Ubezpieczenia Społeczne

Ubezpieczenia Społeczne

Ubezpieczenie emerytalne jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Osoby, które opłacają składkę, zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.

 

Na ubezpieczenie emerytalne odprowadzana jest składka w wysokości 19,52 proc. podstawy wymiaru składki.

 

W przypadku osób, które oszczędzają swój kapitał emerytalny również w Otwartych Funduszach Emerytalnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje 1/3 składki (tj. 7,3 proc.) do wybranego Otwartego Funduszu Emerytalnego. Jeżeli ubezpieczony nie przystąpił do funduszu emerytalnego, to wówczas cała składka na ubezpieczenie emerytalne przekazywana jest na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Składka wpłacana do Otwartego Funduszu Emerytalnego pochodzi w całości z części opłacanej przez pracownika.

 

1 stycznia 1999 r. zaczął obowiązywać w Polsce nowy system emerytalny. Jego twórcy założyli docelowo, że przyszli emeryci będą otrzymywać emeryturę z co najmniej dwóch źródeł, tzn. ze zreformowanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i otwartych funduszy emerytalnych. Ustawodawca przewidział również możliwość powołania Pracowniczych Programów Emerytalnych, które mają charakter dobrowolny i uzupełniający w stosunku do powszechnego systemu emerytalnego.

 

Ubezpieczeni zostali zatem podzieleni na trzy grupy, które różnią się ze względu na sposób oszczędzania, przywileje emerytalne i sposób wyliczenia emerytury.

 

Decyzje o przyznaniu emerytury wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie o przyznanie emerytury rozpoczyna się po złożeniu wniosku zainteresowanego.

 

Otwarty fundusz emerytalny jest osobą prawną posiadającą odrębną masę majątkową w stosunku do instytucji nią zarządzającą czyli powszechnego towarzystwa emerytalnego. Oznacza to, że powszechne towarzystwa emerytalne, które zarządzają OFE, nie mogą przeznaczać środków zgromadzonych w OFE na pokrycie swoich kosztów czy inwestycji. Głównym przedmiotem działalności funduszy jest gromadzenie środków pieniężnych pochodzących ze składek ubezpieczonych i inwestowanie ich na rynku finansowym, z przeznaczeniem na wypłatę emerytur dla członków funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Do otwartego funduszu emerytalnego ma obowiązek przystąpić osoba urodzona po 31 grudnia 1968 r., która po raz pierwszy rozpoczyna pracę, z tytułu której podlega obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu

 

Indywidualne Konto Emerytalne to konto, które umożliwia dodatkowe oszczędzanie na emeryturę bez konieczności odprowadzania podatku dochodowego od dochodów kapitałowych.

IKE można założyć w:

Oszczędzanie na IKE pozwala na zgromadzenie dodatkowych oszczędności, dzięki którym będzie można uzupełnić dochody emerytalne z systemu powszechnego.  Oszczędzający na IKE korzysta ze zwolnienia podatkowego od dochodów kapitałowych w wysokości 19 proc. W przypadku śmierci właściciela konta środki zgromadzone na IKE zwolnione są również z podatku od spadku i darowizn.

 

Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne w przypadku utraty dochodów z powodu niezdolności do pracy (renta) lub śmierci żywiciela (renta rodzinna). Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 6 proc. podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w części przez pracodawcę (4,5 proc. podstawy wymiaru), a w części przez pracownika (1,5 proc. podstawy wymiaru).

 

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

 

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne.

 

Decyzje o przyznaniu renty wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie.

Postępowanie przyznania renty rozpoczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego.

 

Ubezpieczeniami społecznymi zajmuje się w MPiPS Departament Ubezpieczeń Społecznych. Departament Ubezpieczeń Społecznych odpowiada w szczególności za:

Ubezpieczenie emerytalne

Kto podlega ubezpieczeniu emerytalnemu?

Składka na ubezpieczenie emerytalne

System emerytalny

Dodatki do emerytur

Procedura ubiegania się o emeryturę

Indywidualne Konto Emerytalne

Fundusze emerytalne

Projekt ustawy o emeryturach pomostowych

Emerytury pomostowe - podsumowanie

Emerytury pomostowe - dokumenty

Emerytury pomostowe - obowiązujące rozwiązania

Nowe rozwiązania w systemie emerytalnym, obowiązujące od stycznia 2009 roku

Kto podlega ubezpieczeniu emerytalnemu?

Ubezpieczenie emerytalne jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości. Osoby, które opłacają składkę na ubezpieczenie emerytalne zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego.

 

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

- pracownikami z wyłączeniem prokuratorów,

- osobami wykonującymi pracę nakładczą,

- członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

- osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobami z nimi współpracującymi,

- osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

- posłami i senatorami pobierającymi uposażenie,

- osobami pobierającymi stypendium sportowe,

- pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

- osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

- osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych lub pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot,

- duchownymi,

- żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,

- osobami odbywającymi służbę zastępczą,

- funkcjonariuszami Służby Celnej,

- osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

- osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami obierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,

- osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.

 

Dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym mogą być objęte osoby, które:

- są małżonkami pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,

- z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów,

- są obywatelami polskimi wykonującymi pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz są obywatelami polskim wykonującymi pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa,

- są studentami oraz uczestnikami studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

- są alumnami seminariów duchownych, nowicjuszami, postulantami i juniorystami do ukończenia 25 roku życia,

- odbywają na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny wnioskodawcom-obywatelom państwa członkowskiego Unii Europejskiej w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności regulowanej - w rozumieniu odpowiednio przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych lub przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania niektórych działalności,

- kontynuujące ubezpieczenie na wniosek po ustaniu obowiązkowych ubezpieczeń.

Składka na ubezpieczenie emerytalne

Na ubezpieczenie emerytalne odprowadzana jest składka w wysokości 19,52 proc. podstawy wymiaru składki.

W przypadku członków Otwartych Funduszach Emerytalnych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje 1/3 składki tj. 7,3 proc. do wybranego Otwartego Funduszu Emerytalnego. Jeżeli ubezpieczony nie przystąpił do funduszu emerytalnego to wówczas cała składka na ubezpieczenie emerytalne przekazywana jest do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Składka wpłacana do otwartego funduszu emerytalnego pochodzi w całość z części opłacanej przez pracownika.

Składka naliczana jest od podstawy nieprzekraczającej w roku kalendarzowym trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia. W momencie, gdy podstawa wymiaru składki osoby ubezpieczonej osiągnie w danym roku kalendarzowym wysokość trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia, w kolejnych miesiącach tego roku nie pobiera się składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, podobnie jak i rentowego.

System emerytalny

Zasady przyznawania świadczeń emerytalnych określone są przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o  emeryturach i  rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.). Ustawa ta różnicuje zasady ustalania warunków wymaganych do uzyskania prawa do emerytury w zależności od daty urodzenia osób ubezpieczonych.

Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

Emerytury dla tej grupy osób obejmują:

 

− tzw. emeryturę powszechną

 

− emeryturę przy niepełnym stażu emerytalnym

 

− emeryturę w obniżonym wieku

 

− emeryturę wcześniejszą

Emerytura powszechna

Uprawnienia do tej emerytury przysługuje ubezpieczonym, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Emerytura przy niepełnym stażu emerytalnym

Ustawa emerytalna przewiduje uzyskanie emerytury przez ubezpieczonych, którzy nie udowodnili stażu emerytalnego wymaganego przy emeryturze powszechnej (tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn). Na emeryturę przy niepełnym stażu pracy mogą przejść ubezpieczeni, którzy:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy  wynoszący 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn.

Emerytury tych osób nie są jednak podwyższane do kwoty najniższej emerytury.

Emerytura w obniżonym wieku

Nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku uzależnione jest od udowodnienia dłuższego stażu emerytalnego lub uznania wnioskodawcy za całkowicie niezdolnego do pracy.

Zgodnie z tym na emeryturę w obniżonym wieku może przejść kobieta (pracownica) w wieku 55 lat, która udowodni co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, albo 20 lat tych okresów przy równoczesnym spełnieniu warunku uznania za całkowicie niezdolną do pracy.

W wieku obniżonym o 5 lat w stosunku do wieku powszechnego, a więc w wieku 60 lat, może przejść na emeryturę mężczyzna (pracownik), który udowodnił co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych i został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

Prawo do przejścia na omawianą emeryturę przysługuje wyłącznie osobom, które ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę były pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu pozostawały w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy. Warunków tych nie muszą spełniać osoby, które przez cały okres wymagany do otrzymania emerytury pozostawały w stosunku pracy. Natomiast osoby, które w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury są uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy nie muszą mieć 6 miesięcznego zatrudnienia w okresie 24 miesięcy ubezpieczenia.

Warunek podlegania ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, ubezpieczeniu pracowniczemu uważa się za spełniony wówczas, gdy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu jako pracownik. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, która podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Prawo do omawianego świadczenia przysługuje osobom, dla których ostatnim ubezpieczeniem było ubezpieczenie pracownicze, nawet jeżeli bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nie wykonywały zatrudnienia. Emerytura ta przysługuje także osobom, dla których ostatnim ubezpieczeniem było ubezpieczenie pracownicze i które bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę:

−       pobierały zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne,

−       korzystały z urlopu kolejowego albo górniczego lub też

−       pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną.

Termin „ostatnio” nie oznacza okresu przypadającego bezpośrednio przed spełnieniem warunków do emerytury czy też zgłoszeniem wniosku o to świadczenie.

Emerytura wcześniejsza

Po spełnieniu warunków określonych przepisami odrębnych ustaw na wcześniejszą emerytury mogą

przejść:

- inwalidzi wojenni lub wojskowi – ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych              i wojskowych oraz ich rodzin,

- kombatanci - ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,

- pracownicy urzędów państwowych - ustawa z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów    państwowych,

- pracownicy służby cywilnej – ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej,

- pracownicy samorządowymi - ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych,

- nauczyciele – ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela,

- nauczyciele akademiccy - ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym,

żołnierzami zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionymi w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu - ustawa z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych.

Pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Górnicy

Kolejarze

Pracownicy zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze

Z prawa do emerytury wcześniejszej mogą skorzystać osoby, które udowodniły 20 lat (kobiety) i 25 lat (mężczyźni) okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 (w niektórych przypadkach 10) lat  zatrudnienia na stanowisku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Osoby spełniające te warunki mogą przejść na emeryturę w wieku określonym dla poszczególnych grup zawodowych i stanowisk pracy uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

 

Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:

1) pracowników organów kontroli państwowej,

2) pracowników organów administracji celnej,

3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną,

4) dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy,

5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską,

6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej i Biura Ochrony Rządu,

7) niektórych pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Górnicy

Prawo do górniczej emerytury przysługuje pracownikowi:

−         po ukończeniu wieku wynoszącego 55 lat i udowodnieniu okresu pracy górniczej wraz z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej,

−         po ukończeniu 50 lat i udowodnieniu wskazanych wyżej okresów, z tym że okres pracy górniczej wynosi w tym przypadku co najmniej 15 lat.

 

Ubezpieczonym, którzy mają okres skałdkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej oraz niespełniają warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury, wiek emerytalny obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Szczegółowe warunki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.).

Kolejarze

Kolejarze mogą przejść na emeryturę w wieku emerytalnym obniżonym o 5 lat w stosunku do powszechnie obowiązującego (a więc 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn), jeżeli udowodnią okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym minimum 15 lat zatrudnienia na kolei, łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia na kolei.

Nauczyciele

Z prawa do przejścia na emeryturę bez względu na wiek mogą skorzystać nauczyciele, którzy posiadają 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej, lub 25-letni staż emerytalny, w tym 20 lat pracy w szkolnictwie specjalnym. Warunkiem uzyskania emerytury bez względu na wiek jest wykonywanie pracy nauczycielskiej bezpośrednio przed złożeniem wniosku o przyznanie emerytury oraz rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela albo rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy:

- w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania, uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć,

- wygaśnięcia z mocy prawa z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym,

- wygaśnięcia stosunku pracy z powodu odmowy podjęcia proponowanej pracy przez nauczyciela w stanie spoczynku.

Emerytura może być przyznana nie wcześniej niż od pierwszego dnia przypadającego po rozwiązaniu (wygaśnięciu) stosunku pracy.

Nauczyciele mają również prawo do wcześniejszej emerytury po osiągnięciu wieku 55 lat – kobieta, 60 lat  - mężczyzna i spełnieniu warunków określonych w § 15 rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r.

Przyznanie prawa do emerytury osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., uzależnione jest jedynie od ukończenia wymaganego wieku, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn i posiadania jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia społecznego. Prawo do tej emerytury nie zależy od długości przebytych okresów składkowych i nieskładkowych, ale prawo do podwyższenia emerytury do kwoty minimalnej emerytury mają tylko te osoby, które udowodnią co najmniej 20 letni okres składkowy i nieskałdkowy w przypadku kobiet oraz 25 letni okres składkowy i nieskładkowy w przypadku mężczyzn.

Emerytury w obniżonym wieku

Emerytury w obniżonym wieku

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r., mają jednakże możliwość przejścia na emeryturę w obniżonym wieku, jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpiły, do otwartego funduszu emerytalnego,

2) warunki do uzyskania emerytury spełnią do 31 grudnia 2007 r.

 

Z powyższego prawa mogą skorzystać:

1) kobiety będące pracownicami, które do 31 grudnia 2007 r. osiągną wiek 55 lat i udowodnią co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli posiadają co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy i zostaną uznane za całkowicie niezdolne do pracy oraz nie są członkami otwartego funduszu emerytalnego,

2) ubezpieczeni będący pracownikami, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pod warunkiem że do 31 grudnia 2007 r. ukończą wiek uprawniający do wcześniejszej emerytury i udowodnią staż emerytalny wynoszący dla kobiet 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat, w tym wymagany okres zatrudnienia w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze,

3) ubezpieczeni z tytułu działalności twórczej lub artystycznej, którzy wiek emerytalny określony dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną, jak też wymagany staż: 20 lat dla kobiet i 25 lat pracy w przypadku mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat działalności artystycznej lub twórczej - osiągną do 31 grudnia 2007 r.,

4) kobiety będące pracownicami kolejowymi - jeśli do 31 grudnia 2007 r. udowodnią 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 lat pracy na kolei, wraz z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do pracy na kolei, a także do 31 grudnia 2007 r. ukończą wiek 55 lat,

5) nauczyciele bez względu na wiek, którzy do 31 grudnia 2007 r. rozwiążą stosunek pracy i osiągną:

- co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 20- letni okres pracy nauczycielskiej albo

- co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 20-letni okres pracy w szkolnictwie specjalnym,

6) pracownicy będący górnikami, którzy do 31 grudnia 2007 r. spełnią łącznie następujące warunki:

- ukończą 55 lat życia oraz udowodnią okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczanymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej pod ziemią albo

- ukończą 50 lat życia i udowodnią 20 lat pracy w przypadku kobiet oraz 25 lat pracy w przypadku mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej.

Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy do 31 grudnia 2007 r. nie osiągną wieku emerytalnego uprawniającego do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z tytułu wykonywania działalności twórczej lub artystycznej, emerytury górniczej, emerytury z tytułu wykonywania niektórych okresów pracy górniczej lub emerytury kolejowej, mogą przejść na emeryturę w wieku niższym niż 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, jeśli w dniu 1 stycznia 1999 r., tj. w dniu wejścia w życie ustawy emerytalnej posiadali:

- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gwarantujący prawo do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,

- okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

 

Podobnie emerytura ta przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 r.

Emerytura dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 r.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. w całości zastały objęte nowym systemem emerytalnym. Oznacza to, że ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r. są objęci nowymi zasadami wyliczania emerytury i mają obowiązek odkładania części składki emerytalnej do Otwartych Funduszy Emerytalnych.

Emerytura tej grupy ubezpieczonych zależeć będzie wyłącznie od wielkości kapitału zgromadzonego na koncie ubezpieczonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym oraz od wskaźnika Średniej Dalszego Trwania Życia. Osoby, które pracowały przed 1 stycznia 1999 r. będą miały doliczony do konta ubezpieczonego w ZUS kapitał początkowy za okresy składkowe i nieskładkowe przypadające do 31.12.1998 r.

Generalnie więc w odniesieniu do tej grupy osób długość posiadanych okresów składkowych i nieskładkowych będzie miała znaczenie jedynie przy ustalaniu kapitału początkowego oraz przy ustaleniu prawa tych osób do gwarancji otrzymania co najmniej najniższej emerytury.

Sposób wyliczenia emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.

Sposób wyliczenia emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r.

Wysokość emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r. będzie ustalana poprzez podzielenie kapitału emerytalnego przez średnie oczekiwane dalsze życie po przejściu na emeryturę (wyrażone w miesiącach).
Składka emerytalna, jaką odprowadzają osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. w 2/3 zostaje przekazana do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a w 1/3 trafia do Otwartych Funduszy Emerytalnych.
Jeżeli kwota emerytury przysługującej w FUS łącznie z emeryturą dożywotnią z zakładu emerytalnego będzie niższa od minimalnej emerytury, długość okresów składkowych i nieskładkowych zdecyduje o tym, czy emerytura zostanie podniesiona do wysokości najniżej emerytury czy też nie. Wysokość emerytury zostanie podwyższona jeżeli mężczyzna będzie miał okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat a kobieta 20 lat.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. będą miały prawo przejść na emeryturę w wieku 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn, ale im później to zrobią tym większy będzie ich kapitał emerytalny i miesięczna wysokość emerytury.
Składka emerytalna, jaką odprowadzają osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. w 2/3 zostaje przekazana do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a w 1/3 trafia do Otwartych Funduszy Emerytalnych.

Dodatki do emerytur

Do emerytur przysługują następujące dodatki:

- pielęgnacyjny – przysługuje osobie, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 rok życia. Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie, która przebywa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym,

- kombatancki – w wysokości dodatku pielęgnacyjnego,

- za tajne nauczanie – w wysokości dodatku pielęgnacyjnego,

- dla byłych żołnierzy zastępczej służby wojskowej – dodatek ten przysługuje na podstawie ustawy z dnia 2 września 1994 r. o dodatku i uprawnieniach przysługującym żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionych w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu.

- świadczenia pieniężne, które przysługują na podstawie ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym dla osób deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez II Rzeszę i ZSRR.

Procedura ubiegania się o emeryturę

Decyzje o przyznaniu emerytury wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie o przyznanie emerytury rozpoczyna się po złożeniu wniosku zainteresowanego. Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. zobowiązani są do osobistego złożenia wniosku, osoby urodzone przed tą datą mogą to zrobić za pośrednictwem płatnika składek.

 

Wniosek

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. ubiegające się o emeryturę oraz osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które występują o wcześniejszą emeryturę zobowiązane są do przedstawienia dokumentów o okresach podlegania ubezpieczeniom społecznym i wysokości zarobków. Stwierdzających podstawę wymiaru składek. Dokumentem potwierdzającym wysokość wynagrodzeń jest zaświadczanie wystawiane przez pracodawcę na druku według wzoru druku ZUS – Rp 7. Istnieje również możliwość udokumentowania wysokości wynagrodzenia legitymacją ubezpieczeniową, a także na podstawie danych zawartych w umowie o pracę, pismach o powołaniu, mianowaniu oraz innych pismach, określających poziom wynagrodzenia danej osoby. W przypadku, gdy osoba starająca się o emeryturę nie może udowodnić w ten sposób wysokości wynagrodzenia może przedstawić kopię dokumentacji płacowej sporządzoną i potwierdzoną przez archiwum, przechowujące dokumentację byłego pracodawcy danej osoby.

 

Podstawa wymiaru

Podstawę wymiaru emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. i osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które ubiegają się o wcześniejsze świadczenia emerytalne wylicza się na podstawie 10 kolejnych lat kalendarzowych, z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym ubezpieczony stara się o emeryturę. Ubezpieczony ma prawo sam wybrać lata, z których podstawa wymiaru składek stanowić będzie podstawę do naliczenia świadczenia, pamiętając jednak o tym, że muszą to być kolejne lata nawet wówczas, gdy w niektórych z tych lat, przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Na wniosek ubezpieczonego do wyliczenia podstawy wymiaru emerytur można przyjąć podstawę wymiaru składek w okresie 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, które wcześniej pobierały świadczenia przedemerytalne na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, stanowi zwaloryzowana podstawa wymiaru emerytury przyjęta do ustalenia świadczenia przedemerytalnego albo podstawa wymiaru ustalona na nowo.

Do wyliczenia podstawy wymiaru uwzględnia się jedynie takie składniki wynagrodzenia, od których ubezpieczony miał naliczane składki. Przy wyliczeniu podstawy wymiaru emerytury uwzględnia się również wysokość wynagrodzeń z tytułu niezdolności do pracy, a także zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego oraz wartość świadczeń rekompensacyjnych. Ponadto uwzględnia się kwoty zasiłku dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych i stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy oraz uposażenie z tytułu służby wojskowej.

 

Termin przyznania świadczenia

Organ rentowy wydaje decyzje w sprawie przyznania emerytury w ciągu 30 dni od momentu wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do przyznania prawa do emerytury. Po przyznaniu prawa do świadczeń emerytura zostaje wypłacona w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni. 

Szczegółowe informacje o zasadach składania wniosków emerytalnych znajdują się na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (http://www.zus.pl/).

Fundusze emerytalne

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady tworzenia i działania funduszy emerytalnych w Polsce jest ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2004 r., Nr 159, poz. 1667, z późn. zm.).

 

Zgodnie z ustawą fundusz emerytalny jest osobą prawną, której przedmiotem działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Fundusz jest tworzony jako otwarty lub pracowniczy. Otwarty fundusz emerytalny może zostać utworzony wyłącznie przez powszechne towarzystwo emerytalne zaś pracowniczy fundusz emerytalny przez pracownicze towarzystwo emerytalne, po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych.

 

Organem zarządzającym funduszem emerytalnym i reprezentującym go w stosunkach z osobami trzecimi jest towarzystwo.

 

Członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym następuje z chwilą zawarcia umowy z funduszem, jeżeli w dniu zawarcia pierwszej umowy z otwartym funduszem osoba przystępująca do funduszu podlega lub podlegała, w okresie 12 miesięcy przed dniem zawarcia umowy, ubezpieczeniu emerytalnemu w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona odpowiedniego wpisu lub zmian w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych.

 

Członkiem pracowniczego funduszu może zostać osoba fizyczna spełniająca warunki określone w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. Nr 116, poz. 1207, z późn. zm.) dla uczestnika pracowniczego programu emerytalnego albo osoba fizyczna będąca uczestnikiem programu emerytalnego pracodawcy zagranicznego.

 

Aktualne informacje o otwartych funduszach emerytalnych oraz pracowniczych programach emerytalnych zamieszczone są na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego www.knf.gov.pl.

 

Akty prawne

Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2004 r., Nr 159, poz. 1667, z późn. zm.).

 

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. Nr 116, poz. 1207, z późn. zm.).

Projekt ustawy o emeryturach pomostowych

Podstawowe informacje na temat projektu ustawy o emeryturach pomostowych

Projekt ustawy o emeryturach pomostowych – definicje i lista prac

Porównanie trzech projektów ustaw o emeryturach pomostowych

Prezentacja "Założenia merytoryczne projektu ustawy o emeryturach pomostowych", przedstawiona przez prof. dr hab. med. Danutę Koradecką, Dyrektor Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, na posiedzeniu Podkomisji Sejmowej ds. emerytur pomostowych 17 października 2008 r.

Emerytury pomostowe - obowiązujące rozwiązania

Warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej

Zgodnie z art. 4 ustawy emeryturach pomostowych, która wejdzie w życie 1 stycznia 2009 r., prawo do emerytury pomostowej, będzie przysługiwać ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

  1. urodził się po 31 grudnia 1948 r.;

  2. przed 1 stycznia 1999 r. był zatrudniony na stanowiskach i przy pracach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.)  albo wykonywał pracę o szczególnym charakterze wymienioną w - stanowiącym załącznik do ustawy - wykazie rodzajów prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;

  3. po 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienioną w - stanowiącym załącznik do ustawy - wykazie rodzajów prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;

  4. ma okres pracy  w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze  wynoszący  co najmniej 15 lat;

  5. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 – 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

  6. osiągnął wiek wynoszący co najmniej  55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

  7. nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.

Dla niektórych grup ubezpieczonych wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przewidziano obniżenie wymagań związanych z wiekiem i szczególnym stażem pracy, od których będzie zależało nabycie prawa do emerytury pomostowej (przy czym należy zaznaczyć, że w niektórych wypadkach, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej konieczne będzie uzyskanie orzeczenia o niezdolności do wykonywania określonego rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze). I tak:

Prawo do emerytury pomostowej będzie przysługiwać tylko tym pracownikom, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,  w pełnym wymiarze czasu pracy.

 

Jeśli chodzi o osoby, które po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywały pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, to prawo do emerytury pomostowej, zgodnie z art. 49 ustawy, będzie przysługiwać  wówczas, jeżeli osoby takie 1 stycznia 2009 r. będą posiadać wymagany w przepisach art. 4  lub art. 5-12 ustawy o emeryturach pomostowych okres pracy w szczególnych warunkach lub okres pracy o szczególnym charakterze oraz będą spełniać pozostałe  warunki ustawowe, od których zależy nabycie prawa do emerytury pomostowej.

 

Do wystawiania zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, przypadające przed 1 stycznia 2009 r., zobowiązany jest płatnik (pracodawca).

Postępowanie w sprawie emerytury pomostowej i jej wysokość

Postępowanie w sprawie o emerytury pomostowej wszczyna się na wniosek pracownika zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w ogarnie rentowym.

 

Decyzję w sprawie emerytury pomostowej, co do zasady, wydaje organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pracownika.

 

Od decyzji organu rentowego w sprawie emerytury pomostowej przysługuje ubezpieczonemu prawo wniesienia odwołania do sądu ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od doręczenia ubezpieczonemu odpisu decyzji.

 

Zgodnie z art. 14 ustawy o emeryturach pomostowych, emeryturę pomostowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy  o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

 

Jeżeli pracownik jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w ZUS.

 

Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa, niż kwota najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (obecnie wynosi ona 597, 46 zł.).

Rekompensaty

Ustawa o emeryturach pomostowych dla osób, które nie spełnią warunków wymaganych do uzyskania emerytury pomostowej, a pracowały przed 1 stycznia 2009 r. w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przewiduje rekompensaty.

 

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 ustawy, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Przepis art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych doprecyzowuje, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

 

Rekompensata - przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie będzie przysługiwać osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Tryb uznawania danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze

Zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, płatnik składek jest zobowiązany prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz ewidencję pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

 

To zatem na płatniku składek będzie ciążył obowiązek oceny, czy dany rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika na określonym stanowisku pracy powinien być uznany za pracę w szczególnych warunkach, czy też o szczególnym charakterze, zgodnie z definicjami, o których mowa, w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

 

Ta decyzja będzie podlegała kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 6 projektu w przypadku nieumieszczenia przez płatnika składek danego pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, pracownikowi będzie przysługiwała skarga do Państwowej Inspekcji Pracy. Jeżeli skarga taka zostałaby uwzględniona, to wówczas właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy będą uprawnione do nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Nowe rozwiązania w systemie emerytalnym, obowiązujące od stycznia 2009 roku

Ustawa o emeryturach kapitałowych

 

24 grudnia 2008 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw ustawa z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507), a jej przepisy weszły w życie 8 stycznia 2009 r.

 

Ustawa o emeryturach kapitałowych określa:

  1. rodzaje świadczeń pieniężnych wypłacanych ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych, zwanych dalej „emeryturami kapitałowymi”;

  2. zasady nabywania prawa do emerytur kapitałowych;

  3. zasady i tryb przyznawania emerytur kapitałowych;

  4. zasady ustalania wysokości i wypłaty emerytur kapitałowych.

W zakresie ustalania wysokości emerytur kapitałowych ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych - bez względu na płeć, stan zdrowia, stan cywilny lub rodzinny. Zgodnie z ustawą, emerytury kapitałowe przysługują ubezpieczonym w ramach ubezpieczenia emerytalnego, o którym mowa w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, którzy mają ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 

Ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych przysługuje emerytura kapitałowa w postaci:

  1. okresowej emerytury kapitałowej (przysługującej członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65 roku życia) lub

  2. dożywotniej emerytury kapitałowej (przysługuje członkowi otwartego funduszu emerytalnego dożywotnio po ukończeniu 65 roku życia).

Okresowa emerytura kapitałowa będzie wypłacana członkowi otwartego funduszu emerytalnego do ukończenia 65 roku życia. W tym czasie członek otwartego funduszu emerytalnego będzie się cieszyć pełnią praw członkowskich, w tym możliwością zmiany funduszu, czy przekazania środków w przypadku swojej śmierci małżonkowi lub osobom uprawnionym. Źródłem finansowania okresowej emerytury kapitałowej będą środki zgromadzone na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, który będzie wypłacał okresową emeryturę kapitałową. Okresowa emerytura kapitałowa będzie podlegać corocznej waloryzacji na zasadach i w trybie określonym dla emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednocześnie zgromadzony kapitał będzie w dalszym ciągu inwestowany przez otwarty fundusz emerytalny, a po ukończeniu 65 roku życia pozostała po wypłacie okresowej emerytury kapitałowej kwota oszczędności, powiększona o zyski z inwestycji, posłuży do ewentualnego zakupu dożywotniej emerytury kapitałowej, co będzie mogło najwcześniej nastąpić w związku z uwarunkowaniami prawnymi dotyczącymi wieku emerytalnego z początkiem 2014 r.

 

Każdy ubezpieczony po ukończeniu 65 roku życia będzie miał prawo wyboru oferty dożywotniej emerytury kapitałowej z zarządzanego przez zakład emerytalny lub powszechne towarzystwo emerytalne funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych, wypłacającego dożywotnią emeryturę kapitałową. Oferta dożywotniej emerytury kapitałowej zgodnie z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych oznacza udostępnioną przyszłemu emerytowi przez ZUS w ramach zestawienia ofert - ofertę dotyczącą stawki dożywotniej emerytury kapitałowej za każdy tysiąc złotych zgromadzonej przez niego składki w OFE.

 

Dożywotnia emerytura kapitałowa nie będzie corocznie waloryzowana, tak jak okresowa emerytura kapitałowa i emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednakże ustawa przewiduje mechanizm zwiększania wysokości dożywotniej emerytury kapitałowej w oparciu o wyniki inwestycyjne instytucji finansowej zarządzającej funduszem dożywotnich emerytur kapitałowych. W przypadku wystąpienia zysku lub nadwyżki w rozumieniu przepisów o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych, wysokość dożywotniej emerytury kapitałowej ustala się ponownie w terminach określonych dla waloryzacji rent i emerytur w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 

Odmiennie od zasad dziedziczenia mających zastosowanie w sytuacji śmierci emeryta pobierającego okresową emeryturę kapitałową, po śmierci emeryta w ciągu trzech pierwszych lat pobierania dożywotniej emerytury kapitałowej wskazane przez niego osoby uposażone będą uprawnione do otrzymania wypłaty gwarantowanej pochodzącej z niewykorzystanych środków. W przypadku braku wskazania osoby uposażonej, przepisy projektu za osobę uposażoną uznają wyłącznie małżonka, który w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim w ustawowej wspólności majątkowej. Jednakże zgodnie z projektem ustawy, kwota wypłaty gwarantowanej będzie się zmniejszać wraz z upływem okresu pobierania dożywotniej emerytury kapitałowej, czyli śmierć w pierwszym miesiącu pobierania dożywotniej emerytury kapitałowej oznaczałaby zwrot całości składki wpłaconej z otwartego funduszu emerytalnego pomniejszonej o jedną trzydziestąsiódmą, a każdy następny przeżyty miesiąc oznaczałby spadek kwoty zwrotu o kolejną jedną trzydziestąsiódmą.

 

Ubezpieczenia społeczne są oparte o zasadę solidarności społecznej, zgodnie z którą wszyscy ubezpieczeni „składają się” na swoje świadczenia, a oszczędności ubezpieczonych, którzy żyją krócej, będą finansować świadczenia tych, którzy będą żyć dłużej. Oznacza to, że śmierć emeryta po upływie 3 lat od rozpoczęcia pobierania dożywotniej emerytury kapitałowej będzie skutkować zasileniem pozostałymi środkami wspólnej puli przeznaczonej na wypłatę dożywotnich emerytur kapitałowych dla innych emerytów, pobierających dożywotnią emeryturę kapitałową.

 

Należy dodać, że emerytury kapitałowe będą wypłacane łącznie (na zasadzie „jednego przelewu”) wraz emeryturą z FUS albo rentą.

 

Ponadto ustawa o emeryturach kapitałowych zawiera szereg przepisów zmieniających inne ustawy oraz zasługujące na uwagę przepisy przejściowe. Zgodnie z art. 42 i art. 43 ustawy osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., której przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalono prawo do emerytury rolniczej, z zaliczeniem okresów, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, a która po dniu wejścia w życie ustawy osiągnie wiek 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny i zgłosi wniosek o emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określoną w art. 24 lub art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przysługuje – w zależności od jej wyboru – emerytura rolnicza ustalona z zaliczeniem wskazanych okresów albo emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 

Przy czym, prawo do emerytury rolniczej albo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje, jeżeli po wyłączeniu ww. okresów dana osoba spełnia warunki do emerytury rolniczej. Jednocześnie ustawa wskazuje, że emerytura dla osoby urodzonej po 31 grudnia 1948 r., której wysokość obliczono wraz ze zwiększeniem lub częścią składkową emerytury rolniczej, ulega ponownemu ustaleniu – bez uwzględnienia tego zwiększenia lub części składkowej, jeżeli osobie tej została przyznana emerytura rolnicza z tytułu okresów, o których mowa w art. 20 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w brzmieniu ustalonym ustawą o emeryturach kapitałowych.

 

Ponadto dużą nowością, wprowadzającą poważną zmianę systemu ubezpieczeń emerytalnych, jest przepis art. 45 ustawy, który określa, że wypłaty emerytury, do której prawo zostało zawieszone na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dokonuje się na wniosek osoby zainteresowanej. W tym zakresie ZUS poinformuje osoby, mające w dniu wejścia w życie ustawy zawieszone prawo do emerytury w trybie art. 103 ust. 2a ustaw o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o warunkach pobierania świadczeń.

 

Zgodnie z art. 5 ustawy oba typy emerytur kapitałowych przysługują osobom mającym ustalone prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie na podstawie art. 24 ust.1 albo art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przy czym, zgodnie z art. 8 ustawy, członek otwartego funduszu emerytalnego nabywa prawo do okresowej emerytury kapitałowej, jeżeli:

  1. ukończył 60 lat oraz

  2. kwota środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego, ustalona na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego.

Kwota dodatku pielęgnacyjnego zgodnie art. 75 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosi 173,10 zł, co oznacza, że w okresie od 1 marca 2009 r. kwota stanowiąca 20-krotność dodatku pielęgnacyjnego wynosi 3 462 zł (20 x 173,10 zł). Ta kwota będzie ulegała zmianie w wyniku kolejnych waloryzacji dodatku pielęgnacyjnego.

 

W przypadku gdy po ustaleniu prawa do okresowej emerytury kapitałowej oraz do emerytury z FUS (wraz z ewentualnymi zwiększeniami z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników) suma tych emerytur będzie niższa od najniższej emerytury, emeryturę z FUS (wraz ze zwiększeniami) podwyższa się w ten sposób, aby suma obu emerytur nie była niższa od kwoty świadczenia najniższego. Podwyższenia emerytury z FUS dokonuje się na zasadach określonych w art. 87 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 

Ponowne ustalenie wysokości okresowej emerytury kapitałowej może nastąpić zgodnie z art. 25 ustawy o emeryturach kapitałowych. Wysokość tej emerytury ulega ponownemu ustaleniu na wniosek emeryta, jeżeli po dniu, od którego przyznano okresową emeryturę kapitałową, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

 

Zgodnie z art. 10 ustawy o emeryturach kapitałowych członek otwartego funduszu emerytalnego nabywa prawo do dożywotniej emerytury kapitałowej, o ile spełni następujące warunki:

  1. ukończył 65 lat oraz

  2. kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest równa lub wyższa niż 50 % kwoty dodatku pielęgnacyjnego (czyli w okresie od 1 marca 2009 r. kwota równa lub wyższa niż 86,55 zł).

Przy czym, kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia składki przez średnie dalsze trwanie życia, o którym mowa w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 

W przypadku, gdy członek otwartego funduszu emerytalnego nie spełni warunku posiadania odpowiednich środków, otwarty fundusz emerytalny zgodnie z art. 11 ustawy o emeryturach kapitałowych przekaże środki zgromadzone na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego do funduszu emerytalnego wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przekazane środki zostaną zaewidencjonowane na koncie ubezpieczonego jako składka na ubezpieczenie emerytalne, na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o ustalenie prawa do emerytury, nie wcześniej jednak niż na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura. Jednocześnie środki te powiększą kwotę składek stanowiącą podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ust. 1 lub art. 24a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

 

Z tytułu emerytur kapitałowych nie przysługuje renta rodzinna. Uprawnionym członkom rodziny może być przyznana renta rodzinna wyłącznie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, której podstawę obliczenia będzie stanowić kwota emerytury z FUS z uwzględnieniem ewentualnych jej waloryzacji.

 

 

Nowelizacja ustaw o Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE) i o pracowniczych programach emerytalnych (PPE)

 

Ustawą z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 220, poz. 1432) dokonano zmian w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych, ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych.

 

Zasadnicze zmiany wprowadzone przedmiotową  regulacją  w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz. U. Nr 116, poz. 1205, z późn. zm.), to:

 

  1. zwiększenie rocznego limitu wpłat na IKE do kwoty odpowiadającej  trzykrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok (zmiana art. 13 ustawy o IKE). Dotychczasowe przepisy przewidywały, że kwota maksymalnego limitu wpłat nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej półtorakrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 22 grudnia 2008r. kwota wpłat na indywidualne konto emerytalne w roku 2009 wynosi 9 579 zł. (M.P. z 2008 r. Nr 97, poz. 848);

  2. zmiana sposobu ustalania rocznego limitu wpłat na IKE poprzez możliwość określania tej kwoty nie tylko w oparciu o wysokość prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym, ale również w oparciu o ich projekty, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone – właśnie w oparciu o projekt ustawy budżetowej na rok 2009 został ustalony obowiązujący w 2009 roku limit wpłat na IKE;

  3.  przyjęcie, że limit wpłat na IKE w kolejnym roku nie może być niższy niż w roku poprzednim - w art. 13 dodano ust. 1a, w myśl którego, w przypadku gdy kwota  ustalona zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o IKE  będzie niższa od kwoty ogłoszonej w poprzednim roku kalendarzowym, wówczas obowiązuje kwota wpłat na IKE ogłoszona w poprzednim roku kalendarzowym;

  4. umożliwienie dokonywania częściowego zwrotu środków zgromadzonych na IKE. Ustawa w brzmieniu poprzednio obowiązującym nie umożliwiała oszczędzającemu wycofania części zgromadzonych oszczędności, był on obowiązany wycofać całość środków znajdujących się na IKE. Taka regulacja zniechęcała potencjalnych oszczędzających do założenia IKE, z uwagi na brak możliwości skorzystania z części zgromadzonego kapitału w sytuacji, gdy jest to konieczne ze względu na np. sytuację losową. Obecnie oszczędzający może wycofać z IKE część środków. Dochód uzyskany na indywidualnym koncie emerytalnym z tytułu częściowego zwrotu podlega opodatkowaniu;

  5. pod koniec oszczędzania umożliwienie oszczędzającemu wypłacenia środków zgromadzonych na IKE, w zależności od jego dyspozycji, albo w formie jednorazowej albo w ratach. Dotychczas przepisy przewidywały jedynie wypłatę całości środków jednorazowo.

Wyżej wskazaną ustawą wprowadzone zostały niżej wymienione zmiany ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach  emerytalnych (Dz. U. Nr 116, poz. 1207, z późn. zm.):

 

1) dodano w art. 5 ustawy o PPE ust. 1b, w myśl którego pracownik nie może ponownie przystąpić do tego programu, z którego  dokonał  wypłaty jednorazowej albo wypłaty pierwszej raty, w przypadku dokonywania wypłaty ratalnej. Jednocześnie zastrzeżono, że ograniczenie to nie dotyczy osób, które dokonały wypłaty, jako osoby uprawnione;

2) w art. 25 ust. 4 ustawy o PPE określono, że suma składek dodatkowych nie może przekroczyć 4,5 krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. Jednocześnie wskazano, że w przypadku gdy kwota stanowiąca maksymalny roczny pułap składek dodatkowych wpłacanych do PPE  ustalona w sposób podany wyżej będzie niższa od  kwoty ogłoszonej w poprzednim roku kalendarzowym, wówczas obowiązuje kwota ogłoszona w poprzednim roku kalendarzowym;

3) w dodanym w art. 25 ust. 4a minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego został upoważniony do ogłaszania w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski" do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym uczestnik będzie wnosił do programu składki dodatkowe, wysokości kwoty stanowiącej maksymalny roczny pułap sumy składek dodatkowych, które mogą być wpłacone do programu.

Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2008 r. wysokość kwoty odpowiadającej sumie składek dodatkowych wniesionych przez uczestnika do jednego programu w roku 2009 wynosi 14 368,50 zł. (M.P. z 2008 r. Nr 97, poz. 849);

4) dodano art. 41a zawierający uprawnienie Komisji Nadzoru Finansowego do wykreślenia z rejestru  programu emerytalnego w przypadkach określonych w ustawie bez wydawania decyzji.

 

Również w ustawie o zmianie ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz niektórych innych ustaw dokonano niewielkiej zmiany ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych  (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), zwanej dalej „updof”. Zmiana ta sprowadza się do dostosowania przepisu art. 30a ust. 1 pkt 10 i ust. 8 updof poprzez objęcie zryczałtowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych także częściowego zwrotu środków zgromadzonych na IKE w związku z wprowadzeniem możliwości częściowego zwrotu tych środków w ustawie o indywidualnych kontach emerytalnych.

 

Ustawa z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz niektórych innych ustaw weszła w życie 1 stycznia 2009 r., z wyjątkiem jej art. 1 pkt 3 i art. 3 pkt 2, które wchodząc w życie z dniem ogłoszenia, umożliwiły ministrowi do spraw zabezpieczenia społecznego ogłoszenie w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” kwoty wpłat na IKE oraz kwoty rocznego limitu sumy składek dodatkowych wpłacanych do programu obowiązujących w 2009 r., w oparciu o projekt ustawy budżetowej.

Ubezpieczenie rentowe

Kto podlega ubezpieczeniu rentowemu

Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne, w przypadku utraty dochodów pieniężnych związanej z wystąpieniem ryzyka inwalidztwa (niezdolność do pracy lub śmierć żywiciela). W takiej sytuacji osoby opłacające składki na ubezpieczenie rentowe otrzymują rentę, która zastępuje im utracone wynagrodzenie lub dochód a w przypadku śmierci ubezpieczonego żywiciela wypłacane są renty rodzinne.

 

Kto podlega ubezpieczeniu rentowemu?

Obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu ubezpieczenia rentowego podlegają osoby, które są:

1. pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,

2. osobami wykonującymi pracę nakładczą,

3. członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych, innych spółdzielni zajmujących się produkcją oraz spółdzielni kółek rolniczych zajmujących się produkcją rolną, wykonującymi pracę na rzecz tych spółdzielni na podstawie innej niż stosunek pracy lub wytwarzającymi na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie oraz osób z nimi zrównanych,

4. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanym dalej zleceniobiorcami oraz osobami z nimi współpracującymi (nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu osoby, które są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studenci, do ukończenia 26 lat”),

a. osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, tj.:
b. osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej oraz innych przepisów szczególnych,

c. twórcami i artystami,

d. osobami wykonującymi wolny zawód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

6. posłami i senatorami pobierającymi uposażenie,

7. osobami pobierającymi stypendia sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

8. pobierającymi stypendia słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Państwowej,

9. osobami wykonującymi odpłatną pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

10. osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych oraz absolwentami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy,

11. duchownymi oraz członkami zakonów męskich i żeńskich kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25 roku życia,

12. żołnierzami niezawodowymi w służbie czynnej,

13. osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej,

14. funkcjonariuszami Służby Celnej,

15. osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,

16. osobami pobierającymi zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej.

 

Dobrowolnie na wypadek niezdolności do pracy mogą ubezpieczyć się:

1. osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do zasiłku pielęgnacyjnego, nie podlegają ubezpieczeniu społecznym emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów,

2. małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy ONZ i innych misjach specjalnych za granicą, w instytucjach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,

3. obywatele polscy wykonujący prace za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący prace w podmiotach zagranicznych na terytorium rzeczpospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby, ani przedstawicielstwa,

4. studenci oraz uczestnicy dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

5. alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulani i junioryści do ukończenia 25 roku życia.

Składka na ubezpieczenie rentowe

Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 6 proc. podstawy wymiaru składki. Składka opłacana jest w części  przez pracodawcę (4,5 proc. podstawy wymiaru), a w części przez pracownika (1,5 proc. podstawy wymiaru).

Na ubezpieczenie rentowe składka naliczana jest od podstawy wynoszącej maksymalnie 30 – krotność przeciętnego wynagrodzenia. W momencie gdy wynagrodzenie osoby ubezpieczonej z tytułu niezdolności do pracy przekroczy w danym roku kalendarzowym wysokość trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia, w kolejnych miesiącach tego roku nie pobiera się składki z tytułu ubezpieczenia.

Renty z tytułu niezdolności do pracy

Renta inwalidzka przysługuje osobie, którą uznano za całkowicie lub częściowo niezdolną do wykonywania pracy zarobkowej z powodu stanu zdrowia.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Za częściowo niezdolną do pracy uznaje się natomiast osobę, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi przez nią kwalifikacjami.

 

Z tytułu niezdolności do pracy przysługuje renta w tym renta szkoleniowa

Podstawowym warunkiem uzyskania renty jest wystąpienie całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Od 1 listopada 2005 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 169, poz. 1412).

Zgodnie z nowo obowiązującymi przepisami niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż 5 lat, chyba że według wiedzy medycznej nie będzie rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, wówczas niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat. Nowe uregulowania stanowią również, że jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.

 

Zgodnie z art. 24a ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1412), której przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2006 r., osoby, które osiągnęły wiek emerytalny tj. w przypadku kobiet – 60 lat, w przypadku mężczyzn - 65 lat, emeryturę przyznaje się z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy. Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury. Wysokość tak przyznanej emerytury nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

 

Renta szkoleniowa

Prawo do renty szkoleniowej przysługuje osobie, która spełnia warunki wymagane do przyznania renty i otrzyma orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Po przyznaniu renty organ rentowy kieruje zainteresowanego do powiatowego urzędu pracy w celu odbycia szkoleń przygotowujących do zdobycia nowego zawodu.

Renta szkoleniowa przyznawana jest na okres 6 miesięcy. Na wniosek starosty, okres ten może zostać przedłużony maksymalnie do 30 miesięcy. Również na wniosek starosty okres 6 miesięcy może zostać skrócony, jeżeli starosta uzna, że nie ma możliwości przekwalifikowania do innego zawodu oraz gdy pobierający rentę nie uczestniczy we wskazanych szkoleniach. W przypadku gdy starosta zawiadomi o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu organ rentowy ponownie kieruje zainteresowanego do lekarza orzecznika.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty, nie mniej jednak niż w wysokości najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:

- jest niezdolna do pracy,

- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie, np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

 

Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

- stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,

- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Obok ustalenia stopnia niezdolności do pracy lekarz orzecznik dokonuje również ustaleń dotyczących:

- daty powstania niezdolności do pracy,

- przewidywanego okresu trwania niezdolności do pracy,

- związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,

- niezdolności do samodzielnej egzystencji,

- celowości przekwalifikowania zawodowego.

 

Okresy składkowe i nieskładkowe

Wymagany do przyznania renty okres składkowy i nieskładkowy różni się w zależności od wieku ubezpieczonego, w którym powstała niezdolność do pracy. Okresy te przedstawiają się następująco:

- 1 rok - jeśli niezdolność powstała przed ukończeniem 20 lat,

- 2 lata - jeśli niezdolność powstała w wieku od 20 do 22 lat,

- 3 lata - jeśli niezdolność powstała w wieku od 22 do 25 lat,

- 4 lata - jeśli niezdolność powstała w wieku od 25 do 30 lat,

- 5 lat - jeśli niezdolność powstała w wieku powyżej 30 lat.

W przypadku osób, które stały się niezdolne do pracy w wieku powyżej 30 lat okres wymaganych 5 lat musi przypadać w ciągu ostatnich 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

W przypadku ubezpieczonego, który nie ma wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony jeżeli:

zgłoszenie do ubezpieczenia nastąpiło przed osiągnięciem 18 roku życia albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponad podstawowej lub wyższej oraz posiada do dnia powstania niezdolności do pracy nieprzerwane (lub z przerwami nie przekraczającymi 6 miesięcy) okresy składkowe i nieskładkowe.

Zasady ustalania wysokości rent

Podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy

Podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie, od którego ubezpieczony miał naliczane składki na ubezpieczenie społeczne.

Podstawę wymiaru stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym ubezpieczony zgłosił wniosek o rentę.

Ubezpieczony ma prawo sam wybrać, które lata stanowić będę podstawę do naliczenia świadczenia, pamiętając jednak że muszą to być kolejne lata nawet wówczas gdy w niektórych z tych lat, przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.

Na wniosek ubezpieczonego do wyliczenia podstawy wymiaru rent można przyjąć zwaloryzowaną przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie 20 lat kalendarzowych, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W przypadku osób, od których do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy wymagany jest okres ubezpieczenia krótszy niż 5 lat i nie można ustalić podstawy wymiaru renty z okresu 10 lat, podstawę wymiaru ustala się na podstawie okresu faktycznego ubezpieczenia. Podobnie wylicza się podstawę wymiaru rent osobom, od których wymaga się 5-letniego okresu ubezpieczenia, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru z kolejnych 10 lat ze względu na pełnienie czynnej lub zastępczej służby wojskowej albo korzystanie z urlopu wychowawczego.

Podstawa wymiaru renty wylicza się tylko osobom, które podlegały ubezpieczeniu społecznemu co najmniej jeden rok kalendarzowy.

Do wyliczenia podstawy wymiaru uwzględnia się składniki wynagrodzenia, od których ubezpieczony miał naliczane składki na ubezpieczenie społeczne. Przy wyliczeniu podstawy wymiaru renty uwzględnia się również wysokość wynagrodzeń z tytułu niezdolności do pracy, a także kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego oraz wartość świadczeń rekompensacyjnych. Ponadto uwzględnia się wysokość zasiłku dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych i stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy oraz uposażenie z tytułu służby wojskowej.

 

Przy ustalania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy brane są pod uwagę okresy:

składkowe,

nieskładkowe,

hipotetyczne.

 

Okresy składkowe

Okresy, ubezpieczenia i opłacania składek oraz inne okresy wymienione w art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Okresy nieskładkowe

Są to okresy, za które nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne.

Okresy hipotetyczne

Są to okresy będące uzupełnieniem 25 lat okresu składkowego i nieskładkowego, przypadającego w okresie od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat.

Wysokość rent

Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi:

RENTA = 24% x kwota bazowa + 1,3% x PW x lata składkowe + 0,7% x PW x lata nieskładkowe + 0,7% x PW x lata hipotetyczne

Gdzie:

KB- kwota bazowa

PW- podstawa wymiaru

 

Kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącane od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa ustalana jest corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego.

 

Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy - 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji - renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy + dodatek pielęgnacyjny.

Renta szkoleniowa - 75% podstawy wymiaru renty, nie mniej jednak niż najniższa wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Procedura ubiegania się o rentę

Decyzje o przyznaniu renty wydają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie w sprawie świadczenia może być wszczęte nie tylko na wniosek osoby zainteresowanej. Wniosek taki może być zgłoszony przez jej pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna, która nie jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych i działa na podstawie pełnomocnictwa. Może to być członek najbliższej rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, opiekun społeczny, przedstawiciel zakładu pracy. Wszyscy oni muszą jednak działać za zgodą zainteresowanego. Pełnomocnictwo lub zgoda powinny być udzielone przez zainteresowanego na piśmie. Postępowanie przyznania renty rozpoczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego.

Od 1 stycznia 2005 r. weszły w życie przepisy wprowadzające dwuinstancyjność w postępowaniu orzeczniczym. Organem orzekającym w I instancji jest lekarz orzecznik ZUS, natomiast w II instancji orzekają komisje lekarskie Zakładu. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS osobie zainteresowanej przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia. Sprzeciw można wnieść za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Prawo wniesienia sprzeciwu przysługuje od orzeczenia lekarza orzecznika wydanego po 31 grudnia 2004 r.

Podstawą do wydania decyzji przez organ rentowy w sprawie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy są:

orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu, orzeczenie komisji lekarskiej.

Warto podkreślić, że niewykorzystanie drogi odwoławczej w ZUS spowoduje odrzucenie przez sąd odwołania opartego jedynie na orzeczeniu lekarza orzecznika.

Od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Nowelizacja wprowadziła także zmiany w kodeksie postępowania cywilnego w zakresie procedury odwołań od decyzji - zmiany te zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2005 r. Zgodnie z nimi, jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego zostaną wskazane nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS (od którego nie wniesiono sprzeciwu) bądź orzeczenia komisji lekarskiej ZUS, organ rentowy nie kieruje odwołania do sądu. Odwołanie takie zostanie przekazane przez organ rentowy lekarzowi orzecznikowi do ponownego rozpatrzenia, a poprzednia decyzja zostanie uchylona. Po rozpatrzeniu nowych okoliczności, wydana zostanie przez organ rentowy nowa decyzja, od której będzie można odwołać się do sądu.

 

Do wniosku o przyznanie renty należy dołączyć:

-          zaświadczenie o stanie zdrowia, wydane przez lekarza prowadzącego leczenie,

-          druk ZUS N-10 wypełniony przez zakład pracy,

-          dokumenty potwierdzające przebyte okresy składkowe i nieskładkowe,

-          zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia wystawione przez zakład pracy wg wzoru określonego przez ZUS (druk Rp-7).

Wysokość wynagrodzenia może udokumentować legitymacją ubezpieczeniową, a także na podstawie danych zawartych w umowie o pracę, pismach o powołaniu, mianowaniu oraz innych pismach, określających poziom wynagrodzenia danej osoby. W przypadku, gdy osoba starająca się o rentę nie może udowodnić w ten sposób wysokości wynagrodzenia może przedstawić kopię dokumentacji płacowej sporządzoną przez archiwum.

Prawo do renty powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków niezbędnych do nabycia tego prawa. Rentę wypłaca się od dnia powstania prawa do świadczeń , nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie renty. Rentę rodzinną wypłaca się natomiast od miesiąca śmierci ubezpieczonego, jeżeli wniosek zostanie złożony nie później niż w następnym miesiącu.

Uwaga: Szczegółowe informacje o zasadach składania wniosków rentowych znajdziecie Państwo na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (www.zus.pl).

 

Emerytura z urzędu przyznawana jest renciście, którzy ukończył 60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna oraz podlegał ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Emerytura jest przyznawana z urzędu zamiast dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy bez względu na to czy rencista , który osiągnął wiek emerytalny, ma okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania emerytury. Rencista musi jednak posiadać jakikolwiek okres ubezpieczenia. Emeryturę przyznaje się od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku, gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana, od dnia, którego podjęto jej wypłatę. Emerytura z urzędu nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.

Renta rodzinna

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny po osobie, która w chwili śmierci miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz po osobie ubezpieczonej, która spełniła warunki do przyznania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

W przypadku śmierci osoby pobierającej zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny także wówczas, gdy osoba, po której przysługuje renta, zmarła po upływie 18 miesięcy od ustania okresów uprawniających do uzyskania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W takim przypadku uznaje się bowiem, że osoba zmarła spełniła warunki konieczne do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Do renty rodzinnej uprawnione są:

Dzieci

Dzieci -własne, drugiego małżonka, przysposobione, które nie ukończyły 16 lat lub 25 lat w przypadku gdy się uczą. Renta rodzinna bez względu na wiek przysługuje dzieciom, które stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 roku życia lub w trakcie nauki w szkole do ukończenia 25 roku życia. Jeżeli dziecko ukończy 25 lat na ostatnim roku studiów, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają łącznie dwa warunki tzn:

- zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią pracownika, emeryta lub rencisty, chyba że śmierć była następstwem wypadku,

- nie mają prawa do renty po rodzicach, rodzice nie mogą zapewnić im utrzymania lub gdy pracownik, emeryt lub rencista albo jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

 

Prawo do renty rodzinnej dla dzieci po ukończeniu przez nie 16 roku życia zależy od tego czy dziecko się uczy. Prawo do renty mają dzieci, które uczą się w trybie: stacjonarnym, wieczorowym, zaocznym i korespondencyjnym w:

- szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, szkołach wyższych państwowych i niepaństwowych działających na podstawie ustawy o szkolnictwie wyższym,

- szkołach i seminariach prowadzonych przez kościół katolicki,

- na kursach przysposobienia i doskonalenia zawodowego, prowadzonych w formach szkolnych lub pozaszkolnych trwających co najmniej 3 miesiące.

Renta rodzinna przysługuje również dzieciom, które uczą się za granicą w szkołach podstawowych i wyższych oraz dzieciom, które za granicą uczą się języka obcego, na kursach trwających co najmniej 3 miesiące.

Wdowa

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy. Renta rodzinna przysługuje również wdowie, która nie osiągnęła tego wieku, ale wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, które nie ukończyły 16 roku życia. W przypadku gdy dziecko, wnuk lub rodzeństwo zmarłego uczy się, wdowie przysługuje renta rodzinna po zmarłym do 18 roku życia dziecka. Wdowie przysługuje renta rodzinna również w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy.

Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania dziecka do 16 roku życia (18 roku gdy dziecko się uczy) lub zaprzestania opieki nad dzieckiem uznanym za całkowicie niezdolne do pracy.

Małżonka rozwiedziona oraz wdowa, która w chwili śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków wymaganych od wdowy, w chwili śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem sądowym lub ugodą sądową.
Wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej a nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od dnia śmierci męża. Może również otrzymać rentę rodzinną na okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej. Rentę rodzinną przyznaną na udział w szkoleniach nie można pobierać dłużej niż przez okres 2 lat od śmierci męża.

Wdowiec

Wdowiec nabywa prawo do renty rodzinnej na takich samych zasadach jak wdowy. Wiek uprawniający wdowca do renty rodzinnej wynosi również 50 lat.

Rodzice

Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki takie jak dla wdów/wdowców oraz gdy zmarły syn lub córka w sposób znaczący przyczyniał się do ich utrzymania.

Wdowa, wdowiec i dziecko nie tracą prawa do renty rodzinnej po zawarciu związku małżeńskiego.

Wysokość renty rodzinnej

Renta rodzinna wynosi:

- dla jednej osoby uprawnionej - 85% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która przysługiwałoby zmarłemu,

- dla dwóch osób uprawnionych - 90% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która przysługiwałoby zmarłemu,

- dla trzech i więcej osób uprawnionych - 95% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która przysługiwałoby zmarłemu.

Wszystkim członkom rodziny, którzy mają prawo do renty po zmarłym przysługuje jedna łączna renta rodzinna, w razie konieczności jest dzielona w równych częściach pomiędzy uprawnionych.

Sierota zupełna uprawniona do renty otrzymuje dodatek dla sierot zupełnych.

Ubezpieczenie chorobowe i macierzyńskie

Kto podlega ubezpieczeniom chorobowym i macierzyńskim?

Obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają:

- pracownicy,

- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

- poborowi odbywający służbę zastępczą.

 

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek, osoby objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym:

-          wykonujące pracę nakładczą,

-          wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,

-          prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,

-          wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

-          będące duchownymi.

Wysokość składki na ubezpieczenie chorobowe i macierzyńskie

Składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45% podstawy wymiaru składki.

Rodzaje wypłacanych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego

Z tytułu ubezpieczenia chorobowego i na wypadek macierzyństwa wypłaca się następujące świadczenia:

Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy przysługuje pracownikowi, ubezpieczonemu, który wykonuje pracę nakładczą a także poborowemu odbywającemu służbę zasadniczą od 34 dnia choroby. Za pierwsze 33 dni osoby te otrzymują wynagrodzenie za czas choroby finansowane przez pracodawcę. Zasiłek przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacane za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień choroby stanowi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiary zasiłku. Zasiłek chorobowy przysługuje za okres trwania niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana jest gruźlicą – nie dłużej niż przez 270 dni.  Do okresu zasiłkowego wlicza się okres pobierania wynagrodzenia za czas choroby.

 

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

1) po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu,

2) po upływie 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

 

Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,

2) jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,

3) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,

4) posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

 

Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Za okres pobytu w szpitalu przysługuje zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.

 

Zasiłek wypłaca się w wysokości 100 proc. wymiaru, jeżeli niezdolność do pracy:

-          przypada w okresie ciąży,

-          powstała w skutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

-          powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów

Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który wyczerpał prawo do pobierania zasiłku chorobowego, ale w dalszym ciągu jest niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje takiej osobie przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. Decyzję o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego podejmuje ZUS na podstawie orzeczenia  lekarza orzecznika, albo, jeżeli było postępowanie odwoławcze, na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej ZUS..

Zasiłek rehabilitacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia.

Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90%  podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przez pierwsze trzy miesiące pobierania tego świadczenia, a przez dalszy okres - 75% podstawy wymiaru.  W przypadku gdy niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży, świadczenie wypłacane jest w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Zasiłek wyrównawczy

Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje jedynie ubezpieczonym, którzy są pracownikami. Zasiłek otrzymują osoby, których miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej. Prawo do zasiłku wyrównawczego przysługuje również pracownikom, którzy w wyniku zmian w stanie zdrowia zostali przesunięci u tego samego pracodawcy na inne stanowisko, dostosowane do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy. O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek wyrównawczy przysługuje na okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy lub jeżeli z uwagi na stan zdrowia pracownika dalsza rehabilitacja jest niecelowa.

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem wypłacanym za okres 12 ostatnich miesięcy kalendarzowych a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej

Zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego, albo w okresie urlopu wychowawczego:

-          urodziła dziecko,

-          przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia (w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia);

-          przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej dziecko w wieku do 7 roku (w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia), z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej  niespokrewnionej z dzieckiem.

 

Zasiłek macierzyński  wypłacany jest przez okres urlopu macierzyńskiego, tj. przez:

-          18 tygodni w  przypadku urodzenia pierwszego dziecka,

-          20  tygodni w przypadku urodzenia każdego kolejnego dziecka,

-          28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

 

Wysokość zasiłku macierzyńskiego wynosi 100% wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

 

Od zasiłku macierzyńskiego, płatnicy zasiłku naliczają składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

 

Z zasiłku macierzyńskiego może skorzystać także ubezpieczony ojciec dziecka lub inny ubezpieczony członek rodziny jeżeli:

-          matka dziecka umrze lub porzuci dziecko oraz

-          osoby te przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania opieki nad dzieckiem.

 

Z zasiłku macierzyńskiego może skorzystać także ubezpieczony ojciec dziecka, jeżeli matka dziecka wykorzysta co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pozostałą część urlopu matka może scedować na ojca dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje, gdy konieczne jest osobiste sprawowania opieki nad:

- dzieckiem w wieku do 8 roku życia w przypadku:

-          nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,

-          porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki nad dzieckiem,

-          pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w zakładzie opieki zdrowotnej,

- chorym dzieckiem w wieku do 14 lat,

- innym chorym członkiem rodziny (małżonek, rodzice, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki).

 

W przypadku gdy opieka sprawowana jest nad dzieckiem do lat 14 zasiłek opiekuńczy przysługuje na okres sprawowania opieki, nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym. Jeżeli opieka jest sprawowana nad innym członkiem rodziny lub dzieckiem powyżej 14 lat, to zasiłek opiekuńczy wypłacany jest maksymalnie przez okres 14 dni.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko w przypadku gdy nie ma innych członków rodziny mogących zająć się dzieckiem lub chorym członkiem rodziny. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku chorego dziecka do lat 2.

 

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Podstawa wymiaru zasiłków dla pracowników i osób niebędących pracownikami

Podstawa wymiaru zasiłków dla pracowników

 

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego przysługującego pracownikowi, stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych, poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

W przypadku, jeżeli niezdolność do pracy nastąpi przed upływem 12 miesięcy ubezpieczenia chorobowego wówczas do wyliczenia podstawy wymiaru bierze się wynagrodzenia za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru uwzględnia się przychód, stanowiący podstawę wymiaru składek chorobowych po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu nie może być niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia pracowników, po potrąceniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia (w okresie od 01.01.1999r. do 30.06.2007r. - 18,71%, a w okresie 01.07.2007r.-31.12.2007r. – 15,71%).

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego podlega ograniczeniu. Nie może przekroczyć 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Nie ogranicza się podstawy wymiaru zasiłku przysługującego w czasie trwania ubezpieczenia.

Podstawa wymiaru zasiłków dla osób niebędących pracownikami

W przypadku ubezpieczonych, którzy nie są pracownikami podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających  miesiąc w którym powstała niezdolność do pracy. Do wyliczenia podstawy wymiaru w przypadku tych ubezpieczonych bierze się pod uwagę przychód, od którego mają naliczane składki na ubezpieczenie chorobowe.

Należy podkreślić, że podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe w przypadku osób dobrowolnie ubezpieczonych nie może przekroczyć 250 proc. przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla poborowych odbywających służbę zastępczą stanowi kwota świadczenia pieniężnego, określona w przepisach o służbie zastępczej, w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy pomniejszona o 13,.71% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe

Zasady orzekania o niezdolności do pracy i wypłaty zasiłków

Przy ustalaniu prawa do zasiłków dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej są zaświadczenia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy, wystawiane na druku ZUS ZLA. Na zwykłym druku lekarz wystawia zaświadczenie dotyczące przewidywanego terminu porodu a także niemożności wykonywania pracy wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz pobrania tych komórek, tkanek i narządów. Datę porodu dokumentuje się skróconym odpisem aktu urodzenia.

Zaświadczenie lekarskie ubezpieczony ma obowiązek dostarczyć płatnikowi zasiłków nie później niż w ciągu 7 dni od daty otrzymania, pod rygorem obniżenia o 25% zasiłku przysługującego za okres od 8 dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego.

Prawo do zasiłków i ich wysokość ustalają oraz zasiłki te wypłacają płatnicy składek na ubezpieczeni chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 osób. W przypadku mniejszych zakładów pracy świadczenia nalicza i wypłaca ZUS. ZUS wypłaca również zasiłki, ubezpieczonym którzy prowadzą działalność gospodarczą, osobom z nimi współpracującym, duchownym, osobom  podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego oraz osobom uprawnionym do zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia.

Pracodawcy ubezpieczający powyżej 20 osób wypłacają zasiłki w terminach wypłaty wynagrodzeń lub dochodu ubezpieczonym. ZUS natomiast wypłaca zasiłki na bieżąco po uznaniu uprawnień, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia stosownych dokumentów.

W przypadku gdy płatnik lub ZUS nie wypłacą w terminie świadczeń zobowiązani są do wypłacenia  odsetek ustawowych. Zasiłki mogą być wypłacane wyłącznie osobie, której te zasiłki przysługują lub osobie przez nią upoważnionej. Za osobę, której przysługuje świadczenie, zasiłek może pobrać również osoba, do której rąk wypłacane jest wynagrodzenie lub dochód ubezpieczonego.

Przedawnienie roszczenia o wypłatę zasiłków

Roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego ulega przedawnieniu po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje.

W przypadku gdy przedawnienie wynikło z błędu płatnika składek lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do zasiłku przedawnia się po upływie 3 lat.

 

Jeżeli zaś nie zgłoszenie roszczeń o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego, wówczas prawo do zasiłku przedawnia się po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia.

Waloryzacja zasiłków z tytułu ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego

Dla celów obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta dla obliczenia tego świadczenia podlega waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji ogłaszany jest co kwartał przez Prezesa ZUS w Monitorze Polskim.

Ubezpieczenia wypadkowe

Osoby objęte ubezpieczeniem z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Krąg osób objętych tym ubezpieczeniem określa ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn.zm.)

Są to:

- pracownicy,

- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych oraz inne osoby traktowane na równi z członkami spółdzielni w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwane zleceniobiorcami oraz osoby z nimi współpracujące jeżeli wykonują pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę, które ukończyły 26 lat,

- osoby prowadzące pozarolnicza działalność oraz osoby z nimi współpracujące,

- posłowie i senatorowie, pobierający uposażenie oraz posłowie wybrani do Parlamentu Europejskiego,

- osoby pobierające stypendium sportowe,

- pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

- osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

- osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący,,

- duchowni,

- osoby odbywające służbę zastępczą,

- funkcjonariusze Służby Celnej,

- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowę o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta  z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Świadczenia chorobowe

- zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

 

- świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności  do pracy

- zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

Wysokość świadczeń chorobowych

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru.

Świadczenia rentowe

- renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

 

- renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

 

- renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

oraz

- dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej

- dodatek pielęgnacyjny – dla osoby uprawnionej do renty, uznanej za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub która ukończyła 75 lat

Wysokość świadczeń rentowych

Wysokość renty zależy przede wszystkim od podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru ustala się na zasadach ogólnych, przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS. Odmiennie jednak niż w tych przepisach, w ustawie wypadkowej określono, że podstawa wymiaru może być obliczona bez zastosowania ograniczenia wysokości wskaźnika podstawy wymiaru do 250%.

Wysokość renty wypadkowej ustala się na zasadach ogólnych, przewidzianych dla rent z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, z tym że renty z ubezpieczenia wypadkowego nie mogą być niższe niż:

1) 60% podstawy jej wymiaru – dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,

2) 80% podstawy jej wymiaru – dla osoby całkowicie3 niezdolnej do pracy,

3) 100% podstawy jej wymiaru – dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Te gwarancje mogą być jednak stosowane wyłącznie, gdy do obliczenia podstawy wymiaru renty nie został przyjęty wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyższy niż 250%.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy jej wymiaru. Jeżeli renta ta zostanie obliczona z zastosowaniem wskaźnika wysokości podstawy, ograniczonego do 250%, renta ta nie może być niższa niż 100% podstawy wymiaru.

Renta rodzinna przysługuje w wysokości:

1) 85% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,

2) 90% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,

3) 95% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.

Podstawę obliczenia wysokości renty rodzinnej stanowi renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

 

Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa oraz renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

Świadczenia odszkodowawcze

- jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

- jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Wysokość świadczeń odszkodowawczych

Jednorazowe odszkodowanie ustala się w określonej stawce procentowej (za każdy % uszczerbku na zdrowiu) biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie z poprzedniego roku. Od dnia 1 kwietnia 2007 r., za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu jednorazowe odszkodowanie wynosi 20% przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim.

 

Jednorazowe odszkodowaniem wzrasta wraz ze zwiększeniem uszczerbku na zdrowiu o co najmniej 10 punktów procentowych albo do czasu uznania ubezpieczonego lub rencisty za osobę całkowicie  niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. W przypadku zwiększenia jednorazowego odszkodowania z tytułu uznania ubezpieczonego lub rencisty za osobę całkowicie niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji, zwiększenie to stanowi 3,5 – krotność przeciętnego wynagrodzenia. Według wielokrotności przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego roku ustala się odszkodowanie dla członków rodziny ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty wypadkowej, który zmarł wskutek wypadku lub choroby zawodowej.

Zbieg prawa do świadczeń

W razie zbiegu prawa do kilku rent określonych w ustawie wypłaca się jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez uprawnionego. Zasada ta dotyczy także przypadku, gdy osoba uprawniona do renty określonej w ustawie jest uprawniona jednocześnie do renty na podstawie innych przepisów (np. przepisów o emeryturach i rentach z FUS).

Osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury wypłaca się zależnie od jej wyboru:
- przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury, albo
- emeryturę powiększoną o połowę renty.
Możliwość pobierania półtorakrotnego świadczenia dotyczy wyłącznie osób nie osiągających jakiegokolwiek przychodu. Osoba osiągająca przychód, niezależnie od jego wysokości może pobierać tylko jedno, wskazane przez siebie świadczenie. Wypłata tego wybranego świadczenia podlega zawieszalności na ogólnych zasadach.

Brak prawa do świadczeń

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują gdy wyłączną przyczyną wypadków było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślenie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Ubezpieczony zobowiązany jest poddać się badaniu, jeżeli istnieje podejrzenie, że był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem wspomnianych środków odurzających lub substancji psychotropowych. Odmowa poddania się badaniu lub zachowanie uniemożliwiające  jego przeprowadzenie powoduje pozbawienie prawa do świadczeń, chyba że ubezpieczony  udowodni, że  miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu.

 

Regulacja ta nie dotyczy członków rodziny ubezpieczonego, którzy zachowują prawo do świadczeń określonych ustawą.

 

Zakład ma prawo odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku:

- nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,

- nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy,

- gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.

Jeżeli w protokole powypadkowym lub karcie wypadku są braki formalne, Zakład niezwłocznie zwraca protokół lub kartę wypadku w celu ich uzupełnienia.

Definicje zawarte w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Definicje zawarte w ustawie o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach

Wypadek przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

-           podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,

-           podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,

-           w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

 

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

-           w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone powyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

-           podczas szkoleń w zakresie powszechnej samoobrony,

-           przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

 

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

-           uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe,

-           wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

-           pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie,

-           sprawowania mandatu posła do Parlamentu Europejskiego,

-           odbywania szkolenia lub stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy, lub inny podmiot kierujący,

-           wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni,

-           wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,

-           współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się  przepisy dotyczące zlecenia,

-           wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu  przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

-           wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu  przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych,

-           wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi,

-           odbywania służby zastępczej,

-           nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium,

-           wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w  ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,

-           pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

 

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwale, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

 

Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Choroba zawodowa

Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt 2 Kodeksu pracy, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.

Uszczerbek na zdrowiu

Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy.

Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Uraz

Uraz – to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.

Definicje zawarte w ustawie o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach

Od 1 stycznia 2003 r. obowiązuje ustawa z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. Nr 199, poz. 1674 z późn. zm.).

Normuje ona zaopatrzenie niektórych grup osób, które uległy wypadkom w innych okolicznościach, aniżeli wymienione w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Przepisy ustawy stosuje się do wszystkich osób poszkodowanych w wyniku wypadku w szczególnych okolicznościach albo choroby zawodowej powstałej w tych okolicznościach, a więc zarówno do osób ubezpieczonych, jak też do osób nie będących osobami ubezpieczonymi.

 

Definicje

 

Za wypadek uzasadniający przyznanie świadczeń uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:

 

1)      przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa,

2)      przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkodą,

3)      przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych,

4)      przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub przy chronieniu innych  osób przed napaścią,

5)      przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady wszystkich jednostek samorządu terytorialnego albo przy wykonywaniu przez sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem,

6)      przy wykonywaniu funkcji ławnika w sądzie,

7)      w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki,

8)      przy pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę,

9)      przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz publicznych zakładach opieki zdrowotnej,

10)  przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi,

11)  przy wykonywaniu funkcji członka komisji  powołanej przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzenia wyborów lub  referendum,

12)  przy wykonywaniu świadczeń przez  wolontariusza, o którym mowa w  art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873),

13)  w trakcie uczestnictwa w centrum integracji społecznej,

14)  przy wykonywaniu przez bezrobotnego prac społecznie użytecznych, o których mowa w art. 73a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.).

 

Za chorobę zawodową, uzasadniającą przyznanie świadczeń, uważa się chorobę zawodową określoną w wykazie chorób zawodowych, wydanym na podstawie przepisów Kodeksu pracy, jeżeli została spowodowania działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy przy wykonywaniu:

1)      zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki lub,

2)      pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę.

 

Świadczenia dla osoby poszkodowanej

 

Osobom, które stały się niezdolne do pracy  wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach przysługuje:

·          renta z tytułu niezdolności do pracy

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje również osobie, która zachorowała na chorobę zawodową w związku z wykonywaniem zajęć lub pracy wymienionych wyżej. Renta ta przysługuje pod warunkiem, że niezdolność do pracy  została spowodowana taką chorobą zawodową.

·          jednorazowe odszkodowanie – przysługuje osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem w szczególnych okolicznościach lub chorobą zawodową powstałą w tych okolicznościach, jeżeli  osoba ta wskutek wypadku lub choroby zawodowej stała się całkowicie niezdolna do pracy.

 

Świadczenia dla członków rodziny

 

Po osobie, która zmarła w wyniku wypadku w szczególnych okolicznościach lub choroby zawodowej powstałej w tych okolicznościach przysługuje:

·          renta rodzinna

Jeżeli zgon osoby uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy został spowodowany innymi przyczynami niż wypadek w szczególnych okolicznościach lub choroba zawodowa powstała w tych okolicznościach – członkowie rodziny mogą nabyć prawo do renty rodzinnej wyłącznie na zasadach ogólnych, tj. po spełnieniu przez zmarłego warunków do renty z tytułu niezdolności do pracy z ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych.  

·          jednorazowe odszkodowanie przysługuje tym spośród członków rodziny, spełniających warunki do renty rodzinnej, którzy warunki te spełniają w dniu śmierci osoby, która uległa wypadkowi w szczególnych okolicznościach lub zachorowała na chorobę zawodową powstałą w tych okolicznościach albo w dniu śmierci osoby uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie ustawy.

 

Członkowie rodziny

Członkami rodziny w rozumieniu ustawy są:

·          małżonek,

·          dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione,

·          przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej,

·          rodzice, osoby przysposabiające, ojczym i macocha

o ile osoby te spełniają warunki do renty rodzinnej na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

 

W zakresie zasad ustalania stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wysokości jednorazowego odszkodowania zarówno dla poszkodowanego, jak i pozostałych po nim członków rodziny oraz trybu wypłaty tego odszkodowania, stosuje się regulacje zawarte w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

W zakresie ustalania prawa do rent, ustania prawa do rent oraz zmian w prawie do rent stosuje się odpowiednie uregulowania zawarte w ustawie o emeryturach i rentach z FUS

 

Wysokość świadczeń

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w szczególnych okolicznościach lub chorobą zawodową oraz renta rodzinna wynosi 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

 

Zasiłek pogrzebowy

Przysługuje osobie, która poniosła koszty pogrzebu:

1)      osoby, która zmarła w wyniku wypadku lub choroby zawodowej,

2)      osoby pobierającej rentę na podstawie ustawy oraz członka rodziny tej osoby.

Od członków rodziny nie wymaga się spełnienia warunków do renty rodzinnej. 

 

Zbieg prawa do świadczeń

W razie zbiegu prawa do kilku rent określonych w ustawie wypłaca się jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez osobę uprawnioną. Zasada ta dotyczy przypadku, gdy osoba uprawniona do renty określonej w ustawie jest uprawniona równocześnie do emerytury lub renty na podstawie  innych przepisów. Ustawa nie przewiduje możliwości pobierania więcej niż jednego świadczenia przez osoby uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową powstałą w szczególnych okolicznościach oraz do emerytury.

 

W razie zbiegu uprawnień do zasiłku pogrzebowego na podstawie  ustawy z prawem do zasiłku pogrzebowego lub do świadczenia w wysokości zasiłku pogrzebowego  na podstawie odrębnych przepisów, zasiłek pogrzebowy  lub świadczenie przysługuje na podstawie tych odrębnych przepisów.

 

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w szczególnych okolicznościach lub chorobą zawodową powstałą w tych okolicznościach oraz renta rodzinna ulegają zawieszeniu i zmniejszeniu w związku z osiąganym przychodem na ogólnych zasadach.

 

 

Świadczenia zdrowotne

Osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach, przysługują świadczenia zdrowotne określone w przepisach ubezpieczenia zdrowotnego – w zakresie niezbędnym do leczenia następstw wypadku lub choroby zawodowej, pod warunkiem że osoby te nie są objęte powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym.

 

Finansowanie

Świadczenia określone w ustawie finansowane są ze środków budżetu państwa.

 

Akty prawne

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz. U. Nr 199, poz. 1674 z późn. zm.).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
BHP o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, 1 ubezpiec
Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, INNE KIERUNKI, prawo
ubezpieczenia, WSB GDA, Ubezpieczenia społeczne
GOTOWIEC, studia, Administracja I stopnia, III rok Administracji, Prawo ubezpieczeń społecznych
zał nr oświadczenie o zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych
Zróżnicowana składka na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków i chorób 08 73 436
Ubezpieczenia społeczne i ich ewidencja, Rachunkowość
egz us, Zarządzanie UEK, ubezpieczenia społeczne
Polityka społeczna i system ubezpieczeń społecznych (testy), Notatki
Ubezpieczenia społeczne Polaków pracujących za granicą, zdrowie publiczne
14 zasady ubezpieczenia społecznego
Ubezpieczenia społeczne WYKŁADY dr Bielawska
Polski system ubezpieczeń społecznych po reformie (21 stron) 2RCZJL4CV7FDMU3PV6QG2D2V6HWGUI7GRVGUIWY
ubezpieczenia społeczne
Prawo ubezpieczen spolecznych
Oświadczenie dla?lów podatkowych oraz ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego
ubezpieczenia społeczne wykład
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, Teksty innych przydatnych ustaw - nieopracowane

więcej podobnych podstron