WIELKA BRYTANIA

System: parlamentarno- gabinetowy

Rys historyczny:

System obowiązujący w Wielkiej Brytanii kształtował się na przestrzeni kilkuset lat. Początki jego kształtu sięgają roku 1215 kiedy to rozpoczął się kształtować system prawa jak i konstytucjonalizmu.

System prawa składa się z prawa stanowionego jak i prawa zwyczajowego (common low). Opiera się on na pewnych aktach prawa stanowionego jak i wielu zwyczajach które kształtowane przez wieki zaczęły tworzyć prawo i są jego częścią.

Konstytucja Brytyjska nie jest aktem prawnym w znaczeniu formalnym, to znaczy, że jeden akt nie posiada wszystkich form ustrojowych. Nie potrzeba specjalnego głosowania by zmienić ustrój. Parlament ustala ustawę i to wystarczy by zmienić taki ustrój. Mimo to jest to ustrój stabilny i konserwatywny. Reformy są przemyślane. Zmian konstytucji na przestrzeni prawie 800 lat dokonywano kilkadziesiąt razy.

I aktem tworzącym konstytucję materialną była Wielka Karta Swobód z 1215 roku zaś ostatnim akt ustalający ustrój Izby Lordów.

Reforma Izby Lordów zaczęła się w 1911 roku a zakończyła w latach 90-tych XX wieku.

Na samym początku władza monarchy była silna i stabilna. Okres ten w Wielkiej Brytanii był okresem monarchii absolutnej. W okresie następnym doszło do ewolucji, która doprowadziła do problemów za panowania Henryka VIII z dynastii Tudorów. Znaczącymi problemami tego okresu była wojna z Francją o terytorium znajdujące się po drugiej stronie kanału (Kanał Brytyjski) oraz problem który spowodował wiele zmian państwie. Chodzi tutaj o konflikt z Cesarstwem spowodowany małżeństwem Henryka VIII z Katarzyną Aragońska i związanie jego z kwestią Niderlandów. Co najważniejsze iskrą tego konfliktu była chęć Henryka VIII do unieważnienia małżeństwa jako nieskonsumowanego. Król w tej sprawie wysłał Biskupa Weaslego do Papieża, który takiej zgody nie udzielił. Idą za poradą Cromwela król zerwał z Kościołem i dokonano sekularyzacji dóbr kościelnych. Parlament w tym czasie przyjął akt o sukcesji, który dopuszczał do dziedziczenia tronu przez kobiety zaś król (Henryk VIII) został głową Kościoła w Anglii. Akt o sukcesji stwierdzał również, że małżeństwo z królową nie daje małżonkowi stopnia króla lecz staje on się księciem. Po ustaniu panowania Henryka VIII tron został przejęty przez Kobiety najpierw Marię a następnie Elżbietę Tudor.

To ustaniu dynastii Tudorów zaczęła panowanie dynastia niemiecka z Hanoveru. W tym okresie wrosło znaczenie Rady Królewskiej jak i Rady Parlamentu.

Zaczęła obowiązywać zasada, że Król panuje a nie rządzi. Pewne osoby zaczęły wykonywać zadania, które wcześniej należały do króla. I minister, którym z zasady był Lord Skarbu. Zaczął się wtedy kształtować gabinet jak i frakcję polityczne (Wigowie i Torysi). Dochodzi do stworzenia systemu dwu partyjnego, w którym działali Labouryści i Konserwatyści.

Monarcha zaczyna być odsuwany na dalszy plan a po I wojnie światowej dochodzi do wzrostu roli Rządu jak i Premiera. Dochodzi wtedy do stworzenia systemu, w którym głowa państwa która nie jest odpowiedzialna politycznie powołuje rząd, który to staje się odpowiedzialny politycznie za działalność własną jak i głowy państwa.

Monarcha po wyborach desygnuje premiera. Dochodzi do utworzenia rządu, który zostaje mianowany przez premiera po czym musi zdobyć poparcie w Parlamencie oraz uzyskać wotum zaufania. Polityka, którą kieruje się rząd musi być zgodna z większością Parlamentu. Wynika to z tego, że co do zasady, Rząd tak długo trwa jak trwa wotum zaufania dla niego.

Kontrasygnata aktów urzędowych głowy państwa (przejęcie odpowiedzialności z głowy państwa na rząd) wymaga podpisu ministra bądź premiera.

Jak to mówią „im więcej odpowiedzialności tym więcej władzy”. Idą tą myślą doszło do dalszych ograniczeń roli władcy na rzecz Rządu, gabinetu jak i Premiera. Wzrost roli Premiera ma związek z wydarzeniami historycznymi które miały miejsce od końca lat 30-tych XIX wieku do początku wieku XX a dokładniej w latach 1837 do 1901 kiedy to, np. Kanada, Australia i inne kolonie uzyskały niepodległość co trwało do lat 60. XX wieku. Wielkiej Brytanii ostały się m.in. Hong-Kong, który uzyskał niepodległość w 1922 roku oraz Gibraltar i Falklandy.

Taka ewolucja na przestrzeni kilku stuleci doprowadziła do wykształcenia III podstawowych zasad a mianowicie zasady, że Król panuje a nie rządzi, że Król nie może działać źle oraz, że Król nie może działać sam.

MONARCHA

Monarcha posiada mimo dość ograniczonej władzy pewne uprawnienia ceremonialne. Zaś co do uprawnień istotnych ustrojowo m.in. kierowanie państwem zostały mu całkowicie odebrane co za tym idzie, król musi być całkowicie apolityczny.

Jako, że pewne prawa są zwyczajami a pewne zwyczaje wciąż są żywe w tym miejscu należy nawiązać do choćby jednego z nich, który jest bardzo istotny. Mianowicie chodzi mi o desygnację premiera. Determinowana jest ona przez zwyczaj który mówi, że premierem zostaje szef partii, która wygrała wybory. Desygnacja nie wymaga kontrasygnaty.

Innym zwyczajem dość ciekawym jest zwyczaj dotyczący wizyt monarchy w Parlamencie. Polega on na tym, że jeden z członków rządu, w trakcie takiej wizyty przebywa w pałacu Baghingam aż do powrotu monarchy z Parlamentu. Jeżeli doszło by do tego, że monarcha nie powróci członek rządu zostaje ścięty.

Prawo łaski wykonywane jest na wniosek Lorda-kanclerza, który odpowiada za sprawy wymiaru sprawiedliwości.

Co do polityki monarcha jest praktycznie od niej odłączony. Nie kreuje on ani własnej polityki zagranicznej ani wewnętrznej. Monarcha jest bo jest i tyle. Kiedy głowa państwa wykonuje wizyte zagraniczną w momencie kiedy doszło by do rozmowy dotyczącej kwestii politycznych bierze jak i odpowiada podczas niej na pytania minister spraw zagranicznych.

Monarcha również nie angażuje się w sprawy polityczne między partiami. Może dojść do tego jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Jedną z nich była sytuacja kiedy zmarła księżna Wali. W innych sytuacjach odbywa się to na prośbę Premiera.

Monarcha za swojego panowania może odwiedzić dane państwo tylko raz za wyjątkiem danych kolonii. Ciekawostką jest, że prawo to można obejść w taki sposób, że na wizytę płynie monarcha własnym statkiem.

Monarcha otwiera i zamyka sesje Parlamentu na wniosek Premiera. Co do Mowy tronowej na nią również nałożone są ograniczenia. Polegają one na tym, że monarcha czyta słowa, która napisał premier bądź wyznaczona przez niego grupa po jego akceptacji. Istotne jest to, że taka mowa wygłasza jest w Izbie Lordów. Tradycja wygłaszania jej w tej izbie się wieku XVIII.

Monarcha zarządza wybory na wniosek Premiera. Urzędowania jednej kadencji Parlamentu może trwać maksymalnie 5 lat.

WYBORY

Co do Izby Gmin to wybory są powszechne. Okręgi są jednomandatowe i stosuje się większość zwykłą. Okręgi nie odzwierciedlają gęstości zaludnienia (hrabstwo). Jest ich 651 łącznie z Irlandią Północną.

Wybory zaś do Izby Lordów odbywają się z nominacji.

System jednomandatowy zwykły wzmacnia odpowiedzialność polityczną posła wobec wyborców. Nie ma faworyzowania, przerzutów czy desantów. Ludzie głosują na znanych ludzi. W każdy okręgu startują osoby, które faktycznie coś w nim zrobili.

Poseł ma obowiązek dyżuru poselskiego w biurze poselskim, które jest jedno (w hrabstwie, w okręgu). Idziemy sobie tam w sobotę bądź w niedziele a on tam jest (w Polsce to się nie zdarza). W danej sprawie poseł ma obowiązek coś zrobić nie ma sytuacji, że zostawił sprawę bez załatwienia.

Jak wszędzie to wybory kształtują scenę polityczną. W Wielkiej Brytanii istnieje partia pracy, partia konserwatywna i partia Liberałów. W tym momencie mamy do czynienia z rządem koalicyjnym, konserwatywno-liberalnym z Cameronem na czele. Co ciekawe w systemie wyborczym w Anglii koalicja to rzadki przypadek. System ten preferuje partie silne. System jednomandatowy eliminuje partie słabe ze sceny politycznej. Dąży on do tego, żeby partia była jedności ale nie ma z drugiej strony tak by nie było frakcji wewnątrz partii.

Wybory wygrywa partia, która uzyskała najwięcej mandatów, musi być większość absolutna, czyli musi mieć 50% + 1 głos w parlamencie. Tak musi być i tyle.

Dyscyplina jest tak, że nie można krytykować własnego rządu. Nie można być przeciwnym i trzeba głosować tak jak partia. Wimp czyli naganiacz sprawdza frekwencje i ile osób jest przed głosowaniem. Chodzi o to by mieć pewność, że ustawa przejdzie.

Według zasady rządy jest tak kreowany, że premierem dana osoba jest przez kilka kadencji.

Po wyborach do Izby Gmin, lider partii która wygrała idzie do monarchy i informuje go o wygraniu wyborów przez swoją partie (oczywiście monarcha wie o tym wcześniej – w końcu mamy telewizje i swobodny dostęp do informacji ale taki jest zwyczaj). Co do formy to wygląda to tak, że lider przyjeżdża do pałacu Baghingam wchodzi przez drzwi specjalne dla premiera i idzie schodami premiera aż do pomieszczenia gdzie siedzi monarcha informuje, odbiera desygnacje dzięki czemu staje się formalnie Premierem i zaczyna tworzyć rząd. W miejsce odchodzących ministrów wchodzą tzw. Cienie z Gabinetu Cieni – organ doradczy. Dostają oni połowę uposażenia swojego odpowiednika.

Jako że nic nie kręci się bez kasy na tym świecie powiedzieć wypada wreszcie o kosztach tych wyborów. Dla nas nie jest to normalne ale w Wielkiej Brytanii to partie pokrywają koszty wyborów a do tego poseł, każdy bez wyjątku, ma obowiązek wpłacić wadium. „Nie można” być kandydatem żeby być posłem.

Wiarygodność sama w sobie może w polityce nie występuje w czystej postaci ale jeżeli chodzi o skład gabinetu to właśnie osoby najbardziej wiarygodne w danej partii uzyskują w nim miejsce.

Decyzje w sprawie polityki jak wiemy powinny być rozważne i nie podejmowane pochopnie. Wielka Brytania w której decyzje są odpowiednie i wyważone jest tak skonstruowane, że takie decyzje zapadają w ścisłym gronie, które zajmuje się daną dziedzina a nie po za nią.

By wybory miały miejsce, to jak wiadomo, ktoś musi je zarządzić. To na wniosek Premiera wybory mają miejsce innych opcji prawo nie przewiduje.

Jak wiadomo Premier w zasadzie rządzi sam. Taka sytuacja zmierza co raz dalej w stronę wzmocnienia jego pozycji co prowadzi co przemiany z systemu gabinetowego na system kanclerski.

Zasad w prawie Angielskim jest bezliku. Kolejna z nich jest zasada, że rząd wywodzi się z Izby Gmin bądź Izby Lordów.

PARLAMENT

Mamy już omówionego monarchę, jesteśmy po wyborach to terach przyszła pora na omówienie Parlamentu co stanowi jak poprzednio opisane sytuacje jak i osoby za istotny element tego systemu.

Każde państwa ma swoje wymogi co do wysokich stanowisk, Wielka Brytania nie różni się pod tym względem od innych. Tak więc, żeby być członkiem Izby Lordów trzeba mieć tytuł hrabiego, księcia lub barona. Na chwilę obecną takich osób jest 1710 w całym państwie.

Nie inaczej jest z Izbą Lordów chociaż w ich przypadku doszło do przeprowadzenia reformy co doprowadził do sytuacji, że obecnie trzeba mieć mianowanie by być Lordem. Obecnie uprawnionych jest około 700 osób. Ciekawostką jest, że Lordostwo ROSS zasiada w Izbie Lordów od wieków.

Co do struktury Izby Lordów to w jej skład wchodzą Lordowie dziedziczni, 5 przedstawicieli rodziny królewskiej, biskupi, arcybiskupi i 21 Lordów Prawa a reszta z nominacji.

Momentami jeden głos waży o wszystkim a jedna wypowiedź potrafi zmienić losy historii. W tym przypadku prawo angielskie jest ostrożniejsze i mimo, że wystarczy 30 głosów żeby przegłosować ustawę to jest to jednak rozsądna liczba.

Głosowanie musi mieć swój porządek ale żeby go utrzymać trzeba kogoś kto będzie go pilnował. W Izbie gmin przewodniczącym jest Spiker Izby, który wywodzi się z partii przeciwnej. Głosuje tylko gdy jest równa liczba głosów. Musi być apolityczny.

W Izbie Lordów też jest człowiek który wszystkiego pilnuje i jest na jej czele. Jest to Lord Kanclerz.

Obie Izby posiadają wspólną cechę jaką jest to, że obie posiadają Komisje.

Ale nie ma tak pięknie, żeby były całkowicie identyczne a więc teraz podam ich różnice. Po pierwsze to Izba Gmin odpowiada za ustawodawstwo zaś Izba Lordów pełni funkcję sądownictwa. Jest Trybunałem apelacyjnym dla spraw cywilnych w sprawach których..(za wolno notuje xD). To w Izbie Gmin większość ustaw posiada swój początek, zaś w Izbie Lordów rozpoczynają bieg ustawy korygowane oraz ustawy prywatne.

Również w Parlamencie Brytyjskim możemy natknąć się na prawo veta. Przysługuje ono Izbie Lordów w stosunku do ustaw z Izby Gmin , chociaż istnieje ograniczenie czasowe. Veto może trwać 1 rok.

Co do votum zaufania jak i nieufności, no cóż dotyczy ono jedynie Izby Gmin.

Teraz przyjrzyjmy się trybowi pracy. Jest on dość zharmonizowany. Mianowicie rano odbywają się prace w komisjach. Po lunchu mają miejsce prace plenarne, które trwają do wieczora. W trakcie tych prac posłowie mają prawo do interpelowania. Poseł w Izbie Gmin ma ograniczony czas. Może ona trwać od lunchu do godziny 5. Interpelację trzeba nadać pisemnie.

Na posłach ciążą również pewne ograniczenia. Jedno z nich dotyczy aktu oskarżenia. Jak wiadomo poseł brytyjski ma ograniczony immunitet a wniesienie aktu oskarżenia nie jest możliwe na terenie Izby Gmin to jeżeli już akt oskarżenia wpłynie poseł musi zrezygnować.

Aby ustawa zaistniała jako element prawa pierw musi powstać jej projekt. W Wielkiej Brytanii większość projektów ustaw to projekty wyborcze rozpatrywane w Izbie Gmin.

W przypadku Wielkie Brytanii wypadał by powiedzieć również o dewolucji czyli procesie uzyskiwania autonomii przez części narodowe danego państwa prawnej politycznej. Do lat 80tych XX wieku dążono do jedności. W tym momencie tendencja jest odwrotna. Jako pierwsza oddzieliła się Szkocja a następnie Walia. Powstały w nich krajowe parlamenty i rządy.