, mieszkaniowe rodziny

- brak czasu dla dzieci

- bieda, niegospodarność

- czasami bogactwo

4. Scharakteryzuj system resocjalizacji pedofili.

Z najbardziej znanych na świecie ośrodków leczenia pedofilów wynika, że po kilku latach (co najmniej 2 lata) leczenia z użyciem specjalnych leków (mających powstrzymać popęd seksualny w ogóle), metod treningowych i psychoterapii, uzyskano „poprawę” u 21% leczonych. Obecnie nie stosowana jest kastracja, ponieważ nawet ona nie gwarantuje powstrzymania popędu, a okaleczenie wzbudza dodatkową frustrację i gniew. Lepsze wyniki uzyskuje się w przypadku pedofilów żyjących w udanych małżeństwach, mających poczucie winy, nie akceptujących tej dewiacji, bez zaburzeń psychicznych.

W Polsce nie ma skutecznej terapii zarówno farmakologicznej jak i psychologicznej, ponieważ o opinię biegłych sąd pyta tylko na początku procesu, nie zasięga zazwyczaj opinii specjalistów jak przebiega terapia osadzonych, nawet w przypadku wcześniejszego zwolnienia. Jeżeli nawet jest orzekana terapia przez sąd to w momencie opuszczenia zakładu karnego, były sadzony nie jest objęty leczeniem!!!

ZESTAW VIII

1. Wymień i scharakteryzuj trzy istotne działy znajdujące się w obrębie pedagogiki resocjalizacyjnej.

• Teleologię wychowania (co osiągać, jakie są cele) - aksjologia i diagnostyka wychowawcza.

• Teorię wychowania (w jaki sposób to osiągać, jakie wykorzystać zależności)- metody wychowawcze.

• Metodykę wychowania (jakimi środkami osiągać zamierzone cele, w jaki sposób formułować zalecenia określające dobór optymalnych środków ich realizacji przy wykorzystywaniu wyjaśnionych przez teorię wychowania zależności między zmiennymi.

2. Wymień i omów główne cele i zalecenia metodyczne w twórczej resocjalizacji.

1. Zarys koncepcji twórczej resocjalizacji. 
2. Zalecenia metodyczne w procesie twórczej resocjalizacji. 
3. Strategie metodyczne w procesie twórczej resocjalizacji.
4. Procedury metodyczne w procesie twórczej resocjalizacji.
5. Twórcza resocjalizacja. Kreowanie alternatywnej tożsamości nieletnich. 



Ad 1.Początkowo pojecie „twórczej resocjalizacji” było ujmowane jako zbiór określonych, oraz praktycznych form oddziaływań wychowawczych, skierowanych na młodzież społecznie nieprzystosowaną. Dopiero odwołanie do eksperymentu resocjalizacyjno-teatralnego „Scena Coda” (który polegał na wielomiesięcznym oddziaływaniu teatralnym na nieletnich dziewczętach z Zakładu Poprawczego w Falenicy), oraz wieloletnie studia teoretyczne dodatkowo pogłębiane badaniami empirycznymi doprowadziły do utworzenia autorskiej koncepcji resocjalizacji (Marka Konopczyńskiego), która stała się alternatywą wobec dotychczasowych zastosowań wychowawczych w placówkach poprawczych, penitencjarnych, czy wychowawczych. 

Koncepcja ta różni się w 5 zasadniczych kwestiach od dotychczas istniejącej tradycyjnej pedagogiki resocjalizacyjnej. 

1. Nieprzystosowanie społeczne można interpretować, jako problem dewiacyjnie ukształtowanej tożsamości, a nie jak się tradycyjnie uznaje: wadliwych postaw (Pospiszyl, 1973), nieakceptowania i nieprzestrzegania norm społecznych (Konopnicki, 1972), nieadekwatnych postaw, przekonan i nastawień (Czapów, 1978), zaburzonych relacji interpersonalnych (Urban, 2005), czy patologicznych cech osobowości, oraz preferencji aksjologicznych (Pytka, 1986, 2005). Zgodnie z założeniami poznawczej teorii osobowości elementarnym składnikami osobowości SA informacje, które tworzą strukturę Ja, samoocenę, poczucie kontroli, oraz tożsamości. Osobowość nastawiona jest na poszukiwanie informacji podtrzymujących koncepcje Ja, świata zewnętrznego, oraz mocy regulacyjnej jednostki. 

2. Celem resocjalizacji jest więc rekonstrukcja struktury Ja, uadekwatnienie i urealnienie samooceny, zrównoważenie poczucia kontroli, oraz w konsekwencji przemiana dewiacyjnej tożsamości w tożsamość niedewiacyjną. Jest to w istocie proces kreowania alternatywnych parametrów tożsamości, a nie eliminowanie parametrów istniejących (postaw, przekonań, zachowań, czy ról społecznych). 

3. Osiągnięcie tego celu jest możliwe poprzez metodyczne stymulowanie rozwoju struktur i mechanizmów procesów poznawczych i twórczych , oraz dostarczenie nowych umiejętności i kompetencji społecznych jednostkom nieprzystosowanym społecznie (Struktury te SA zasadniczo nierozwinięte i zablokowane u tej kategorii osób). 

4. Metoda osiągania celu jest resocjalizowanie przez trenowaną autoprezentacje wybranych i odpowiednio wizualizowanych parametrów tożsamości. 

5. Tak rozumiana resocjalizacja jest w swojej istocie kreowaniem i rozwijaniem potencjałów, a nie jak to się tradycyjnie przyjmuje korekcją, psychokorekcją, czy socjokorekcją. 

1. Zalecenia wszechstronnej diagnozy: 
   Diagnoza resocjalizacyjna powinna uwzględniać parametry osobowe wychowanka, jego stany psychofizyczne, czy środowiskowe uwarunkowania procesu demoralizacji społecznej. Oprócz klasycznego rozpoznania pedagogiczno-psychologicznego ważne jest określenie składników strukturalnych: emocje, motywacje, percepcję, pamięć, myślenie, wyobraźnię. Określenie poziomu tych czynników umożliwia projektowanie metod i form pracy i ich dostosowanie do możliwości poznawczych wychowanka. Uwzględnia potencjał twórczy. 
   
   2. Zalecenia komplementarności postepowiania. 
   Wychowanek jest nie tylko adaptowany do umiejętności funkcjonowania w środowisku społecznym, ale będzie też przygotowany do kreacyjnego tożsamościowo działania szerszym kregu społecznym. Uruchomione procesy twórcze pozwola na powstanie procesu readaptacji i reinkulturacji. Obok metod antropotechnicznyc, psychotechnicznych i socjotechnicznych, włączamy takie formy oddziaływania: teatr resocjalizacyjny, resocjalizacja przez sport, oddziaływania dramowe, muzyczne, plastyczne. 
   Skutkuje to pełniejszym rozwojem i stymulacja struktur, które w przyszłości umozliwią twórcza adaptacje społeczną. U osób nieprzystosowanych wystepuje wyższy niż statystycznie poziom zapotrzebowania na stymulację oraz odmiennego sposobu regulacji napięć wewnętrznych. 
   
   3. Zalecenie elastyczności postaw pedagogicznych. 
   SA określonymi dyspozycjami człowieka wobec rzeczywistości wychowawczej. Okresla stosunek do zadań pedagoga, gotowość do działania zgodnie z wiedza i doświadczeniem, oraz analizę efektów jego działania (przyjmowanie i przetwarzanie informacji zwrotnych).Każdy pedagog ma okreslona wiedze specjalistyczną i doświadczenie zawodowe. Ka…zdy w swych działaniach reprezentuje swój model teleologiczny (celowośc działania). Dlatego też każdy pedagogg będzie reprezentował w swoim działaniu odmienne formy zachowan i reakcji.. Widzimy tu wpływ wiedzy teoretycznej, czy doświadczenia. Na ich zachowania ma również wpływ rutyna zawodowa. W procesie twórczych resocjalizacji wymagana jest otwarta postawa wychowawcza, na nowe, niekonwencjonalne zachowania i reakcje wychowanków. Wazne jest takż poszukiwanie i uaktywnianiem potencjałów rozwojowych osób nieprzystosowanych. Twórcza resocjalizacja wymusza uelastycznianie postaw wychowawców, polegających na otwarciu na zmiany. Wymaga również zaangażowania ze strony pedagoga, oraz otwartości na nowe doświadczenie zawodowe. 
   
   4. Zalecenie adekwatnego doboru metody. 
   Spełnienie tego zalecenia oznacza właściwy sposób wyboru wychowanków, wobec których SA stosowane określone metody. Wychowankowie maja różne cechy i predyspozycje osobowe wynikające z doświadczenia życiowego. Ich struktury poznawcze i struktury procesów twórczych SA na róznych etapach rozwoju. Stąd też właściwe kryteria doboru poszczególnych metod i form oddziaływan resocjalizacyjnych i ich dopasowanie do predyspozycji osobowych wychowanków SA gwarantem powodzenia tego typu działań.. Nieadekwatnie dobrana metoda może spowodowac zablokowanie emocjonalne, czy intelektualne osoby nieprzystosowanej społecznie, zamiast jej rozwój. Ograniczeniami mogą być deficyty intelektualne (upośledzenie umysłowe), jak i deficyty poznawcze (np. zaburzenia percepcji). 
   
   5. Zalecenie kreowania wychowanka. 
   Oznacza 2 płaszczyzny działan wychowawczych. 
   a) Pierwsza polega na rozwijaniu wewnętrznego i zewnętrznego obrazu własnej osoby przez wychowanka biorącego udział w oddziaływaniach resocjalizacyjnych. Ich celem jest internalizacja nowych cech tożsamościowych osoby nieprzystosowanej społecznie. Chodzi o to by wychowankowie poddani zabiegom metodycznym byli postrzegani nie jako osoby nieprzystosowane, tylko posiadające , czy kreujące , nowe sposoby postepowania. Waznym jest, aby wychowanka, który jest naznaczony społecznie jako dewiant, który bierze udział w zajęciach sportowych, czy teatralnych był identyfikowany jako sportowiec, czy aktor. 
   Ma to prowadzic do zmian autopercepcji własnej osoby przez wychowanka- rozpoczęcie procesu wypełniania ról społecznych nowymi treściami tożsamościowymi. Wiąże się to także z postrzeganiem przez osoby z zewnatrz (innych wychowanków, personelu placówki), oraz roli jaka pełnił dotychczas, a jaka pełni obecnie. Nie każdy jednak wychowanek może zostac wybitnym sportowcem. Dlatego tez kompetencje zdobyte w procesie alternatywnej resocjalizacji maja mu umożliwić osiaganie subiektywnych sukcesów w danych dziedzinach. One pozwola mu zaakceptować jego tożsamość. 
   
   b) Druga płaszczyzna związana z metodycznym zaleceniem kreowania wychowanka, wiąże się z tzw. Opieką opieka następczą lub opieką postresocjalizacyjną. Po zakończeniu pobytu w placówce resocjalizacyjnej i zamknieciu oddziaływan resocjalizacyjnych w dalszym ciagu istnieje potrzeba dalszego kreowania podopiecznych- w celu środowiskowego zakotwiczenia ich nowej tożsamości. Ma to oznaczac realna pomoc w adaptacji, w szerszym kregu społecznym. Wykreowanie nowej roli społecznej, aby był postrzegany przez innych , w innych niż do tej pory rolach (np. amatora plastyka, sportowca). 
   
   

Cel minimum wychowania resocjalizacyjnego to przygotowanie osoby do przestrzegania norm prawnych, to jest wyposażenie człowieka w kompetencje normatywne wypływające z źródeł prawa.

Cel maximum akcentuje asymilacje wartości moralnych.

• Doprowadzenie do stanu poprawnego przystosowania społecznego jednostki

• Ukształtowanie cech zachowania i osobowości jednostki, gwarantujących:

• Optymalne uspołecznienie

• Twórcze funkcjonowanie w społeczeństwie

• Respektowanie standardów aksjologicznych (internalizacja wartości i norm pożądanych przez społeczeństwo).

Cele pedagogiki resocjalizacyjnej.
- kształtowanie postaw społecznych
- czujna pomoc w kształtowaniu aspiracji i planów życiowych
- utrwalanie i uzupełnianie zdobytych wartości, postaw i norm
- zmierzanie do wzbudzania konstruktywnych działań
- stwarzanie pociągających perspektyw wywołujących pragnienie innego życia
- rozwijanie więzi uczuciowej

3. Na czym polegała działalność Miasta Chłopców w Ohama?

Miasto w OHAMA przeznaczone dla biednych i opuszczonych chłopców, ze względu na wiek, rasę. Założyciel Palangar. Nie dzielił on dzieci na dobre i złe, zapewniał wychowankom gruntowne przygotowanie życiowe zbliżone do rodzinnego. Główny nacisk na wyrobienie przekonania , że to co robią w swoim życiu ma cel, wartość. W 1934 miasto otrzymało od państwa prawo do bycia miastem (pełnoprawnym) Cała władza w rękach chłopców.

ZESTAW IX

1. Dlaczego pedagogika resocjalizacyjna jest nauką praktyczną?

PRAKTYCZNA – projektowanie, formułowanie zaleceń, opracowywanie, uzasadnienie, rozważanie określonych projektów dotyczących zmian w procesie kształtowania człowieka jak i jego środowiska wychowawczego

NAUKI PRAKTYCZNE – nauki stosowane i wdrożeniowe
1. Nauki stosowane – szukają odpowiednich środków do osiągnięcia wyznaczonego celu praktycznego – resocjalizacja, reedukacja.
2. Nauki wdrożeniowe – realizują wyniki uzyskane w naukach stosowanych – metodyka oddziaływań penitencjalnych.

Tak, więc zespół zabiegów pedagogicznych o charakterze resocjalizacyjnym ma na celu doprowadzenie do stanu poprawnego przystosowania społecznego jednostki, a następnie do ukształtowania takich cech jej zachowania i osobowości, które będą jej gwarantować optymalnie uspołecznienie i twórcze funkcjonowanie w społeczeństwie, którego normy i wartości będzie respektować ze względu- na zaistniały w procesie resocjalizacji- proces internalizacji wartości i norm prowadzący do przyswojenia wzorców zbliżonych do ideału czy tzw. Normy w sensie psychologiczno- społecznym.

Pedagogika resocjalizacyjna jako nauka praktyczna z pewnością powinna zajmować się ustalaniem celów wychowania logicznie powiązanych z przyjętym systemem wartości i norm i pozwalających na selekcję srodków resocjalizacji.

2. Scharakteryzuj motywację jako element wchodzący w skład procesu twórczego.

Motywacja immanentna jest jednym z głównych motywów pobudzających do twórczości. Jest ona rodzajem wartości autotelicznej, polega bowiem na spełnianiu się w samej czynności tworzenia. Ta staje się w tym wypadku wzmocnieniem, nagrodą, dlatego nie występuje zapotrzebowanie na pochwały czy nagrody pochodzące z zewnątrz. Mogłyby one nawet zaszkodzić! Motywacja immanentna przejawia się także w innej działalności, np. zabawie czy sporcie.

3. W jaki sposób się tworzy i jakie znasz rodzaje oraz znaczenie tatuaży więziennych.

Trwałe znaki, napisy i rysunki na ciele są nieodłącznym elementem rzeczywistości więziennej. Powstają one przede wszystkim przez tatuowanie skóry, choć niekiedy także poprzez blizny powstałe z rozmyślnych pocięć i poparzeń. Tatuaż nie jest jednak zjawiskiem powstałym w więzieniu, znany jest od początków cywilizacji. Historyczny przegląd roli i znaczenia

utrwalonych na ciele znaków wskazuje na to, że w ciągu stuleci pełniły one różnorodne funkcje,np.:

1. Funkcje magiczno-religijne jako: „amulet” mający chronić przed złymi mocami i

chorobami, symbol wiary (pierwsi chrześcijanie wypalali sobie na rękach imię Chrystusa i

znak krzyża).

2. Fukcje militarne jako: pierwotny „order” wojenny prymitywnych plemion, oznaka

przynależności do grupy wojowników, oręż w walce (niektóre plemiona stosowały

utrwalanie na ciele wojowników makabrycznych figur w celu budzenia grozy u

przeciwników).

3. Funkcje socjalne jako: symbol przynależności rodowej, plemiennej i kastowej (np. w Indiach), oznaka pozycji społecznej, stanu cywilnego, dojrzałości socjalnej, a nawet dowód zaciągniętego długu i cennik usług.

4. Funkcje seksualne jako: symbol osiągnięcia dojrzałości płciowej, rzekomo skuteczny

środek antykoncepcyjny, czynnik wzmagający pobudzenie erotyczne poprzez rysunki o

treści seksualnej lub poprzez zdobienie stref erogennych ciała.

5. Funkcje estetyczne jako: element upiększający, zdobiący ciało.

6. Funkcje represyjno-ostrzegawcze jako: fizyczne piętno stosowane wobec groźnych

przestępców, zbiegów i nierządnic, znaki identyfikacyjne więźniów (np. w hitlerowskich

obozach koncentracyjnych).

7. Funkcje patriotyczne jako: sentencje i hasła propagandowe wyrażające sprzeciw wobec

ustroju i władz, symbole i hasła poparcia dla kraju, armii, regionu, sekty.

8. Funkcje psychologiczne jako: symbole uczuć (np. znak zemsty), postaw i poglądów, cech

psychicznych, deklaracje zainteresowań, umiejętności (np. złodziejskiego fachu) i

zdolności, znaki upamiętniające miejsca zdarzeń i ważne przeżycia.

9. Funkcję profilaktyczną jako: oznaczenie grupy krwi na wypadek nagłej potrzeby

transfuzji (podczas II wojny światowej członkowie hitlerowskich zbrojnych formacji SS

mieli obowiązek posiadania takich tatuaży pod lewą pachą).

Ostatnia z przytoczonych funkcji tatuażu stanowi przykład zmian, jakim niekiedy podlegają

spełniane przez tatuaże funkcje. Po zakończeniu wojny znaki esesmanów nabrały znaczenia

piętna identyfikującego zbrodniarzy wojennych, ułatwiającego ich ściganie. Analiza roli zjawiska

tatuażu w podkulturze więziennej pozwala stwierdzić, że niemal wszystkie z wymienionych

wyżej funkcji mają odzwierciedlenie w stosowanych obecnie formach tatuażu więziennego. W tej właśnie wszechstronnej możliwości zastosowania tatuażu tkwi jedna z elementarnych przyczyn jego powszechności w środowisku więziennym.

PODSTAWOWE WŁAŚCIWOŚCI TATUAŻU

Wydaje się, że szczególne znaczenie tatuażu wśród więźniów wynika z wymienionych niżej jego

właściwości podstawowych. 1. Tatuaż jest wykonywany na ciele. Ciało w warunkach

więziennych ma znaczenie wyjątkowe. Jest ono źródłem doznań zewnętrznych i wewnętrznych,

które w sytuacji drastycznego ograniczenia innych bodźców urastają do jednego z

najważniejszych elementów więziennej codzienności. Ciało jest poddawane drobiazgowym i

wielostronnym analizom, dostarcza niepokojów lub satysfakcji, nierzadko – choćby dla

osłabienia uciążliwej więziennej nudy – stanowi obiekt eksperymentów, np. poprzez ćwiczenia

sprawności fizycznej, a nawet poprzez samoagresję. Wygląd zewnętrzny i siła fizyczna

przyczyniają się w niemałym stopniu do zajmowania przez więźnia określonego miejsca w

hierarchii grupowej. Stan zdrowia decyduje o możliwościach przystosowania się do trudnych

warunków więziennych. Blizny i tatuaże znacznie wzbogacają i urozmaicają zakres związanych z

ciałem doznań, analiz i eksperymentów, mają wpływ na wygląd zewnętrzny, a nierzadko służą do

zaspokojenia potrzeby imponowania otoczeniu, np. niezwykłymi lub zaskakującymi rysunkami.

2. Tatuaż jest trwały. Rzeczywistość więzienna charakteryzuje się ograniczeniem prywatności

życia, co jest konsekwencją zarówno rygorów regulaminowych (np. w odniesieniu do swobody

decydowania więźniów o sobie, posiadania przez nich prywatnej własności), jak i konieczności

nieustannego przebywania wśród innych więźniów, wspólnego użytkowania przedmiotów,

uczestniczenia we wzajemnych przeżyciach i wspomnieniach. Oprócz tego częste przenoszenie

więźniów do innych cel i zakładów penitencjarnych, przeszukania osobiste, a także trudne

warunki życia więziennego powodują, że przedmioty osobiste szybko niszczeją, czasem

podlegają konfiskatom lub po prostu giną. W tej sytuacji w więźniach wytwarza się silna

potrzeba posiadania. Tatuaż odgrywa istotną rolę w zaspokajaniu tej potrzeby, gdyż cechuje się

wysokimi walorami prywatności i trwałości, jest prawie niemożliwy do utracenia. Z cechą

trwałości tatuażu wiąże się specyficzny mechanizm motywacyjny, polegający na tym, że przy

jego wykonywaniu następuje silna identyfikacja własnych poglądów lub upodobań z tatuowaną

treścią oraz deklaracja ich trwałości. Wydaje się, że mechanizm ten występuje podświadomie

nawet wówczas, kiedy zasadnicza motywacja świadoma jest odmienna (np. przy tatuowaniu się

dla dowcipu albo w celu naśladowania współwięźniów), gdyż każdy wie, że tatuaż jest w

zasadzie nieusuwalny. 3. Tatuaż jest widoczny. Z tego względu może on odgrywać ważną rolę w

komunikacji interpersonalnej. W podkulturze możliwość ta jest wykorzystywana m. in. do

szybkiego przekazywania istotnych treści w formie symbolicznych znaków, niezrozumiałych dla

niewtajemniczonych. Np. cynkówka – mała kropka w okolicy lewego oka – jest oznaką

przynależności do grupy grypsujących i służy do łatwego rozpoznawania członków grupy wśród

innych więźniów. Znak ten jest trudno dostrzegalny dla obcych, a niezależnie od tego, jest

niezrozumiały dla osób nie znających jego symbolicznej treści. Widoczność tatuażu pozwala

niektórym więźniom jawnie prezentować postawy, których okazywanie w konwencjonalny

sposób byłoby co najmniej kłopotliwe. Np. trudno byłoby stale przejawiać postawę

sformułowaną w wytatuowanym haśle: „Urodziłem się, by czynić piekło”. Ma to szczególne

znaczenie w deklarowaniu postaw wynikających z przyswajania zasad podkultury. Dlatego

właśnie najszersze zastosowanie tatuażu stwierdzić można wśród reprezentantów podkultury

więziennej. Widoczność tatuażu sprawia, że ma on znaczenie diagnostyczne. Liczba tatuaży

wśród więźniów zmienia się proporcjonalnie do zmian w rozwoju przejawów podkultury i

wielkości populacji grupy grypserskiej. Poprzez tatuaże reprezentanci podkultury więziennej

komunikują się pomiędzy sobą, prezentują własne normy i cele, oznaczają pozycje członków w

strukturze grupowej oraz określają odrębność własnej grupy w stosunku do innych. Tak więc

zjawisko tatuażu związane jest ze wszystkimi cechami grupy, omówionymi we wprowadzeniu do

niniejszej książki.

II. RODZAJE TATUAŻY, ICH TREŚĆ I SYMBOLIKA

Tatuowanie się członków podkultury więziennej nie jest obowiązkiem obwarowanym normą

grupową i zdarzają się ludzie nie mający tatuaży. Jest to raczej przejaw swoistej grypserskiej

obyczajowości. Ze względu jednak na silny związek tatuażu z zasadami podkultury, zwyczaj ten

jest powszechnie praktykowany przez jej reprezentantów. Tak więc spotkać można wśród nich

osobników mających kilka, kilkanaście, a nawet kilkaset tatuaży o różnej treści i formie na

wszystkich niemal częściach ciała. Jasne i precyzyjne zobrazowanie zjawiska tatuażu napotyka

na liczne trudności. Funkcje i znaczenie wielu tatuaży nie są sprecyzowane i niekiedy zmieniają

się w czasie; ich wzory są często niejasne i wieloznaczne, a symbolika znaków nierzadko bywa

odmiennie interpretowana przez poszczególne grupy podkulturowe. Symbolika i znaczenie wielu

tatuaży powstają często przez długi okres. Nowy znak, zaproponowany w jednym z więzień,

może szybko zdobyć uznanie ludzi i stać się powszechnie stosowanym, niekiedy jednak

stosowany będzie tylko przez niewielką, regionalną grupę grypserską. Niektóre tatuaże były

znane i stosowane powszechnie w pewnych okresach, a następnie straciły zwolenników, np. z

powodu dezaktualizacji swojej treści, zmiany treści podkulturowej lub też wyparcia przez inny,

lepiej spełniający tę samą funkcję znak. Niejednokrotnie zaniechano stosowania tatuażu z

powodu rozszyfrowania jego znaczenia przez funkcjonariuszy służby więziennej. Interesującym

przykładem jest historia omawianej już uprzednio cynkówki . Jest to jeden z najstarszych i

najpowszechniej stosowanych znaków. W latach siedemdziesiątych ludzie zaczęli wywabiać ten

znak jako nie spełniający już funkcji konspiracyjnego komunikatu, gdyż służba więzienna

poznała jego treść. W miejscu cynkówki pozostawała w okolicy lewego oka jedynie mało

widoczna blizna i właśnie ta blizna przejęła funkcję spełnianą uprzednio przez wytatuowaną

kropkę. Nie wszyscy jednak przywódcy grup podkultury to poparli, powołując się na nie

kwestionowaną normę podkulturową, zakazującą zapierania się grypsery . W efekcie cynkówka

jest znowu używana jako oznaka grypsowania i obecnie oba te znaki spełniają tę samą funkcję,

przy czym stosowanie cynkówki jest powszechniejsze. Z tatuażem związana jest niekiedy ich

niezwykle zawiła i wieloznaczna symbolika, niekoniecznie znana samemu nosicielowi tatuażu.

Zdarzają się więc nieporozumienia, wynikające z krążących wśród grypsujących różnych wersji

co do znaczenia konkretnego znaku, a nawet dochodzi do wprowadzenia w błąd użytkownika.

Inna trudność w interpretowaniu omawianego zjawiska wynika z faktu wzajemnego przenikania

się podkultur przestępczych z podkulturą więzienną i to zarówno w odniesieniu do szeregu norm

i celów, jak i do gwary i tatuażu. Istnieją więc tatuaże wspólne dla obu tych środowisk, znaki o

nieco tylko odmiennym odcieniu znaczeniowym, a także znaki o zupełnie różnej treści, lecz

wyrażone w tej samej formie. Odrębne zagadnienie stanowi zespół zniekształceń tatuaży, będący wynikiem niekonsekwencji w odtwarzaniu wzorów (i to zarówno w formie, jak i w treści),

nieudolności i wad wykonania, odkształceń tatuaży na skutek upływu czasu, uszkodzeń po

próbach wywabiania ich i po samoagresjach, wreszcie zwykłych błędów graficznych,

językowych i ortograficznych. Mimo tych komplikacji tatuaże obserwowane wśród

reprezentantów podkultury więziennej można podzielić na trzy kategorie. Pierwszą z nich,

kategorię tatuaży przestępczych, wyodrębniono ze względu na liczne powiązania pomiędzy

środowiskami przestępczymi i więziennymi. Obejmuje ona znaki specjalności przestępczych,

pozwalające członkom grup podkulturowych na wzajemne sprawne rozpoznanie.

Najpowszechniej stosowane są one w środowiskach złodziejskich. Do najczęściej spotykanych

należą następujące tatuaże tej kategorii: kropka – oznacza ogólnie fach złodziejski, strzałka –

doliniarz , złodziej kieszonkowy, serce przebite strzałą – doliniarz sierp księżyca z

gwiazdką lub kropką – nocny złodziej, klucz przekreślony krzyżykiem – włamywacz, kotwica –

wydra , złodziej specjalizujący się w wyrywaniu torebek damskich, teczek, saszetek itd. z ręki

ofiary ,znak dolara – cinkciarz , handlarz obcą walutą Wymienione

znaki tatuowane są najczęściej na prawej dłoni pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym.

Wydaje się, że taka ich lokalizacja podyktowana jest potrzebą wzajemnej prezentacji podczas

powitalnego podawania ręki. Usta przebite sercem – farmazon , oszust. Podobne znaczenie ma

wizerunek anioła z głową diabła. Znaki te tatuowane są najczęściej na ramieniu lub na torsie,

trupia czaszka z piszczelami – gotowość do wykonania zleceń z mokrą robotą włącznie.

Tatuowane na grdyce, twarz przesłonięta w połowie chustką i ręka z rewolwerem – „nieuchwytny przestępca”, „tajemniczy bandyta”. Tatuowane na ramieniu (zob. fot. 23), serce z wbitymi dwoma ostrzami i kropką w środku – „człowiek do wynajęcia”. Do kategorii drugiej,

grypserskiej, zaliczono znaki objęte normami grypserskimi, określającymi zasady ich stosowania,

np. kto może, a komu nie wolno ich nosić, jakie należy spełniać wymogi przed wykonaniem

tatuażu (mieć zasługi, pozycję w grupie) itd. Do najważniejszych w tej kategorii należą

następujące tatuaże: cynkówka , świr – kropka na czole, najczęściej pomiędzy brwiami –

człowiek znający tajniki symulacji zaburzeń psychicznych. Symulacja taka wymaga często

długotrwałego i nieustannego prezentowania nienormalnych zachowań, niekiedy przekształcania całego stylu życia na niekonwencjonalny i uciążliwy dla otoczenia. Tatuaż ten ma informować wtajemniczonych, że mają do czynienia z normalnym człowiekiem, aby uprzedzać

nieporozumienia. Nierzadko spotykany jest też u osób rzeczywiście cierpiących na zaburzenia

psychiczne kropka za uchem, na nosie, w okolicy prawego oka – cwel , osobnik

traktowany przez ludzi jako zhańbiony, godny pogardy i potępienia, będący na dnie hierarchii

podkulturowej. Tatuaż rzadko spotykany, wykonywany przemocą, serduszko w okolicy lewego

oka, pod cynkówką lub zamiast niej – mąciciel , jeden z przywódców grypserskich stopnie wojskowe na barkach – staż więzienny. Każda „belka” oznacza 1 rok, każda gwiazdka –

3 lata. Tak więc stopień majora oznacza staż 5-letni. Powyżej stopnia pułkownika tatuaż należy

usunąć i na tym samym miejscu wytatuować wężyk generalski. „Dystynkcje” wypełnione

oznaczają liczbę lat odbytych, ich kontury – liczbę lat pozostałych do odbycia kary

kreseczki na przedłużeniu zewnętrznych kącików oczu – człowiek o sprawdzonym przez

organizację zaufaniu pięć kropek pod lewym okiem (ułożonych jak w kostce do

gry), w które można by wpisać literę S, oznacza człowieka sprawdzonego pięciokrotnie,

niezłomnego, symboliczny wizerunek ptaka w locie – oznaka dokonanej ucieczki , znak podobny do żeglarskiej róży wiatrów – oznaka recydywy penitencjarnej,głowa z zarostem na twarzy, w turbanie – fakir , człowiek zdolny do niezwykłych wyczynów i

odporny na ból, dwie czerwone wiśnie na wspólnej gałązce – symbol

herbatnikowania , grypserskiego braterstwa (także herb więzienia w Sztumie), splecione dłonie z

zerwanymi kajdankami – symbol wspólnoty grypserskiej w więzieniu i na wolności. Trzecia

kategoria tatuaży, środowiskowa, do której należą tatuaże nie objęte bezpośrednio normami

grypserskimi, ale charakteryzujące omawiane środowisko, jest istotnym przejawem swoistego

folkloru grypserskiego. Są to symbole, znaki, rysunki i napisy obrazujące stany uczuciowe,

postawy życiowe, deklarowane wartości etyczne i upodobania, charakterystyczne dla środowiska podkultury więziennej. Stanowi ona najliczniejszą grupę tatuaży. Do tej kategorii tatuaży należą na przykład następujące: wąż – symbol zemsty, wąż z koroną na głowie – zemsta dokonana, głowa kobiety opleciona przez węża – rozbudowany symbol zemsty. Symbol zemsty jest niezwykle często stosowany w tatuażu więziennym w różnorodnych formach. Fakt ten wynika z silnej frustracji odczuwanej przez więźniów z powodu uwięzienia. Pozbawienie wolności często traktowane jest przede wszystkim jako akt represji za czyn, którego wykonanie było wprawdzie błędne, lecz który nie ma w sobie nic nagannego. Mechanizm ten wynika z uznawania odmiennego od powszechnie przyjętego systemu wartości. W związku z tym

więźniowie przeżywają poczucie krzywdy i – jako reakcja obronna – budzi się w nich chęć

zemsty. Uczucia te są tym silniej przeżywane, im silniejszy jest związek więźnia z normami

podkultury. Stąd powszechność tych symboli wśród grypsujących . Obrazują to dalsze przykłady:

ręka zakuta w zerwane kajdany ze sztyletem w dłoni – symbol ucieczki w celu dokonania zemsty

kat z toporem lub mieczem w jednej ręce i uciętą głową w drugiej, obok pień katowski – „kat katom”, symbol zemsty na swoich katach, czyli przedstawicielach organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, czarna róża z kolcami – gotowość dokonania zemsty, nawet

za cenę cierpień, PSM – skrót literowy oznaczający „Pomszczę swoją młodość”. Wiele tatuaży

ma spełniać funkcje odstraszania, budzenia lęku i grozy, dając zarazem wyobrażenie mężności,

siły i niezłomności nosiciela tatuażu, np.: rysunki diabłów, piratów, wikingów, agresywnych

siłaczy – tzw. potworów, tj. różnego rodzaju postaci wyrażających grozę, np. wampirów i

wilkołaków, agresywnych zwierząt, a nawet duchów), napis w języku

angielskim born to raise hell – urodziłem się by czynić piekło, outlaw – wyjęty spod prawa –

napis w języku angielskim, rozpowszechniony z błędem ortograficznym).Część

tatuaży ma symbolizować więzienne męczeństwo: rysunek krat w grubym murze, z poświatą

księżyca i kajdanami. Często uzupełniany jest dodatkowymi napisami: prison is my home

(więzienie jest moim domem), tu spędziłem młode lata , ś.k.i.f.h.l.i.z. (śmierć kurwom i frajerom,

chwała ludziom i złodziejom), prison is hell (więzienie jest piekłem) itp. kreska, kropka, kreska –

„przerwa w życiorysie”, znak przejąty z alfabetu Morse'a, gdzie oznacza literę k (jak KARA?),

krzyż, ukrzyżowanie – „męczennik” symbole i nazwy miejscowości, w których

znajdują się więzienia: wizerunek sułtana – oznacza więzienie w Wołowie, Arab w turbanie –

więzienie w Goleniowie, litera W z wężem – więzienie we Wronkach Przykłady

tatuaży o treści erotycznej: skrót KSM oznacza: „Kocham same małolatki” (lub mężatki), KTK

„Kocham tylko kurtyzany”, KWM „Kocham wolną miłość” kropka poniżej wargi,

niekiedy po wewnętrznej jej stronie – oznacza gotowość do świadczenia usług miłości

francuskiej, portrety kobiet – „kolekcjoner”, „Casanova”, oznacza uwodziciela, znane są

przypadki tatuowania podziałki centymetrowej na członku – jako świadectwa atrakcyjności

seksualnej, wizerunki nagich kobiet, scen seksualnych i inne rysunki pornograficzne mają za

zadanie kusić partnerki, pobudzać ich ciekawość i podniecać erotycznie: Wydziargał se nuty koło

kindybała, żeby dziwka melodię znała i na flecie klawo grała W środowisku

grypserskim popularny jest zwyczaj tatuowania sentencji zasługujących na utrwalenie: milczenie

jest złotem – zwrot ten przypomina o nakazie przestrzegania tajemnic grypserskich i

przestępczych, vide cul fide – „patrz, komu ufać”, jest to zniekształcenie sentencji łacińskiej

fide, sed cui, vide – ufaj, lecz bacz komu... homo homini lupus – „człowiek

człowiekowi wilkiem”, homo sum – „człowiekiem jestem”, deklaracja przynależności do ludzi,

memento mori – „pamiętaj o śmierci”, sentencja ta ma przypominać o ostrożności w

przestępczym fachu, jak również stanowić przestrogę dla wrogów disce pati –

„ucz się cierpieć”. Tak zwane śmieszki stanowią grupę tatuaży o treści pogodnej i rozweselającej.

Dają one świadectwo poczucia humoru nosicieli tych znaków. Bywają to: popularne śmieszne

postacie z filmów rysunkowych: kaczor Donald, pies Pluto itd., karykatury własne i cudze, scenki

rodzajowe, np. kot ścigający myszkę uciekającą pomiędzy pośladki. Prócz opisanych przykładów

w treści tatuaży więziennych przejawiają się inne tematy , np. wolność, śmierć,

kompozycje pamiątkowe i ozdobne, portrety kochanek, monogramy, skróty lub pełne nazwy, a

nawet wizerunki używanych pseudonimów, sceny z filmów i powieści oraz wiele innych, mniej

lub bardziej popularnych pomysłów.

III. WYKONYWANIE TATUAŻU, USUWANIE, KONSEKWENCJE

Tatuowanie polega na wprowadzeniu barwnika pod skórę. W warunkach więziennych czynność

ta wykonywana jest najprostszymi środkami i prymitywną techniką. Pierwszą czynnością

więźnia, zamierzającego wykonać na sobie tatuaż, jest zdobycie wzorku . Wśród uczestników

podkultury istnieją fachowcy obdarzeni talentem plastycznym, rozeznaniem wymagań klienteli

oraz specyfiki tatuowania. Przygotowują oni wzorki lub ich zestawy, a niekiedy dysponują nawet

obszernymi albumami. Wzorek należy kupić (obiegowym środkiem płatniczym w więzieniu są:

szlugi , czyli papierosy, czaj w tzw. szufladach , tj. ilość herbaty, mieszczącej się w pudełku od

zapałek, autobusy – zwykłe paczki herbaty i przegubowce – duże paczki). Po zdobyciu wzorku

należy sporządzić matrycę.Rysunek wzorku pociąga się ołówkiem kopiowym.

Następnie przyciska się do niego zamoczony kawałek płótna (najczęściej jest to część wydarta z

prześcieradła) i w ten sposób zostaje na nim odbita kolejna kopia. Następnie mokry kawałek

płótna przyciska się do ciała i wzorek zostaje odciśnięty na skórze. Następuje etap właściwego

dziargania , czyli wykonywania tatuażu. Na skórze w miejscach zabarwionych wykonuje się

nakłucia. Służą do tego celu kolki – najczęściej są to dwie igły mocno obwiązane nitką

przeplatającą się pomiędzy nimi, aby zachować odstęp ok. 1 mm. Bywają też stosowane zestawy

wieloelementowe (szczególnie do tatuowania większych płaszczyzn). Kolki sporządza się także

ze szpilek, spinaczy o zaostrzonych końcówkach, kawałków drutu, agrafek, sprężynek do

długopisów, a nawet gwoździ. Za najlepsze ostrza uchodzą struny do gitary z zaostrzonymi

końcami, gdyż pozwalają uzyskać różną grubość kropek. Ostrza zazwyczaj oprawia się w

kawałki drewna, korka, plastyku (podobnie jak małe śrubokręty) uzyskując poręczne narzędzia.

Dziargać może każdy, ale tylko specjaliści potrafią to zrobić prawidłowo. Problemem

technicznym jest tu np. głębokość nakłuć; zbyt płytkie prowadzą do zaniku tatuażu przez

stopniowe ścieranie się naskórka, zbyt głębokie – spowodują nadmierne krwawienie i

wypłukanie barwnika. Specjaliści znają też tajniki cieniowania rysunku i sporządzania trwałych

barwników (kolorków, farbek, olejków) . Najbardziej pożądany do tatuowania jest tusz

kreślarski, ale można także przygotować barwnik z farb, sproszkowanego węgla albo z sadzy

uzyskanej ze spalonej gumy, korka, drzewa, tkanin czy też worków plastykowych. Barwnik

miesza się z tłuszczem (np. kremem, smalcem) lub alkoholem, a w ostateczności z wodą.

Substancję tę wprowadza się do skóry bądź bezpośrednio, maczając w niej kolki , którymi

następnie nakłuwa się ciało, bądź wcierając ją w otwory nakłute w skórze. Jest to ostatnia

czynność tatuowania. Pozostaje tylko zapłata specjaliście, zresztą niemała, bo wynosząca do

kilkuset szlugów . Po zabiegu pozostaje na skórze obrzęk i zaczerwienienie, które w

szczęśliwszych przypadkach stopniowo zanikają, choć zazwyczaj jeszcze po 3-4 tygodniach

można rozpoznać dotykiem charakterystyczne lekkie zgrubienia na skórze. W opisanych

warunkach dochodzi jednak nierzadko do zakażeń i powikłań prowadzących niekiedy do

martwicy skóry. Wykonywanie tatuaży jest trudne, ale ich usuwanie nastręcza jeszcze więcej

problemów. W warunkach więziennych najpopularniejszym sposobem jest długotrwałe

pocieranie tatuowanego ciała główką zapałki aż do przetarcia skóry i wcieranie w to miejsce soku z cebuli, czosnku lub cytryny. Szczęśliwy finał polega na tym, że wytwarza się skrzep, który po wygojeniu odpada razem z barwnikiem. Innym sposobem jest oparzenie tatuowanej skóry za

pomocą kropel z roztopionego nad płomieniem woreczka plastykowego czy wręcz papierosa.

Często stosuje się także substancje żrące: sodę kaustyczną, stężone kwasy (np. z baterii

elektrycznych), amoniak, a oprócz nich takie, jak nadmanganian potasu i niektóre leki.

Pozostawiają one najczęściej rozmyte, plackowate blizny o jaśniejszej barwie. Szczególnym

sposobem pozbycia się nieaktualnych albo nieudanych rysunków jest pokrywanie ich nowymi,

zazwyczaj większymi i gęściej cieniowanymi. W wyjątkowych przypadkach spotyka się

wycinanie żyletką kawałków skóry z tatuażem (np. przy tatuowaniu stopnia generała wycina się

poprzednią dystynkcję pułkownika, to samo wykonuje się zmuszając kogoś do usunięcia tatuażu

„nieuprawnionego”). Również rzadkie jest starcie płatu skóry papierem ściernym, pilnikiem,

cegłą. Wszystkie te sposoby pozostawiają blizny na ciele, a ponadto bardzo często wywołują

zakażenia. Prócz wyżej wymienionych konsekwencji, tatuaże bywają też przyczyną przeżywania

przez ich nosicieli poważnych komplikacji psychospołecznych po wyjściu z więzienia. W opinii

społecznej powszechny jest bowiem pogląd, że tatuaże znamionują przeszłość więzienną i

demoralizację przestępczą. W związku z tym nawet zresocjalizowany były więzień narażony jest

często na nieufność i afronty, jeżeli jego tatuaże są widoczne. Zdarzało się, że tatuaż był

powodem odmowy przyjęcia do pracy, uzasadniał podejrzenia o przestępstwo, był przyczyną

zerwania zaręczyn itd. Już samo zwracanie uwagi swym tatuażem w publicznych kąpieliskach

może być źródłem stresujących przeżyć. Na zasadzie błędnego koła tatuaże mogą przyczyniać się

do trudności przystosowawczych ich nosicieli, a nawet do recydywy.

ZESTAW X

1. Dlaczego pedagogika resocjalizacyjna jest nauką teoretyczną?

TEORETYCZNA – formułowanie dyrektyw postępowania badawczego, które umożliwiłyby zdobycie, wiedzy i jej projektów dotyczących zmian w procesie kształtowania człowieka, jak i jego środowiska wychowawczego.

Nauka teoretyczna, to nauka którą można wykonywać bez praktycznego zastosowania. Przykładem takiej nauki jest nauczanie w szkole podstawowej. W popularnie zwanej podstawówce dzieci uczą się o matematyce, biologii, geografii i innych dziedzinach nauki w sposób teoretyczny. W ten sposób poznają podstawy nauki, które potem pozwolą im wybrać dla siebie najlepszą drogę dla praktycznego rozwijania swoich zainteresowań. Nauka teoretyczna bardzo wielu ludziom kojarzy się z nudą, ponieważ głównie polega ona na zdobywaniu wiedzy za pomocą literatury. Tak jest w istocie, ale zdobywanie wiedzy w ten sposób też może być fascynujące. Weźmy na przykład literaturę. Historycy literatury poznają świat dawnych pisarzy tylko i wyłącznie na postawie zapisanych dokumentów, którymi są książki, czy pamiętniki. Taką prace można porównać do zawodu detektywa, który prowadzi śledztwo za pomocą kart zapisanych ksiąg. Szuka w nich dowodów za pomocą których składa swoje teorie w jedną spójną całość która czasem jest wielkim odkryciem.

2. Podaj definicję i przyczyny zaburzenia w zachowaniu.

Pojęcie ''zaburzenia zachowania'' i jego geneza nie są rozumiane jednoznacznie. W literaturze brak jest zarówno jednolitej terminologii jak i klasyfikacji. Uwarunkowane to jest orientacją teoretyczną twórców. Współcześnie występują obok siebie, bądź stosowane są zamiennie terminy: zaburzenia zachowania, nieprzystosowanie (niedostosowanie) społeczne oraz trudności wychowawcze. Istniejący chaos terminologiczny sprawia, że trudno ustosunkować do siebie poszczególne twierdzenia. Zdarza się często, że autorzy posługują się często tymi samymi terminami zamiennie dla określenia różnych objawów oraz zespołów objawowych, z drugiej zaś te same lub bardzo zbliżone objawy opisują i klasyfikują za pomocą różnych terminów i kategorii pojęciowych. Dotyczy to zarówno kategorii ogólniejszych, jak i szczegółowych typów i rodzajów zaburzonego zachowania. Przykładem braku jednomyślności w zakresie terminologii ogólnej może być sprawa wzajemnego ustosunkowania do siebie terminów: zaburzenia zachowania i niedostosowanie (nieprzystosowanie) społeczne. Obydwa terminy bywają przez niektórych autorów rozumiane tak szeroko, że zawierają w sobie właściwie wszelkie odchylenia od normy w rozwoju dziecka, przez innych natomiast zarezerwowane są dla wyodrębnienia tylko niektórych nieprawidłowych form kontaktu dziecka z otoczeniem oraz dla oznaczenia pewnej grupy patologicznych reakcji dziecka na czynniki środowiska.

Termin zachowanie stosuje się do oznaczenia czynności ruchowych, pewnych reakcji fizjologicznych i wypowiedzi słownych, które można badać w sposób obiektywny, dokonać ich rejestracji i pomiaru. Powszechnie uważa się, że zachowanie człowieka, którego uważamy za społecznie przystosowanego powinno spełniać dwie podstawowe funkcje:

1. zaspokajać potrzeby osobiste,

2. spełniać wymagania społeczne w sposób akceptowany przez dane społeczeństwo.

O zaburzeniach zachowania mówi się najczęściej wtedy, gdy nie spełnia ono obydwu lub choćby tylko jednej z powyższych funkcji. Można je podzielić na trzy kategorie: takie, które wynikają z nerwicowych zaburzeń psychicznych, są to wtedy zachowania nie wykraczające poza granice codzienności ludzkich problemów i takie zachowania, które wynikają z nieprawidłowej osobowości, zwłaszcza psychopatii, czyli osobowości aspołecznej.

1.uwarunkowania biologiczne
- chromosomopatie (różnorakie anomalie dotyczące składu oraz podziału chromosomów płciowych: żeńskich (XX) i męskich (XY);
- embriopatie (wszystkie uszkodzenia powstałe w okresie życia wewnątrzmacicznego);
rodzaje embriopati:
• toksoplazmoza wywołana przez pierwotniak o nazwie toxplazma gondii;
• aktyniczna wywołana promieniami ultrafioletowymi, promieniami RTG, elementami radioaktywnymi, izotopami oraz wyładowaniami energii atomowej;
• weneryczna spowodowana kiłą;
• hemolityczna spowodowana konfliktem serologicznym między matką a jej płodem;
- urazy czaszki spowodowane dysproporcją miedzy wymiarami kości miednicy kobiety rodzącej a główką płodu;
- zaburzenia w krążeniu łożyskowym i płodowym wskutek tzw. Psucia się tętna płodu lub okręcenia się pępowiny wokół szyjki dziecka;
- mechaniczne uszkodzenia czaszki (np. wskutek wadliwie użytych kleszczy);
- zapalenie mózgu i opon mózgowych;
- wcześniactwo

2.)uwarunkowania społeczne i pedagogiczne
- nieprawidłowa struktura rodziny;
- niekorzystne układy właściwości psychicznych obojga rodziców:
• despotyczna, agresywna matka i tzw. ojciec nieobecny;
• nadmiernie opiekuńcza matka – ojciec chłodny uczuciowo lub tez ojciec agresywny, groźny;
- wadliwe oddziaływanie wychowawcze rodziców
• wychowanie nadmiernie pobłażliwe (liberalne);
• wychowanie surowe rygorystyczne (autokratyczne);
- błędy wychowawcze popełniane przez rodziców stosunku do dzieci poważnie chorych (np. z mikrouszkodzeniami układu nerwowego, somatycznie słabymi i fizycznie mało wydolnymi lub autystycznymi);
3.)Biopsychiczne:
- zły stan zdrowia:
• zaburzenia sensoryczne (tzw. derywacja sensoryczna);
• dysfunkcje narządów ruchu;
• deficyty rozwojowe w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych;
• dysleksja, dysgrafia, dysortografia (trudności w nauce czytania i pisania);
• zaburzenia tempa i rytmu psychoruchowego itp.
- upośledzenie umysłowe (oligofrenie):
• lekkie (debilizm);
• znaczne (głębszy imbecylizm);
- autyzm dziecięcy:

3. Scharakteryzuj metodę grupową oddziaływań terapeutycznych (podaj przykład-Alkoholicy)

System terapeutyczny – obejmuje osadzonych z zaburzeniami psychicznymi, upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, uzależnionych od alkoholu, narkotyków.

W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani:

• z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi,

• skazani za przestępstwo określone w art. 197-203 Kodeksu karnego, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych,

• upośledzeni umysłowo,

• a także uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych

• oraz skazani niepełnosprawni fizycznie

• Wykonując karę w systemie terapeutycznym, uwzględnia się w postępowaniu ze skazanymi w szczególności potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia.

Prowadząc oddziaływania w systemie terapeutycznym, uwzględnia się w szczególności:

• indywidualne i grupowe metody oddziaływań terapeutycznych;

• nadrzędność oddziaływań terapeutycznych nad pozostałymi

• oddziaływaniami penitencjarnymi;

• integrację oddziaływań terapeutycznych z innymi oddziaływaniami

• prowadzonymi w zakładzie.

Metoda grupowa

Definicję, opis tej metody na polskim gruncie stworzył A. Kamiński cytując za nim "wychowawca ma przed sobą zespolony przez wspólne zadanie zbiór osób; wiąże go nie tylko dialog z pojedynczymi członkami tej zbiorowości - jego talent wychowawczy wyraża się w umiejętnościach przewodzenia lub przodowania grupie i takiego oddziaływania na grupę, aby na straży zadań i zwyczajów sugerowanych przez wychowawcę - stał nie tylko on, lecz także członkowie grupy"

L. Brown z kolei proponuje tylko cztery rodzaje grup. Są to:

• grupy terapeutyczne - Maja na celu dokonanie zmian w emocjonalnym, społecznym funkcjonowaniu jednostki. Terapeuta zajmujący się grupą powinien oprócz analizy indywidualnego przypadku każdego z członków grupy starać się dbać o kontakty interpersonalne w grupie.

• grupy socjoedukacyjne - Organizowane są dla celów wychowawczych, bądź dla udzielenia wsparcia. Są to więc zarówno grupy kobiet, które zostały zgwałcone, jak i zespoły resocjalizacyjne młodzieży przestępczej

• grupy akcji społecznej - Grupy te skupiają w sobie ludzi dążących do zmian społecznych, dyskryminacyjnych, politycznych itp.

• grupy robocze - Maja na celu rozwiązanie problemu, zadania, dla którego zostały zorganizowane.

ZESTAW XI

1. Czym zajmuje się metodyka wychowania resocjalizacyjnego?

-Zajmuje się projektowaniem optymalnych środków działania wobec osób nieprzystosowanych społecznie.

-Formułuje zalecenia resocjalizacyjne o zróżnicowanym zasięgu o charakterze zasad, reguł i dyrektyw.

-Zespół spójnych zaleceń bywa podstawą do wyodrębnienia i określenia tzw. systemu wychowawczego placówki lub instytucji.

Metodyka informuje o tym, „co i jak” oraz „ w jaki sposób” ma czynić wychowawca, aby osiągnąć założone cele resocjalizacji

 

METODYKA WYCHOWANIA RESOCJALIZUJACEGO
METODYKA- oznacza zbiór zasad jakieś działalności, umożliwiających skuteczne i ekonomiczne. Osiąganie danego celu.
METODYKA WYCHOWANIA- zbiór zasad , zaleceń, w których zawarte są reguły, których przestrzeganie umożliwia efektywne, skuteczne i ekonomiczne osiąganie celów wychowawczych.
Jest to dział wchodzący w obręb pedagogiki. Swoje teoretyczne założenia czerpie m. In. Z:
-psychologii rozwojowej, wychowawczej, społecznej
-psychoterapii i psychologii klinicznej
-socjologii
- prawa i kryminologii
- innych nauk
Jest określana tez jako SOCJOPEDAGOGIKA i traktowana jest jako jedna z działów pedagogiki specjalnej.

Usystematyzowanie według CZAPOWA. Zalecenia opierają się na twierdzeniach naukowych, które zaczerpnięte są z innych nauk. Opisują zależności zachodzące pomiędzy:
- warunkami i przebiegiem czynności wychowawcy
- czynnościami wychowanka
- osobowościowymi skutkami interakcji wychowawcy i wychowanka

Metodyka informuje o tym „ co i jak” oraz „ w jaki sposób” ma czynić wychowawca by osiagnąć założone cele resocjalizacji.

Zalecenia tworzą strukturę mechaniczną. Przyjmuje się w niej najbardziej ogólne zasady wychow.-resocj., a podstawą formułowania zasad są przyjęte cele wychowawcze. Dalej w strukturze mamy reguły podporządkowane tym zasadom. Kolejne są dyrektywy wynikające z reguł.

Drugim elementem teoretycznych podstaw są modele podejściowe, które przedstawiają uogólniony opis o wspólnych cechach zjawisk, umożliwiają efektowne oddziaływanie na te zjawiska np. osobowość ( możemy ja opisać w przypadku konkretnej osoby , na tej podstawie możemy określić co należy zrobić aby t ę osobowość zmienić bądź utrwalić w niej to co dobre.

Trzecim elementem metodyki jest aksjologia wychowania. Rozstrzygniecie poprzez przyjety
system wartości, z którego wynika określony ideał wychowawcy i podporządkowany mu cel wychowania.

2. Kiedy powstała i na czym polegała działalność Central i Badań Psychologicznych?

3. Scharakteryzuj psychodramę (podaj przykład-brak przykładu).

PSYCHODRAMA - jest jedną z najbardziej popularnych metod terapii psychiatrycznej. Termin ten pochodzi od słów: psyche-„tchnienie, dusza", drama-„czynność, akcja" oraz od therapeuein-„leczenie". Jej twórcą jest węgierski psychoanalityk S. Ferenczi, ale to J.Moreno ją przekształcił, rozpropagował i stosował z dużym powodzeniem jako środek terapeutyczny od 1920 roku. Rozwojowi psychodramy sprzyjały przemiany w nauce i sztuce oraz powstanie teatru awangardowego. Psychodrama miała stanowić alternatywę dla ówcześnie stosowanych metod psychoterapeutycznych. [BR]Definicje psychodramy: [BR]- metoda rozpoznawania i leczenia zaburzeń psychicznych, polegająca na wyrażaniu przeżyć i konfliktów pacjentów pacjentów w formie improwizowanych scen, w których biorą udział pacjenci i terapeuta; [BR]- spontaniczne przedstawienie sceniczne, które pozwala na uwidocznienie i ponowne przeżycie konfliktów interpersonalnych interpersonalnych i intrapsychicznych w ramach terapeutycznych;[BR]- improwizowana dramatyzacja, która została świadomie zainspirowana, ukierunkowana i potraktowana jako środek służący do osiągnięcia projektowanych stanów. [BR]Wyróżniamy 3 rodzaje psychodramy: - psychodrama synergistyczna, będąca serią spotkań terapeutycznych zaprojektowanych zaprojektowanych zaprojektowanych myslą o wykorzystaniu tkwiących tkwiących jednostce możliwości do wewnętrznego rozwoju; - monodrama definiowana jako „psychodrama rozgrywana bez grupy, jedynie z udziałem lidera i protagonisty; - socjodrama rozumiana jako „improwizowane po amatorsku przedstawienie służące terapii psychosocjologicznej. W przeciwieństwie do monodramy jej celem są zmiany w obrębie grupy, a nie tylko jednostki. Jest ona najbardziej zbliżona do dramy.

Cele psychodramy: - zaktywizowanie uczestników do odtwarzania istotnych sytuacji i zachowań, które są związane ze stanem chorobowym jednostki, a nie zostały odreagowane w przeszłości; - poruszenie najmniejszej części uniwersum społecznego (relacji międzyludzkich), nazywanego atomem socjalnym – określającym emocjonalne relacje uczestnika terapii z otoczeniem; - zapewnienie protagoniście prawa do przedstawienia i obrony własnego przeżywania rzeczywistości. [BR]Funkcje psychodramy: - doznanie katharsis, które stanowi rezultat „spontanicznej interakcji członków psychodramatycznego zespołu"; - daje możliwość spontanicznego wyrażania symbolicznych lęków i nadziei uczestnika; - stwarza warunki do uzewnętrzniania tego, co wewnętrzne oraz daje głęboki wgląd w sferę emocjonalną; - funkcja profilaktyczna, która umożliwia pracę nad kształtowaniem samokontroli.

Dramatoterapia, psychodrama (ang. drama therapy, psychodrama) to psychoterapia wykorzystująca elementy teatru i dramy polega na przygotowywaniu przez członków grupy terapeutycznej przedstawień teatralnych i udziale w nich.

Ważnym elementem jest dyskusja nad tym co się wydarzyło na scenie i jakie towarzyszyły temu uczucia. Dzięki temu problem zostaje przepracowany.

Istnieje zasadnicza różnica między dramą a psychodramą:

• drama to odgrywanie wcielanie się w role, stwarzanie sytuacji, w których pacjenci (nie tylko) mogą identyfikować się z innymi osobami;

• psychodrama to jedna z metod psychoterapii grupowej, polega na odgrywaniu roli przez pacjenta, której treścią są jego problemy czy przeżycia. Pacjent jest głównym aktorem - protagonistą. Pozostali to aktorzy pomocniczy, reżyser (terapeuta) i publiczność (pozostali pacjenci).

Techniki psychodramy: granie samego siebie, monolog, sobowtór jako sumienie, zamiana ról, zwierciadło.

Przebieg: faza wstępna - rozgrzewka: pantomima, choreoterapia faza główna - przedstawienie problemu, faza końcowa - wspólna rozmowa, dyskusja

ZESTAW XII

1. Omów czynniki determinujące zachowania ludzkie w oparciu o integracyjną teorię zachowań według Leblanca.

Integracyjna teoria zachowania przestępczego Leblanca

•  Koncepcja ta dotyczy zachowania nieletnich przestępców, lżejszych form dewiacji
  np. nieprzystosowanie społeczne młodzieży. Wyrasta na gruncie socjologii przestępczości oraz psychologii klinicznej. Według niego każda jednostka może dokonywać przestępstw, ponieważ podstawowe więzi łączące ją z konformizującym społeczeństwem i ładem społecznym zostały nadwerężone lub zerwane.

• Wg uproszczonego modelu Leblanca przedstawiającego zależności między zmiennymi wynika, że zachowanie przestępcze wynika z jednoczesnego oddziaływania słabości więzi społecznych i międzyosobowych oraz opóźnienia w rozwoju psychicznym jednostki. Jednak czynniki te są upośrednione poprzez obecność czynników zwanych „powściągami”, czyli kontrolą zewnętrzną i wewnętrzną.

• Słabość mechanizmów regulacji zachowania, nie zawsze prowadzi do zachowania przestępczego, ale może stać się istotnym czynnikiem sprzyjającym marginalizacji jednostki
  i przejawianiu przez nią lżejszych form nieprzystosowania społecznego.

• Solidne i trwałe więzi ze społecznością, rodziną, grupą społeczną, skojarzone z normalnym rozwojem psychicznym nieletniego, czynią go wrażliwym na rozmaitego rodzaju powściągi natury wewnętrznej i zewnętrznej. Tym samym uodparniają go na przyjmowanie wzorców zachowania przestępczeg

Najbliższy oczekiwaniom osób akceptujących podejście wielodyscyplinowe jest model „zróżnicowanych oddziaływań”, wyrosły na gruncie „integracyjnej teorii zachowania przestępczego” M. Leblanca (1983. Model ten opisuje uwarunkowania procesu demoralizacji oraz potencjalne możliwości resocjalizacyjne w kontekście poziomu rozwoju dojrzałości społecznej (interpersonalnej) wychowanków nieprzystosowanych społecznie, rozkładając akcenty na postępowanie opiekuńcze i doradcze. Podstawą koncepcji „Integracyjna teoria zachowania przestępczego” Leblanca (1983) jest teoria kontroli społecznej Hirschego (1969). Zakłada ona, że każdy człowiek może podejmować działania przestępcze, w sytuacjach zerwania lub osłabienia więzów społecznych. Istotnymi czynnikami więzi społecznych są: przywiązanie, będące odmianą przymusu psychologicznego spowodowanego emocjonalnymi związkami z innymi ludźmi, zobowiązanie, które jest rachunkiem korzyści wynikających z przestrzegania zasad i norm społecznych, zaangażowanie, traktowane jako postępowanie zgodne z normami, a wynikające ze zbyt wysokich kosztów emocjonalnych ponoszonych w trakcie zachowań niezgodnych z normami, oraz przekonania, traktowane jako obligacja jednostki do zachowań konformistycznych wobec społeczeństwa, z powodu obowiązującego systemu wartości.

Leblanc stoi na stanowisku, że zachowania przestępcze uwarunkowane są socjalizacyjnie, a ich brak świadczy o w miarę prawidłowym przebiegu mechanizmów uspołeczniania. Jeśli mechanizmy socjalizacyjne w należyty sposób kontrolują poszanowanie innych osób oraz powściągają i ograniczają impulsy popędowo-emocjonalne, wówczas mamy do czynienia z socjalizacją prawidłową i nie występują w jej następstwie zachowania przestępcze. Teoria „zachowania przestępczego” jest interesująca jeszcze z innego punktu widzenia. Pozwala mianowicie na wyciągnięcie wniosków praktycznych o metodycznym charakterze. Na jej podstawie można projektować zarówno indywidualne programy resocjalizacyjne o wymiarze terapeutycznym, jak i działania profilaktyczne o skali makrospołecznej. Jeśli uznaje się, że jednostka lokuje się w strefie „wadliwego zsocjalizowania”, działania mają charakter profilaktyczny, jeśli jest to strefa „marginalizacji”, wówczas występujące deficyty rozwojowe należy kompensować terapeutycznie, natomiast jeśli jest to strefa „przestępczości”, należy interweniować instytucjonalnie oraz resocjalizacyjnie. Tak czy inaczej poszukiwania teoretycznych podstaw resocjalizacji rozumianej jako „społeczne nawrócenie” osób zdemoralizowanych w zasadzie ukierunkowane są na podejścia socjologicznopsychologiczno- kryminologiczne, ze szczególnym zwróceniem uwagi na możliwości korekcji i naprawy zaburzonych funkcji. Ta „korekcyjnonaprawcza” tendencja działalności resocjalizacyjnej jest mocno utrwalona w praktyce wychowawczej i wynika z jednej strony z uniwersyteckich treściowych modeli kształceniowych, z drugiej zaś z wieloletnich doświadczeń polskich i zagranicznych instytucjonalnych systemów resocjalizacji.

2. Scharakteryzuj percepcję jako element wchodzący w skład procesu twórczego.

percepcja- proces polegający na spostrzeganiu rzeczy, zjawisk, ludzi itp..
•percepcja:
* allocentryczna- podstawa twórczej działalności człowieka, odrzuca nadawanie indywidualnych kategorii otaczającej rzeczywistości, dzięki niej jednostka uaktywnia wyobraźnię
* fizjonomiczna – przypisuje zewnętrznym obiektom miana i znaczenia o charakterze metaforycznym powiązane z jednostkowym sposobem przezywania, np. przypisywanie własnych przeżyć, odczuć zewnętrznych obiektom.

3. Wymień i scharakteryzuj podział systemów resocjalizacyjnych według K. Juula.

rozwojowy

- dziecko w toku rozwoju psychospołecznego przechodzi okresy krytyczne, odznaczające się podatnością na różnego rodzaju odchylenia od normy w zakresie równowagi emocjonalnej i na przestępstwa. Zadaniem resocjalizacji jest pomoc w przezwyciężeniu tych kryzysów.

psychodynamiczny

- niewłaściwe relacje między dziećmi a rodzicami mogą prowadzić do niedostosowania społecznego

- zaburzenia osobowości przez niezaspokojenie potrzeb psychicznych i zaburzenia równowagi procesów emocjonalnych. Resocjalizacja polegać powinna na uwrażliwieniu osób znaczących w życiu dziecka na to, żeby zwracały większą uwagę na potrzeby emocjonalne, których zaspokojenie zapewnia właściwy rozwój i dojrzałość społeczną.

upośledzenia uczenia się

- jesteśmy wyposażeni w pewne mechanizmy uczenia się (np uczenie się oczekiwań społecznych), niektóre osoby mogą mieć uszkodzony ten mechanizm

- dwie przesłanki:

a) neurologiczne dysfunkcje hamują dojrzałe społecznie i emocjonalnie reakcje dziecka
b) nieumiejętność przyswojenia sobie wielu sposobów zachowania powoduje u dziecka poczucie niższości, prowadzące w konsekwencji do wzrostu agresji i innych zaburzeń w zachowaniu.

- Środki zaradcze polegają na intensyfikacji procesu uczenia się i dostosowaniu go do indywidualnych możliwości dziecka.

strategii modyfikacji zachowań

- to, co decyduje o dysfunkcjonalności to wyuczenie pewnego rodzaju zachowań, jeżeli zmieni się te zachowanie, to zmieni się całe funkcjonowanie

- wszelkie zachowanie, dobre i złe, jest wyuczone, dlatego też poprawa złego zachowania polegać musi na zmianie wzmocnień na takie, które nagradzać będą zachowanie pozytywne, a karać negatywne.

medyczno-biologiczne

- wszelkie zaburzenia w zachowaniu wynikają albo z chorób i uszkodzeń systemu nerwowego, albo z takiego trybu życia, który powoduje zmiany w reakcjach nerwowych. Główny punkt ciężkości w zmianie zachowania zależny jest tym samym od wyników leczenia i od przestrzegania zasad w życiu codziennym.

ekologiczny

- środowisko ma przemożny wpływ na zachowanie się człowieka, i to ono generuje nieprzystosowanie społeczne

- wszelkie postacie zaburzeń i dysharmonii zachowania wypływają z niedostosowania dziecka do otoczenia. Resocjalizacja w świetle tej koncepcji polegać powinna przede wszystkim na działaniach w kierunku zmiany zarówno dziecka niedostosowanego, jak i otoczenia, w którym ono żyje, po to, aby poprawić, pogłębić i uczynić bardziej harmonijnymi związki pomiędzy otoczeniem a dzieckiem.

podejścia kontrkulturowego

- dysfunkcjonalność instytucji edukacyjnych (przemoc symboliczna) generuje niedostosowanie

- główne przyczyny zachowania negatywnego wypływają z wadliwości instytucji społecznych odpowiedzialnych za wychowanie młodzieży. Instytucje te zabijają swą bezdusznością, sztywnością i skłonnością do uniformizacji wszelkie zdrowe, naturalne potencjalności dziecka, usposabiające go do prawidłowego rozwoju moralnego i społecznego. Zatem zadaniem właściwie zorganizowanego wychowania powinno być uchronienie dziecka od ogłupiających go i paczących jego zmysł moralny instytucji wychowawczych i pozwolenie mu na zbliżony do naturalnego, jak najmniej skrępowany rozwój.

transcendentalnego

- każdy z natury jest dobry, sytuacje i czynniki społeczno-kulturowe mogą blokować nasz rozwój

- polega na głębokim przekonaniu, że natura człowieka jest z istoty swej dobra i mądra, trzeba jednak rozbudzić tkwiące w niej możliwości, których uśpienie spowodowało różnego rodzaju zaburzenia w zachowaniu. Najlepszym sposobem pobudzenia wszystkich potencjalności rozwojowych są komuny terapeutyczne.

psychoedukacyjny

- korzysta z różnych modeli w różnym zakresie

- zawiera syntezę wielu strategii wychowawczych i różnych filozofii rozwoju, kładzie główny nacisk na szeroki zakres doświadczeń dziecka, zmierzających do poprawy jego zachowania.

ZESTAW XIII

1. Jaka jest rola pracy jako wartości w procesie resocjalizacji?

• Organizuje czas w ciągu dnia (wypełnia cykl dnia)

• umożliwia zdobycie umiejętności zawodowych

• daje niezależność finansową w placówce każdemu nieletniemu

• stwarza większe szanse na skuteczny powrót do środowiska

• wskazuje na możliwość uczciwego życia(pozyskanie środków na życie)

„daje wykształcenie, zawód”

• „możliwością przyuczenia się do zawodu”

• „przygotowuje się do życia na wolności i że rano musze wstawać tylko żeby więcej było za godzinę”

• „zajęciem czasu, nauczeniem się czegoś, zarabianiem pieniędzy”

• „praca w warunkach zakładowych nie różni się od tej w warunkach wolnościowych, chyba że tylko wynagrodzeniem”

• „obowiązkiem, z którego bym z chęcią zrezygnował”

• „praca w zakładzie jest obowiązkiem”

• „praca jest ważna ponieważ w zakładzie potrzebuję pieniędzy na papierosy i jak jadę na przepustkę to na bilet, a gdy wyjadę z zakładu to będę miał wiele rzeczy i bez trudu będzie mógł mnie przyjąć”

• „praca w zakładzie jest dla mnie ważna, ponieważ chciałbym zdobyć zawód i osiągnąć w życiu jakiś cel – korzyść”

 

2.Scharakteryzuj działalność placówek resocjalizacyjnych działających na terenie zaboru ruskiego.

Zabór rosyjski
-Rok 1818 - Kodeks Karzący Królestwa Polskiego
-do lat 12 - podlegają karze karcenia domowego
-15 - 18 lat - w przypadku gdy nieletni popełniał zbrodnię a wywodził się z kręgów środowisk zaniedbanych, ponosił odpowiedzialność nie jak za zbrodnię a jak za występek
Rok 1847 - Kodeks Kar Głównych i Poprawczych
-do lat 7 - dziecko nie podlega karze
-powyżej 7 lat - sędzia podejmował decyzję czy czyn był popełniony świadomie
Rok 1886 - Ukaz
-do lat 10 - dziecko nie podlega karze
-10 - 14 lat - należy stwierdzić, czy czyn popełniony był świadomie
-14 - 17 lat - nieletni umieszczany był w zakładzie poprawczym
-17 - 21 lat - złagodzenie kary
Rok 1909 - Ustawa o zakładach wychowania przymusowego
-do lat 10 - nie podlega karze
-10 - 17 lat - stosowano karę osadzania w zakładach poprawczych na skutek decyzji sądu bądź z na prośbę rodziców. W zakładach podopieczni przebywali do ukończenia 18 roku życia (w przypadku oskarżenia o żebractwo lub włóczęgostwo do 21 roku życia)

Odstąpienie od kar cielesnych miało miejsce po roku 1861 i tyczyło się jedynie młodocianych. Od roku 1823 przestawano umieszczać młodocianych w celach razem z dorosłymi. Instytut Moralnej Poprawy Dzieci w Mokotowie powstał w roku 1828 roku z inicjatywy Fryderyka Skarbka. Po odbyciu wielu podróży oraz przyglądaniu się funkcjonowaniu systemów penitencjarnych w Niemczech, Holandii i Francji wygłosił swój referat "O Instytucie Berlińskim dla poprawy moralnie zaniedbanych dzieci". Realizatorem idei Skarbka był pedagog i działacz społeczny Stanisław Jachowicz. Opierając się na pierwowzorze określono zadania oraz charakter zakładu, do którego przyjmowano podopiecznych w wieku od 6 do 14 lat. Młodzi ludzie mogli tam trafić na skutek któregoś z przypadków:
-kary sądowej lub policyjnej
-złych skłonności w postępowaniu
-bezskutecznych starań wychowawczych rodziców lub opiekunów
-pozbawienia opieki rodzicielskiej.

Cała praca personelu wychowawczego polegała na nakłanianiu do poprawy i wzbudzaniu uczciwości, nauki pisania, czytania oraz pracowania. Wychowankowie kierowani byli do różnych zakładów rzemieślniczych, gdzie nabywali praktycznych umiejętność jak: stolarstwo, ślusarstwo, szewstwo, ogrodnictwo czy wyplatanie koszy. W pracach wychowawczych obowiązywała zasada, że właściwe postępowanie oraz praca nie powinny być nagradzane, gdyż stanowią uniwersalną normę społeczną, której powinni przestrzegać wszyscy ludzie. Zatem nauka i praca stały się środkami, które służyły osiągnięciu poprawy. Czynności te zajmowały wychowankom czas od godziny 8 do 17. W zakładzie stosowane były następujące kary:
-pozbawienie posiłku
-zamknięcie w celi z twardym łóżkiem o samym chlebie oraz wodzie na czas od 24 do 48 godzin
-chłosta
-zakaz opuszczania celi.

Dzięki zastosowaniu systemu celkowego wychowankowie ani na moment nie byli sami, wyłączając nocny spoczynek. Każdego obowiązywał taki sam strój. W chwili, gdy w instytucie zorganizowany został kolejny oddział dla dziewcząt, personel zadbał o to, by wychowankowie nie kontaktowali się ze sobą ani na chwilę. W tym celu rozmieszczono oba oddziały w przeciwległych obszarach budynku.
Tworząca się w połowie XIX wieku struktura organizacyjna życia w zakładach odbiegała znacząco od surowych instrukcji z roku 1835. Porzucono zasadę pojedynczych cel. Zbudowano dwie duże cele oraz kilka mniejszych pomieszczeń przeznaczonych na klasy oraz zajęcia rzemieślnicze. Zmiany te w dużej mierze wprowadzono dzięki Tymoteuszowi Rodziszewskiemu, Zygmuntowi Zajewskiemu i lekarzowi Strummerowi. Strummer oraz Zajewski rozpoczęli nową metodę resocjalizacyjną poprzez pracę w polu i ogrodzie. Metodę tą wykorzystana została później w Studzieńcu. Kolejny kierownik Instytutu Tomasz Koźmiński odszedł od zasady nie nagradzania za wykonywaną pracę. Wychowankowie podzieleni zostali na cztery grupy i wpisani na tablice: złotą, srebrną, białą i czarną. Migracja z jednego oddziału do innego związana była z moralną poprawą. Po przejęciu Instytutu przez
Magistrat Warszawy w 1907 roku, nie dokonano poważniejszych zmian w funkcjonowaniu ośrodka. Z czasem jednak zaniedbano problemy pracy oraz przysposobienia zawodowego, a samą placówkę zaczęły charakteryzować tendencje rusyfikacyjne. Po uzyskaniu niepodległości w roku 1918 wznowiono pracę zakładu.
W roku 1876 pod Skierniewicami dokonano otwarcia pierwszego na polskich ziemiach domu poprawczego przeznaczonego dla nieletnich przestępców. Instytucja powstała z inicjatywy Towarzystwa Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych. Placówka wzorowana była na francuskiej kolonii w Mettray. Założycielem Studzieńca jest Józef Wieczorkowski, działacz społeczny, prezes Sądu Apelacyjnego. Podstawową ideą ośrodka oraz jego twórcy było wydostanie nieletnich z więzień oraz umieszczenie ich we właściwie zorganizowanych zakładach, w których podjęto by pracę nad ich poprawą oraz przygotowaniem do prawego i uczciwego życia. Zespół kierowany przez profesora Walentego Miklaszewskiego sporządził dokładną instrukcję funkcjonowania zakładu studzienieckiego.
Placówka dla dziewcząt mieszcząca się w Puszczy Mariańskiej została powołało do życia w 1891 roku to samo towarzystwo co zakład w Studzieńcu. Niestety ośrodek ten funkcjonował tylko do 1924 roku po czym został zamknięty na skutek gruntownego remontu budynku. Uruchomiony ponownie w 1927 roku zmienił się w ośrodek przeznaczony wyłącznie dla chłopców do 13-go roku życia.
Szkoła pracy powstała w 1911 roku w Strudzie, przeznaczona była dla mężczyzn zwolnionych z więzień, ze szczególnym uwzględnieniem młodocianych w wieku od 14 do 18 lat. Podstawowym celem zakładu było przystosowanie swych wychowanków do systematycznej pracy oraz zgodnego życia w społeczeństwie. Niestety placówka funkcjonowała tylko przez rok, po czym została zamknięta przez władze niemieckie i nigdy później nie otwarta.

3. Na czym polega bajkoterapia (podaj przykład)?

a) Wyciszają lęki i redukują napięcie
b)Uczą rozwiązywać problemy, których maluchy doświadczyły w realnym życiu
c) Pomagają kształtować tożsamość i ukazują to, co jest najważniejsze
d) Uczą empatii i życia w harmonii z ludźmi oraz zwierzętami
e) Pokazują rolę ciężkiej pracy oraz nie zniechęcania się w trakcie realizacji marzeń i celów

Bajki dzielimy na:
Relaksacyjne - w czasie ich słuchania dzieci mają się odprężyć i wyciszyć. Często zaleca się aby słuchały ich z zamkniętymi oczami i towarzyszyła czytaniu łagodna muzyka. W trakcie ich słuchania ważna jest wizualizacja czyli pobudzanie dziecięcej wyobraźni opisami opowiadanych rzeczy.
Psychoedukacyjne - mają na celu zmianę negatywnych zachować u dziecka . Dokonuje się to, dzięki bajkom, przeniesienia na bohaterów opowieści tego co źle robi maluch. W ten sposób uczy się co jest dobre a co złe.
Psychoterapeutyczne - wydobywają na światło dzienne ukryte dziecięce leki i pokazują jak sobie z nimi dziecko ma radzić. Jednocześnie dają wsparcie i dostarczają pozytywnych emocji.

ZESTAW XIV

1. Jaka jest rola sportu w procesie resocjalizacji?

Rola sportu w resocjalizacji jest ogromna. Wychowanie fizyczne wyzwala nadmiar energii wychowanków, rozładowuje napięcie emocjonalne. W sporcie młodzież widzi drogę do sławy, aprobaty i uznania w społeczeństwie. Nawet niewielkie efekty sportowe dają zadowolenie oraz satysfakcję i mogą doprowadzić do wiary w możliwości uzyskania lepszych wyników także w innej dziedzinie życia, jak np. nauce, pracy zawodowej itp.

Wychowanie fizyczne jest nieodzownym czynnikiem wszechstronnego rozwoju dziecka, wywiera korzystny wpływ na równowagę psychiczną, regeneruje siły fizyczne a tym samym przyczynia się do zwiększenia wydajności pracy umysłowej. Urok sportowej sławy jest często bodźcem do wytężonej pracy w wybranej dziedzinie sportu.

Wyjątkowa pozycja wychowawcza tego przedmiotu polega na jego specyficznych treściach i charakterze. Ćwiczenia porządkowe służą wyrabianiu karności i dyscypliny. Trudne ćwiczenia na przyrządach mają na celu kształtowanie cech wolicjonalnych, takich jak odwaga, zdecydowanie. Współzawodnictwo zespołowe w grach i zabawach sportowych ma na celu wykształcenie umiejętności działania kolektywnego, zdolności podporządkowania osobistych ambicji interesowi grupy.

Kształtowanie się prawidłowych postaw i zachowań młodzieży jest procesem długotrwałym i skomplikowanym. Kształcenie sądów i przekonań moralnych, rozwijanie uczuć i kształtowanie woli w kierunku postępowania zgodnego z przekonaniami moralnymi dokonuje się w toku długich lat życia - począwszy od pierwszych nakazów czy zakazów w wychowaniu rodzinnym poprzez zdobywanie wiedzy w szkole, aż do gromadzenia własnego doświadczenia życiowego. Z młodzieżą niedostosowaną społecznie proces ten jest szczególnie trudny.

O powyższej roli zajęć sportowych w resocjalizacji młodzieży niedostosowanej społecznie świadczą wyniki przeprowadzonych badań naukowych. w środowisku podwarszawskim. Eksperyment pedagogiczny polegał na prowadzeniu systematycznych treningów sportowych, w trakcie których oddziaływano wychowawczo zarówno przez zajęcia sportowe jak i indywidualne rozmowy. Porównanie zachowania i wyników w nauce z chwilą rozpoczęcia eksperymentu i po jego zakończeniu, wykazało znaczny wpływ zajęć sportowych na lepsze wyniki w nauce i poprawę zachowania. Badania te potwierdziły, że zajęcia sportowe wpłynęły na zmianę postawy tej młodzieży, a wartości takie jak nauka i systematyczna praca nad osiągnięciem wyników sportowych stały się dla tej młodzieży rzeczą pierwszoplanową.

Należy pamiętać, że samo włączenie wychowanków niedostosowanych społecznie do zajęć sportowych nie wystarczy. Istnieje konieczność indywidualnego kontaktu. Jak długo trwa stan egocentrycznego zaabsorbowania własną osobą, obawa przed kompromitacją w gronie kolegów, niewiara we własne siły wychowawca powinien stosować technikę podtrzymywania i doradzania. Musi on uświadomić sobie przyczyny własnych porażek i sukcesów, bo intelektualizacja stanów lękowych stanowi ważny moment resocjalizacji. Zajęcia te poprzez swój charakter narzucają wychowawcom dyscyplinę sportową, która w sposób naturalny, nie budzący sprzeciwów podporządkowuje ich pewnym przepisom i regułom, kształtuje w nich poczucie systematyczności, uczy koleżeństwa i odpowiedzialności zbiorowej. W czasie treningu wychowankowie zrzucają z siebie maskę, stają się naturalni, a przez to łatwiej ich poznać, dotrzeć do najgłębszych, nieraz zakamuflowanych cech osobowości. Jest to bardzo istotne w procesie resocjalizacji, gdyż poznanie psychiki dziecka umożliwia zastosowanie odpowiednich metod i środków wychowawczych.

Systematyczne zajęcia sportowe odciągają młodzież niedostosowaną społecznie od zajęć i zachowań destruktywnych, wykraczających poza przyjęte normy społeczno-moralne. Dostarczają natomiast właściwych form spędzania wolnego czasu i wprowadzają w nowe środowisko koleżeńskie.

Wychowawcza wartość rekreacji fizycznej polega głównie na właściwościach gier sportowych oraz gier i zabaw ruchowych. Uczniowie biorąc udział we współzawodnictwie muszą panować nad swoja pobudliwością, stosować się do przepisów, wymagać ich przestrzegania od innych, wykazywać inicjatywę, zdecydowanie i samodzielność. Gry sportowe przyczyniają się do celowego i planowego działania. To z kolei wymaga podporządkowania się ściśle określonym regułom i zasadom postępowania. Współdziałanie członków zespołu wpływa na kształtowanie się pozytywnych więzi takich jak: koleżeństwo, współzawodnictwo, wspólnota interesów, dążeń, zainteresowań.

Szereg korzyści wychowawczych daje także odpowiednio zorganizowana turystyka. Młodzież często ulega skłonnościom do ucieczek i zakazanych podróży. Turystyka może nadać temu zjawisku charakter konstruktywny, ułatwić zintegrowanie grupy, zbliżyć wychowanków do wychowawcy. Uprawianie turystyki np. pieszej czy rowerowej oprócz walorów poznawczych, rekreacyjnych wiąże się także z pewnymi regułami postępowania i zasadami zachowania, które odpowiednio wdrażane i sprawdzone w praktyce mogą dać efekty społecznie pożądane.

Wśród różnorodnych form rekreacji fizycznej można wyróżnić formy szczególnie przydatne w działalności rekreacyjno- resocjalizacyjnej, do których zalicza się :gry sportowe, terenowe, sporty zimowe, turystykę i zajęcia kulturalno-oświatowe.

Prowadzenie zajęć rekreacyjnych w formie gier sportowych, zwłaszcza uproszczonych, pozwala na maksymalne rozszerzenie ich zasięgu, na uniezależnienie od sprawności fizycznej uczestników. Atmosferę zainteresowania daną grą można wykorzystać także dla podejmowania działań społecznych na rzecz budowy brakujących urządzeń na terenie szkoły. Jednak zawsze na pierwszym miejscu stawiać należy cele rekreacyjne.

Sport ma na celu nie tylkoutrzymanie zdrowia, udoskonalanie rozwoju fizycznego i sprawności
ruchowej, lecz też sprzyjać rozwojowi psychiki ćwiczących. Wychowanie fizyczne w resocjalizacji ma znaczenie w rozwoju fizycznym, psychicznym, umysłowym społecznym i estetycznym.

Uprawianie sportu jednostce niedostosowanej społecznie, dostarcza wielu pozytywnych przeżyć, związanych z dobrym samopoczuciem spowodowanym:

a/ wzmożone tempo dynamiki ustrojowej;

b/ wrażenia natury intelektualnej i estetycznej, jakie daje kontakt człowieka z przyrodą;

c/ przeżyciami emocjonalnymi wynikające ze współżycia, współdziałania i współzawodnictwa;

d/ poczuciem bezpieczeństwa i bezpośredniości zadania; e/ świadomość własnej mocy i zaradności;

f/ jasno zarysowane cele działania.

Wychowanie fizyczne w resocjalizacji jest traktowane jako program, a korzyści płynące
z niego, to przygotowanie młodego człowieka do współżycia, współdziałania i wypełniania zadań stojących przed społecznością grupową. W większości placówek zajęcia odbywają się w grupie, dlatego dla jednostki niedostosowanej społecznie jest ważna akceptacja przez grupę i przebywanie w grupie.

2. Scharakteryzuj system resocjalizacji narkomanów.

RESOCJALIZACJA NARKOMANÓW-
1. nurt psychoterapii – działania tolerancyjne, dobrowolne, lecznicze, klimat psychoterapeutyczny
2. ostry reżim przy zachowaniu zasady dobrowolności
3.Metoda Rogera: terapia zajęciowa, społeczna, psychoterapia , orientalne metody medytacji

Oddziaływania resocjalizujące nalezą do domeny odrębnej gałęzi pedagogiki zwanej resocjalizacyjną, a ich celem jest przywrócenie pacjenta do normalnego życia społecznego. Proces ten powinien się dokonywać w odpowiedniej społeczności leczniczo – wychowawczej.

Najkrócej trwającym etapem w leczeniu narkomanów jest faza odtrucia i pozbycie się przez pacjenta głodu narkotykowego. Leczenie uzależnienia narkotykowego jest zadaniem wyjątkowo trudnym. Głównymi tego powodami są:

• Niechęć większości narkomanów do leczenie;

• Przerywanie abstynencji, najczęściej pod wpływem środowiska;

• Mała skuteczność stosowania metod odwykowych.

Idealnym sukcesem kuracji odwykowej byłoby trwałe zachowywanie przez pacjenta całkowitej abstynencji na zasadzie dobrowolności. Niestety, rezultaty takie uzyskuje się bardzo rzadko. Dlatego dużym osiągnięciem leczenia jest już samo doprowadzenie do możliwie jak największego i jak najdłuższego ograniczenia zażywania narkotyków, a przed wszystkim spowodowanie rozwiązania zasadniczych problemów psychicznych. Ważną rolę w tym procesie mogą odegrać rodzice, których oddziaływania na syna czy córkę konsultowane przez specjalistę lekarza lub psychologa, niejednokrotnie mogą zdecydować o powodzeniu całej kuracji odwykowej. Warto dodać, że, aczkolwiek leczenie narkomanów w Polsce jest całkowicie dobrowolne, to jednak dobrowolności tej nie można utożsamiać z chęcią młodych pacjentów do wyleczenia się. Zgłaszający się na leczenie pacjent z reguły posiada więc tylko pozorną motywacje do podjęcia motywacji.

Młody człowiek – narkoman powinien być otoczony odpowiednią opieką resocjalizacyjną natychmiast po opuszczeniu szpitala. I tu rysuje się ważne zadania dla rodziców, nauczycieli, wychowawców, polegające na zorganizowaniu przez nich systemu odpowiednich oddziaływań wychowawczych w domu, szkole i grupach rówieśniczych.

Przyjmując opiekę nad zwolnionym ze szpitala chłopcem czy dziewczyną, powinniśmy pozostawiać w ciągłym kontakcie z poradnianym lekarzem, psychologiem i terapeutą. Od nich uzyskamy szczegółowe informacje o sposobie dalszego postępowania wobec dziecka. Najważniejsze jest skupienie uwagi na pomocy uzależnionemu w rozwiązaniu dręczonych go zmartwień, żeby nie wszedł w nowy „ciąg ćpania”.

Współdziałając w leczeniu uzależnionego młodego człowieka, należy kierować się następującymi wskazaniami:

• nie wolni dopuszczać, aby komukolwiek z otoczenia narkomana zależało bardziej na jego wyleczeniu niż jemu samemu;

• rozmawianie o narkotykach jest jedyną rozrywką narkomanów, dlatego nie mają one żadnego znaczenia leczniczego i są zwykłą stratą czasu;

• zupełna zmiana środowiska po leczeniu szpitalnym zwiększa szanse pacjenta na odcięcia się od grupy narkomanów, a przez to – od narkotyków.

Nie ma idealnych i uniwersalnych rozwiązań problemu leczenia narkomanii.

3. Wymień i scharakteryzuj zasady stosowane w resocjalizacji.

• Zasada reedukacji wskazuje, że w procesie resocjalizacji mogą być uwzględniane jedynie te reguły i dyrektywy metodyczne, których przestrzeganie umożliwia wychowankowi oduczanie się zachowań negatywnych społecznie i jednocześnie uczenia się zachowań zgodnych z przyjętym ideałem wychowania.

• Zasada wszechstronnego rozwoju dotyczy osobowości wychowanka i określa warunki wspomnianego procesu uczenia się zachowań, mianowicie ma to być uczenie się wszechstronnie rozwijające osobowościowy potencjał podopiecznego.

• Zasada wszechstronnej i perspektywicznej opieki nakazuje liczyć się z wszystkimi potrzebami wychowanka, ucząc go sposobów ich zaspokajania. Perspektywiczność opieki oznacza natomiast uwzględnianie nie tylko aktualnych, ale także przyszłych potrzeb podopiecznego.

• Zasada wymagań reguluje stosunki wychowanka z innymi ludźmi. Zgodnie z tą zasadą, w oddziaływaniach resocjalizujących powinno się brać pod uwagę potrzeby, oczekiwania i interesy nie tylko wychowanka, lecz także społeczności, do której należy podopieczny.

• Zasada respektowania informuje o tym, że wychowawca powinien liczyć się z wychowankiem nie tylko z przedmiotem, lecz także jako z podmiotem wychowania. Znaczy to, że takie postępowanie, w którym jedynym czy tylko głównym sprawcą oczekiwanych przemian osobowości podopiecznego byłby wychowawca, jest sprzeczne

Zasada akceptacji wymaga od wychowawcy przyjęcia wobec podopiecznego postawy terapeutycznej, wyrażającej się w pełnej akceptacji wychowanka jako człowieka.

ZESTAW XV

1. Jaka jest rola religii jako wartości w procesie resocjalizacji?

2. Scharakteryzuj działalność placówek resocjalizacyjnych działających na terenie zaboru pruskiego.

Zabór pruski
Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej
-do lat 12 - nie ponoszą odpowiedzialności karnej
-12 - 17 lat - wiek nieletni
-powyżej 21 lat - okres pełnej odpowiedzialności

Jeżeli młodociany nie był świadomy swojego czynu - mógł zostać osadzony w zakładzie wychowawczym. Jeżeli młodociany miał świadomość popełnianego czynu - podlegał karze więzienia do 15 lat, czyli nie więcej niż wynosi połowa kary, która stosowana była w podobnych przypadkach wobec dorosłych.
W latach 1883-1885 zbudowany został w Chojnicach Pomorski Zakład Krajowy. Na początku przeznaczony był tylko dla osób moralnie zagrożonych obu płci powyżej 18 lat.

W 1900 roku stworzono osobny oddział przeznaczony dla chłopców do 18 lat, kierowanych do zakładu z wyroków sądów powiatowych lub opiekuńczych.
W roku 1888 w Szubinie powstał Zakład Wychowawczy przeznaczony dla młodzieży katolickiej od 10 do 21 lat. Zakład był typowym ośrodkiem germanizacji. Podstawowy element wychowania stanowiła praca na roli. Nie zajmowano się organizowaniem czasu wychowankom, nie istniały kółka zainteresowań, nie prowadzono zajęć sportowych, każda oznaka braku dyscypliny karana był chłostą.

3. Na czym polega trening interpersonalny (podaj przykład)?

TRENING INTERPERSONALNY- Międzyosobniczym przedmiotem ćwiczeń są stosunki między ludzkie np.: nauka, umiejętności rozumienia ludzi, uczenia komunikowania się.

Zapraszam wszystkich, którzy chcą lepiej poznać siebie i innych, którzy chcą popracować na swoimi emocjami, nad lepszym ich wyrażaniem, którzy w bezpiecznych warunkach chcą przekonać się jak widzą i oceniają ich inni.

Podczas treningu można przejrzeć się jak w lustrze. Każdy ma szansę na sprawdzenie siebie i swoich reakcji w różnych sytuacjach w nowej grupie. Trening interpersonalny pozwala uczestnikom odkrywać informacje o swoim funkcjonowaniu w grupie, umiejętnościach porozumiewania się i mechanizmach funkcjonowania grupy. Trening pozwala także doświadczyć "na sobie" specyfiki procesu grupowego.

Charakter i sposób prowadzenia treningu sprzyja ekspresji emocji, otwieraniu się. Opiera się na atmosferze zaufania i akceptacji, dzięki czemu uczestnikom łatwiej jest przełamywać opory wobec innych ludzi i doświadczać nowych jakości w relacji z innymi.

Cele treningu interpersonalnego mają charakter tylko i wyłącznie edukacyjny a nie terapeutyczny. Trening interpersonalny przeznaczony jest tylko i wyłącznie dla ludzi zdrowych, nie może zastąpić terapii.

Głównymi celami treningu interpersonalnego jest rozwój umiejętności budowania pozytywnych relacji z ludźmi. Są to: umiejętność wyrażania siebie, swoich myśli, spostrzeżeń, uczuć i potrzeb; umiejętność uważnego słuchania; umiejętności radzenia sobie w sytuacji konfliktu, konfrontacji; rozumienie własnych zachowań i innych.

Dzięki treningowi interpersonalnemu masz szansę na:

• bardziej świadome wchodzenie w relacje z innymi ludźmi,

• bliższy kontakt ze sobą i z innymi,

• zwiększenie zaufania do grupy,

• poznanie różnych sposobów radzenia sobie w sytuacjach interpersonalnych,

• „poeksperymentowanie” z różnymi rodzajami komunikatów i zachowań,

• rozwinięcie swoich zasobów inteligencji emocjonalnej.

ZESTAW XVI

1. Wymień i omów sześć współczesnych systemów resocjalizacyjnych?

1. System dyscyplinarno- izolacyjny

System ten polega na całkowitym podporządkowaniu objętych nim jednostek rygorowi narzuconemu przez dyscyplinę oraz odizolowanie ich od wpływu czynników spoza środowiska zakładu poprawczego czy zakładu karnego dla młodocianych.

Cały wysiłek wychowawców ogranicza się w zasadzie do pilnowania, aby zachowanie wychowanka osadzonego w tym zakładzie było zgodne z regulaminem, którego przestrzeganie miało dać gwarancję zmiany jego dotychczasowego zachowania na lepsze. W tym systemie chodzi o to, aby nauczyć wychowanka cenić wolność i aby go nauczyć odpowiednio z tej wolności korzystać.

Jednak przystosowanie do społeczeństwa młodzieży nieprzystosowanej społecznie dokonywane w izolacji nie ma większych wartości wychowawczych. Izolowanie wychowanka od życia w normalnym społeczeństwie powoduje:

- nadmierne ograniczenie swobody jego poczynań i zubożenie jego środowiska społeczno-kulturalnego,

- różnorakie frustracje dezintegrujące psychikę wychowanka i hamujące jego rozwój,

- niepożądane reakcje, np. agresja, niezaspokojenie wielu potrzeb, które wywołują napięcie,

- różne formy zboczeń seksualnych.

Celem tego systemu jest przede wszystkim kontrolowanie i utrzymywanie porządku, nic więc dziwnego, że wychowawca głównie z tego punktu widzenia ocenia i interpretuje postępowanie wychowanka. W zakładzie resocjalizującym, który stosuje ten system dominują nakazy, zakazy, żądania itp., opierające się na środkach surowej represji.

Oddziaływanie personelu zakładowego w tym systemie polega na łamaniu woli wychowanka środkami przymusu i podporządkowaniu jej nakazom i zakazom obowiązującego wszystkich ostrego regulaminu, co ma spowodować wyeliminowanie istniejących dotychczas antagonistyczno – destruktywnych wychowanka oraz utrwalić zachowanie zgodne z interesami społecznymi. Jednak z chwilą, gdy to oddziaływanie ustaje, wychowanek powraca do swojego antagonistyczno-destruktywnego zachowania.

W systemie dyscyplinarno- izolacyjnym na pierwszy plan wysuwa się kontrola zewnętrzna, a najłatwiejszym i najskuteczniejszym środkiem wychowawczym jest kara. System oddziaływań oparty na karze zewnętrznej wyzwala upór i zacięcie, potęguje napięcie, wzmaga agresywność.

W centrum sytuacji wychowawczej znajduje się wychowawca i on głównie, a nie zespół wspierany dążeniami wychowanków, ma egzekwować przestrzeganie dyscypliny. Działalność wychowawcy w stosunku do podległej mu grupy wychowanków ma charakter zadecydowanie autokratyczny, a kierowanie grupą opiera się na władzy opartej w jednym ręku.

2. System progresywny

Zwany inaczej systemem poziomów lub sekcji, w których na plan pierwszy wysuwa się dyscyplina oparta na swoistych nagrodach zewnętrznych.

W zakładach prowadzonych systemem progresywnym wychowankowie, przechodząc z sekcji do sekcji, dochodzą w końcu do stopnia najwyższego, półwolnościowego, który stanowi ukoronowanie ich poprawy. Jeśli zachowują się źle, są cofani do zbiorowości skupiających osoby, którym przysługują mniejsze przywileje.

Istnieje tu niebezpieczeństwo oceny wychowanka tylko na podstawie zewnętrznego przystosowania się , bez uwzględnienia wzrostu jego poziomu moralnego i dojrzałości społecznej.

W tym systemie rola wychowawcy bardzo często ogranicza się do zewnętrznej obserwacji wychowanka, a nie do nawiązania bliższego kontaktu z nim, poznania i uwzględnienia jego potrzeb psychicznych, życia uczuciowego, zainteresowań itp.

Powstaje także niebezpieczeństwo rozwijania się hipokryzji i dwulicowości wychowanków, którzy wiedzą o tym, że nieraz wystarczy zademonstrować pozorne podporządkowania się nakazom regulaminu, aby zasłużyć na otrzymanie dobrej oceny.

Pod tym względem nie ma w zasadzie merytorycznej różnicy między systemem dyscyplinarno-izolacyjnym a systemem progresywnym, w którym również wychowawca stanowi decydujący czynnik dyscypliny.

3. System socjopedagogiczny

Podstawowy ogniwem tego systemu jest centralna pozycja dorosłego szefa grupy. Centralna pozycja wychowawcy obejmuje także strukturę nieformalną i opiera się na zależności wewnętrznej. Jest przy tym głównie zależnością ze względu na zbiorowość społeczną. Jednym z pionierów tego systemu był William R. George.

Pomimo, że w tym systemie główny akcent wychowawczy kładzie się na samorządność kolektywu, to jednak duch i atmosfera życia grupy zależą w dużej mierze od inspiracji ideowo-twórczej dorosłego wychowawcy.

Drugim podstawowym i niesłychanie ważnym elementem wychowawczy systemu socjopedagogicznego jest praca. Wychodzi się tu bowiem z założenia, że gotowość i zamiłowanie do pracy stanowią istotny probierz osiągnięcia efektów resocjalizacji nieletniego.

System ten cechuje znaczne wzbogacenie zarówno kulturotechnicznych, jak i antropotechnicznych środków wychowania resocjalizującego. Dominuje traktowanie wychowanka jako członka grupy.

4. System indywidualny

Centralnym punktem zainteresowań staje się traktowany indywidualnie wychowanek i jego osobowość. Podstawą oddziaływań jest tu dokładne poznanie wychowanka oraz etiologii zaburzeń w jego zachowaniu. Kładzie się przy tym nacisk na role psychoterapii w procesie resocjalizacji.

System indywidualny eksponuje środki psychotechniczne. Równocześnie opiera się przede wszystkim na zależności wewnętrznej, łączącej wychowanka z innymi członkami zbiorowości zakładu.

Podstawową zasadą wychowawcza tego systemu jest więc bliski i dodatni emocjonalnie kontakt wychowawcy z wychowankiem, stanowiący warunek resocjalizującej antropotechniki.

Ważną zasadą jest także uwzględnianie wpływu grupy traktowanej jako środowisko ułatwiające nawiązywanie kontaktów i pozwalające na spontaniczne manifestowanie tego, co w wychowanku indywidualne i charakterystyczne dla stanu jego osobowości.

5. System homogeniczny

Praca wychowawcza opiera się na swoiście organizowanych i traktowanych grupach wychowawczych. Młodzież przyjętą do tego typu zakładu kieruje się, na podstawie rozpoznania diagnostycznego, do tzw. homogenicznych grup wychowawczych, tj. grup skupiających wychowanków o zbliżonym stopniu wykolejenia i podobnym stanie osobowości.

W zakładach z młodzieżą resocjalizowaną nie można ignorować wpływu całej zbiorowości zakładowej i opieranie się na grupach homogenicznych stwarza niebezpieczeństwo dezintegracji tej zbiorowości. Dlatego proponuje się rozwiązania homogeniczne w skali całego zakładu.

Musimy wziąć pod uwagę indywidualność osobniczą wychowanka. Zasada indywidualizacji w pracy wychowawczej każe nam dobierać takie procedury wychowawcze, aby potrafiły oddziaływać na daną indywidualność jak najbardziej adekwatnie, a w konsekwencji i skutecznie.

6. System eklektyczny(komplementarny)

System resocjalizacji, który zakłada, iż żaden z systemów nie jest doskonały, ale w każdym można znaleźć coś właściwego do zastosowania w odniesieniu do danego wychowanka lub grupy wychowanków.

W systemie tym na pierwszym miejscu stawia się więc wszechstronne badanie, dające podstawy do opracowania diagnozy psychologicznej, a następnie prognozy wychowawczej, która wskazuje najskuteczniejsze sposoby postępowania z wychowankiem.

Dużą wagę przywiązuje się do indywidualnej i grupowej psychoterapii oraz do indywidualnego i grupowego doradzania wychowawczego.

Zmierza się także do tego, aby tworzyć wiele różnych grup rekreacyjnych, tak aby każdy wychowanek mógł brać udział w tych zajęciach zbiorowych, które interesują go najbardziej.

2. Jakie rodzaje dewiacji seksualnych występują w placówkach penitencjarnych?

Gwałt

Akt zgwałcenia w ultra męskim świecie więzienia jest największym upokorzeniem jakie może się stać udziałem mężczyzny, zmuszeniem go do przyjęcia roli kobiety. Nie jest to akt seksualny i nie jest on uważany za gwałt w takim sensie, w jakim termin ten rozumiany jest przez społeczeństwo. Część więźniów nie nazywają tego gwałtem czyny gwałtem, ale ,,ODWRÓCENIEM”. Termin ten ma ukazać naturalny charakter tego zabiegu będącego w rzeczywistości aktem podboju i pozbawienia męskości, odebraniu męskiej ofierze statusu mężczyzny.

Osoby gwałcące należą do grypserów, silnych mających wysoką pozycję w więzieniu. Im nic nie grozi, to oni wyznaczają i wykonują kary. Tych, którzy są ofiarami, to osoby słabe fizycznie i psychicznie, bierny, z tendencją do podporządkowania się – cwel.

Masochizm - dewiacja seksualna, w której istotną cechą jest czerpanie rozkoszy seksualnej w związku z niezwykle silną uległością i podporządkowaniem się drugiej osobie

Frotteuryzm- rodzaj parafilii seksualnej: stan, w którym jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest ocieranie się o ciało obcej osoby w zatłoczonych miejscach publicznych.

3. Scharakteryzuj emocje jako element wchodzący w skład procesu twórczego.

•wiążą się z poznawaniem- emocje poznawcze: pozytywne( ciekawość, fascynacje, pasje), negatywne (znudzenie, niechęć, obojętność).
•najlepsze efekty twórcze jednostka osiąga w czasie wysokiego lub niskiego pobudzenia emocjonalnego człowieka.
• wśród emocji pozytywnych są emocje : filo- kreatywne- mają wpływ na powstanie nowych pomysłów( zaciekawienie, radość), mogą być następstwem sympatii do kogoś.
•twórcza resocjalizacja poprzez swoje metody daje możliwość i szanse odpowiednich modyfikacji i ukierunkowania emocji wychowanków
•jej zadaniem jest rozbudzanie emocji filo- kreatywnych

ZESTAW XVII

1. Co to są i jakie znasz środki stosowane w resocjalizacji?

2. Omów genezę powstania oraz na czym polegał system celkowy.

Wielkim propagatorem tego systemu był Anglik J. Howard, który zwracał uwagę na to, iż ówczesne więzienia pełniły w znacznym stopniu funkcję demoralizacyjną. W związku z tym Howard nawoływał do zaprzestania dotychczasowych sposobów traktowania więźniów i postulował wykonywanie kary pozbawienia wolności według systemu celkowego. Najważniejsze tezy zawarte w głoszonej przez niego ideologii to:
- nie powinno stosować się kar, które odbierają skazanemu nadzieję powrotu do życia w społeczeństwie;
- powinno się w więzieniach prowadzić kształcenie umysłowe i wychowanie religijne;
- powinno się w więzieniach wykonywać pracę społeczno użyteczną,
- powinno się w więzieniach stosować odosobnienie skazanych;
- powinno się zwalniać przed terminem więźniów
pracowitych i wykazujących poprawę
Ważnym faktem w procesie kształtowania się systemu celkowego było ukazanie się w USA dokumentu o nazwie Kwakrowska "Karta Penna", który jak na owe czasy (1682 r.) był bardzo postępowy.
W tym miejscu należy stwierdzić, iż kwakrzy, podobnie jak np. menonici, którzy pojawili się wczesniej, należą do tych protestanckich grup wyznaniowych, które przy interpretacji Biblii większą moc sprawczą przypisują ideologii zawartej w Nowym Testamencie i stanowią nieliczne tzw. Kościoły Pokoju w Chrześcijaństwie, gdyż zawsze propagowały absolutny pacyfizm. Głoszenie zasady bezwzględnej dezaprobaty dla służby wojskowej było zawsze, w szczególności w Europie, prawnie piętnowane przez instytucje państwowe i kościelne. Stąd Kwakrzy (wyznawcy byli pochodzenia niemieckiego - prekursorzy tej sekty pochodzą z okolic Krefeld w Niemczech i angielskiego - np. założycielem grupy był Anglik G. Fox a wielkim jej entuzjastą Penn) oraz menonici (wyznawcy poglądów Menno Simonsa, który na początku reformacji był wielkim zwolennikiem Marcina Lutra, wywodzą się z Holandii, Niemiec i Szwajcarii, czasami z Francji, gdzie łączyli się z hugenotami, czyli wyznawcami kalwinizmu we Francji) byli prześladowani w Europie przez zinstytucjonalizowane Kościoły i wielu z nich osiadło w USA w stanie Pensylwania (głównie kwakrzy i menonici), Rosji (tylko menonici), a także w Polsce (tylko menonici). Należy w tym miejscu podkreślić fakt, iż menonici zachowali swoją dużą odrębność. Menonici wyznają tylko dwa sakramenty (chrzest dorosłych i Eucharystię) oraz mówią językiem Platt Deutsch, czyli językiem dolnoniemieckim tj. najczystszą odmianą niemieckiego. Współcześnie prowadzą aktywną działalność misyjną np. jako nauczyciele, pastorowie, tłumacze w Paragwaju, czy też na Ukrainie. W Polsce z tradycji menonickiej czerpią Kościół Chrześcijan Baptystów i Kościół Metodystyczny. Kwakrzy zas nie wyznają żadnych sakramentów, i tym względzie, są chyba najbardziej postępową grupą protestancką.
Tak więc w kwakrowskim dokumencie Penna utrzymano karę śmierci, ale tylko za zabójstwo oraz dopuszczono możliwość, co było czymś zupełnie nowatorskim, zamiany kar cielesnych i więzienia na ciężką pracę. Penn, okazywał w swoim dokumencie łaskę wszędzie tam, gdzie było to, jak twierdzi E. J. Dukaczewski (1990) tylko możliwe oraz dawał szansę rehabilitacji przestępcom. Postulował również zamianę więzień na domy pracy i prowadzenie nauki zawodu w celu powstrzymywania ludzi od wkraczania na drogę przestępczą. Ponadto Penn w swoim dokumencie zawarł następujące postulaty:
- umożliwienie wszystkim więźniom wykupienia za kaucją;
- umożliwienie starania się o odszkodowanie bezprawnie (pomyłkowo) uwięzionym;
- wolne od opłat za wyżywienie i noclegi więzienia;
- umożliwienie oddania dóbr i ziemi przestępców pokrzywdzonym i zapewnienie w ten sposób odszkodowania za poniesione straty;
- polecenie miastom, by zapewniły domy (więzienia) zamiast karania dybami, pręgierzem itp.
Po śmierci Penna reformą więziennictwa zajęli się: Benjamin Franklin i Benjamin Rush (działacz społeczny i psychiatra - jego podobizna widnieje na okładce kolejnych podręczników DSM, wydawanych przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne). W efekcie w USA wyłoniły, pod wpływem ograniczania kary śmierci i religijnej doktryny kwakrów, dwa systemy penitencjarne:
a) pensylwański;
b) auburnski
Doktryna kwakrów miała głównie na celu wprowadzenie osamotnienia celkowego, gdyż chroniło ono zarówno przed ujemnym wpływem bardziej moralnie zepsutych więźniów jak i umożliwiało dokonywanie refleksji nad winą, co miało powodować skruchę i odrodzenie moralne (E. J. Dukaczewski, 1990). System pensylwański w odróżnieniu od auburnskiego opierał się na bezwzględnej izolacji społecznej więźnia (np. w więzieniu w Filadelfii stanowiącym przykład systemu pensylwańskiego nie było Kaplicy, pokoju do nauki, wydzielonych miejsc pracy, stołówki. Więźniowie wykonywali pracę oraz jedli w swoich celach, pozbawiono ich kontaktów z przyjaciółmi, krewnymi i pozostałymi skazanymi.). W systemie auburnskim natomiast więźniowie mogli korzystać z posług religijnych oraz uczyć się czytać, pisać i wykonywać operacje matematyczne (por. E. J. Dukaczewski, 1990).
Współcześnie odosobnienie znajduje zastosowanie w skrajnych sytuacjach (jako surowa kara dyscyplinarna, gdy zwykłe metody oddziaływania nie wystarczają (S. Śliwowski za: E. J. Dukaczewski, 1990).

System celkowy GENEZA
-rozdzielanie więźniów na noc - początek więzienia celkowego
-Gdańsk 1629 rok - pierwszy zakład poprawczy w Polsce
-wiele tego typu domów zakładanych było również we Włoszech, co było wynikiem inicjatywy kościoła - początek XVII wieku to nowe prądy w dziedzinie poprawy więźniów; papież Klemens XI założył przytułek św. Michała dla 200 młodzieńców i 500 starców, resocjalizacja odbywała się przez modlitwę, nocą osadzeni byli rozdzielani, w dzień pracowali razem, lecz nie mogli w ogóle rozmawiać
-w 1735 roku papież Klemens XII otworzył więzienie dla kobiet
-system celkowy, 1775 rok - zakład w Gandawie
-John Howard - zwiedził wszystkie więzienia w Europie, na podstawie czego napisał pracę pt. "Stan więziennictwa" - protest przeciwko demoralizacji więzień oraz złemu traktowaniu więźniów
-pogląd pozytywistyczny - należy brać pod uwagę także okoliczności przestępstwa
-Bentham - stworzył panoptikom, więzienie w kształcenie okręgu, co zapewniało obserwację wszystkich więźniów przez jednego człowieka, który siedział w środku tego okręgu
-w latach 1800 - 1820 przestępczość w Stanach Zjednoczonych poważnie wzrosła, co spowodowało narodzenie się silnej opozycji wobec systemu celkowego, która szła w dwóch kierunkach: jeden dążył do najbardziej rygorystycznego osamotnienia przy równoczesnym odsunięciu od pracy, drugi mówił o utrzymaniu odosobnieniu w nocy, natomiast zlikwidowaniu go za dnia i tak powstał drugi system penitencjarny zwany auburnskim; w więzieniach tego typu osadzeni spali w pojedynczych celach, a w ciągu dnia pracowali we wspólnych salach, jednak panował nakaz milczenia
-drugi system, jaki się wykształcił w Stanach to system pensylwański, opierający się na całkowitym odosobnieniu więźniów.

Pierwszym systemem penitencjarnym, który ukształtował się w procesie rozwoju

więziennictwa, jest system celkowy.

Jest on znany w dwóch odmianach: pensylwańskiej (filadelfijskiej) oraz

auburnskiej. Podstawową cechą wykonywania kary w systemie celkowym odmiany

pensylwańskiej była : całkowita całodobowa izolacja więźnia w pojedynczej celi.

Odosobnienie więźniów miało wywoływać w nich refleksje nad swoim dotychczasowym

życiem, a w konsekwencji prowadzić do ich poprawy.

Wprowadzono obowiązek lektury Biblii, jako środka pozwalającego więźniom moralnie

się odrodzić i mającego skłonić ich do życia zgodnego z prawem. Zakładano, że

izolowanie więźniów od siebie skutecznie zapobiegnie ich wzajemnej demoralizacji.

Pierwszym więzieniem, w którym wykonywano karę według założeń systemu

celkowego odmiany pensylwańskiej było więzienie w Filadelfii (1790). Organizacja odbywania kary oparta na odosobnieniu oraz przymusowej bezczynności więźniów nie sprzyjały ich poprawie i nie przynosiła spodziewanych efektów. Skutkami stosowania osamotnienia więźniów były między innymi zaburzenia psychiczne, niszczenie woli i aktywności. Z tego też względu z czasem zaczęto łagodzić warunki wykonania kary w odmianie pensylwańskiej, poprzez wprowadzenie takich zmian jak: możliwość pracy w celi, korzystanie z więziennej biblioteki, czy kontakty z krewnymi i przedstawicielami instytucji charytatywnych. W latach dwudziestych XIX wieku zaczął się kształtować system celkowy odmiany auburnskiej (Auburn, Stany Zjednoczone). Charakteryzował się on odosobnieniem więźniów w pojedynczych celach w porze nocnej oraz wspólną pracą w porze dziennej z obowiązkiem zachowania milczenia.

System celkowy był pierwszym systemem wykonywania kary pozbawienia wolności, którego deklaratywnym celem była poprawa więźnia. Na uwagę zasługuje również to, iż w więzieniach celkowych dbano o należyte warunki socjalno-bytowe.

3. Scharakteryzuj myślenie jako element wchodzący w skład procesu twórczego.

• myślenie- proces poszukiwania rozwiązań jakiegoś problemu
•jednym z wymiarów twórczego myślenia jest aktywne podejście do problemu, polegające na jego ponownym zdefiniowaniu
•cechy myślenia: * używanie analogii * używanie metafor * przezwyciężanie stereotypów
• wyciąganie stereotypów myślenia niezbędne jest do podjęcia próby optymalnego rozwiązania problemu
•myślenie metaforyczne- interaktywne połączenie kilku znaczeń w celu zdobycia nowej lub poszerzenia istniejącej wiedzy, zrozumienia istniejącej wiedzy

ZESTAW XVIII

1. Na czym polegała działalność wiosek rodzinnych?

System rodzinny ( szwajcarski)
polegał na tworzeniu zakładów wzorem zbliżonych do rodziny. Pierwsza placówka stworzona przez FALLENBERGA, ucznia Pastalozziego. Głównym celem przy zakładaniu placówki była próba zniwelowania biedy. Skupiał dzieci z biednych rodzin, uczył rzemiosła, by mieli wykształcenie. Praca jako podstawowy środek wychowawczy. Zasadnicze założenie- przygotowanie do życia. Wychowawca przebywał z wychowankiem dzień i noc. Dzielił z nim: pracę, zabawę i pożywienie. W końcowej fazie tej placówki wprowadzono system monitoru, oddawanie w opiekę młodszego wychowanka starszemu, cieszącego się nieposzlakowaną opinią. System też nazywano „ Bratem opiekunem” . starszy miał nauczyć młodszego- poprawnego zachowania, właściwego stosunku do ludzi, sprawował opiekę nad wydawaniem pieniędzy przez młodszego.

Metray
wychowanków podzielono na dwie grupy: rodziny. Każda grupa pod opieką ojca rodziny. Zadanie ojca przebywanie z rodziną i traktowanie ich… Ojcowie mieli od pomocy starszych braci. Główne zajęcie wychowanków to praca na roli. Uczono ich krawiectwa, stolarstwa, kowalstwa i mechaniki. W zakładzie obowiązywał specjalny system środków wychowawczych. Za dobre sprawowanie- nagrody,np. naszywki, za złe- kary, np. zerwanie naszywki. Główna nagroda: udział w ćwiczeniach pożarniczych, przeszkolenie do podjęcia pracy w marynarce, kara- można było bić. Istniało stowarzyszenie ojcowskie, które opiekowało się chłopcami, którzy wyszli na wolność. Druga szkoła- szkoła ojców i szkolenie na wychowawców kolonii. W Polsce istniał taki zakład w Studzieńców.

2. Scharakteryzuj system resocjalizacji zabójców.

3. Na czym polega wychowanie moralne w procesie resocjalizacji?

Wychowanie moralne ogólnie … -oznacza kształtowanie u człowieka postaw umożliwiających mu prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie, zgodnych z obowiązującymi zasadami postępowania. Kształtowanie to odbywa się w ściśle zaplanowany sposób, zmierza do prawidłowego rozwoju psychicznego i osobistego człowieka i ma przynosić korzyści zarówno jemu, jak i całemu społeczeństwu. Wychowanie moralne zmierza do wykształcenia w człowieku postawy moralnej ( zachowań takich jak: altruizm, egoizm, cynizm, bezinteresowność, hedonizm, lojalność, perfekcjonizm, tolerancja czy życzliwość) opartej na uporządkowanej sferze intelektualnej i uczuciowej oraz na dojrzałym podejściu do norm moralnych przyjętych przez społeczność, w której przyszło mu funkcjonować. Wychowanie moralne pozostaje w ścisłym związku z różnymi naukami pedagogicznymi, odbywa się stopniowo i prowadzi poprzez różne stadia kształtowania moralności człowieka. Opierając się na podziałach dokonanych przez Heliodora Muszyńskiego i Sergiusza Hessena, prześledźmy teraz kolejne poziomy rozwoju moralnego człowieka.

Na strukturę moralności składa się:

• Norm moralne które wskazują powinności jednych osób wobec innych,całych grup lub świata natury. Normy moralne są ważnym składnikiem systemów kontroli społecznej. Ich treścią są wartości

• Oceny moralne mogą dotyczyć konkretnych czynów ludzi bądź całokształtu ich zachowania w środowisku.Ocenie podlegają motywy i skutki działań.

• Wzory moralne –wzory osobowe ,postępowania, które uważane są w danej grupie za pozytywne moralne.

• Sankcje moralne reakcja grupy społecznej na przekroczenie określonych norm.Grupa ustala margines swobody zachowań swych członków, wykroczenie jest karane.

Wg. J. Podgóreckiego postawa moralna - jest to ukształtowana w wyniku oddziaływań wychowawczych, względnie stała organizacja wiedzy , uczuć, motywów powodujących ustosunkowanie się jednostki do zjawisk moralnych tej rzeczywistości ,w której człowiek żyje ,a wyrażających się w działaniu.

Główny cel wychowania moralnego:

• W wychowaniu moralnym zabiega się o zapoznanie dzieci i młodzieży z sądami i ocenami moralnego postępowania ludzi oraz normami określającymi ludzkie powinności, czyli sądami, ocenami i normami moralnymi ,jak i wartościami moralnymi. Przy czym wartości te są zarazem istotnym odniesieniem do wyrażania swych sądów i ocen moralnych, a także akceptowania określonych norm moralnych.

• Wychowanie moralne ma na celu w szczególności rozwój moralny dzieci i młodzieży, w tym zwłaszcza przekazywanie im wiedzy o problemach moralnych i rozwijanie umiejętności rozpoznawania tego, co złe ,niegodziwe czy wręcz nikczemne z moralnego punktu widzenia. Uczy wrażliwości moralnej i gotowości do postępowania moralnego.

ZESTAW XIX

1. Scharakteryzuj działalność placówek resocjalizacyjnych działających na terenie zaboru austriackiego.

Zabór austriacki
W Austrii powstawały komisje wychowania i ochrony dzieci, które mogły wobec zagrożonych moralnie dzieci stosować różne środki wychowawczo-poprawcze i zapobiegawcze.
Ustawa z roku 1885
-do lat 14 - dzieci nie podlegały karze
-14 - 18 lat - możliwe było umieszczenie dziecka w zakładzie wychowawczym bądź poprawczym. W placówkach tych podopieczni mogli przebywać do ukończenia 21 lat.
W Galicji ochrona nieletnich przestępców była bardzo słaba. Rząd przeniósł obowiązek utrzymywania domów poprawczych na Galicyjski Wydział Krajowy usytuowany we Lwowie, który nie posiadał wystarczających na ten cel funduszy .
Pierwszy zakład zbudowany został w roku 1914 w Przedzelnicy. Do typu zakładów wychowawczo - poprawczych zaliczał się również Śląski Krajowy Zakład w Cieszynie uruchomiony w 1912 roku. Placówka przeznaczony była dla chłopców od lat 14 roku, którzy byli kierowani tam na mocy wyroków sądowych lub na skutek złego prowadzenia bądź sieroctwa. Zwykle wychowanek przyjmowany był za okres trzech lat, bądź do ukończenia 18 lat w przypadku braku poprawy w zachowaniu. Do podstawowych środków wychowawczych należała: praca, nauka oraz godziwe rozrywki. W przypadku złego zachowania, stosowano kary, lżejsze jak zakaz wyjścia poza teren zakładu bądź cięższe, do których należała chłosta. Nagrodami za dobre zachowania były przepustki na wyjście do miasta, bilety do kina, zezwolenia na spotkanie z rodziną bądź wyróżnienie w formie srebrnego paska naszywanego na kołnierzyk.

2. Na czym polega dwubiegunowość procesu wychowania resocjalizacyjnego?

3. Scharakteryzuj rysunek w psychoterapii (podaj przykład).

Rysunek w psychoterapii.

Badania osobowości są przedmiotem pracy klinicysty. Klinicysta to osoba którą proszą o pomoc lekarze, nauczyciele psycholodzy, osoba która ocenia osobowość innych ludzi po to aby upewnić diagnozę i zastosować najwłaściwsze postępowanie terapeutyczne.

Zostały opracowane szczegółowe techniki pomagające badającemu w następujących dziedzinach:

- ocenie sprawności intelektualnej

• wykrywaniu nieprawidłowości funkcjonowania mózgu

• mierzenia postępów w nauce (1978 )

• stwierdzenia stopnia zaburzeń emocjonalnych

• określaniu osobowości

Nieocenioną pomocą są w procesie dostarczania materiału do formułowania hipotez jest rysunek, pozwala on klinicyście wysnuć odpowiednie wnioski. Składają się na nie obserwacja badanego, analiza rysunku oraz interpretacja jego autora a właściwie reakcje podczas udzielania wypowiedzi.

W przypadku badania zaburzeń określanych jako szkole pierwszą osobą, która może zauważyć ich istnienie jest nauczyciel plastyki i nauczania początkowego.

Rysunek stosuje się do zdiagnozowania dojrzałości intelektualnej od roku 1926 szczególnie u dzieci, wtedy w ocenie postępuje się zgodnie z tym co jest charakterystyczne dla danego etapu rozwojowego. W oparciu o pierwsze testy postaci Dole׳a Harris opracował trzy podstawowe stadia rozwoju dziecka, później powstały opracowania opisów cech prac plastycznych dla następnych etapów rozwoju dzieci. Określa się je nazwami charakterystycznymi dla działalności naturalnej w danym wieku.

I okres - bazgroty występuje między 2 –4 rokiem życia i przebiega od rysowania przypadkowych zygzaków do lekko kontrolowanych kresek.

II – stadium przedschematyczne od 4 –7 roku życia dziecko chętnie opowiada o najbliższym otoczeniu i próbuje je przedstawić na dużym papierze

III – stadium schematu od 7 – 9 roku w czasie tym dziecko swobodnie wypowiada się plastycznie, jego działanie jest już twórczością wypracowuje własne symbole i schemat

IV - okres to stadium wczesnego realizmu przypada na wiek między 10 – 12 rokiem życia, wtedy wzrastająca świadomość i wiedza o otoczeniu wyraża się w skupieniu na proporcjach, głębi, szczegółach ale i krytyce własnego świata.

V - stadium to rozumowanie , dbałość w pracach plastycznych o drobne szczegóły ale i chętnie stosowana karykatura u wielu młodych ludzi stadium to kończy rozwój artystyczny u innych rozwija się dalej w postaci świadomego dążenia do rozwoju uzdolnień, przejawia się naśladowaniem stylów i ogólną aktywnością artystyczną to stadium świadomości artystycznej.

Rysunek zrobił szybką karierę jako dodatkowa pomoc we właściwym diagnozowaniu i jako czynnik wzbogacający komunikację w trakcie terapii. Rysowanie nie wymaga wiele czasu, nie wzbudza w pacjencie lęku i dostarcza obszernego materiału do interpretacji, a przy tym stanowi cenną pomoc w trakcie samej psychoterapii. Rysunki są formą ujawniania lęków, pragnień i fantazji. Pomagają zapanować nad frustracjami i impulsami pojawiającymi się podczas procesu rozwijania umiejętności komunikacyjnych. Kopiowanie konkretnych wzorów pozwala na oszacowanie dojrzałości psychicznej lub ewentualnego upośledzenia pacjenta. Natomiast rysowanie na konkretne, podane przez terapeutę tematy pomaga naświetlić strefy konfliktów emocjonalnych i przyspiesza osiągnięcie celów terapeutycznych.
Rysunek nie tylko poprawia komunikację i ekspresję, lecz również dostarcza przyjemności i wzmacnia poczucie kontroli i spełnienia. Rysowanie wyzwala spontaniczność u małych dzieci, a zahamowanym dorosłym pomaga pokonać przeszkody w rozwoju osobistym

ZESTAW XX

1. Kiedy powstała i na czym polegała działalność Komisji do Badań Kryminalno-Biologicznych w Polsce?

1 stycznia 1934 roku rozpoczęła działalność Komisja do Badan Kryminalno-Biologicznych, której zadaniem było opracowywanie metod umożliwiających poznanie osobowości przestępców. Opracowano kwestionariusz badań, w którym jednym z najważniejszych punktów było „obarczenie dziedziczone” czyli występujące w rodzinie – gruźlica, kiła, padaczka, choroby psychiczne, alkoholizm, nałogi, zboczenia, dziwactwa, samobójstwa, włóczęgostwo, żebractwo,  prostytucji, przestępczość.  Inne pytania dotyczyły związku między stanem cielesnym (typ budowy, jej nieprawidłowości, stan zdrowia ogólny i poszczególnych narządów wewnętrznych) a właściwościami psychicznymi badanego. Wprowadzenie tego kwestionariusza wywarło. Duzy wpływ na działalność zakładów dla nieletnich, szczególnie zaś poprawczych. Wiele wysiłku i energii musieli wkładać pracownicy w obserwację.

2. Co jest efektem procesu twórczej resocjalizacji?

Efekty twórczej resocjalizacji:

- Resocjalizacja przez twórczość umożliwia zmianę wizerunku własnego więźnia, osoba zmienia o sobie zdanie, zwiększa się jej samoocena

- rozbudzanie zainteresowań, rozwój potencjału, nabywanie nowych umiejętności i kompetencji

- kształtowanie tożsamości

- lepsze samopoczucie z faktu, że są w stanie coś wykonać,  poczucie przydatności

- czują chęć do życia, że coś robią dla kogoś i dla siebie, czuje się dowartościowany

- terapia rozładowuje napięcie, wychowanek jest zrelaksowany, wyluzowany, spokojny i zadowolony

- ludzie po wyjściu z więzienia, z placówki kontynuują rozpoczętą tam działalność artystyczną i zmieniają styl życia

3. Wystąpienie jakich zachowań według IDC-10 powoduje zaburzenia w zachowaniu?

Zaburzenia zachowania (ICD-10)
Badawcze kryteria diagnostyczne.
G1 Powtarzający się i utrwalony wzorzec zachowania, cechujący się gwałceniem albo podstawowych praw innych ludzi, albo poważniejszych norm i reguł społecznych właściwych dla wieku, trwający co najmniej 6 m-cy, w czasie których występują niektóre z następujących przejawów:
Uwaga: Do spełnienia kryterium wystarczy choćby jednorazowe wystąpienie objawów wymienionych w pkt 11, 13, 15, 16, 20, 21, 23.

1. wybuchy złości nadzwyczaj częste lub ciężkie w stosunku do poziomu rozwojowego,

2. częste kłótnie z dorosłymi,

3. częste aktywne odrzucanie wymagań dorosłych lub niespełnienie reguł,

4. częste jakby rozmyślne robienie rzeczy, które budzą gniew u innych ludzi,

5. częste oskarżenia innych za swoje własne pomyłki lub niewłaściwe zachowania,

6. częsta "drażliwość" i łatwość wprowadzania w złość przez innych,

7. częste wpadanie w gniew lub w rozżalenie,

8. częsta złośliwość i mściwość,

9. częste kłamstwa lub zrywanie obietnic w celu uzyskania dóbr lub przywilejów, lub dla uniknięcia obowiązków,

10. częste inicjowanie starć fizycznych (nie obejmuje to starć z rodzeństwem),

11. używanie broni, która może powodować poważne uszkodzenia ciała(np. kij, cegła, kamienie, rozbita butelka, broń palna itp.),

12. pozostawanie poza domem po zapadnięciu zmroku, mimo zakazu rodziców (rozpoczynające się przed 13 rokiem życia),

13. przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec innych osób,

14. przejawianie fizycznego okrucieństwa wobec zwierząt,

15. rozmyślne niszczenie własności innych osób,

16. rozmyślne podkładanie ognia ze stwarzaniem ryzyka lub z zamiarem spowodowania poważnych zniszczeń,

17. kradzieże przedmiotów o niebanalnej wartości bez konfrontacji z ofiarą, zarówno w domu, jak i poza nim (np. kradzieże w sklepach, włamania, fałszerstwa),

18. częste wagary ze szkoły, rozpoczynające się przed 13 rokiem życia,

19. co najmniej dwukrotne ucieczki z domu rodzicielskiego lub zastępczego, albo ucieczka jednorazowa trwająca dłużej niż jedną noc (nie obejmuje opuszczania domu w celu uniknięcia molestowania fizycznego lub seksualnego),

20. popełnianie przestępstw wymagających konfrontacji z ofiarą (wlączając kradzieże kieszonkowe, wymuszenia, napady),

21. zmuszanie innych osób do aktywności seksualnej,

22. częste terroryzowanie innych (np. rozmyślne zadawanie bólu lub ran połączone z uporczywym zastraszaniem, dręczeniem, molestowaniem),

23. włamania do cudzego domu, budynku, samochodu.

G2 Zaburzenie nie spełnia kryteriów osobowości dyssocjalnej, schizofrenii, epizodu maniakalnego, epizodu depresyjnego, całościowego zaburzenia rozwojowego, ani zaburzenia hiperkinetycznego. Jeśli spełnione są kryteria zaburzenia emocjonalnego, należy rozpoznać mieszane zaburzenia zachowania i emocji.

• postać z początkiem w dzieciństwie:początek przynajmniej jednego rodzaju trudności z zachowaniem przed 10 rokiem życia,

• postać z początkiem w wieku młodzieńczym:bez trudności z zachowaniem przed 10 rokiem życia.

Ciężkość zaburzeń zachowania:

• łagodna - tylko nieliczne (lub prawie żadne) trudności z zachowaniem przekraczają granice wymagane do ustalenia rozpoznania oraz trudności z zachowaniem powodują tylko małe szkody u innych osób,

• umiarkowana - liczba trudności z zachowaniem oraz ich wpływ na innych pozostaje pośredni pomiędzy "łagodnym" i "ciężkim",

• ciężka - występują liczne trudności z zachowaniem przekraczające granicę uprawniającą do ustalenia rozpoznania albo problemy z zachowaniem powodują istotne szkody u innych, np. ciężkie urazy fizyczne, akty wandalizmu, kradzieże.

Zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego:

• występują ogólne kryteria zaburzeń zachowania,

• występują trzy lub więcej z objawów wyliczonych w kryterium G1, w tym co najmniej trzy spośród punktów 9 - 23,

• co najmniej jeden objaw spośród punktów 9 - 23 występował przez co najmniej 6 m-cy,

• zaburzenia zachowania są ograniczone do środowiska (kontekstu) rodzinnego.

Zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji:

• występują ogólne kryteria zaburzeń zachowania,

• występują trzy lub więcej z objawów wyliczonych w kryterium G1, w tym co najmniej trzy spośród punktów 9 - 23,

• co najmniej jeden objaw spośród punktów 9 - 23 występował przez co najmniej 6 m-cy,

• wyraźne słabe związki osoby z grupą rówieśniczą, przejawiające się jej izolacją, odrzuceniem, niepopularnością i brakiem trwałych, bliskich, wzajemnych przyjaźni,

Zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji:

• występują ogólne kryteria zaburzeń zachowania,

• występują trzy lub więcej z objawów wyliczonych w kryterium G1, w tym co najmniej trzy spośród punktów 9 - 23,

• co najmniej jeden objaw spośród punktów 9 - 23 występował co najmniej przez 6 m-cy,

• zaburzenia zachowania występują w sytuacjach poza domem lub środowiskiem (kontekstem) rodzinnym,

• związki rówieśnicze pozostają w prawidłowych granicach,

Zaburzenia opozycyjno - buntownicze:

• występują ogólne kryteria zaburzeń zachowania,

• występują cztery lub więcej z objawów wyliczonych w kryterium G1, w tym nie więcej niż dwa spośród punktów 9 - 23,

• objawy kryterium B wiążą się z nieprzystosowaniem i są niezgodne z poziomem rozwojowym,

• co najmniej cztery objawy występowały przez co najmniej 6 m-cy.

Wg:"Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10", Badawcze Kryteria Diagnostyczne, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne "Versalius" IPiN, Kraków-Warszawa 1998, tłum. doc.dr hab.med.J.Wciórka.

ADHD jest jednym z czynników zwiększających ryzyko wystąpienia zaburzeń zachowania. Współwystępowanie zaburzeń zachowania i zespołu hiperkinetycznego powoduje dużo większe zaburzenia rozwoju psychiki człowieka niż obecność tylko jednego z nich. U dzieci, u których można rozpoznać zarówno zaburzenia zachowania, jak i ADHD, dużo częściej rozwijają się zachowania agresywne, antyspołeczne; na bardzo wczesnym etapie dochodzi do pogorszenia się ich rozwoju społecznego oraz załamania kariery szkolnej.

Wśród pacjentów, u których zespół nadpobudliwości współistneje z zaburzeniami zachowania i przetrwa poza okres dzieciństwa istnieje 10-krotnie większe w stosunku do populacji ryzyko antyspołecznych zaburzeń zachowania, 5-krotne nadużywania leków, 25-krotne popadnięcia w konflikt z prawem i 9- krotne trafienia do więzienia.

ZESTAW XXI

1. Po wystąpieniu jednorazowym jakich zachowań według ICD-10 można zdiagnozaować zaburzenia w zachowaniu?

2. Na czym polega zjawisko samoagresji mające miejsce w placówkach penitencjarnych?

Zakłady penitencjarne są miejscem, gdzie przeważa agresja fizyczna skierowana na współwięźniów, agresja psychiczna w postaci poniżania słabszych, agresja słowna wobec funkcjonariuszy i osadzonych, zachowania autoagresywne.

Zjawisko samoagresji jest związane z podkulturą więzienną. Samoagresja jest formą obrony własnych norm i celów, to „ideologia” podkultury więziennej. Więzień nie może o nic się prosić administracji więzienia, więc musi osiągnąć daną rzecz w inny sposób, np. groźbą popełnienia samoagresji.

 Pod pojęciem zachowania autoagresywnego rozumiemy każde świadome zachowanie którego celem jest zadanie sobie cierpienia fizycznego bądź psychicznego lub pozbawienie się życia.

Wyróżniamy 3 następujące kategorie zachowań agresywnych:
1) takie w których nie doszło do okaleczania
2) w których doszło do okaleczenia, lecz bez śmiertelnego skutku
3) doszło do okaleczenia ze skutkiem śmiertelnym

Samoagresja

• Połknięcia ciał obcych.

• Wprowadzenie ciał obcych pod skórę i do narządów ciała.

• Uszkodzenie gałek ocznych.

• Samozatrucia.

• Samozakażenia.

• Urazy głowy.

• Głodówki

Modele zachowań autoagresywnych wśród osadzonych

• Osoby umieszczone w zakładach karnych cechują się niższą odpornością psychiczną i przez to stanowią grupę o podwyższonym stopniu ryzyka zachowań autoagresywnych

• Ten model koncentruje się na deprawacyjnym oddziaływaniu zakładu karnego. Model ten wskazuje, że zakład karny sam w sobie jest środowiskiem o podwyższonym stopniu ryzyka, gdyż stanowi źródło wielu okoliczności trudnych do zniesienia, co prowadzi do autoagresywnych zachowań osadzonych.

3. Scharakteryzuj teatr terapeutyczny (podaj przykład).

Metoda Teatru Resocjalizacyjnego:

„Jednym z takich miejsc, gdzie człowiek może poszukiwać wielowymiarowych samorealizacji i jednocześnie pomagać w ich odszukiwaniu innym, jest teatr. Tam można doświadczyć różnych, nawet skrajnych emocji bezpiecznie dla siebie i innych. Tam można stać się zupełnie kimś innym, kim by się chciało być lub kimś znienawidzonym. W teatrze to, co nie możliwe lub bardzo trudne realnie, staje się naszym udziałem. Teatr jest miejscem magicznym w całym tego słowa znaczeniu”. ( M. Konopczyński)

Metoda ta polega na takiej reorganizacji sposobów poznawania, rozumienia i doświadczenia świata, że w wyniku gry, uczestnictwa w spektaklu, wychowanek dociera do własnej struktury psychicznej. Uczestnik przeżywa prawdę o sobie, rozumie ją, poznaje, nabiera pewności, uzyskuje wewnętrzną harmonię i ład oraz w relacji z innymi osobami dostarcza dobra, uczy się szacunku dla innych, otwartości, sprawiedliwości, pojednania i wybaczenia. Resocjalizacja przez wielomiesięczną grę, odtwarzanie ról i ich tworzenie w różnych wymiarach  życia społecznego, daje niepowtarzalne szanse, których nie proponują tradycyjne metody. Koncepcja ta oparta jest na czterech podstawowych przesłankach. Po pierwsze sięga do źródeł psychologii i pedagogiki twórczości, które zakładają, że w każdym nieprzystosowanym społecznie młodym człowieku drzemią pierwiastki twórcze, potencjały. Ich uaktywnienie i wydobycie, z jednej strony, uatrakcyjnia go społecznie, z drugiej zaś pomaga mu rozwiązać sytuacje problemowe. Tworzą się w ten sposób jego parametry tożsamości społecznej. Po drugie, podstawą oddziaływań są teoretyczne założenia twórczej resocjalizacji wraz z całym jej aparatem pojęciowo – metodycznym. Po trzecie teatr resocjalizacyjny oparty jest na koncepcji teatru sensu stricte, która zakłada wzajemny twórczy wpływ na siebie „świata aktorów” i „świata widzów”. Po czwarte efektem działalności teatralnej mają być wykreowane osobowe kompetencje indywidualne i społeczne wychowanków-uczestników przedsięwzięcia. Istotna rolą koncepcji teatru resocjalizacyjnego pełnią: autoprezentacje, słowo, wyobrażenia, emocje, motywacja, percepcja, myślenie, pamięć. Podstawy oddziaływań oparte są o kanony teorii dramy, psychodramy, socjodramy, choć żadna z tych metod nie występuje w czystej formie, a jej elementy stanowią wyłącznie uzupełnienie formuły teatru resocjalizacyjnego.

ZESTAW XXII

1. Wymień i omów rodzaje ciężkości zaburzeń w zachowaniu.

A/ zaburzenia emocjonalne.

  Zaburzenie emocjonalne można określić jako pierwotny komponent zjawiska zaburzenia zachowania. „Autorzy zajmujący się problematyką zaburzeń emocjonalnych zwracają uwagę na niezwykłą złożoność tych zjawisk”. Nie występują one albowiem w prosty sposób, w pojedynczych formach, „lecz najczęściej obejmują całą fizyczną, psychologiczną i społeczną istotę dziecka”. Manifestują się w bardzo różnych formach, od hiperaktywności po apatię. Ich utrzymywanie się stanowi zarzewie opóźnień np. w rozwoju, nauce dziecka itd. Wśród behawioralnych symptomów zaburzeń emocjonalnych wymienić należy m.in. chroniczne przejawianie nieszczęśliwości i depresji, tendencję izolowania się dziecka wobec innych osób, nieumiejętność zwrócenia się o pomoc, preferowanie samotności w pracy i zabawie, niezdolność do współdziałania, a także m.in. kłamanie i przechwalanie się, niszczenie cudzej własności, wzmożone napięcie, nieuzasadniony lęk itp. Zaburzenie to przejawia się „przeżywaniem pierwotnych, mało zróżnicowanych, negatywnych stanów psychicznych”. Niezadowolenie może pojawiać się nawet w sytuacji zaspokojenia elementarnych potrzeb psychofizycznych dziecka. Istotną wskazówką dla odkrycia zjawiska pozostaje jego długotrwałość, cykliczność, nieprzewidziane aktywizowanie się.

B/niedostosowanie i nieprzystosowanie społeczne.

  w literaturze przedmiotu bardzo często pojawiają się pojęcia niedostosowania i nieprzystosowania społecznego. Wymagają one wyjaśnienia oraz rozstrzygnięcia kwestii ich rozdzielności.

  Pojęcie niedostosowania zaadoptowała dla polskich realiów prof. Maria Grzegorzewska, odwołująca się w latach sześćdziesiątych do francuskich doświadczeń. Jej dokonania odegrały istotną rolę, kładąc kres wcześniejszym sporom terminologicznym, a co najważniejsze, służyły zaakcentowaniu zobowiązań społeczeństwa wobec dziecka. Wśród atrybutów niedostosowania wymienić można m.in. odwrócenie się od wartości pozytywnych i chęć realizacji w „akcji społecznie destruktywnej”, niewykształcenie uczuć wyższych i nikłą wrażliwość, hipertrofię reakcji wobec bodźców ją wywołujących, cynizm, podziw dla tzw. złych czynów, niechęć do pracy i nauki, nieodpowiedzialność, życie chwilą, niezdolność do przywiązania się do kogokolwiek w sposób trwały. Wyrazem zaistnienia problemu może być zarówno agresja, jak i bierność . Niedostosowanie ująć można jako „zaburzenie charakterologiczne o niejednolitych objawach, spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, a wyrażające się wzmożonymi i długotrwałymi trudnościami w dostosowaniu się do normalnych warunków społecznych i w realizacji zadań życiowych danej jednostki”. D. H. Scott wyróżnił sześć kryteriów niedostosowania-dziecko nie działa w swoim najlepszym interesie, stwarza sobie kłopoty, których nie może rozwikłać, reaguje w sposób nieprzewidywalny i nieproporcjonalny do bodźców wywołujących problem, dziecku brakuje sukcesów, jego samopoczucie można określić jako złe i w rezultacie czuje się nieszczęśliwe. Niedostosowanie zostało określone przez Kazimierza Pospiszyla jako po prostu wszelkie formy wadliwego stosunku do innych ludzi wypływającego z różnych zaburzeń emocjonalnych oraz defektów w tym zakresie. Wedle innej definicji do grupy  niedostosowanych społecznie zaliczymy te dzieci, u których zaburzenia w zachowaniu występują w stopniu tak silnym i głębokim, że utrudnia im to lub wręcz uniemożliwia normalne współżycie z innymi ludźmi.

  Wielość definicji nie przeczy jednak istnieniu wątpliwości dotyczących samego pojęcia. Można chociażby stwierdzić, iż zawsze funkcjonuje jakaś forma dostosowania społecznego, która co najwyżej przybiera nieprawidłowy kształt. Poza tym zwrócono uwagę na ogólność terminu, wpisywanie weń bardzo różnych dzieci, o odmiennych problemach.

  Popularnym dla określania powyższych zjawisk pozostaje też termin nieprzystosowanie społeczne. Inaczej niż niedostosowanie jego geneza wiąże się z dokonaniami amerykańskich naukowców. Chętniej sięgają do niego przedstawiciele kryminologii i socjologii. Także i w tym przypadku zaobserwować można problemy z precyzyjnym zdefiniowaniem, a nawet twierdzenia, iż pojęcie te nie może zostać precyzyjnie określone, gdyż w takim przypadku musiałyby towarzyszyć mu ukryte założenia dotyczące natury człowieka. i tu także pojawia się pytanie czy złe przystosowanie jest tożsame z nieprzystosowaniem. Lesław Pytka proponuje segregację definicji na objawowe(ujmujące zjawisko jako zespół zachowań), teoretyczne(poszukujące, obok objawów, także mechanizmów generujących zachowania niezgodne z normami) oraz operacyjne(akcentujące narzędzie pomiaru cech uznanych za niekorzystne).

  Nieprzystowanie społeczne można zatem zostać zdefiniowane jako m.in. „odmiana rozwoju społecznego dziecka powodująca złe skutki dla samego dziecka”, „brak podatności dzieci i młodzieży na normalne(...)metody wychowawcze(...)”, „rodzaj zaburzeń w zachowaniu, spowodowany negatywnymi warunkami środowiskowymi bądź zaburzeniami równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego”, zespół zachowań świadczący o nieprzestrzeganiu przez jednostkę pewnych podstawowych zasad postępowania obowiązujących młodzież w danym wieku”, to także nieadekwatne reakcje na standardy i oczekiwania kierowane wobec jednostki.  „Wspólnym elementem różnodyscyplinarnych definicji nieprzystosowania społecznego jest przekonanie, iż zjawiskami wskazującymi na nieprzystosowanie społeczne młodzieży są te jej zachowania, które pozostają w sprzeczności z powszechnie uznawanymi normami, wartościami i oczekiwaniami”. Młody człowiek negatywnie odnosi się do roli przypisanej mu przez otoczenie. Nadużywanie alkoholu i środków odurzających, przemoc, kłamstwo, konfliktowość, lękliwość, włóczęgostwo także wymieniane są jako nieodłączne atrybuty omawianego zjawiska. Wyróżnia się trzy stadia zjawiska. w pierwszym u jednostki pojawia się poczucie odrzucenia, w rezultacie którego narasta poczucie buntu, czemu towarzyszą niekontrolowane reakcje emocjonalne. Stadium drugie utrwala negatywnie nastawienia do świata, zwłaszcza środowisk i jednostek najbliższych, najważniejszych socjalizacyjnie. Potrzeby emocjonalne zaczynają znajdować zaspokojenie w nowych miejscach i formach. w stadium trzecim nowy modus vivendi zaczyna być źródłem satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej. Tu właśnie rodzi się impuls wejścia w środowisko np. przestępcze. Skutkami nieprzystosowania stają się problemy całego systemu i zbiorowości, deficyt poczucia jednostkowego i zbiorowego bezpieczeństwa. Czesław Czapów wyróżnił trzy typy wykolejenia społecznego-zwichniętą socjalizację(u źródel której tkwia niedostatki w socjalizacji dziecka), demoralizację(gdy prawidłowo zsocjalizowane dziecko dostaje się pod wpływy innej kultury i procesy przewartościowania mogą stać się zarzewiem demoralizacji) i socjalizację podkulturową(identyfikacja z grupa podkulturową popada w konflikt z oficjalnym zbiorem norm). Jednostka nieprzystosowana może przyjąć postawę aspołeczną, konformistyczną lub neurotyczną.

  Nieprzystosowanie społeczne to jednakże, jak zauważaąa jego badacze-pewien skrót myślowy, za którym kryją się liczne treści, czasem być może nie w pełni koherentne. Łatwiej, tak jak przy pojęciu niedostowania, mówić o jego przejawach, aniżeli przyczynach i definicji. Obok wspomnianych różnic genealogicznych i tendencji wśród reprezentantów różnych dyscyplin do stosowania formuły niedostosowanie lub nieprzystosowanie, trudno byłoby wskazać zasadność rozdziału tych pojęć. Kazimierz Pospiszyl wskazuje jedynie na to, iż termin nieprzystosowanie jest „poprawniejszy logicznie”. „Sądząc z ich treści zakres pojęciowy jest podobny we wszystkich przypadkach”-przekonuje Lesław Pytka. Zatem autorka używała zamiennie obu pojęć, nie dostrzegając jakościowych różnic między nimi.

C/zaburzenia w zachowaniu.

  Ponownie należy skonstatować nieostrość i ogólnikowość większości przytaczanych definicji. Trzeba zatem pojmować używane pojęcia możliwie jak najszerzej i nie przykładać zbyt wielkiego znaczenia do różnic między nimi.

 Bronisław Urban wskazuje na continuum(choć nie tożsamość) zaburzeń emocjonalnych i niedostosowania. Oto bowiem zmiany rozwojowe dziecka powodują, że zaburzenie przestaje być indywidualnym problemem dziecka i jego najbliższego otoczenia, ewoluuje ku problemowi społecznemu. „Zaburzenie wyzwoliło niedostosowanie, a w miarę dalszego rozwoju staje się składową częścią problemu niedostosowania”. Trzeba mówić o ich ścisłym powiązaniu. Zaburzenie emocjonalne „stanowi psychologiczną komponentę niedostosowania społecznego, które jest zjawiskiem bardziej złożonym, składającym się z czynników psychologicznych, ale ma też wyraźny aspekt socjologiczny”. Niektórzy badacze oponują przeciw wszelkim próbom rozłącznego traktowania omawianych pojęć, gdyż po prostu brakuje jasnych przesłanek na podstawie których można dokonać separacji. „W konsekwencji dostrzegają celowość zastąpienia terminu zaburzenia emocjonalne terminem zaburzenia w zachowaniu, który równocześnie obejmuje zjawisko społecznego niedostosowania”. „Dla potrzeb praktyki edukacyjnej korzystne jest operowanie terminem zaburzenie emocjonalne wraz z terminem zaburzenie w zachowaniu i niedostosowanie społeczne”. Praktyka nie może ograniczyć się do jednej dziedziny, musi obejmować szeroką sferę, różne aspekty życia dziecka, zarówno te bardziej jednostkowe, emocjonalne, jak i społeczne. Działanie np. wychowawcy nie sprowadza się tylko do środowiska szkolnego, czy rodzinnego. Można sobie wyobrazić sytuację, gdy w jednej z grup dziecko funkcjonować będzie prawidłowo, a w innej zostanie zidentyfikowane jako zaburzone. Nieprzypadkowo omawianymi problemami trudnią się specjaliści z różnych dziedzin. Pedagogika resocjalizacyjna, jak już zaznaczano, cechuje się ukierunkowaniem praktycznym, nie rezygnując rzecz jasna z profilu teoretycznego. Nie ulega wątpliwości daleko posunięta wspólnota treści trzech wyjaśnianych terminów. Nie mają tu sensu jałowe spory terminologiczne. Zwłaszcza zaburzenie w zachowaniu i niedostosowanie społeczne zdają się być sobie bliskie. a więc autorka wykorzystała  pojęcie zaburzenia w zachowaniu, traktując je jako najszersze, łączące w sobie i zaburzenie emocjonalne i kwestie niedostosowania społecznego.

Stadia niedostosowania społecznego wg.Czapołowa.

*ZWICHNIETA SOCJALIZACJA -zachowania które prowadza do braków w zakresie socjalizacji dziecka. Biorą się z nieodpowiedniej opieki rodzicielskiej lub jej braków, odtrącenia emocjonalnego, zaniedbania społecznego lub pedagogicznego.

Jest to upośledzenie rodziny (zaniedbania pedagogiczne rodziców),odrzucenie, niedostatek materialny. Zachowania agresywne i przemoc w stosunku do otoczenia i rodziców. Jest pierwszym etapem NS.
*DEMORALIZACJA-pojawia się wówczas gdy dziecko prawidłowo socjalizowane dostaje się pod wpływ innej obyczajowości czy innej kultury niż ta w jakiej było wychowywane.

Proces demoralizacji wiąże się z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować.

Determinuje zachowania antyspołeczne, jest najczęściej mechanizmem wykolejenia społecznego.
*SOCJALIZACJA PODKULTUROWA-jest odmiana nieprzystosowania społecznego z uwagi na związek jednostki z wartościami i normami podkultury pozostającej w opozycji do kultury szerszej zbiorowości społecznej...Socjalizacja dziecka przebiega prawidłowo z punktu widzenia funkcjonowania mechanizmów psychologicznych ale popada ono w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną podstawowa grupa respektującą normy podkulturowe np. złodziejskie, przestępcze.

Dotyczy osób które wychowują się w grupach przestępczych. Izolacja służy akceptacji wartości negatywnych.

Trzy stadia społecznego wykolejenia się jednostki w środowisku.

1. Pierwsze stadium wykolejeni społecznego z powodu zaburzeń w socjalizacji i przy braku integracji jednostki ze środowiskiem, utrudnia jej zaspokajanie potrzeb i realizację zadań.

2. Drugie stadium niedostosowania społecznego uwarunkowane jest zaburzeniami charakterologicznymi jednostki w środowisku, co uniemożliwia jej realizację zadań w sposób konstruktywny, przez społeczeństwo akceptowany.

3. Trzecie stadium wykolejenia społecznego jako postać i przejaw wynaturzenia osobowościowego, perwersji moralnej i degradacji społecznej jednostki w środowisku, przy uaktywnionych psychospołecznych predyspozycjach sadystycznych irracjonalnych polega na :

   • przestępczej działalności godzącej w godność osobistą, zdrowie, bezpieczeństwo i życie obywateli.

   • zrzeszaniu się zdegenerowanej młodzieży szkolnej niedostosowanej społecznie w grupy przestępcze, dokonujące kradzieży, włamań i rabunku z dewastacją mienia oraz zadawania bólu i cierpienia fizycznym ofiarom napadu.

2. Scharakteryzuj wyobraźnię jako element wchodzący w skład procesu twórczego.

wyobraźnia – zdolność umysłu do tworzenia i posługiwania się wyobrażeniami
Wyobraźnia:
* odtwórcza- posiadamy coś, co już kiedyś zrobił, stworzył
* twórcza- umożliwia realizowanie aktów twórczych i polega na tworzeniu w umyśle nowych kombinacji treściowych i poznawczych
• wizualizacja- uzupełnienie wrażeniami wzrokowymi tego, co sobie wyobrażamy
•w resocjalizacji najważniejsza jest wyobraźnia twórcza i wizualizacja, stosując je wzbogacamy jednoske o nowe doświadczenia i nowe kompetencje, które pomogą jej wypełniać w sposób prawidłowy nowe kompetencje

3. Co to jest, kto ją tworzy i czym charakteryzuje się podkultura więzienna?

Dla pełnej jasności sytuacji należy wspomnieć, że więźniowie z reguły są osobnikami zdemoralizowanymi, nie uznającymi powszechnie przyjętych norm i zachowań społecznych, wielokrotnie z zaburzonymi osobowościami lub chorymi psychicznie. Zniesienie regulacyjnego wpływu przepisów i formalnej hierarchii organizacji jest zastąpione przez nową strukturę społeczną wyłonioną w obrębie sekretnych interakcji (P. Moczydłowski, Warszawa 1991, s.18). Powstaje więc pole działania dla nowego typu organizacji i struktury, która choć nie jest nigdzie określona, to posiada olbrzymi wpływ na funkcjonowanie życia więziennego.
Wśród podstawowych motywów łączenia się osadzonych w grupy w warunkach więziennych można więc wymienić:
1. Wieź terytorialna - zauważono, że osadzeni pochodzący z tego samego regionu kraju wykazują tendencje zborne, chcą się trzymać razem, zjawisko to określa się terminem “ziomkostwa” (ziomale, ziomki, ziomasy).
2. Wspólna przeszłość przestępcza - uprawianie razem procederu przestępczego przed osadzeniem w więzieniu.
3. Wspólna przeszłość więzienna - związek oparty na znajomości więźniów z poprzednich wyroków.
4. Plany przestępcze - częstokroć podczas pobytu w więzieniu następuje planowanie akcji przestępczych, skoków, napadów, wymiana doświadczeń przestępczych.
5. Wzajemne zaspakajanie potrzeb - spoiwem mogą być potrzeby materialne i wzajemne używanie posiadanych dóbr. Więź może się pojawić również na bazie potrzeb psychicznych i ich wzajemnym zaspakajaniu.
6. Przeciwności - np. biedny z bogatym czy silny ze słabym. Bardzo często dochodzi do sytuacji, w której silny jest biedny (brak pomocy z zewnątrz) natomiast słaby jest zasobny. Wtedy słaby kupuje ochronę, a silny korzysta z dóbr konsumpcyjnych słabego.
7. Wspólne wartości - związki oparte na respektowaniu wspólnych zasad czy wręcz ideologii np. grupa grypserska.
Powyższy zestaw motywów wiązania się w grupy nie ma charakteru zamkniętego. Siła wiążąca wymienionych motywów będzie również zależała od stosunku poszczególnych osób do podkultury więziennej. Nie będzie wystarczającym warunkiem stworzenia grupy nieformalnej wspólne pochodzenie terytorialne jeśli np. będzie występował silny konflikt wartości (grypsujący a poszkodowany). Motywy te należy traktować jako sprzyjające powstawaniu układów nieformalnych a nie je bezwarunkowo determinujące.

ZESTAW XXIII

1. Scharakteryzuj system resocjalizacji alkoholików.

2. Co to są i jakie znasz środki stosowane w resocjalizacji?

3. Gdzie tkwią przyczyny zaburzeń w zachowaniu dzieci i młodzieży?

ZESTAW XXIV

1. Scharakteryzuj dwa dowolne systemy resocjalizacji występujące w świecie.

2. Na czym polega profilaktyka niedostosowania społecznego?

Profilaktyka-wykolejenia społecznego jest zespołem działań realizowanych przez określone instytucje systemu społecznego (wewnętrznego bezpieczeństwa państwa) w oparciu o szczególne regulacje prawne, których celem jest:

ZADANIA:

• Ograniczenie liczby i formy zachowań antyspołecznych

• Przeciwdziałanie kształtowaniu się patologicznych cech osobowości człowieka

• Uniemożliwienie rozwoju tzw. Dojrzałej dewiacyjnej osobowości

• Tworzenie optymalnych warunków rozwoju, które będą chroniły jednostkę przed podjęciem przez nią zachowań i postaw aspołecznych i antyspołecznych.

Fazy profilaktyki w odniesieniu do poziomu niedostosowania:

• Pierwszo rzędowa- najdroższa i najskuteczniejsza forma zapobiegania niedostosowania społecznego, polega na wspieraniu przede wszystkim rodzin ryzyka, rodzin niewydolnych wychowawczo, dotyczy najczęściej osób wykluczonych społecznie i funkcjonujących na granicy norm prawa i społecznie akceptowalnej moralności.

• Drugo rzędowa-realizuje się nią po wystąpieniu pierwszych objawów wykolejenia społecznego, dotyczy osób i grup społecznych które przejawiają formy niedostosowania typowe dla pierwszego i drugiego stadium wykolejenia społecznego.

• Trzecio rzędowa-dotyczy osób zdemoralizowanych, chronicznie niedostosowanych i relatywnie stabilnych o patologicznych cechach osobowości, najczęściej polega na umieszczeniu takiej osoby w totalnej instytucji resocjalizacyjnej tj.: w zakładzie karnym lub poprawczym.

3. Na czym polega wychowanie moralne w procesie resocjalizacji?

ZESTAW XXV

1. Scharakteryzuj metodę indywidualną oddziaływań terapeutycznych (podaj przykład).

indywidualna – pacjent wykonuje zadania specjalnie dla niego przeznaczone /przygotowane, dobrane tak aby korygowały jego zaburzone sfery w sposób indywidualny.

2. Podaj definicję i przyczyny zaburzenia w zachowaniu.

3. Omów genezę powstania oraz na czym polegał system celkowy.

System celkowy
pierwsze więzienie wg tego systemu było założone w 1775- zakład w Gandawue i zapoczątkował go Anglik- HOWARD. Twierdził, że zakłady, które wcześniej powstawały demoralizowały ludzi, to wszystko opisał (swoje postulaty) w dziele: „o stanie więzień”. Napisał w niej, że:
-•nie powinny być stosowane kary, które odbierają skazanemu nadzieje powrotu do społeczeństwa
•w więzieniach powinna być praca społecznie użyteczna
•powinno być stosowane kształcenie umysłowe i religijne w więzieniach, należy stosować odosobnienie skazanych, więźniów pracowitych i wykazujących poprawę zwalniać przed terminem

•po 1775 BENDHAM proponuje zmianę architektury więzień, wg niego budynki więzienne mają być budowane na okrągło, by można widzieć z korytarza wszystkie cele. Jego pomysł posłużył w Stanach Zjednoczonych, pierwsze więzienia powstały w Wirginii i Pensylwanii.
- Stany Zjednoczone. 1682 zostaje ogłoszona karta Pena, zmieniająca zapis, że na karę śmierci można skazywać tylko za zabójstwo, karę więzienia lub cielesne można było zamieniać na cięższą pracę, postulował zmienę więzień na domy pracy i wprowadzenie nauki zawodu. Inne ważne postutalty zawarte w karcie Pena dot.
* wszyscy więźniowie mogli wyjść za kaucją
* więźniowie osadzeni bezprawnie lub omyłkowo mogli żądać odszkodowania
* noclegi wolne od opłat
* dobra materialne osadzonego mogły być przekazane pokrzywdzonym jako forma odszkodowania. Jego śmierć dała koniec reformom- 1718 r.
•1790 w Filadelfii przebudowana zakład wg wcześniejszych założeń reformatorskich, rozbudowano więzienie, odseparowanie więźniów poważnych od więźniów popełniających drobne przestępstwa. Ci, którzy mieli łagodniejsze wyroki mogli pracować, dawano lekcje religii, moralna poprawa przez pracę, nie stosowano kar cielesnych, nie uciekł żaden więzień, brak oznak buntu
• w wyniku reformy w Stanach zjednoczonych rozwinęły się dwa systemy penitencjarne:
pensylwański- pierwsze więzienie ok. 1790, cechy charakterystyczne: całkowite odosobnienie więźniów w dzień i noc, w celach pracowano, spożywano posiłki, każdy z więźniów miał do dyspozycji dziedziniec, zakazane wszelkie kontakty z rodziną i innymi więźniami. Funkcjonowały do 1863 a w Filadelfii do 1917
auburnski- zakładał początkowo całkowite osamotnienie więźniów, później wprowadzono system izolacji nocnej, całkowity zakaz rozmów, jedyne prawo mu przysługujące to prawo do posługi religijnej

PODSUMOWANIE:
- więziennictwo amerykańskie wniosło do myśli penitencjarnej następujące elementy:
1. Idea nowoczesnego więzienia jako zakładu karnego dla przestępców.
2. Definitywnie ukształtowany system celkowy.
3. Realizowanie celów wychowawczych.
4. Dobra organizacja i energia reformatorska.
W Polsce zwolennikiem wprowadzenia systemu celkowego był Niemcewicz, a realizatorem- Skarlak.

ZESTAW XXVI

1. Scharakteryzuj socjodramę (podaj przykład).

Podstawowym zadaniem oddziaływań dramowych jest stymulowanie i wspomaganie kreatywności oraz zachowań spontanicznych osoby nieprzystosowanej społecznie, a także mobilizuje do działania. Ma to na celu wytworzenie psychologicznych podstaw umiejętności wyrażania siebie w sposób odmienny od zazwyczaj przyjętego i realizowanego. Osoba lub osoby prowadzące dramę zaczynają ją opowieścią wprowadzającą. Określa ona klimat ćwiczeń oraz wyznacza kierunki aktywności. Może mieć bardziej lub mniej literacki język i charakter, zawsze jednak powinna określać zadania uczestników zajęć.  Każda drama oparta jest na improwizacji. Jest to odgrywanie przygotowanie przedstawienia bez przygotowanego scenariusza. Jego brak czyni podejmowane przez uczestników działania bardziej autentycznymi i jednocześnie ustanawia i określa przesłanki diagnostyczne. Metoda dramy dociera do sfery emocji, myślenia i wyobraźni wychowanka, pozwala na modyfikację oraz kreatywne rozwijanie tych sfer. Jej wyróżnikiem jest ożywianie ludzkich dyspozycji poznawczych z jednoczesnym wywołaniem bezpośredniej relacji. Możemy wyróżnić: dramę klasyczną – stosuje się coraz częściej i powszechniej w edukacji dzieci i młodzieży w celu ich zaktywizowania dydaktycznego, wychowawczego i społecznego. Dramaterapia jest w jakimś sensie dramą kreatywną zorientowaną na działania terapeutyczne i psychoterapeutyczne.

Wyróżnia się dwa podstawowe znaczenia dramaterapii:
- teatru improwizacji zorientowanego na osobiste problemy uczestników
-  gotowej propozycji teatralnej z uprzednio przygotowanym scenariuszem.
Uczestnik dramy nie odgrywa roli tak jak w teatrze, ale pozostaje w niej. Wiąże się to z próbą zachowania indywidualnej i grupowej naturalności i spontaniczności. Rolę można wykorzystać do następujących celów:
- jako maskę ukrywającą lub wyzwalającą nowe formy reakcji działań społecznych,
- jako sposób pogłębienia stanów emocjonalnych
-jako dostarczenie możliwości przeżywania nowego statusu
- jako motywowanie do nowych form działalności, rozwijania wyobraźni, rozszerzania znaczeń w formie językowych

* Metoda dramy dociera do sfery emocji, myślenia i wyobraźni wychowanka, pozwala na modyfikację oraz kreatywne rozwijanie tych sfer. Jej wyróżnikiem jest ożywianie ludzkich dyspozycji poznawczych z jednoczesnym wywołaniem bezpośredniej relacji.

2. Omów czynniki determinujące zachowania ludzkie w oparciu o integracyjną teorię zachowań według Leblanca.(to już wcześniej było w pytaniach)

3. Jakie rodzaje dewiacji seksualnych występują w placówkach penitencjarnych?(też było)