Promocja polszczyzny w Unii Europejskiej

Zadania polskiej polityki językowej w Unii Europejskiej Adam Pawłowski

1. Struktura językowa Unii Europejskiej

Dwie przyczyny wielojęzykowości UE
- skomplikowana historia Europy, język jako spoiwo narodu
- dwie wojny światowe na tle nacjonalistycznym, ludobójstwa sprowadziły obawę na rządzących i przez to przywiązanie do języka, a później po założeniu EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali 1952) i później EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza 1958) a w końcu Unii Europejskiej (1992)

Skomplikowana sytuacja językowa ue, przyczyny:
- przepływ ludności pomiędzy krajami UE
- nieostre granicy pomiędzy językami rodzimymi a obcymi
- brak jasno określonego języka emigrantów

Polska zajmuje wysokie miejsce w rankingu języków (są tam zestawienia procentowe ilości użytkowników danego języka w UE), ale niemożliwym jest raczej aby zajęła czołowe miejsca przeznaczone dla języków światowych. Angielski ma niezachwianą pozycję. To nie znaczy jednak, że nie powinniśmy wychodzić z językiem polskim poza granice RP. Podobną do nas liczbę użytkowników ma hiszpański kastylisjki, ale Hiszpania podzielona jest na różne odmiany języka, a Polska jest zjednoczona i to nasz atut. Niemiecki jest językiem światowym co ma wynikać z siły demograficznej, ale jego pozycja jest zagrożona – nie spełnia wszystkich warunków „światowości”. Dwa główne języki UE – angielski i francuski.

Warunki „światowości”
- kojarzenie języka z największymi wartościami kulturowymi i naukowymi
- obecność w systemach nauczania szkolnego wielu krajów
- przekroczenie granicy 100 mln rodzimych użytkowników
- decydująca rola w kontaktach handlowych
- oficjalny status w wielu krajach usytuowanych na wielu kontynentach

TERAZ O POLSCE

Dwa przeciwstawne czynniki kształtujące pozycję języka polskiego:

- oficjalna (ale też idealistyczna i fasadowa) zasada UE i wielokulturowości i wielojęzyczności UE i ekolingwistyka – traktowanie języków w powiązaniu z ich kulturowym otoczeniem. Miarą znaczenia tej językowej polityki ekologicznej jest przeznaczanie dużych sum na tłumaczenia, wymiany studenckie, wspieranie języków mniejszościowych i regionalnych.

- dyskretna aczkolwiek bezwzględna rywalizacja państw członkowskich, której celem jest narzucenie innym państwom swojego języka, a co za tym idzie poglądu na świat, systemu wartości i czerpania korzyści materialnych z ekspansji językowych (skurczybyki)

2. Szanse i zagrożenia języka polskiego w UE

Już start mamy ciężki przez oczywiście niekorzystne położenie geograficzno-polityczne w Europie Środkowej i państwa zachodnie patrzą na nas jak na mur pomiędzy bogatą Rosją a nimi, nikt nie zauważy, że przez tyle lat i się utrzymaliśmy i istniejemy. Niestety to stereotyp ciągle dający o sobie znać.

Do opisu pozycji języka polskiego odwołuje się do pojęcia „mocy języka” – mogą je określać trzy zjawiska:
- perspektywa ogólnolingwistyczna – właściwość języka pozwalająca nazywać przedmioty, doświadczenia poznawcze, ich porządkowanie i kreowanie na podstawie obrazu świata bądź konstruowanie światów fikcyjnych, na przykład w dziele literackim.
- w procesie komunikacji – werbalne oddziaływanie na siebie – w rozmowie, reklamie, polityce, edukacji, terapii psychologicznej (wtf?)
- w socjolingwistyce i lingwistyce – kulturowy, ekonomiczny i gospodarczy prestiż określonej wspólnoty komunikacyjnej, sprawiającym, ze użytkownicy uzyskują zawodową, społeczną i materialną przewagę nad osobami posługującymi się „słabszymi” językami.

Czynniki determinujące moc języka (nim zacznie pisać o Polsce minie wieczność)

- liczba mówiących pomnożona przez ich zamożność
- dyspersja języka na świecie (im większe rozproszenie tym większa)
- mobilność społeczna nosicieli języka (turyści, podróżujący im więcej tym lepiej)
- czynniki ideologiczne (związki z religią bądź ideologią)
- wartości kulturowe wytworzone przez daną kulturę
Jednak autor w swoim artykule przyjmuje inne rozróżnienie (więc nie wiem po co pieprzy o tym) .

Czynnik demograficzny – najsilniejszy dla Polski, jest ex aequo na 5 miejscu z hiszpańskim

Perspektywa geograficzna – w miarę dobra, położona na szlakach handlowych, blisko Niemców i Rosji, bliżej zachodniej Europy. Problem oddzielenie od państw romańskich pasem języków germańskich, co powoduje patrzenie na Polskę przez pryzmat germański – rzeka Odra przedstawiana jako Oder

Lingwistyczny punkt widzenia – wspólne indoeuropejskie korzenie z językami germańskimi i romańskimi, silne kulturowe pokrewieństwo – antyk i judeochrześcijańska tradycja religijna – podobieństwa na poziomie leksykalnym, frazeologicznym i składniowym dzięki sąsiedztwu i kontaktom z przełomów wieków. Stosowanie alfabetu łacińskiego. Europeizmy.

Aspekt kulturowy – najmniej atrakcyjnie, języki słowiańskie są mało znane i kojarzone z zacofanymi, biednymi krajami (no dużo się nie mylą). Stereotypy. „Szeleszcząca” wymowa. Mylenie z rosyjskim (twierdzenia, że używamy cyrylicy pf).

Stereotypy przenikają do samej Polski i między Polaków.
Z badań nad znajomością kultury polskiej w Niemczech wyszło, że jesteśmy dla nich białą plamą, prawie nic o sławach z Polski, to przez słabą politykę zewnętrzną państwa. Jesteśmy uważani za państwo biedne, próbujące nadgonić resztę Europy, opóźnione w stosunku do reszty państw europejskich.

2.1 Wpływ rosyjskiego na status języka polskiego w UE

ZSRR, taka wysoka kultura wow, taki prestiż, wow, taki ogrom wow, taka sława.
Uważany przez inne kraje za prototypowego przedstawiciela grupy słowiańskiej.

Pamiętać należy, że po 1989 r. państwa wcześniej podległe ZSRR przystosowały swą politykę do mody zachodniej i wycofały rosyjski ze szkół, mimo to odsetek ludzi mówiących po rosyjsku jest wciąż duży przez pozostałości po tamtych czasach i migracji ludzi z ZSRR głównie do Niemiec. Ale te wpływy będą maleć – później, po rozpadzie ZSRR, język był wycofany ze szkół. Język rosyjski słabnie MUAHAHAHAhahahahAHAH.

2.2 Prestiż polszczyzny a poziom wykształcenia Polaków

Znów II wojna i eksterminacja inteligencji i słabo, next komunizm, który nie pomógł nadrobić braków w edukacji, za to przyczynił się do zubożenia kraju i emigracji inteligencji, która pozostała. Mało uniwersytetów w Polsce, a o każdy i tak musiała zostać stoczona walka.
Duży skok nastąpił dopiero po upadku komunizmu (giń ZSRR :P 1989). Wzrost odsetek ludzi z wyższym wykształceniem. Choć to i tak jest za mało – ciemnota króluje i dlatego mogą nami politycznie manipulować. Skutkiem tych wszystkich ran zadanych Polsce jest lekceważący stosunek do wyrobów jej kultury i odbieranie Polskiego w kontaktach z językami zachodu jako słabszego. Nawet przez samych Polaków.

3. Kierunki działań promujących polszczyznę w UE

Oczywiście opierają się na dwóch przesłankach:
- przekonanie, że status największego języka słowiańskiego, a zarazem 5 języka ojczystego jej obywateli (tak, chodzi o polski) – jest zbyt niski
- podział społeczności polskiej na trzy kręgi
1 krąg – wyznaczony przez terytorium państwa polskiego, fundament i ostoja wspólnoty komunikacyjnej i posługującej się polszczyzną. W obszarze tym prowadzona jest bez przeszkód skuteczna polityka językowa, obejmująca edukację, poradnictwo oraz umiarkowany nadzór nad językiem instytucji społecznych, religijnych i publicznych.

2 krąg – szeroko rozumiana Polonia, zarówno dawni mieszkańcy ziem polskich jak i emigranci. Oferta pomocy językowej jest proponowana przez instytucje państwowe (Senat RP i Departament Współpracy z Zagranicą MENiS ), fundacje i stowarzyszenia (Wspólnota Polska, Pomoc Polakom na Wschodzie, Semper Polona, Instytut Adama Mickiewicza, Stowarzyszenie „Bristol”, Polonijne Centrum Nauczycielskie w Lublinie) oraz media (głównie program TV Polonia).

3 krąg – obywatele Unii Europejskiej i Europy niemających rodzinnych lub kulturowych związków z Polską. Praktycznie do wstąpienia do UE (1 maja 2004) ta grupa nie była uwzględniana (POLITYKA JĘZYKOWA WEWNĘTRZNA). Czyli generalnie tu nie ma nic, figa z makiem bo nic nie robimy. Zostały wydrukowane ulotki promujące nasz język w każdym innym języku i guess what, ciągle leżą w Instytucie i nie zostały rozprowadzone.

Lista proponowanych postulatów polskiej polityki językowej w UE
1. Łatwiejszy dostęp do informacji o możliwości nauki języka polskiego dla każdego obcokrajowca, a nie rozproszony jak jest obecnie.
2. Tworzenie programów do nauki języka polskiego, łatwodostępne, najlepiej przez internet i bezpłatnie (i może frytki do tego).
3. Stworzenie „niezbędnika językowego” z podstawowymi zwrotami i rozdawanie na granicach.
4. Oficjalne wsparcie dla promocji nauki języka polskiego w zagranicznych szkołach, szczególnie w Niemczech.
5. Dążenie do rozpoznawalności języka polskiego (najlepiej żeby nie mylono go z ruskim, ale to ode mnie).
6. Mieć swoje miejsce w Euronews – program aspirujący na rolę flagowego medium informacyjnego UE.
7. Włączenie polskiej prasy do szerszego obiegu.
8. Uruchomienie pełnej wersji serwisu Rady Europy.
9. Władze Polski powinny ubiegać się o uruchomienie pełnych wersji oficjalnych stron www Komisji Europejskiej w języku polskim.
10. Prasa drukowana międzynarodowo.
11. Polskie instytucje powinny kontrolować poprawne użycie polskich znaków.
12. Stworzenie instytutu koordynującego promocję języka polskiego w świecie.
13. Do programu studiów językowych, komunikacyjnych wprowadzić pojęcia z polityki językowej i wiedzy o świecie (done).
14. Rozbudować dane dotyczące polszczyzny i korpus polszczyzny.
15. Zasada „język idzie za turystą” wymuszenie na miejscach turystycznych porozumiewania się z klientami po polsku.
16. Uwzględnienie Polski w finansach UE na przekłady dzieł.
17. Środowisko lingwistyczne powinno promować język polski.
18. Publikacje obalające stereotypy!

4. Perspektywy języka polskiego w UE

Mimo, że powyższe rozważania wydaję się niepomyślne, tak naprawdę przystąpienie do UE dało nam wolę walki o lepszy rozwój naszego państwa. Polonia ok. 4 mln osób – doskonały rynek. Dużo dla jezyka zrobił papież – Jan Paweł II, to dzięki niemu w Watykanie można było usłyszeć nasz język i powstały niezliczone publikacje, pielgrzymki po całym świecie ze „sto lat” na ustach i „Barką”.

Europa ma opierać się na trzech filarach – romańskim, germańskim i słowiańskim. Każdy z tych filarów będzie potrzebował reprezentanta, a język polski jest najlepszym kandydatem na reprezentowanie filaru słowiańskiego.

Przez ostatnie dwieście lat w polskiej polityce językowej dominowała postawa obrony przed zagrożeniem zewnętrznym, jakie stanowiły języki niemiecki i rosyjski i wynikające z tego nastawienie purystyczne. W takim kontekście ciężko nagle zorganizować dobrą politykę językową. Jednak oznacza to, że mamy wolę walki i trzeba teraz zmienić postawę z defensywno-purystycznej na ofensywną, traktującą jako jeden z priorytetów zewnętrzną ekspansję języka.

Walery Pisarek o języku polskim w UE.

Językiem polskim posługuje się około 38 milionów ludzi w Polsce, około 2 miliony w Europie poza Polską i około 8 milionów osób niemieszkających w Europie. Na podstawie tych danych można stwierdzić, że język polski znajduje się na liście 25 największych języków na świecie.

Językiem polskim posługuje się około 38 milionów ludzi w Polsce, około 2 miliony w Europie poza Polską i około 8 milionów osób niemieszkających w Europie. Na podstawie tych danych można stwierdzić, że język polski znajduje się na liście 25 największych języków na świecie.

XX wiek to czas wyjątkowo rozbudzonej świadomości językowej Polaków, co wiązało się i wiąże z historią kraju: wojnami, odzyskaniem, utratą i ponownym odzyskaniem niepodległości itd. Całe minione (dwudzieste) stulecie obfitowało w akty prawne dotyczące języka polskiego. Ostatni to Ustawa z 7 października o języku polskim. Zgodnie z nią na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wszelka działalność publiczna powinna być prowadzona w języku polskim, w nim powinny być formułowane też akty prawne. Na towarach i usługach teksty skierowane do klienta muszą być napisane po polsku. W tym języku uczy się też i egzaminuje, wystawia się dyplomy w szkołach każdego typu oraz zamieszcza wszelkie informacje w urzędach i instytucjach.

Oczywiście, od tych zasad są wyjątki - np. nazwy własne, tytuły obcojęzycznych czasopism mogą być one formułowane w innym języku; w niektórych dziedzinach edukacji, zwłaszcza uniwersyteckiej przyjmuje się jako język wykładowy niepolski.

Instytucjami zajmującymi się kulturą i ochroną polszczyzny są: Komisja Kultury Języka przy Komitecie Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Towarzystwo Kultury Języka, Stowarzyszenie "Bristol" oraz Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk.

Polityka językowa w Polsce jest zróżnicowana. Przede wszystkim polega na czuwaniu nad rozwojem języka polskiego, popularyzacji pięknej polszczyzny, wydawaniu ustaw językowych, standaryzacji i kodyfikacji polszczyzny. Ponadto wspomniane wyżej instytucje starają się rozbudzać świadomość językową Polaków i krzewić wśród nich troskę o kulturę języka. Istotnym aspektem polityki językowej jest też promocja polszczyzny za granicą oraz rozwijanie nauki języka polskiego jako obcego.

TERAZ O EFNIL

Europejska Federacja Narodowych Instytucji na rzecz Języka (EFNIL) została założona w Sztokholmie w 2003 r. jako sieć czołowych organizacji zajmujących się językiem i innych ogólnokrajowych językowych gremiów z państw członkowskich Unii Europejskiej.
EFNIL popiera instytucje Unii Europejskiej i Rady Europy w ich próbach i projektach utrzymania i umocnienia wielojęzykowej (multilingual) Europy przez rozwijanie wielojęzyczności (plurilingualism) wśród obywateli krajów europejskich.
Generalnie popierają uczenie się języków obcych i wzmacnianie pozycji języka ojczystego.