Historia Polski XX wieku 07.05.2014

Ustrój polityczny i gospodarka PRL

Krajowa Rada Narodowa została powołana w nocy z 31.12.1943 na 01.01.1944 w Warszawie. Jej przewodniczącym został Bolesław Bierut, a Naczelnym Dowódcą Sił Zbrojnych Michał Rola- Żymierski. Statut KRN stanowił, ze jest ona organizatorem walki o wyzwolenie Polski i gwarantem późniejszej niepodległości kraju. Swą jawną działalność rozpoczęła 15 lipca 1944.

POLSKA LUBELSKA

W Moskwie 21 lipca 1944 roku został utworzony Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Ogłosił się on jedynym legalnym organem władzy wykonawczej w Polsce. Organem ustawodawczym była Krajowa Rada Narodowa. Na czele PKWN stanął Edward Osóbka- Morawski. Dnia 22 lipca 1944 w Chełmie Lubelskim został ogłoszony Manifest PKWN (w rzeczywistości w moskiewskim radiu). W dekrecie informowano obywateli, że Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i Krajowa Rada Narodowa opierają się na przedwojennej konstytucji z marca 1921(interpretowaną zgodnie z zasadami nowego ustroju). Nowe władze bezwzględnie odrzucały określając, jako faszystowską konstytucję z kwietnia 1935 roku( w ten sposób uznano za nielegalny rząd londyński).

27 lipca PKWN zawarł tajne porozumienie z władzami ZSRR, w którym zaakceptował linię Curzona jako wschodnią granicę Polski. Armia Polska, utworzona w ZSRR, została oficjalnie ogłoszona Ludowym Wojskiem Polskim. Chłopom obiecano nadanie ziemi w ramach reformy rolnej.

Pod koniec lipca rząd przeniósł swą siedzibę do Lublina. Rzeczywista władza na terenach polskich, wyzwolonych przez Armię Czerwoną należała do generała NKWD Iwana Sierowa. Współpracował z nim ściśle, szef resortu bezpieczeństwa PKWN Stanisław Radkiewicz oraz Franciszek Jóźwiak stojący na czele Milicji Obywatelskiej.

W październiku 1944 Mikołajczyk przebywał w Moskwie i próbował doprowadzić do kompromisu. Mołotow poinformował go, że decyzja o uznaniu linii Curzona za wschodnią granicę Polski została podjęta już w Teheranie i zaaprobowana przez Churchilla. Także Roosevelt po wygranych wyborach, gdy nie potrzebował już głosów polonii amerykańskiej wycofał sie z wcześniejszych obietnic dotyczących poparcia polityki rządu londyńskiego. W tej sytuacji Mikołajczyk podał się do dymisji. Premierem nowego rządu w Londynie został Tomasz Arciszewski z PPS (był przeciwnikiem zmiany granic oraz utraty suwerenności).

PKWN 31.12.1944 przekształcił się w Rząd Tymczasowy z premierem Edwardem Osóbką- Morawskim na czele. Wanda Wasilewska zrezygnowała z posady w nowym rządzie i poprosiła Stalina o zgodę pozostania w swojej ojczyźnie ZSRR. W lutym 1945 Rząd Tymczasowy przeniósł się do Warszawy. Władze postanowiły zachować pozory demokracji i pozwoliły na pluralizm polityczny- działały PPS, PPR, SL i SD. Nazwy wskazywały na reaktywowanie partii istniejących przed wojną oraz w konspiracji. W rzeczywistości nie miały nic wspólnego z wcześniejszymi ugrupowaniami ponieważ były kierowane przez komunistów i złośliwie nazywano je partiami koncesjonowanymi.

REFORMA ROLNA

Przed zakończeniem wojny PKWN podjął decyzję o przeprowadzeniu reformy rolnej, aby zyskać przychylność ludności chłopskiej. Dekretem z dnia 06.09.1944 wprowadzono przymusową i nieodpłatną parcelację wszystkich majątków o powierzchni ponad 50 ha w środkowej Polsce i ponad 100 ha w zachodnich częściach kraju. Majątki skonfiskowana wraz z martwym i żywym inwentarzem oraz budynkami grunty miały być przekazywane Państwowemu Funduszowi Ziemi i służyć tworzeniu nowych gospodarstw lub uzupełnianiu istniejących do 5 ha. Skonfiskowano także majątki Niemców, kolaborantów oraz osób uchylających się od służby wojskowej. Właściciele ziemscy nie otrzymali odszkodowań, a chłopów zobowiązano do zapłaty państwu równowartości jednego zbioru. Do końca 1944 ziemię otrzymało 100 tyś chłopów. Akcja ta wyniszczyła polskie ziemiaństwo.

Siły radzieckie wraz z rozbudowanymi polskimi siłami bezpieczeństwa skutecznie zwalczały polskie podziemie niepodległościowe. W tej sytuacji 19.01.1945 gen. Leopold Okulicki, uznający dalszy zbrojny opór za beznadziejny, rozwiązał AK. Decyzja ta miała na celu uchronienie żołnierzy zdekonspirowanych podczas walki z Niemcami przed represjami nowych okupantów. Nie zaniechano jednak dalszej działalności- kierownictwo AK utworzyło organizację NIE (Niepodległość).

KONFERENCJA JAŁTAŃSKA (04-11.02.1945)

Churchill – próbował przeforsować koncepcję powołania w Polsce władz będących połączeniem rządu emigracyjnego z komunistycznym Rządem Tymczasowym. Jednak Stalin nie zgodził się na takie rozwiązanie.

Nowy rząd polski miał nosić nazwę Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Wielka Trójka podjęła również o zorganizowaniu w Polsce wyborów z udziałem partii demokratycznych i antyfaszystowskich. Jednak zapis o kontroli międzynarodowej tych wyborów odrzucił Stalin stwierdzaj, że było by to ingerowanie w sprawy wewnętrzne.

PROCES SZESNASTU

Przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego chcieli podjąć porozumienie z władzami komunistycznymi. Leopold Okulicki i Jan Jankowski (Delegat Rządu RP na Kraj) otrzymali listowne zaproszenia na rozmowy z oficerami radzieckimi co oznaczało, że zostali już zlokalizowani przez służby bezpieczeństwa ZSRR. Z propozycją dialogu wystąpił Iwan Sierow, zagwarantował on bezpieczeństwo gości słowem honoru radzieckiego oficera. Na spotkanie udali się m. in. wcześniej wymienieni oraz Kazimierz Pużak, których podstępnie aresztowano i 27.03.1945 wywieziono do Moskwy. Trafili do więzienia NKWD na Łubiance, gdzie wkrótce znaleźli sie przywódcy politycznych polskich organizacji komunistycznych- łącznie 16 osób. Władze ZSRR oficjalnie zaprzeczały informacją o aresztowaniu Polaków i dopiero w maju 1945 oficjalnie przyznały się, że znajdują się na terytorium ZSRR pod kluczem i oczekują procesu za dywersję na tyłach bohaterskiej Armii Czerwonej. Aresztowani Polacy zostali postawieni przed radzieckim sądem wojskowym w czerwcu 1945. Oskarżono ich na podstawie radzieckiego kodeksu karnego o działalność kontrrewolucyjną czyli szpiegostwo, terror i dywersję i działalność przestępczą ze szkodą dla interesów bezpieczeństwa ZSRR. W procesie szesnastu najwyższy wyrok otrzymał Okulicki – 10 lat więzienia. Pozostali zostali ukarani łagodniej co stanowiło wyjątek w polityce radzieckich sądów. Miało to propagandowy cel- Stalin chciał, aby zachodnia opinia publiczna uznała, że prowadzi on łagodną politykę wobec Polski. Jednak polityka była zupełnie odmienna i okazało się, że w tajemniczych okolicznościach zmarli Okulicki i Jankowski. Niektórzy po odbyciu wyroku wrócili do kraju i ponownie zostali aresztowani jak na przykład Kazimierz Pużak (zmarł w więzieniu w Rawiczu 1950 r.). Aresztowania i proces szesnastu rozbiły siły podziemia.

Na mocy decyzji wielkiej trójki, podjętej w Jałcie, powołano trójstronną, brytyjsko-amerykańsko- radziecką Komisję Dobrych Usług. W rokowaniach udział wzięli reprezentanci KRN, Rządu Tymczasowego oraz działacze polityczni związani z polskim rządem emigracyjnym. Dyplomaci radzieccy doprowadzili jednak do zdominowania składu rządu przez komunistów. Roosevelt zmarł 12.04.1945 i jego posadę objął Henry Truman. Wezwał on do siebie Mołotowa i ogłosił, że zobowiązania jałtańskie wobec Polski mają zostać wypełnione. Jednak Stali zignorował interwencje Churchilla i Trumana.

TYMCZASOWY RZĄD JEDNOŚCI NARODWEJ

W czerwcu 1945odbywały się w Moskwie obrady przedstawicieli mocarstw alianckich z udziałem reprezentantów Rządu Tymczasowego oraz grupy niekomunistycznych polskich polityków z emigracji i kraju. Ustalono ostateczny skład TRJN. Premierem został Edward Osóbka- Morawski, a wicepremierami Władysław Gomułka i Stanisław Mikołajczak. Były premier rządu londyńskiego oficjalnie zaakceptował decyzje konferencji jałtańskiej i wstąpił do nowego rządu , licząc na szansę budowy systemu demokratycznego w Polsce. Pozostali członkowie rządu emigracyjnego potępili zachowanie Mikołajczyka. W składzie TRJN była przewaga komunistów (17 z 21). W czerwcu został on uznany przez Francję i Szwecję, a w lipcu przez WB (było to równoznaczne z delegalizacją rządu emigracyjnego) i USA.

POCZDAM (17.07.1945)

Uczestniczyli w niej Henry Truman, Winston Churchill zastąpiony później przez nowego premiera Clement Attlee oraz Stalin. Zaproszono także delegację TRJN. Uzgodniono sprawę zachodniej granicy polskiej oddając ją pod administrację polską byłe ziemie lezące na wschód od linii rzek Odra i Nysa Łużycka, cześć Prus Wschodnich oraz obszar Wolnego Miasta Gdańsk. Z nowych terenów Polski podjęto przesiedlenia ludności niemieckiej.

NOWA POLSKA

W latach 1944-1948 realizowano typ ustroju, w którym państwo formalnie zachowywało charakter demokracji parlamentarnej polska droga do socjalizmu.

Powierzchnia kraju w 1945 wynosiła 312, 7 tyś km. Oznaczało to, że Polska utraciła 20 % swojego obszaru. Poza granicami znalazły się Kresy Wschodnie w tym Lwów i Wilno. Za to przyłączono ziemie zachodnie nazywane Ziemiami Odzyskanymi- miały one stanowić swoistą rekompensatę za straty poniesione przez naród polski w czasie II wojny światowej. Mimo zniszczeń wojennych oraz bezwzględnego rabunku przez ZSRR przyłączone tereny kryły w sobie duży potencjał ekonomiczny. Korzystne dla Polski było uzyskanie szerokiego dostępu do morza co dawał możliwość rozwoju przemysłu stoczniowego, rybołówstwa oraz żeglugi.

TRJN najszybciej podpisał umowę zagraniczną z ZSRR – już w sierpniu 1945. Dłużej trwały spory z Czechosłowacją o granicę południową, ale osiągnięto porozumienie i w 1947 podpisano polsko- czechosłowacką umowę graniczną. Zgodnie z wolą Stalina Zaolzie zostało przyznane Czechosłowacji, a Kotlinę Kłodzką Polsce.

Na początku 1946 Polska liczyła 24 mln mieszkańców. W czasie II WŚ zginęło 6 mln obywateli Rzeczypospolitej, w tym około 3 mln Żydów, a dobrowolnie lub przymusowo przesiedlono w innych kierunkach miliony ludzi. Na mocy umowy poczdamskiej z Ziem Odzyskanych przeniesiono do Niemiec około 3 mln ludzi czemu często towarzyszyły represje będące odwetem za hitlerowski terror. Ze wschodnich terenów Polski przesiedlono 500 tyś. ludzi głównie Ukraińców. Do kraju natomiast przybyło 1,5 mln Polaków z Kresów Wschodnich i powróciło ok 2 mln wywiezionych przez hitlerowców przez roboty do Niemiec. Zasiedlaniem zajmował sie Państwowy Urząd Repatriacyjny oraz Centralny Komitet Przesiedleńczy. Na terytorium ZSRR, pozostało około 1,6 mln Polaków, wielu też nie wróciło z Zachodu. Zmiany granic Polski, migracje ludności i wymordowanie większości polskich Żydów, spowodowały, że Polska stała się państwem niemal jednolitym narodowo.

POSTAWY SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO W NOWEJ SYTUACJI POLTYCZNEJ

Przemiany polityczne w Polsce i władze komunistyczną zaakceptowała cześć społeczeństwa. Osoby o poglądach lewicowych oraz te którym obiecano reformy socjalne. Świadczył o tym wzrost liczebności PPR (230 tyś. członków w 1945 r.) i rozwój partii koncesjonowanych.

Legalną opozycję w kraju tworzył Stanisław Mikołajczyk oraz PSL. Na początku 1946 należało do niego 540 tyś. członków. Karol Popiel, przywódca chadecji, po powrocie do kraju powołał Stronnictwo Pracy. Odrębne ugrupowanie stworzyli działacze katoliccy związani z arcybiskupem krakowskim Adamem Sapiehą. Skupili się oni wokół Tygodnika Powszechnego, którego redaktorem został Jerzy Turowicz. Tworzenie legalnej opozycji poparła także Rada Jedności Narodowej, podejmując decyzję o samorozwiązaniu 01.07.1945. Początkowo władze komunistyczne nie blokowały działań Mikołajczyka, Popiela czy Turowicza czy nie represjonowały Kościoła. Komuniści potrzebowali czasu, aby umocnić swoją władzę w Polsce.

Część Polaków pozostała w konspiracji. Organizacji Nie została szybko rozbita przez radziecki wywiad. Po uwięzieniu Okulickiego na czele polskiego podziemia stanął płk Jan Rzepecki, wcześniej pełniący funkcję szefa Biura Informacji i Propagandy KG AK. Powołał on 07.05.1945 na rozkaz gen. Andersa (p.o. Naczelnego Wodza) konspiracyjną Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj. Została ona szybko rozwiązana już 06.08.1945 po wykryciu przez komunistyczne służby bezpieczeństwa. Z inicjatywy pułkownika Rzepeckiego 02.09.1945 powołano zrzeszenie Wolność i Niezawisłość, aby przekształcić konspirację wojskową w cywilny ruch społeczno- polityczny. Zamierzano unikać działań zbrojnych prowadzących do krwawych represji, a skupić się na pracy wywiadowczej i propagandowej. Już pod koniec 1945 rozbito Zarząd Główny WiN, a prezesa aresztowano. Podobnie stało się z trzema kolejnymi zarządami, a piąty został utworzony przez wielu prowokatorów, że w zasadzie organizacją sterowały polskie i radzieckie służby specjalne.

Duża liczba, byłych żołnierzy AK kontynuowała działania zbrojne i liczyła na wybuch kolejnej wojny światowej między ZSRR a zachodem. Walkę podejmowali także członkowie organizacji wojskowych powiązanych z partiami prawicowymi. Należało do nich Narodowej Zjednoczenie Wojskowe (połączenie Narodowych Sił Zbrojnych z Narodową Organizacją Wojskową.

Na terenach Polski działała także UPA. W zorganizowanej przez UPA zasadzce zginął Karol Świerczewski- władze komunistyczne zyskały wówczas pretekst do wysiedlenia ludności ukraińskiej z terenów południowo- wschodnich, przede wszystkim z Bieszczad, stanowiących główną bazę UPA w Polsce. W ramach akcji Wisła część Ukraińców przesiedlono do ZSRR, część na zachodnie ziemie Polski, odcinając tym samym ukraińską partyzantkę od wsparcia ludności cywilnej.

REFERENDUM LUDOWE 1946

Władze ludowe miały przeprowadzić wybory zgodnie z ustaleniami poczdamskimi. Jednak jak stwierdził Gomułka władzy raz zdobytej nie oddamy. Dlatego komuniści zaproponowali najpierw partiom opozycyjnym utworzenie wspólnego bloku wyborczego, dzięki czemu uniknęliby walki wyborczej, ponieważ istniałaby tylko jedna lista kandydatów na posłów. W praktyce było by to równoznaczne z wcześniejszym podziałem miejsc w przyszłym parlamencie. Planowano 20% mandatów dla PPR PPS SL i PSL oraz po 10% dla SD i SP. Taki układ pozwoliłby na zdominowanie parlamentu przez siły komunistyczne (70%) i zepchnięcie na margines opozycyjnych ugrupowań. Jednak działacze PSL odrzuciły tę propozycję i zażądali 75% miejsc dla partii reprezentującej chłopów stanowiących większość społeczeństwa. Komuniści nie zaakceptowali takiego układu i odwlekali termin przeprowadzenia wyborów. Oficjalnie potrzebę przyjęcia późniejszej daty argumentowano problemami związanymi z migracją oraz wojną z podziemiem. W rzeczywistości zyskiwano tylko czas na rozbudowę aparatu terroru, który mógłby wpłynąć na wyniki PPR.

KRN, aby przesunąć termin wyborów uznała za konieczne przeprowadzenie referendum ludowego w sprawie likwidacji senatu, zatwierdzenie reform społeczno- gospodarczych i uznania granic na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej. Jednak wyniki nie miały większego znaczenie, ponieważ te decyzję podjęto wcześniej. Propaganda komunistyczna apelowała o głosowanie 3 razy tak. PSL Mikołajczyka apelowało o głosowanie nie w sprawie likwidacji senatu. WiN propagowało odpowiedź nie na dwa pierwsze pytania. Przed referendum służby bezpieczeństwa masowo aresztowały działaczy PSL, niszczyły ich gospodarstwa i dopuszczały się zabójstw.

Referendum ludowe przeprowadzono 30.06.1946. Według oficjalnych danych udział w nim wzięło około 85% uprawnionych, z czego na pierwsze pytanie tak odpowiedziało 68%, na drugie 77%, a na trzecie 91%. W rzeczywistości wyniki te zostały sfałszowane. W tajnych raportach PPR podano, że na wszystkie pytania twierdzącą odpowiedziało 27%. Przeciwko sfałszowanym wyborom zaprotestował Mikołajczyk oraz ambasadorowie USA i WB, jednak zignorowano ich wystąpienia.

WYBORY 1947

Główni działacze antykomunistyczni oraz popierające ich środowiska zostały rozpracowane przez władze. Prowadzono propagandę przeciwko PSL. Mikołajczyk został nazwany narodowym zdrajcą angielskim agentem czy nawet (określenia użył Gomułka) polskim führerem. Więziono działaczy PSL, a 100 zabito. Doprowadzano także do konfliktów wewnątrz partii. Ugrupowanie SP został w praktyce zlikwidowane. Podstawieni przez komunistów ludzie, odsunęli od władz niezależnych działaczy i kierowali partią.

Rozbudowano aparat terroru, aby zadławić opozycję zarówno legalną jak i konspiracyjną. MO podlegała Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej. Działał także KBW, formacja wojskowa specjalnie powołana w 1945 do walki z polskim, ukraiński podziemiem oraz niemieckimi organizacjami zbrojnymi. Pod nadzorem NKWD funkcjonowało UB (stanowił policję polityczną). KRN powołał specjalnym dekretem Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, podlegały jej obozy pracy przymusowej. Utworzono ich 100 i kierowano tam osoby na mocy decyzji administracyjnych, a nie wyroków sądowych. Uchwalono inne dekrety służące do walki z opozycją antykomunistyczną. Symbolem bezprawia oraz podporządkowania aparatowi władzy sądów stały się słowa sędziego wojskowego Teofila Karczmarza Dowodów nie ma, ale my sędziowie nie od Boga i bez dowodów zasuniemy kaesa jak trzeba. Zlikwidowano także wolność słowa i druku wprowadzając cenzurę i stwarzając Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

Wybory do Sejmu Ustawodawczego przeprowadzono dopiero 19 stycznia 1947 r. Według oficjalnych danych wzięło w nich udział około 90% osób uprawnionych, z czego 80% głosowało na Blok Stronnictw Demokratycznych i Związków Zawodowych (wspólna lista PPR, PPS. SL i SD), a zaledwie 10% na PSL. 394 mandaty poselskie z 444 przypadły komunistom. W rzeczywistości wybory zostały sfałszowane i większość głosowała na PSL. Jednak protesty Mikołajczyka nie przyniosły efektu.

Sejm Ustawodawczy zebrał się 04.02.1947 i następnego dnia wybrał na prezydenta Bolesława Bieruta. Bierut misję tworzenia rządu powierzył działaczowi PPS Józefowi Cyrankiewiczowi. Nowy rząd zapewniał największą władzę działaczom PPR. Sejm 19 lutego uchwalił Małą Konstytucję nawiązującą swą formą do konstytucji z 1921 roku. Określała ona ustrój państwa jako demokrację ludową. Wprowadzała wzorem ZSRR, Radę Państwa jako jeden z naczelnych organów państwowych w zakresie władzy wykonawczej. Podporządkowano jej całkowicie Rady Narodowe, stanowiące teoretycznie samorządy terytorialne. Rada Państwa była organem kolegialnym. W jej skład wchodzili: prezydent, marszałek, wicemarszałkowie oraz prezes NIK. Sejm trzy dni po uchwaleniu nowej konstytucji zatwierdził uchwałę o przestrzeganiu i rozwijaniu praw i swobód demokratycznych, łącznie z poprawką wniesiona przez PPR, mówiącą o tym, że nowe prawa nie mogę być używane na szkodę państwa ludowego. W praktyce uchwała ta sankcjonowała terror wobec politycznych przeciwników władz.

PLAN MARSHALLA

W czerwcu 1947 Henry Truman ogłosił plan amerykańskiej pomocy gospodarczej dla zniszczonych przez wojnę państw europejskich. Program odbudowy nazwano od nazwiska jego twórcy, głównego sekretarza stanu USA George’a Marshalla. Obejmował on także kraje komunistyczne i został przyjęty przez rządy Polski i Czechosłowacji. Sposób wydatkowania funduszy miał podlegać amerykańskiej kontroli co ZSRR uznała za próbę ingerowanie w sprawy wewnętrzne i nazwała mianem imperialistycznego spisku. Kraje bloku komunistycznego odmówiły udziału w planie.

We wrześniu 1947 w Szklarskiej Porębie na tajnej konferencji przywódców partii komunistycznych (ZSRR, Polski, Czechosłowacji, Węgier, Jugosławii, Bułgarii, Rumunii, Francji i Włoch) powołano Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych (Kominform). Była to centrala europejskiego ruchu komunistycznego po rozwiązaniu w 1943 Kominternu. Podjęto zasadę, że komuniści mogą dochodzić do władzy wykorzystując specyfikę danego kraju, a następnie muszą doprowadzić do pełnej unifikacji wszystkich systemów, np. gospodarczego i edukacyjnego z najlepszym modelem za który uznano ZSRR.

Władysław Gomułka na spotkaniu przywódców komunistycznych opowiedział się za dochodzeniem Polski do komunizmu inną droga niż ZSRR. Gomułka był komunistą i gorącym zwolennikiem sojuszy z ZSRR, jako gwarantującego polskie granice zachodnie oraz odpowiedniego ideologicznie. Jednak ośmielił się skrytykować Stalina wyrażając opinię, że decyzje dotyczące spraw polskich powinny zapadać w Warszawie, a nie w Moskwie. Kwestionował też potrzebę szybkiej kolektywizacji. Działacze PPR odcięli się od poglądów Gomułki, i określili je jako prawicowo- nacjonalistyczne. W 1951 Gomułka został aresztowany.

Podjęto decyzję o zlikwidowaniu systemu wielopartyjnego w Polsce i wprowadzenie jednopartyjnego modelu radzieckiego. SP i PSL zlikwidowano oraz zmuszono do samorozwiązania. Stanisław Mikołajczyk obawiając się o swoje życie potajemnie wyjechał z kraju. Resztki PSL zostały wchłonięte przez komunistyczne SL, które w 1949 zmieniło nazwę na ZSL. ZLS i SD przestały być partiami polityczny i wyrzekły się walki politycznej.15.12.1948 w auli Politechniki Warszawskiej odbył się Kongres Zjednoczeniowy PPS i PPR. Przewodniczącym KC PZPR został Bolesław Bierut. Za ideologię i aparat bezpieczeństwa odpowiadał Jakub Berman. Gospodarkę kontrolował Hilary Minc. Stalin dysponował w Polsce siatką radzieckich agentów, którymi często obsadzano najważniejsze urzędy. Dzięki temu Moskwa w pełni kontrolowała nasz kraj.

Na czele LWP stanął jako minister obrony narodowej i marszałek Konstanty Rokossowski. W podległym mu wojsku polskim zwiększył liczbę radzieckich oficerów i doradców.

PRZEMIANY GOSPODARCZE

Dostosowywano gospodarkę do wzorca radzieckiego. Wprowadzono system centralnego sterowania oraz sześcioletni Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu, którego realizację rozpoczęto w 1950 roku. Wprowadzenie systemu nakazowo- rozdzielczego wiązało się z odgórnym ustalaniem większości produkcji np. liczby par butów czy rowerów. Centralnie określano również ceny oraz podział wytworzonych dóbr. Zgodnie z ustawą z dnia 03.01.1946 nacjonalizowano również przemysł. Upaństwowione miały być zakłady zatrudniające ponad 50 pracowników na jedna zmianę, w rzeczywistości znacjonalizowano niemal wszystkie zakłady. Wartość odszkodowań dla właścicieli był symboliczna.

Reforma społeczna ograniczająca prawa właścicieli kamienic, mieszkań i domów jednorodzinnych w dużych miastach, wprowadzono dekretem z dnia 21.12.1945 regulującą przymusową gospodarkę lokalami mieszkalnymi i użytkowymi. Na jego mocy w miastach kwatery mieszkalne mogły otrzymać tylko osoby, które otrzymały przydział od komisji lokalowych podległych odpowiednim radom narodowym. Władze kwaterunkowe miały m.in. prawo ustalania norm zaludnienia mieszkań i wielkości użytkowej powierzchni lokali. Mogły dowolnie usuwać z lokali zamieszkałe tam dotąd osoby.

Centralny Urząd Planowania z prezesem Czesławem Bobrowskim. Urząd zajmował się planowaniem w skali makroekonomicznej planów opracowanych w Ministerstwie Przemysłu.

Ziemie poniemieckie zostały zagospodarowane przez Urząd Pełnomocnika Generalnego dla Ziem Odzyskanych, działającego w ramach Ministerstwa Administracji Publicznej (na czele z Edwardem Ochabem), następnie w ramach TRJN powołano specjalne ministerstwo na czele z Gomułką.

Po nacjonalizacji w 1947 r. przystąpiono do bitwy o handel, co doprowadziło do zmonopolizowania również tego działu gospodarki przez państwo. W maju 1947 zostało powołane biuro cen w którym ustalano wysokość marż i ceny maksymalne na artykuły przemysłowe. Do działań przeciwko prywatnemu i spółdzielczemu handlowi wykorzystano Komisje Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym. Zachowano wprawdzie spółdzielnie handlowe i usługowe, ale członków pozbawiono wpływu na ich funkcjonowanie. Zostały więc instytucjami fasadowymi. W czerwcu 1947 wstrzymano na wsi tworzenie placówek spółdzielców Społem traktowanych jako konkurencja dla gmin spółdzielczych.

Dnia 2 lipca 1947 sejm przyjął ustawę o Planie Odbudowy Gospodarczej na lata 1947-1949, wytyczne zostały opracowane przez CUP. Był to w okresie powojennym jedyny plan, którego zalecenia udało się zrealizować. Podstawowym celem było :podniesienie stopy pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego. Odbudowywano zniszczone w czasie wojny zakłady produkcyjne. Jednak produkcja rolna nie podwyższyła się na zadowalający poziom.

W 1948 zlikwidowano CUP, a na jego miejsce powołano na czele z Hilarym Mincem Państwową Komisję Planowania Gospodarczego.

Władze komunistyczne, zgodnie z intencją Stalina, główny nacisk położyły na rozwój przemysłu ciężkiego, przede wszystkim zbrojeniowego. Zaplanowano budowę ponad 350 zakładów przemysłowych w tym kombinatu metalurgicznego pod Krakowem. Zamierzano rozbić jedność krakowskiej inteligencji poprzez napływ robotników. Wokół Huty im. Lenina powstawało nowe miasto- Nowa Huta.

Rząd komunistyczny po umocnieniu władzy przystąpił do kolektywizacji rolnictwa na wzór radziecki. Propagowano tworzenie spółdzielni produkcyjnych, które miały jakoby zapewnić zwiększenie produkcji rolnej, zaoraniu miedz, a przede wszystkim mechanizacji- zastosowaniu traktorów. Kolektywizacja wynikała ze względów ideologicznych ponieważ w komunizmie nie mogła istnieć własność prywatna. Władze oczekiwały także znacznie łatwiejszego egzekwowania dostaw prywatnych, którymi obciążano wieś. Kolektywizacja miała także wpłynąć na uwolnienie ze wsi siły roboczej potrzebnej w przemyśle.

Władze chcąc przyspieszyć kolektywizację nakładały na rolników indywidualnych wysokie podatki chcąc doprowadzić ich gospodarstwa do upadku. Rozpoczęto kampanię propagandową przeciwko właścicielom największych gospodarstw czyli kułakom. Ponieważ działanie te nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, rozpoczęto aresztowania z jednoczesną konfiskatą majątków. Tylko w 1953 aresztowano ponad 200 tyś. i skolektywizowano zaledwie 10% gruntów rolnych.

Rząd komunistyczny, próbował realizować cele gospodarcze stosując różne metody. Do pracy w przemyśle zachęcano kobiety i młodzież, aby uzupełnić niedobory pracowników. Na wzór radziecki wprowadzono normy wydajności pracy, które następnie podwyższano. Propaganda lansowała też pierwszego polskiego przodownika Wincentego Pstrowskiego, który wyzwał do współzawodnictwa i podwyższania norm. Rolników zmuszano do dostarczania artykułów rolnych po zaniżonych cenach co częściowo finansowała industrializację. W 1950 przeprowadzono wymianę pieniądza, co pozbawiło obywateli olbrzymiej sumy – 3 miliardów nowych złotych. Oficjalnym celem wymiany było uderzenie w spekulantów i kapitalistów, ale w rzeczywistości rząd dążył do zdobycia środków na kontynuowanie przekształceń gospodarczych. Zabiegiem drenażowym była także Narodowa Pożyczka Rozwoju Sił Polski ogłoszona w 1951. Wyemitowano obligacje o wartości 1,6 mld złotych, do których zakupu zmuszono społeczeństwo.

Dążąc do kolektywizacji wsi i przeznaczenie środków budżetowych na rozwój przemysłu ciężkiego spowodowano załamanie produkcji rolnej. Chłopom brakowało nie tylko podstawowych środków produkcji takich jak nawozy sztuczne i maszyny, ale także wiader czy gwoździ. Niedobory żywności w ośrodkach miejskich miały zostać rozwiązane poprzez rozbudowanie systemu zbiorowego żywienia. Państwo miało zaspokajać podstawowe potrzeby obywatela- zapewniać mieszkanie, żywność, odzież, opiekę zdrowotną, a dzieciom wykształcenie. Powinno też dbać o wypoczynek, rozrywki kulturalne i zabezpieczyć szczęśliwą i spokojną starość. Obywatel świadomy obowiązków miał dawać z siebie wszystko w pracy.

Materialny poziom życia Polaków nie poprawił się znacząco. Jak winnych wskazywano sabotażystów, psujących maszyny w fabrykach oraz działanie kontrrewolucyjnych grup konspiracyjnych. Kułaków oskarżano o ukrywanie mięsa i zboża. Podtrzymywano psychozę strachu przed III WŚ. Na czele MBP stał Stanisław Radkiewicz. Podlegało mu około 70 tyś funkcjonariuszy UB oraz rozbudowana sieć informatorów ze wszystkich środowisk. Sądy wojskowe i kształcenie przyszłych prawników były również podległe władzy.

KONSTYTUCJA Z 22L LIPCA 1952

Projekt wzorowano na radzieckiej konstytucji z 1936 przetłumaczono na język rosyjski i przedstawiono Stalinowi do akceptacji. Stalin do pojęć kultura, oświata, niewola i odrodzenie dodał słowo narodowa, usunął natomiast treść o chlubnych tradycjach narodu polskiego w sprawach dotyczących wolności sumienia i wyznania. Zamienił też stwierdzenie: Polska ogranicza, wypiera i likwiduje stosunki społeczne oparte na wyzysku na Polska ogranicza, wypiera i likwiduje klasy społeczne żyjące z wyzysku robotników i chłopów. Pełna jest niejasnych sformułować takich jak masy ludowe, demokracja ludowa. Na mocy konstytucji:

• zmieniono także nazwę państwa na Polska Rzeczypospolita Ludowa

• dokonano podziałów organów państwa na organy władzy państwowej (sejm, rada państwa i rady narodowe) oraz na organy administracyjne władzy czyli rząd

• zniesiono trójpodział władzy zastępując go systemem jednolitej władzy państwowej

• zlikwidowano urząd prezydenta przenosząc cześć jego uprawnień na przewodniczącego Rady Państwa

• konstytucja dawała szerokie prawa społeczeństwu, ale zawierała klauzulę że nie mogą one godzić w ustrój i porządek prawny PRL

Sejm Ustawodawczy uchwalił nową ordynację wyborczą, pozbawiającą wyborców wpływu na zgłaszanie kandydatur.

ORGANIZACJE MŁODZIEŻOWE

Od PPR zależny był Związek Walk Młodych, natomiast PPS była ideową przewodniczką Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych. Na wsi istniał Związek Młodzieży Wiejskiej RP Wici.