T: Stosunki Polsko-Litewskie w latach 1918-1939.

Wstep:

Zarysowanie tła historycznego i określenie głównych problemow związanych z tematem

Polska i Litwa tracą niepodległość w 1795r. i staja się częścią Carskiej Rosji.

Dopiero kleski Rosji w I Wojnie Swiatowej i Rewolucja Padziernikowa stwarzaja możliwość odzyskania niepodległości. Ma to związek również z Traktatem Brzeskim z Marca 18 , który pozwala Nieemcom na zajecie terytorium Litwy. W konsekwencji kiedy Niemcy wycofuja się z ziem Litewskich i Polskich jesienia 1918 dochodzi do ogłoszenia niepodległości przez te kraje i zaczynaja się kształtować miedzy nimi pelne konfliktow i napiec stosunki. Praca obejmujaca lata 1918-1939 będzie dotyczyc tych wydarzen.

Rozwiniecie:

Ideia Federacji Jozefa Pisudzkiego i jej kształtowanie się w latach 1918-1920

Bunt Żeligowskiego i jego konsekwencje.

Stosunki Polsko-Litewskie w latach 1922-1938 i sprawa nawizania stosunkow dyplomatycznych miedzy Polska a Litwa.

Litwa wobec agresji ZSRR Niemiec na Polske i udzial Litwinow w rozbiorze ziem Polskich.

Podsumowanie:

Stosunki w okresie miedzywojennym miedzy Polska a Litwa w zasadniczy sposób wpłynęły na relacje miedzy tymi krajami w ostatnich latach.

Litwa uzyskuje niepodległość 22 sierpnia 1991 i przez nastepne 3 lata w kraju tym istnieje obawa iż Polska może roscic pretensje polityczne i terytorialne. Dopiero po 1994r. dochodzi do normalizacji stosunkow a Litwa przy pomocy Polski wejdzie w struktury Europejskie stajac się czescia UE.

2.Punkty rozwiniecia:

11 listopada 1918r. Litwini ogłaszają niepodległość i dochodzi do kształtowania się ich wladz: rzady przejmuja nacjonaliści a prezydentem kraju zostaje Anton Smetona, premierem Augustinas Valdemaras.

Niepodleglosc Litwy nie trwala zbyt dlugo, gdyz bolszewicy ogłosili „Czerwony Marsz na Zachod” i 27 listopada 1918r. przystapili do działań na wschodzie a 5 stycznia 1919r. zajeli Wilno.

W lutym w 1919 doszlo do wojny Polsko-Bolszewickiej i Polacy pod dowodctwem Piłsudzkiego 16 kwietnia 1919r. rozpoczęli operacje Wilenska i zajeli Litwe Srodkowa.

Sytuacja w nastepnych miesiącach zmieniala się i dopiero po bitwie o Warszawe. 12-16 sierpnia 1920r. doszlo do odwrotu Armii czerwonej na calym froncie Wschodnim ( obecnie sw. Wojska Polskiego 15 sierpnia).

Na ziemie Litweskie wkroczyly oddzialy Polskie a 7 wrzesnia 1920r zostaje zawarty miedzy naczelnikiem panstwa Jozefem Piłsudzkim a rzadem Litwy układ w Suwalkach w którym Polacy uznaja nienaruszalność granic Litwy i prawo tego panstwa do Wilna wraz z cala Litwa srodkowa.

Mimo tego porozumienia Pilsudzki nie zrezygnował z realizacji idei federacji: Polska winna być w federacji z niepodległymi Litwa, białorusia i Ukraina. Darzył tez do wlaczenia w sklad II RP Litwy Srodkowej. W związku z tym zastosowal fortel i wiaze się to z działaniami dywizji Litewsko-Bialoruskiej gen.Lucjana Żeligowskiego. 9 pazdzierniaka 1920 doszlo do „ buntu Żeligowskiego” który jakoby wbrew decyzja Pilsudzkiego wkroczyl do Litwy Srodkowej i opanowal jej terytorium. Nastepnie doprowadzil do ustanowienia nowego panstwa które mialo wlasna flage, symbole narodowe, wladze i przyjęło nazwe Litwy Srodkowej.

W styczniu 1922r. odbyly się wybory do sejmu Wilenskiego i prawie wszystkie mandaty uzyskali Polacy. 20 lutego 1922r. sejm ten zwrocil się z prosba do Polski o przyjecie Litwy srodkowej w sklad terytorium II RP.

Wladze II RP przyjely ta prosbe i 24 marca 1922r. Litwa Srodkowa wraz z Wilnem staly się czescia Polski.

Wladze litewskie nigdy nie uznaly tej decyzji i sprawa „buntu Żeligowskiego” wywarla konflikt i wrogość w relacjach miedzy tymi panstwami. Poczatkowo tez zajecie przez Polakow Wilenszczyzny nie było uznawane przez Rade Ambasadorow przy Lidze Narodow.

Litwini popełnili jednak blad gdyz 23 stycznia 1923r. zajeli zbrojnie Kluaipede ktorej większość mieszkańców stanowili Niemcy, a Kraj kluaipedzki miał być pod nadzorem Ligi Narodow. Niejako w odwecie rada ambasadorow przy lidze narodow 15 marca 1923r. uznala granice wschodnie Polski i prawo naszego kraju do Wilenszczyzny.

W związku z tymi wydarzeniami Litwinie przenieśli stolice do Kowna, a także zerwali wszelkie stosunki z władzami RP i bojkotowali możliwość ugody z Polska.

Uklad Suwalski – 7wrzesnia 1920r

Bunt Żeligowskiego – 9 sierpnia 1920r.

W latach 1922-1938 stosunki miedzy Polska a Litwa SA wrogie i zaszcza się kiedy w grudniu 1926r na Litwie dojdzie do zamachu stanu i wladze dyktatorska przejma prezydent Anton Smetona i premier Waldemaras.

Litwa domagala się rewizji granic wschodnich Polski i w tej sprawie w Grudniu 1928r. w Genewie odbyla się dramatyczna debata na forum Ligi Narodow w ktorej premier Waldemaras okreslal Polske jako „ Europejskiego agresora”. Litwa tez nie utrzymywala stosunkow dyplomatycznych z Polska a w zwiasku z tym mniejszość polska z rejonu Kowna nie miala opieki prawnej ze strony wladz RP i była dyskryminowana na Litwie.

Po śmierci J.Pilsudzkiego 12 maj 1935r. dochodzi do incydentu granicznego: 17 czerwca 1938r. żołnierz COG Stanislaw Serafin zostal postrzelony przez Litwinow. Po tym incydencie Polacy zaradzali nawiązania stosunkow dyplomatycznych przez Litwe gdyz w innym przypadku dojdzie do wojny. Gloszono hasło: „ Wodzu prowadz na Kowno” (hasło odnosilo się do Marszalka Rydza Śmigłego).

Liwini ugieli się i wobec tych grozb nawiązali s. dyplomatyczne 19 marca 1938r.

Te wydarzenia utwierdzily Polakow w przekonaniu ix mamy silne panstwo i niedlugo pozniej ( 2padziernika 1938r) Polacy zajeli Zaordzie.

Stosunki 1939-45

Litwini utrzymywali stosunki dyplomatyczne do 1wrzesnia 1939 a w związku z agresja Niemiec i ZsRR na Polske doszlo do internowania na terenie Litwy ok. 50 tys. Polskich oficerow i zlonierzy.

10 pazdzierniaka 1939r rzad Litwy i wladze ZSRR zawarly układ: ZSRR uznal prawo Litwy do Wilna i Litwy Srodkowej. Litwini zgodzili się wydac Polskich jeńców Rosjanom. Zgodzili się również na tworzenie baz wojskowych Armii Czerwonej na swoim terytorium.

Litwa wiec wróciła do antypolskiej polityki i kraj ten wraz z Niemcami,ZSRR i Slowacja Bral udzil w rozbiorze ziem Polskich po kampani wrześniowej 1939r.

Sojusz Litwinow ze Stalinem nie okazal się jednak korzystnym. Pod pretekstem iż żołnierze sowiedzcy SA atakowani na terenie Litwy Rosjanie zbrojnie interweniowali od 21 czerwca 1940r i zajeli Litwe pozbawiając ten kraj niepodległości.

W czerwcu 1941r na terenie Litwy wejda wojska Wermachtu i Litwini będą wspierac Niemcow w okresie II Wojny Swiatowej. M.in. ich oddzialy będą uczestniczyc likwidacji getta w Warszawie w 1943r. i walczyc przeciwko powstancom w Warszawie 1 sierpnia-2 padzdziernika 1944r. w związku ze wspolpraca Litwinow z Niemcami ich odzialy były atakowane przez AK na Wilenszczyznie którymi dowodzil gen Aleksander Krzyzanowski.

W 1945 Litwa ponownia stala pod wladza Rosjii i stala się republika Zsrr. Belna niepodległość zyskala po puczu sierpnia 1991r. niepodleglej Litwie przejeli wladze nacjonaliści pod wladza sajudis a prezydentem Lansbergis.

Kreyzys graniczny w stosunkach Polski i Litwy 17-19 marca 1938r – normalizacja stosunkow dyplomatycznych po incydencie

10 pazd 1939 uklad miedzy Litwa a ZSRR – Litwa odzyskuje Wileńszczyznę

24 czerwca 1940 utrata niepodległości przez litwe która zostaje ogloszona republika ZSRR

24 czerwca 1941 niemcy wkraczaj na teren Litwy: w lipcu 1941 zaglada ok. 70 tys zydow litewskich w Ponarach kolo Wilna ( w zbrodni biora udzial Litwini).

Polska a kraje Europy Zachodniej w latach 1918-1939(Anglia i Francja)