16. 01 ROZWÓJ SPOŁECZNY
Rozwój społeczny – zmiany intrapsychiczne pod wpływem oddziaływań otoczenia społecznego, skutki przebywania osoby w społecznym środowisku, kształtują się umiejętności społeczne, repertuar behawioralny, cechy społeczne, kompetencje interpersonalne, wiedza społeczna
Rozwój społeczny – zmiana osobowości człowieka, która następuje pod wypływem oddziaływań środowiska społecznego, przygotowując go w ten sposób do coraz pełniejszego uczestnictwa w życiu zbiorowym.
3 modele:
Jako ciąg zmian osobowościowych
Jako spełnienie zapotrzebowania cywilizacyjnego
Jako tworzenie relacji interpersonalnych
3modele:
Nieograniczona determinacja przyczynowo – skutkowa tworzenia się osobowości społecznej
Ograniczona determinacja przyczynowo- skutkowa tworzenia się osobowości społecznej
Determinacja funkcjonalna w tworzeniu się osobowości społecznej
Rozwój społeczny jako ciąg zmian osobowości
Rozwój społeczny jest całkowicie zdeterminowany i wyznaczony przez środowisko społeczne. Przyswajanie zachowań przydatnych i pożądanych. Eliminowanie zachowań niepożądanych.
Dojrzałość społeczna – opanowanie odpowiednich dla wieku oczekiwań umiejętności społecznych i ograniczenie zachowań niepożądanych.
Niedojrzałość społeczna – ujawnianie niższych niż przeciętne dla danego wieku zachowań i umiejętności społecznych.
Podstawowy repertuar behawioralny – te wszystkie zachowania, których przyswojenie warunkuje możliwość opanowywania dalszych zachowań i umiejętności społecznych. Zachowanie niezbędne, by wykorzystywać wpływy otoczenia do kształtowania nowych zachowań, np., mówienie, rozumowanie moralne, odczuwanie empatyczne.
Rozwój społeczny jako ciąg zmian osobowościowych
Założenie: Środowisko społeczne jest przyczyną wszelkich zmian w osobowości człowieka, który nie jest jednak całkowicie bezwolny wobec tych wpływów.
Oddziaływanie środowiska mogą być modyfikowane przez wcześniej ukształtowane właściwości osobowości socjalizowanego człowiek.
Kompetencje społeczne - względnie trwałe właściwości osobowości człowieka, kształtowane w trakcie jego rozwoju społecznego, które są niezbędne do wywierania pożądanego wpływu na innych ludzi w sytuacjach społecznych.
Inteligencja społeczna
– zdolność to trafnej antycypacji tego, jak się zachowa inna osoba w sytuacji, gdy my będziemy prezentowali wobec niej określone zachowanie (trafne, poprawne rozumienie sytuacji społecznych)
- zdolność do eliminowania możliwie zróżnicowanych autoprezentacji w stosunku do innych ludzi (skuteczne wpływanie na innych)
Psychoanaliza: urazogenne czynniki – utracona równowaga w stosunku do otoczenia społecznego, bez terapii nie potrafi powrócić do poprzedniego stanu
Behawioryzm – ograniczenia środowiska sprawiają, że jednostka ma małe możliwości zmiany swojego położenia, zdobywane kompetencje społeczne pomagają w poszerzaniu interakcji ze środowiskiem
Rozwój społeczny jako ciąg zmian osobowościowych
Środowisko społeczne stanowi pewnego rodzaju zbiór szans rozwojowych dla jednostki, które można określić także jako zapotrzebowanie na ludzi o określonych właściwościach. To jednak człowiek decyduje o tym, czy chce z tych szans skorzystać, czyli czy zgodzi się na rozwijanie się zgodnie z istniejącym zapotrzebowaniem społecznym.
Pozytywna decyzja – wzięcie odpowiedzialności za przebieg własnego rozwoju.
Socjalizacja – jednie asymilacja doświadczeń społecznych, jedynie urabianie osobowości, wywołuje jedynie zmiany bierne, wymuszone z zewnątrz.
Rozwój – zmiana pojawiająca się w wyniku aktywności samej osoby, nie jedynie pod wpływem środowiska.
Przełomy życiowe – określone, ważne zdarzenia w życiu decydujące o rozwoju społecznym. Zdarzenia zapoczątkowujące nową jakość w kontaktach społecznych.
Pierwszy społeczny przełom od 6 miesiąca życia niemowlę rejestruje, zmysłem równowagi zmiany pozycji i innych ruchów wykonywanych przez matkę; uzgodnienie rytmu ruchów matki i dziecka (kołysanie)
Drugi społeczny przełom – trening czystości
Trzeci społeczny przełom – zabawa
Czwarty społeczny przełom – udział w grach
Piąty społeczny przełom – nauka w szkole od 3 – 4 klasy szkoły podstawowej
Szósty społeczny przełom – pierwsze intymne związki heteroseksualne
Siódmy społeczny przełom – rodzicielstwo
Ósmy społeczny przełom – utrata zdrowia w okresie emerytalnym
Rozwój społeczny jako spełnienie zapotrzebowania cywilizacyjnego
Rozwój społeczny – stopniowe nabywanie umiejętności korzystania z wytworów cywilizacyjnych.
Wytwory cywilizacyjne – skumulowane doświadczenia ludzkości, z których część przybiera postać materialną
- obiekty podstawowe (narzędzia produkcji i odpady produkcyjne)
- wtórne wytwory (utrwalone sposoby działania – prawo, obyczaje, wartości)
- wytwory trzeciorzędne (TV, Internet, kino, rzeźba, literatura)
Rozwój społeczny jako przygotowanie do pełnego uczestnictwa w życiu zbiorowym
Kształtowanie się poglądów dotyczących:
Funkcjonowania rodziny
Dbania o zdrowie
Działania rynku
Istniejącego ładu politycznego
Stosunku do pracy
Stosunku do różnych obszarów życia społecznego
Wiedza społeczna – zdobywana przez konkretnego człowieka na temat danego rodzaju praktyki społecznej, w zasadniczym stopniu, decyduje o sposobach jego wyłączania się do tej praktyki
Wiedza potoczna – doświadczenie życiowe
Wiedza zinstytucjalizowana – przepisy sformalizowane i niesformalizowane (tradycja)
Wiedza naukowa (teoretyczna) – zbiór przekonań opisujący i wyjaśniający przebieg danej praktyki społecznej
Rozwój płciowy człowieka
- rozwój płciowy jako przygotowanie do pełnienia roli matki lub ojca
- niemowlęta (7mż) potrafią kategoryzować ludzi ze względu na płeć – głos, długość włosów
- samo kategoryzacja dziecka – 2rż
- zasadnicze zróżnicowania płciowe – 4rż
- rodzice – postawa akceptująca lub odrzucająca płeć dziecka
- uczenie się roli płciowej
- stereotyp – indywidualna koncepcja siebie jako kobiety, czy siebie jako mężczyzny
- wybór partnera życiowego – męża, żony
Rozwój społeczny jako tworzenie relacji interpersonalnych
Rozwój społeczny – zmiana relacji pomiędzy osobą socjalizowaną a osobami stymulującymi przebieg tego rozwoju
Podrzędność – nadrzędność: sprzyja rozwojowi dojrzałości społecznej.
Osoba bardziej dojrzała społecznie: odpowiedzialna za transmisję wartości, norm i wiedzy społecznej.
Relacje interpersonalne – proces tworzony w ciągu życia
4 pozycje społeczne w stosunku do innych osób:
„bycie do” – dyspozycji innej osoby
„bycie z” – inną osobą
„bycie dla” – innej osoby
„bycie wśród” – innych osób
Rozwojowy i elastyczny charakter kolejnych pozycji.
„bycie z” – współdziałanie, współdecydowanie, współodpowiedzialność, akceptacja wzajemnego wpływania na siebie
ROZWÓJ MORALNY
Reguły moralne – odnoszą się do kwestii związanych ze sprawiedliwością, dobrem, prawami i krzywdą oraz wyrażają sposób pojmowania przez jednostkę tego co słuszne i tego co niesłuszne.
Jednostka ma poczucie wewnętrznego obowiązku przestrzegania reguły, a motywem jego postępowania nie jest strach przed wykryciem i karą za grzech
Reguła jest niezależna od jakiegokolwiek konkretnego autorytetu czy grupy społecznej
Obowiązuje we wszystkich sytuacjach, do których się odnosi
Nie może być arbitralnie zmieniona przez jakąkolwiek jednostkę czy grupę
Reguły konwencjonalne – odnoszą się do norm jakie grupy jednostek arbitralnie ustalają w celu regulowania zachowań swoich członków:
- ustalanie przez autorytety
- wyrażają zwyczaje, konkretne wskazania, których należy przestrzegać
- zabezpieczają jednolitość zachowań w danej społeczności
- są zależne od kontekstu społecznego
Reguły osobiste – reguły, których następstwa dotyczą tylko jednostki:
- niezależnie formułowanie przez osobę
- mogą być spontanicznie zmieniane przez jednostkę
- odpowiedzialność za wszelkie negatywne konsekwencje tego rodzaju decyzji podnosi sama osoba
Psychoanalityczna koncepcja rozwoju moralnego
Napięcie istniejące pomiędzy id a superego
Ego umożliwia planowanie i realizację pragnień w sposób dostosowany do właściwości i wymagań świata zewnętrznego
4-6 rż – tworzy się superego
Superego – zbiór przyswojonych przez dziecko reguł moralnych tworzących reprezentację wymagać rodzicielskich
W znacznej mierze jest nieświadome
Dwie części: sumienie i ja idealne
Funkcje superego:
- krytyka
- cenzura
- jego działaniu towarzyszą silne emocje
- przekraczanie reguł – osoba czuje poczucie winy i niższości
- respektowanie reguł – osoba ma poczucie spełnionego obowiązku i poczucia dumy
Identyfikacja:
Podstawowy mechanizm rozwoju moralnego
Dziecko przejmuje od rodziców postawy i standardy moralne
Uwewnętrznione w superego reguły tworzą wewnętrzną kontrolę nad zachowaniem moralnym
Dziecko staje się zdolne do samodyscypliny
W późniejszym okresie – do superego zostają włączone reguły pochodzące od innych osób
Erik Erikson
- etos moralny – związany z nastawieniem na zakazy społeczne
- etos ideologiczny – nie logiczne, ale ideologiczne zaangażowanie osoby w działania zgodne z przekonaniami osoby
Etos etyczności – harmonijne poczucie etyczne na poziomie wartości uniwersalnych
Rozwój moralny jako wynik uczenia się
Sumienie – uwarunkowana lękiem reakcja na określone typy sytuacji i czynności
Proces generalizacji – uogólnia zachowania określane jako złe
Rozwój moralny w koncepcji poznawczo – rozwojowej
Lawernce Kohlberg – „jaką moralnością posługuje się dziecko?”
Moralne sądy – nie zachowania
Ewolucja w zakresie rozumienia przez dziecko podstawowych pojęć
Proces rozwoju moralnego – przejście od heteronomii do autonomii moralnej
Heteronomia moralna – normy traktowane jako zewnętrzne względem jednostki przestrzegane są w uwagi na autorytet dorosłych oraz sankcje jakie grożą za ich naruszanie dziecko wiąże rozwój sądów moralnych przede wszystkim z przymusem ze strony dorosłych, kiedy reguła jest naruszona – musi nastąpić kara (sprawiedliwość immamentna)
Egocentryzm – wzmacnia przekonania, że wszyscy mają taki sam pogląd na to co dobre i co złe
Niedojrzałość intelektualna – trudność oddzielenia tego co obiektywne i subiektywne (realizm moralny)
Autonomia moralna – zdolność do rozpatrywania interakcji społecznych w kategoriach wzajemnego szacunku, równości, sprawiedliwości, jednostka kieruje się własnymi wartościami i zasadami moralnymi wewnętrzne poczucie obowiązku moralnego, chęć spełniania własnych standardów moralnych
Norma – efekt współdziałania z innymi i wzajemnych uzgodnień zanika egocentryzm, przyjęcie że ludzie mogą różnić się między sobą poglądami rozwija się racjonalna świadomość normalna relatywistyczny stosunek do otoczenia