Znaczenie wybranych typów zabaw w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym.
6 kwietnia 2012 admin Uncategorized, 0
Znaczenie wybranych typów zabaw w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym.
Zdaniem A. Brzezińskiej zabawa symboliczna spośród wszystkich zabaw odgrywa w rozwoju dziecka największą rolę. Jak zostało wspomniane w poprzednim podrozdziale pojawia się ona w 2 roku życia i rozwija przez cały okres przedszkolny. Przez teoretyków zwana również zabawą „na niby”, zabawą fikcyjną, zabawą tematyczną, zabawą w role czy mimicrą. Zabawy „na niby” wyróżnione są ze względu na występowanie w nich fikcyjności, mogą więc łączyć się one z innymi typami zabaw np. zabawami konstrukcyjnymi czy zabawami w role[1]. Co prawda zabawa symboliczna może być również zabawą kierowaną, jednak postanowiłem opisać jej walory w podrozdziale poświęconym zabawom samorzutnym[2]. Zabawa fikcyjna spełnia bardzo ważne funkcje w rozwoju dziecka, pomaga zaspokoić jego nieosiągalne pragnienia w sposób symboliczny. Dziecko widząc listonosza przy pracy lub ekspedientkę w sklepie pragnie wykonywać te czynności, a możliwości do tego daje dziecku wyłącznie zabawa na niby. Ten typ zabaw wpływa również na rozwój społeczny, moralny oraz umysłowy, dziecko powtarzając zaobserwowane czynności nabiera wiedzy o społeczeństwie, jego normach moralnych co w oczywisty sposób wpływa na ogólny rozwój umysłowy[3]. J. Piaget wraz z B. Inhelder twierdzą, iż zabawa symboliczna tyczy się również „nieświadomych konfliktów: zainteresowań seksualnych, obrony przed niepokojem, fobii, agresywności lub identyfikowania się z agresorami,” może więc redukować stresy
i napięcia emocjonalne[4].
Zabawy konstrukcyjne to forma zabawy absorbująca niemal połowę czasu, jaki dziecko w wieku 3-6 lat poświęca na czynności zabawowe[5]. Bereźnicka definiuje ten typ zabawy jako „manipulowanie przedmiotami w celu skonstruowania czegoś z gotowych elementów, także według wzoru (…) lub stworzenia czegoś na nowo”[6]. Zabawy konstrukcyjne obejmują takie czynności jak układanie, lepienie, budowanie[7]. Do zabaw dzieci wykorzystują przeróżne materiały, np. klocki, pudełka, piasek, kamienie oraz inne dostępne. Zabawy konstrukcyjne służą rozwojowi pojmowania stosunków przestrzennych oraz orientacji w czasie[8]. Struktura tych materiałów powinna być zróżnicowana pod względem wielkości, kształtu, kolorów itp. Wtedy bowiem zabawa konstrukcyjna daje również, poza poznawaniem relacji przestrzennych, okazję do treningu rozróżniania takich cech przedmiotów jak wielkość, faktura, kształt oraz barwa[9]. Jako że działanie połączone z manipulacją wyzwala u dzieci pragnienie artykułowania myśli, zabawy konstrukcyjne mają wpływ na kształcenie się języka u dzieci w wieku przedszkolnym[10]. Jak podaje W. Okoń zabawami konstrukcyjnymi interesował się Edward Franus, przypisując im znaczenie ogólnożyciowe. Uważał on również, że czynności praktyczne podejmowane w zabawach konstrukcyjnych dzieci są zarodkami ich przyszłej wytwórczej i twórczej pracy[11]. Zabawy konstrukcyjne uczą ponadto rozwiązywania problemów oraz trudności konstrukcyjnych
i technicznych. Dziecko, dzięki realizacji wyobrażonego celu np. wybudowania zamku z piasku „pokonuje samego siebie”, osiąga satysfakcję i odczuwa dumę[12].
Grupa zabaw receptywnych została wyodrębniona przez C. Buhler. M. Kielar-Turska uważa, że zabawy receptywne tworzą podstawową grupę zabaw, jakimi dysponuje dziecko w XXI wieku[13]. Zalicza się do nich wszelkie zabawy polegające na oglądaniu i słuchaniu[14]. Konkretnymi przykładami może być tu słuchanie bajek i muzyki, oglądanie filmów lub korzystanie z edukacyjnych programów komputerowych[15]. Zabawy te „są przeżywaniem
i wczuwaniem się uczuciowym w sytuacje przy słuchaniu bajek czy opowiadań bardziej realistycznych, przy oglądaniu obrazków lub sztuki w teatrze lalkowym”[16]. Zabawy receptywne „rozwijają czynności myślowe oraz wzbogacają wiedzę świecie”[17]. W związku z tym, że zabawy te nie mają charakteru ruchu, a są raczej statyczne, zbyt duża ilość zabaw receptywnych szczególnie, gier komputerowych i oglądania filmów może powodować u dzieci wady postawy, skrzywienia kręgosłupa[18].
Zbawienny wpływ natomiast na kształtowanie się prawidłowej postawy mają zabawy ruchowe charakteryzujące się bogactwem, a zarazem prostotą ruchu. Zabawy te wpływają ogólnorozwojowo na wszystkie układy ludzkiego organizmu, oraz jego wydolność
i sprawność fizyczną. Ze względu na szeroki wybór działalności w zabawach i grach ruchowych dają one możliwość równomiernego angażowania wszystkich partii mięśniowych, narządów wewnętrznych oraz układu nerwowego[19]. Ze względu na konieczność przestrzegania reguł oraz współdziałania z innymi dziećmi podczas zabaw ruchowych dzieci rozwijają się społecznie[20]. R. Laban wskazuje na zasadnicze znaczenie ruchu dla rozwoju człowieka, „gdyż wszyscy ludzie mają zdolność porozumiewania się za pomocą ciała, a ruch jest naturalnym środkiem komunikacji”[21]. Na to, na jakie sfery życia oddziałują zabawy ruchowe mamy wgląd dzięki Metodzie Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, w której wyróżnia się kilka typów działalności ruchowej:
ruch prowadzący do poznania własnego ciała,
ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym,
ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem,
ruch prowadzący do współdziałania w grupie,
ruch kreatywny[22].
Ponadto zabawy ruchowe po prostu sprawiają dzieciom w wieku przedszkolnym frajdę gdyż zaspokajają podstawową potrzebę wieku przedszkolnego, potrzebę ruchu.
[1] W. Okoń, Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1987, s. 19.
[2] I. Gryniuk-Toruń, Zabawa czyli ciężka praca, „Charaktery”, 2005, nr 10, s. 24.
[3] B. Smykowski, Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka? [w]: Psychologiczne portrety człowieka,red. A. I. Brzezińska, Gdańsk 2005, s.199-200.
[4] J. Piaget, B. Inhelder, Psychologia dziecka, Wrocław 1993, s. 62.
[5] H. Bee, Psychologia rozwoju człowieka, Poznań 2004, s. 213.
[6] B. Smykowski, Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka? [w]: Psychologiczne portrety człowieka,red. A. I. Brzezińska, Gdańsk 2005, s. 199
[7] J. Truskolaska, Osoba i zabawa, elementy filozofii i pedagogiki zabawy, Lublin 2007, s. 57.
[8] M. Kielar-Turska, Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, [w:] Psychologia, Podręcznik akademicki, Tom I, red. J. Strelau, Gdańsk 2000, s. 329.
[9] M. Kielar-Turska, Zabawy i zabawki w ujęciu ontogenetycznym, „Wychowanie w przedszkolu”, 2001, nr 10, s. 580.
[10] A. Klim-Kliamszewska, Pedagogika Przedszkolna, Warszawa 2005, s. 90-91.
[11] W. Okoń, Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1987, s. 134.
[12] W. Okoń, Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1987, s. 21.
[13] E. Marek, D. Radzikowska, Dziecięce zabawy receptywne, „Życie Szkoły”, 1999, nr 5, s. 394.
[14] C. Buhler, Dziecięctwo i młodość, Warszawa 1933.
[15] M. Białecka-Pikul, Co każdy o zabawce wiedzieć powinien, „Wychowanie w przedszkolu”, 2000, nr 7, s. 445.
[16] L. Smółka, Zabawy receptywne w kształtowaniu sprawności językowej dziecka w wieku przedszkolnym, „Kwartalnik Edukacyjny”, 2001, nr 1, s. 76-82.
[17] M. Kielar-Turska, Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia, [w:] Psychologia, Podręcznik akademicki, Tom I, red. J. Strelau, Gdańsk 2000, s. 329.
[18] Sobczak
[19] M. Bondarowicz, T. Staniszewski, Podstawy teorii i metodyki zabaw i gier ruchowych, Warszawa 2000.
[20] A. Klim-Kliamszewska, Pedagogika Przedszkolna, Warszawa 2005, s. 40.
[21] M. Bogdanowicz, Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1997, s. 9.
[22] M. Bogdanowicz, Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa 1997, s. 9-11.