KLUCZOWE SŁOWA/POJECIA DLA KONSERWATYZMU:

1. ANTYINDYWIDUALIZM:

• Niechęć do rozpatrywania jednostki jako indywiduum; niewiara w siłę, w moc działania jednostki;

• Kwestionowanie istnienia jednostki;

• Pesymizm względem człowieka.

1. EWOLUCJONIZM:

• Powolność wprowadzania zmian i niechęć, powściągliwość wobec proponowanych zmian (pierwszy aspekt ewolucjonizmu);

• Zmiany o ile są proponowane, nie są tworem jednego autora (drugi aspekt).

KONSERWATYZM EWOLUCJONISTYCZNY:

• Twór brytyjski (związany z historią Wielkiej Brytanii: „aksamitna”, bezkrwawa rewolucja – stopniowa ewolucja, która jest związana z położeniem geograficznym WB – wyspa – utrudniony kontakt z resztą Europy);

• Obie współczesne partie angielskie: wigowie (opowaidali się za parlamentem i dążyli do wzrosu jego znaczenia) i torysi (władza monarchy i kleru – najważniejsza) miały niegyś charatkter konserwatywny; obecnie: nurt etatystyczny (paternalistyczny, symbolem są torysi; najistotniejsze jest państwo) i nurt bardziej liberalny (symbolem są wigowie; Locke jako prekursor; ważne jest społeczeństwo)

• Lęk przed zmianami, rewolucją, przemocą;

Nurt etatystyczny, centralistyczny	Nurt liberalny
Zwolennicy: J. De Maistre; de Bonald; Donoso Cortes; Podkreślenie roli państwa jako gwaranta istnienia narodu; władza ma być silna i ma utrzymywać porządek w państwie; Pesymizm antropologiczny – nieufność wobec innych partii; Władza ma sankcję teologiczną (czuwa nad nią Bóg); Antykapitalizm; antykonstruktywizm (jednostka jest czymś wtórnym wobec społeczeństwa); antyindywidualizm i paternalizm.	Przedstawiciele: E. Burke, J. Acton (Lord Acton), A. De Tocqueville; Konserwatyści w sferze moralnej i obyczajowej, ale liberałowie na płaszczyźnie polityczno-gospodarczej; W drodze ewolucji ta liberalna partia przekształciła się w partię socjaldemokratyczną;

J. DE MAISTRE [de mestr]

Uciekł z Francji w okresie Rewolucji Francuskiej – przebywał w Petersburku – powrócił do ojczyzny w czasach restauracji Francji.

Radykalnie zmienił swoje poglądy, z liberała przemienił się w konserwatystę, katolika; przeciwnik rewolucji francuskiej (wiedział, że świat po rewolucji francuskiej będzie inny, zmieni się nieodwracalnie, przewartosciuje wartości).

Twierdził, że dzieje ludzkie przenika pewna intencja Boga, co do tego, co ma sie zdarzyć w ludzkiej historii (człowiek nie może zrobić nic wbrew woli bożej; brak autonomii; pewna antycypacja tego, co pojawia się u Hegla). Pierwszy jest zawsze Bóg, to on daje określone prawo i władzę, która czuwa nad tym prawem (Bóg -> państwo, które jest suwerenem, posiada władzę absolutną; jest pierwotne; towarzyszy mu dogmat o nieomylności -> skrajny legitymizm). Władza i prawo przez nią ustanowione (państwo) tworzą społeczeństwo, na samym końcu ważności powstawania, jest jednostka.

Porządek świata: 1) Bóg;

2) Władza, prawo, konstytucja – nadane i uprawomocnione przez Boga;

3) Naród konstruowany przez uprawomocnioną władzę;

4) Jednostka reprezentująca ducha narodu.

Zwolennik empiryzmu. Krytyka kategorii abstrakcyjnych (abstrakcyjny jest człowiek, jego natura” nie ma praw człowieka, nie ma człowieka ogólnego, nie istnieje natura człowieka, filozofia człowieka; państwo nie jest abstrakcyjne): „Widziałem w życiu Francózów, Włochów, Rosjan lecz co sie tyczy człowieka, nigdy go nie spotkałem” – nie ma takiej abstrakcyjnego, uniwersalnego człowieka. Prawdziwy człowiek, to człowiek państwa, człowiek kultury, człowiek dojrzały odcinajacy sie od czasów swojego dzieciństwa, człowiek ukształtowany przez wspólnotę, w której żyje.

De Maistre odrzuca również język umowy społecznej – jest niemożliwa, ponieważ zakłada zawarcie jej przez jednoski, które powstają w rozwoju państw na końcu. Dla człowieka nie istnieje okres przed powstaniem państwa.

/*M. BIERDIAJEW: „Filozofia nierówności”: w trakcie wybuchu rewolucji, zmienia radykalnie swoje poglądy i staje się przeciwnikiem rewolucji; zwolennik arystokratyzmu historycznego i duchowego, konserwatysta, przeciwnik liberalizmu; odrzuca abstrakcyjna kategorię człowieka: człowiek jest istotą z krwi i kości/

/*L. KOŁAKOWSKI: konieczność kategorii człowieka abstrakcyjnego wywodząca się od Kanta (człowiek jako podmiot etyczny); język abstrakcyjny jest niezbędny w naszej cywilizacji

Radykalna krytyka filozofii, dyskusji i filozofów (wynikająca z krytyki rozumu indywidualnego, który jest śmiertelnym wrogiem zrzeszenia i tworzy tylko rozbieżne teorie). Filozofia: najwieksza plaga wszelkich czasów; filozofowie: smiertelni wrogowie społeczeństwa. Rozum i filozofia tylko mnożą abstrakcyjne pojęcia. Filozofię powinna zastapić wiara/religia, posłuszeństwo wobec państwa, prawa; pokora wobec rządów panujących.

Podsumowanie:

Państwowość jest uświęcona prze wolę bożą; ludzie są tylko wykonawcam boskiego planu (nie są oni jednostkami mającymi wolną rękę w tworzeniu; są bez Boga bezrdni w czyieniu, działaniu); cel historii wyznacza Bóg; wola boża niszczy zło na świecie; rewolucja jest zawsze karą wyznaczaną przez Boga; religia ma ogromne znaczenie w polityce państwa; sceptycyzm antropologiczny; człowiek nie jets w stanie sam siebie poznać (musi pokładać ufność w Bogu lub mądrości wielopokoleniowej); filozofowie są wrogami wszelkiego porządku, błaznami i kuglarzami; krytyka indywidualistycznego myślenia; człowiek jako jednostka jest słaby i ułomny, musi żyć w społeczeństwie; władza powinna być silna, nieomylna, suwerenna; niechęć do zmian.

EDMUND BURKE:

• Popiera i dąży do powstania silnego parlamentu ograniczającego władzę monarchy, jednocześnie nie zgadzając sie na krytykę władcy; parlament ma być silny, nieprzekupny o wysokim prestiżu i wysokim poczuciu własnej wartości;

• Państwo ma być terenem starć ideologicznych;

• Napisał pamflet na Rewolucję Francuską w rok ujej wybuchu.

A.D. TOUCKEVILLE /1805-1859/:

Francuski arystokrata. Podróżował po Ameryce nawiązując liczne znajomości, prowadził dyskucję, obserwował i śledził ówczesną sytuację USA – zauważuł podobieństwo pomiędzy Francją a Ameryką – w obu państwach panowała chęć szerzenia równości.

„O demokracji w Ameryce”:

• Opis społeczeństwa amerykańskiego;

• Dostrzeżenie, że w USA idea równości rozpanoszyła się ( zetknięcie się ze stwierdzeniem: „Amerykanie rodzą się równi” – szok dla francuskiego arystokraty): niechęć posiadania przywilejów, nieokazywanie wyższości nad innymi; amerykanie mogą byc nierówni pod względem ekonomicznym, ale nie mogą się wynosić ponad innych przeciętność (rozpowszechnienie się egalitaryzmu, atomizacja, zanik wyższych from kultury, wartości i idei) wynikająca wg T. z założenia równości ludzi; demokracja zwalnia obywatela z obowiązku poszukiwania własnej drogi i pchnie w podobieństwo umysłów,poglądów

• Ameryka to państwo o charakterze opiekuńczym, o scentralizowanej władzy – wynika to z demokracji, która przyzwala na wzrost znaczenia władzy i możliwość decydowania ludu o wszystkich sprawach dotyczących państwa zanik nieufności do państwa, który powoduje wzrost oczekiwań w stosunku do państwa (państwo staje się opiekunem człowieka, musi dbać o hego życie);

• konsekwencją szerokiej władzy jest przekształcenie się demokracji w tyranię, a ostatecznie w państwo totalitarne paternalizm staje się najgorszą tyranią (opiekuńczość władców).

Propozycja pewnych zaradczych środków:

1. Powołanie ciała pośredniczącego: wzmocnienie struktury władzy o średnich kompetencjach np. arystokracja – król;

2. Powołanie stowarzyszeń ludzi o podobnych problemach;

3. Wolna prasa;

4. Niezawisłe sądy;

5. Przywrócenie konwenansów towarzyskich, respektowanie manier;

6. Wzmocnienie i urozmaicenie struktur społecznych przed centralizacją.

„Dawny ustrój i rewolucja”

• Analiza Rewolucji Francuskiej – z perspektywy epoki przyszłej; spostrzeżenia na temat Rewolucji i czasów, które po niej nadeszły;

• Miał poczucie, że postęp we Francji i na świecie idzie w kierunku równości ludzi i nie ma odwrotu od tej idei;

• Apogeum idei równości miało miejsce podczas Rewolucji Francuskiej (której pojawienie się i tak było nieuniknione) – idae hierarchizacji społeczeństwa jest nie do utrzymania, zwolennik idei równości (mimo, ze arystokrata);

• Rewolucja Francuska w oczach T. nie jawi się jako rewolucja, ponieważ nie wprowadziła nagłych i radykalnych zmian – był to proces narastający, długofalowy;

• Krótka historia arystokracji: w średniowieczu arystokracja miała „przywilej, który zobowiązuje” – mieli korzyści dla swojego stanu, ale również zobowiązania wobec reszty społeczeństwa – taki układ był akceptowany przez obie strony; z czasem pozycja władzy centralnej zaczęła narastać – przywileje dla szlachty nie malały, ale zmniejszał sie zakres ich obowiązków – negatywne nastawienia wobec arystokracji; w toku kolejnych zmian w strukturze społecznej zaczęły rozprzestrzeniać się pewne idee filozoficzne (zwłaszcza tuż przed Rewolucją Francuską):

  1. Ogromny wpływ na rozprzestrzenianie sie idei filozoficznych mieli intelektualiści odsunięci od polityki, choć mieli liczne pomysły na jej prowadzenie;

  2. Brak wyedukowanej publiczności, która polemizowałaby z grupą intelektualistów (brak krytyki, opozycji).