T: Polska a Rosja Sowiecka i ZSRR w latach 1918-1939.

Wstep:

Zakres pojęciowy :

Praca dotyczy relacji politycznych miedzy Polska i Wschodnim sasiadem i ma związek z golopolitycznym polorzeniem Polski miedzy Rosja Sowiecka, pozniej ZSRR na wschodzie i Niemcami na zachodzie.

Zakres chronologiczny:

Praca będzie dotyczyła lat 1918-1939 ze szczególnym uwzglenieniem ostatnich miesięcy przed wybuchem II Wojny Światowej.

Zakres terytorialny:

W pracy będzie również o kwestii kształtowania się terytorium Polski i Rosji Sowieckiej po 1918r i konsekwencjach sporow terytorialnych miedzy tymi krajami.

Rozwiniecie:

Geneza,

przebieg i skutki wojny Polsko Boleszewickiej 1919-1921r.

Uczestnictwo Polski i ZSRR w kształtowaniu Europejskiego systemu bezpieczeństwa.

Geneza i konsekwencjie Paktu Ribentrop Mołotow z 23sierpnia 1939r.

At.A

17 listopada 1918r Rada Komisarzy Ludowych pod przewodnictwem Lenina ogłasza „ Czerwony Marsz na Zachód, którego elementem jest operacja „ Wisla”

Rosja Sowiecka będzie wiec darzyla do podboju odrodzonej Polski, a w konsekwencji utworzenia Polskiej Republiki Rad.

W związku z tym wydarzeniem Jozef Piłsudzki jako Naczelnik panstwa ogłasza mobilizacje i 14 lutego 1919r. dochodzi do pierwszych walk Polsko- Sowieckich na froncie Wschodnim w rejonie Berezy Kartuckiej. Polacy maja inicjatywe w działaniach zbrojnych i do czasu zawarcia rozejmu 1 listop 1919r. zwyciężają Bolszewikow w działaniach pod Minskiem listewskim ui Dyneburgia.

W tym samym czasie dyplomacja Zachodnia proponuje wytyczenie granicy Wschodniej Polski w oparciu o tzw. Linie Kerzona, która zaklada tworzenie granicy w oparciu o rzeke BuG a także kuznica i Punsk.( w brzyblizeniu jest to granica zachodnia Rosji przed III Rozbiorem Polski).

Działania zbrojne zostana wznowione z kwie 1920 i polakow wspieraja ukraincy: Piłsudzkiemu chodzi o utworzenie niepodleglej Ukrainy i realizacje idei z tym krajem.

7 maja 1920r. oddzialy polskie pod dowodctwem gen. Rydza Smigłego wkraczaja do kijowa. Jednakze już pod koniec maja 1920 dochodzi do wielkiej ofensywy bolszewikow którzy zajmuja ukraine białorus , wkraczaja na ziemie Polskie i zagrażają Warszawie. Po zajeciu ziem Polskich Armia Czerwona marszałka Michała Tuchaczewskiego dokonuje wielu zbrodni na Polskiej inteligencji i ksiezach.

Opisał to w swojej książce „Na plebani w Wyzkowie” Stefan Żeromski.

W wyniku planu strategicznego j.piłsudzkiego ( plan kontrofensywy znad Wieprza) w dniach 12-16 sierpnia 1920r dochodzi do bitwy pod Warszawa, która zakonczy się zwycięstwem Polakow. Często uzywa się okreslenia „ Cudu nad Wisła” dla tych zmagan.

Bolszewicy poniosa klęskę i straca ok. 25 tys zabitych a 68tys trafi do niewoli.

20 wrzesnia oddzialy Polskie pokonuja Rosjan w bitwie nad Niemnem i wyczerpane działaniami zbrojnymi armie zgadzaja się na pertraktacje. Ostatecznie wojne konczy traktad pokojowy w Rydze zawarty 17marca 1921r.

Polska zagadza się na linie Granicza w oparciu o Dzisne-Słucz-Ostrog-Zbrocz, a także w jej granicach znajdzie się zachodnia Ukraina i zachodnia białorus. ( nie dojdzie do wlaczenia calej Ukrainy i Białorusi w sklad II RP). Rosja zgadza się wypłacić odszkodowania 30 mln rubli w złocie a także zwrocic zrabowane dziela sztuki.

Polacy stracili w tej wojnie ok. 250 tys. Zabitych i rannych. Traktat Rydzki przekreślał idee federacji J.Pilszudzkiego a z drugiej strony budzil niezadowolenie wśród Rosjan, gdyz nie doszlo do właczenia w sklad Rosji Sowieckiej calej Ukrainy i Bialorusi.

Polityk i historyk brytyjski Lord De’ Aberon zaliczyl bitwe Warszawska do najważniejszych bitew w dziejach swiata- zatrzymala Czerwony marsz na Zachod i uchroniła Europe przed bolszewizmem.

Po tych wydarzeniach Rosja Sowiecka w kwietniu 1922r zawiera uklad o Wspolpracy politycznej i wojskowej z Niemcami w Rapallo. W związku z tym od 1922r. Polska zaczyna stosowac polityke równowagi- Rownej odległości miedzy ZSRR i Niemcami i nie wiarze się sojuszami z żadna z tych stron.

Dla zabezpieczenia się przed inwazja ze strony Rosjan Polska zawiera uklad o Przyjazni i Wspolpracy wojskowej z Rumunia 1921 a także tworzy sojusz z Łotwa i Estonia( tzw. Uklad Warszawski z) z maja 1922r.

AD.2

30 grudnia 1922r. Rosja Sowiecka zmienia nazwe na ZSRR. Wobec tego kraju w dalszym ciagu Polacy stosuja polityke równowagi i dopiero u schylku lat 20 dochodzi do nawiązania ożywionych współpracy dyplomatycznej a 9 lutego 1929r dochodzi do podpisania protokolu Litwinowa( od nazwiska ministra spraw zagranicznych ZSRR Maksyma Litwinowa).

Protokuł ten przewidywal iż wszystkie konflikty o charakteze politycznym i terytorialnym miedzy Polska i ZSRR będą rozstrzygane na drodze dyplomatycznej i srodkami politycznymi.

Ten uklad wize się z tym iż ZSRR otwiera się na wspolprace z Polska i chce doprowadzic do większego otwarcia w relacjach z innymi krajami. W związku z tym Rosjanie zgadzaja się na negocjacje z Polska i zawarcie paktu o nieagresji na okres 3 lat 25 lipca 1930r.

Na początku maja 1934r z wizyta w Moskwie przebywal minister spraw zagranicznych polski Jozef Beck i Pakt o Nieagresji zostal przedłużony o 10 lat ( do 1944) Symptomem nowego otworzenia ZSRR było przystapienie tego kraju 18 pazdziernika 1934r. do Ligii Narodow a także nawiązanie stosunkow dyplomatycznych z USA , Francja, Czechoslowacja.

Tego typu dzialania wiaza się tez z pogorszeniem miedzy Niemcami a ZSRR gdy Hitler przejal wladze od 30 stycznia od 1933r.

Po procesie Lipskim który rozpoczął się w lipcu 1933r nastąpiło pogorszenie tych relacji i wówczas nastapil proces ocieplenia w relacjach Polsko Sowieckich.

W 1938 ponownie w wizyta w Rosji był Beck i było potwierdzenie Paktu o nieagresji z 1934r.

Wniosek czastokwy: po okresie realizacji przez IIRp polityki równowagi za zgoda Piłsudzkiego w latach1932- 1934 doszlo do istotnego zbliżenia miedzy polska a ZSRR co równocześnie uderzalo w Niemcy.

AD.3

W paszd 1938r. Niemcy wysunęli zadania wobec Polski m.in. korytarza z Rzeszy do Prus Wschodnich i Gdanska. A 5 stycznia 1935 Hitler zaproponowal sojusz Polsce i uderzenie na ZSRR. W związku z tym nastapila odmowa ze strony ministra Becka a w pozniejszym okresie podjeto rokowania w Moskwie z przedstawicielami Francji Anglii by zapobiec wybuchowi wojny. Jednym z Warunkow Sowietow miala być zgoda rzadu polskiego na przemarsz ich wojsk prze terytorium II RP i w ten sposób udzielenie polakom w działaniach przeciwko Niemcom.

Rzad Polski odrzucil ta propozycje i 20 wrzesnia 1939 negocjacje w Moskwie zostaly zerwane.

W tym samym czasie toczyly się tajne rokowania Rosyjsko- Niemieckie które nabraly tempra po 20 sierpnia 1939r.

W tym samym czasie doszlo do dymisji ministra spraw zagranicznych Maksyma Litwinowa a jego miejsce zajal Wiaczesław Mołotow.

W trakcie rokowan sowiecko- niemieckich doszlo do zawarcia 23 sierpnia ukladu o nieagresji na okres 10 lat miedzy Niemcami i ZSRR.

Uklad ten zawieral tajny protokul stwierdzajacy iż w [przypadku działań zbrojnych Niemcow przeciwko Polsce po 14 dniach walk dojdzie do ofensywy wojsck ZSRR na Polske i przyszla linia graniczna będzie wytyczona w oparciu o rzeki Wisla,Narew,San.( granica miedzy Niemcami a ZSRR). W tajnym protokole uznano tez iż Łotwa, Estonia,Finlandia i Rumunska Besaradia to w przyszlosci Sowiecka strefa wpływów. Natomiast Litwa to Niemiecka.

Tajny protokol zakładał również scisla wspolprace miedzy NKWD i GESTAPo przeciwko polskiemu podziemiu, a także możliwość wymiany jeńców.

Dokumentem oznaczal wiec plany nowego rozbioru Polski a także był wyrazem sojuszu politycznego i wojskowego Hitlera i Stalina. Jego konsekwencja była agresja Niemcow na Polske 1 wrzesnia 1939r i uderzenie ZSRR w na Polske 17 wrzesnia 1939r.

W wyniku tych agresji a pozniej okupacji ziem Polskich dojdzie do śmierci 6,5 mln Polakow w czym będą brali udzial obaj agresorzy.

Wniosek czastkowy: Polska w oparciu o racje moralne nie przystąpiła do sojuszu z Niemcami przeciwko ZSRR z kolei Stalin nie miał skrupolow i zawarl sojusz z Hitlerem przeciwko Polsce chcąc wzmocnic pozycje swego kraju w Europie Srodkowo-Wschodniej. Ta agresja a także uderzenie na Finlandie w 1939r. doprowadza do uznania ZSRR za agresora i wykluczenie tego kraju z Ligii Narodow w grudniu 1939r.

Potwierdzila się również zasada iż w przypadku iż Polska prowadzi polityke dystansu wobec ZSRR Niemiec dochodzi do zbliżenia tych krajow, które zazwyczaj prowadza dzialania skierowane przeciwko naszemu krajowi.

Wniosek: Relacje miedzy Polska a ZSRR były w okresie miedzywojennym zmiennne .

Wojna Polsko Bolszewicka i traktat Rydzki doprowadzily do sporow terytorialnych i napiec miedzy krajami. W latach 1922-1928 polska prowadzila wobec ZSRR ‘ Ronego dystansu”. Zblizenie Polsko-Sowieckie było w latach 1929-1934 i zakonczylo się podpisaniem traktatu o nieagresji na 10 lat. Pakt Ribentrop Mołotow z 23 sierpnia 1939 oznaczal zerwanie wcześniejszych ustalen a agresja ZSRR na Polske była zlamaniem wcześniejszych umow i zasad prawa miedzynarodowego. Potwierdzila się zasada iż Polacy w przypadku wrogiej polityki wobec niemcow i dystansowania się wobec Rosjan zostaja usamotnienie a przy okazji dochodzi do sojuszu Sowiecko-Niemieckiego skierowanego przeciwko nim.

Najwazniejsze wydarzenia:

17 marca 1921 traktat Ryski

Protokol Litwinowa- luty 1929r – tworzenie strefy bezpieczeństwa w Europie Srodkowo-Wschodniej. Do protokolu przystąpiły Polska, ZSRR, Estonia,Łotwa i Rumunia ( nie przystąpiła Litwa ze względu na sprawe Wilenszczyzny)

5 maj 1934r. uklad Polsko-Rosyjski(Uklad Beck-Litwinow) zawarty na okres 10 lat w Moskwie i przewidujący wspolprace polityczna Polski z ZSRR.

23 sierpnia 1939r uklad Ribentrop-Molotow z tajnym protokolem.

28 wrzesnia 1939r. Drugi układ Ribentrop-Mołotow : nastepuje korekta w stosunku do pierwszego ukladu i w strefie Niemieckiej stanie się okreg Białostocki, a Rosjanie zyskaja do swojej strefy wpływów LItwe.

17 wrzesni-2 pazdz 1939r. wojna II RP z ZSRR zakonczona bitwa bpod Annopolem 2 padziernika 1939r.- po działaniach zbrojnych ok. 1.5 mln Polakow zeslano do łagrow i wg lab ZSRR a ok. 25tys elity wojskowej i intelektualnej IIRP zamknieto w obozach : Kozielsk,Starobielsk,Ostarzkow,Griazowiec, pawliszczow.

Od kwietnia 1940r. oficerow rezerwy Rosjanie zaczeli roztrzeliwac w Katyniu kolo Smolenska. M.in. zginał tam Karol Wajda.(stad m.in. Andrzeja Wajdy „Katyn”).

Jutro: Państwa autorytarne w Europie w 20leciu międzywojennym ( IIRP, państwa Bałtyckie, Hiszpania, Portugalia).