AKSJOLOGIA PRACY SOCJALNEJ

Literatura:

1. Gerhard Kloska” Pojęcia, teorie i badania wartości w naukach społecznych”.

2. Margaret Mead „Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego”.

3. Iwona Wojnar „ Zmienność trwałych wartości” [w] B. Suchodolskiego „ Trwałe wartości i zmienny świat”.

4. Jan Galarowicz „Nowa książeczka o człowieku” .

5. Władysław Stróżewski „W kręgu wartości”.

Literatura dodatkowa:

1. Janusz Mariański „Między nadzieją i zwątpieniem”.

2. Maria Misztal Cofnij”Problematyka wartości w socjologii”.

3. Mariola Wojciechowska „Wartości młodszego i starszego pokolenia Polaków w okresie transformacji ustrojowej”.

4. Andrzej Szostek „CofnijWokół godności, prawdy i miłości: rozważania etyczne”.

5. Artur Frysztacki „Wartości i normy społeczne - wokół uwarunkowań i czynników pracy socjalnej”.

TREŚCI

POJĘCIA

Wartości, hierarchia wartości, system wartości, teoria wartości.

Źródła zmian aksjonormatycznych w XXI wieku

Problemy współczesnych społeczeństw

Anomia, zaburzenia tożsamości, niepełnosprawność, ryzyko

Orientacje wartościujące współczesnych społeczeństw jednostkowy, społeczny, kulturowy

Aksjologia współczesnej młodzieży

Możliwości i ograniczenia badania wartości ilościowe i jakościowe

Orientacje metodologiczno – teoretyczne w obszarze pracy socjalnej

Paradygmaty pracy socjalnej

Wybrane programy orientacji

Podstawowe zasady etyki pracy socjalnej

Wartości

Edukacja aksjologiczna, ciąg aksjologiczny

Wykorzystanie aksjologii pracy socjalnej do działania wobec biedy, bezrobocia na rzecz rodziny i dziecka profilaktyki dzieci i młodzieży aktywności obywatelskiej i kulturalnej jednostki i grup społecznych .

aksjologia - to nauka zajmująca się wartościami i systemem wartości głównie przez psychologów. Sprawdzane jest pochodzenie, sposób istnienia, struktura oraz hierarchia poszczególnych wartości. Badane są również zasady stosowania i funkcjonowania, zmienność w czasie i przestrzeni oraz zależność pomiędzy danymi wartościami a innymi elementami.

Teoria jest uznawana jako dział filozofii a jej tematyka znajdowała wyraz w refleksji religijnej i filozoficznej. Aksjologia podejmuje próby sklasyfikowania wartości a najczęściej są to te rzeczy, idee, jednostki i grupy społeczne, które posiadają na tyle istotne znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa, że wzajemnie wywierają nacisk w kierunku ich akceptacji. Aksjologia cały czas jest dziedziną, nad którą trwają badania a obserwacje pokazują, że jej przypadki badali naukowcy z XIX i XX wieku.

To ważna dziedzina, która pozwala lepiej poznać naturę człowieka i cechy, które kierują nim w życiu. Badaniu podlegają różne grupy osób i dzięki temu poznajemy jak wiele cech różni ludzi. Każda cecha człowieka może zostać zbadana i specjaliści określają dlaczego u konkretnej osoby pojawiają się właśnie te zachowania.

AKSJOLOGIA PRACY SOCJALNEJ

Dylematy aksjologiczne młodzieży wobec przemian społecznych.

Źródła zmian aksjonormatywnych

1. Transformacja ustrojowa;

2. Globalizacja i europeizacja społeczeństwa;

3. Reforma szkolna;

4. Socjalizacja na gruncie rodziny;

5. Agresywna reklama masowych środków przekazu.

Źródła zmian aksjonormatywnych:

1. Transformacja ustrojowa

• Chaos polityczny, ideologiczny, moralny

• Polaryzacja społeczeństwa

• Trudności socjalizacji młodzieży „jakim być człowiekiem.

1/3 ludności żyje na świecie w niedostatku

2/3 w ubóstwie w Polsce co czwarta rodzina żyje w niedostatku co trzecie dziecko cierpi z powodu niezaspokojonych potrzeb materialnych i psychicznych.

Trudności socjalizacyjne dzieci i młodzieży związane z procesem transformacji ustrojowej w Polsce dotyczy:

• Zachowań patologicznych , dysfunkcjonalnych wobec rodziny i innych instytucji społecznych , samozniszczeń i zachowań autoagresywnych ( samobójstwa, narkomania, alkoholizm itp.);

• Dewiacyjnych zachowań seksualnych (np. prostytucja);

• Innych zachowań aspołecznych i zachowań występujących na podłożu psychospołecznym (zaburzenia osobowości, zaburzenia psychiczne, nerwice)

• Przestępczości i inne zachowania aspołeczne

Przemiany w naszym kraju spowodowały:

1. Zjawiska pozytywne:

• Pluralizm poglądów i opinii;

• Powrót do prywatnej własności środków produkcji;

• Rozwijanie inicjatyw obywatelskich

1. Następstwa negatywne:

• Pauperyzacja (zubożenie) coraz szerszych kręgów społecznych;

• Bezrobocie;

• Polaryzacja społeczna (rozwarstwienie biednych przybywa bogatych ubywa);

2. Globalizacji i europeizacji społeczeństwa

• Procesy marginalizacji

• Uniwersalizacja, unifikacja, komercjalizacja kultury

• Konflikty, wzrost korupcji, przemocy, zachowań dewiacyjnych i przestępczych

Problemy pojawiające się w rzeczywistości globalnej:

• Dysproporcje między ilością ludności zamieszkujące tereny słabo rozwinięte, ubogie, a ilością ludzi zamieszkujących państwa bogate;

• Zagrożenia ekologiczne i konfliktów zbrojnych;

• Odejście od uniwersalnych wartości;

• Przestępczość wynikająca z negowania wartości związanych z człowiekiem;

• Przejęcie przez mas media funkcji socjalizacyjnej młodego pokolenia.

Kierunki przeobrażeń rodziny:

• Eksponowanie ideału wolności jednostki i jej samorealizację;

• Dezintegracja wewnątrzrodzinnej socjalizacji;

• Osłabienie więzi wspólnotowej;

• Wzrost liczby rodzin problemowych i patologicznych;

• Wzrost konfliktów małżeńskich i wzrost liczby rozwodów.

Przeobrażenia rodziny:

• Spadek liczby zawieranych małżeństw (średnio o 6%);

• Wzrost liczby rozwodów( średnio o 8%);

• Co piąte dziecko w Polsce pozostaje pod opieką tylko jednego rodzica, w tym 90% pozostaje pod opieką matki.

Funkcje szkoły i jej zadania:

• Przeobrażenia szkoły;

• Doktryna edukacji krytycznej;

• Edukacja aksjologiczna.

Orientacje moralne opuszczającej szkołę młodzieży:

• Płytki osobisty horyzont widzenia świata;

• Uboga treść życia i świata jednostki;

• Mała odporność na manipulacje i nieetyczny wpływ;

• Podatność na zadawanie przemocy, poddawanie się sytuacją pokusy łatwego posiadania;

• Roszczeniowość – oczekiwanie spełnienia wysokich roszczeń;

• Apatia;

• Bierność;

• Brak identyfikacji z wartościami społecznymi;

• Wyłączenie się ze sfery publicznej;

• Powierzchowne traktowanie religii;

• Zaburzenia tożsamości.

Agresywna reklama środków masowego przekazu:

• Media nie lansują wartości zgodnych z naszą kulturą;

• Hiperkonsjumpcjonizm;

• Kultura instant ( kultura w pigułce).

Raport młodzi 2011

Nowa grupa społeczna prekaria (nowy proletariat)uzyskiwana przez reprezentantów globalnej gospodarki 4% z wyższym wykształceniem ulega deprywacji, 62% pracuje na umowach śmieciowych.

„Dziś centralnym problemem jest nadal identyfikacja, a więc pytanie z jaką przeszłością, teraźniejszością i przyszłością może się utożsamić młody człowiek szukający ideałów”

M.Mead

AKSJOLOGIA PRACY SOCJALNEJ3

Etyka zawodowa pracownika socjalnego grec. ETHOS – obyczaj.

Oznacza:

Moralność czyli zbiór dyrektyw postępowania (norm) katalogów wartości i ocen przyjętych i obowiązujących w danej społeczności i epoce historycznej. Nauka o moralności, która przybiera postać bądź tzw. etyki normatywnej (właściwej) bądź też etyki opisowej (etologii). Przedmiotem etyki normatywnej jest formułowanie dyrektyw postępowania i dokonywania jego oceny w aspekcie dobra i zła (czyn moralny – niemoralny). Przedmiotem etyki opisowej opisywanie i porównywanie badań istniejących w przeszłości i współcześnie systemów moralnych w celu odkrycia mechanizmów ich powstawania i funkcjonowania.

„Etyka to ogół zasad, norm postępowania obowiązujących w danej zbiorowości, moralności, nauka o moralności, filozofia moralności”. Mały słownik języka polskiego.

W dziedzinie pracy socjalnej kodeks etyczny stanowi swoisty przewodnik regulujący zachowania pracowników socjalnych i ich relacje z klientami, innymi pracownikami socjalnymi, pracodawcą oraz społecznością.

Aktualnie w wielu zawodach koniecznym wydaje się dostosowanie kodeksu etyki zawodowej do aktualnych sytuacji, problemów pojawiających się w danym obszarze działalności. Pracownicy socjalni powinni szczególnie dobrze znać kodeks etyki zawodu i wykorzystywać go w działalności zawodowej.

Pracownik socjalny jako osoba niosąca pomoc w sytuacjach kryzysowych, problemach wynikających z niezaspokojonych potrzeb – osoby bezdomne, bezrobotne, dotknięte ubóstwem. Sama działalność wyznacza iż człowiek jest moralną wartością.

Pracownika socjalnego powinny cechować następujące przymioty:

• Radość życia, uznanie, że wszyscy ludzie i on sam stale muszą sobie radzić z problemami;

• Brak konformizmu, uznanie, że większość rozwiązań w życiu ma charakter tymczasowy;

• Samoświadomość, autentyczność, szacunek dla samego siebie, wiara w siebie;

• Pragnienie zwiększenia w ludziach swobody wyboru i kontroli nad własnym życiem;

• Odwaga mówienia klientowi o realnych aspektach ich problemów, odwaga podejmowania ryzyka niepowodzenia w realizacji celów pracy socjalnej;

• Wrażliwość na uczucia, wątpliwości, lęki i wzruszenia emocjonalne klienta.

Etyka zawodu pracownika socjalnego to etyka szczegółowa w stosunku do etyki jako nauki normatywnej. Przedmiotem etyki zawodu pracownika socjalnego jest formułowanie wzorów osobowych i sposobów zachowań, które mają regulować postępowanie pracownika socjalnego względem petentów w taki sposób, aby ich potrzeby materialne i kulturalne mogły być realizowane w stopniu maksymalnym.

Powinności moralne i cechy charakterologiczne pracownika socjalnego postulowane w kodeksie etycznym tej grupy zawodowej:

• Pracownik socjalny winien charakteryzować się wysokim morale zawodowym i osobistym;

• Pracownik socjalny jest zobowiązany kierować się w swojej pracy zawodowej zasadą dobra klienta;

• Pracownik socjalny winien uszanować godność klienta i jego prawa do samostanowienia;

• W kontaktach ze współpracownikami pracownik socjalny powinien przestrzegać zasady lojalności zawodowej i wzajemnej pomocy.

W stosunku do pracodawcy pracownik socjalny powinien przestrzegać zobowiązań wobec jego podjętych.

Obowiązkiem pracownika socjalnego jest rzetelne wykonanie zawodu połączone z ciągłym pogłębianiem wiedzy zawodowej. Pracownik socjalny ma obowiązek wspierania wszelkich inicjatyw samorządów lokalnych, które zmierzają do rozbudowy i udoskonalenia form pomocy społecznej.

CIĄG AKSJOLOGICZNY

R Rozpoznanie pewnej wartości

R Rozumienie wartości

A Prowokowanie odbiorcy danej wartości do akceptacji

R Realizacja

AKSJOLOGIA PRACY SOCJALNEJ4

Kierunki rozwoju opieki długoterminowej stan obecny, zadania na przyszłość.

Opieka długoterminowa wchodzi w strukturę ochrony zdrowia jest to długookresowa, ciągła, profesjonalne pielęgnacja i rehabilitacja osób przewlekle chorych, odpowiednia do ich stanu zdrowia i zapotrzebowania podejmowana z uwagi na fakt podtrzymania zdrowia, rehabilitacji leczniczej, lepszej integracji społecznej i powrót do domu.

Celem opieki jest poprawa zdrowia i sprawności funkcjonalnej zaś głównymi odbiorcami świadczeń osoby przewlekle chore po 60 roku życia.

Według WHO za granice starości uznaje się wiek 60 – 65 lat co wiąże się ze zmianą statusu społeczno – mechanicznego spowodowanego przechodzeniem na emeryturę.

Granica ta jest umowna, wiek kalendarzowy nie jest obiektywnym miernikiem procesów starzenia się.

Przyjęta długość życia w zdrowiu w Polsce i krajach Unii Europejskiej 2005 roku.

Z raportu WHO wynika, że obecnie Polacy żyją w zdrowiu przeciętnie 64,3 lat (61,0 – mężczyźni i 66,6 – kobiety), a więc około 6,1 lat krócej niż mieszkańcy Unii Europejskiej. Problemy zdrowotne:

1. We wczesnym okresie starości u osób w wieku 60 – 75 lat są to przede wszystkim typowe schorzenia internistyczne, chirurgiczne i ginekologiczne;

2. Po 75 roku życia zdecydowanie częściej pojawia się zniedołężnienie i tzw. problemy geriatryczne, do których zaliczamy:

• Upadki i złamania na tle osteoporozy;

• Otępienie;

• Nietrzymanie moczu;

• Odleżyny.

Podstawy prawne rozwoju opieki długoterminowej w Polsce:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (DZ.U.NC.78,poz.483) „Każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia, a władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”

2. Strategia rozwoju ochrony zdrowia nalata 2007 – 2015.

Cel 3 – zapewnienia właściwej opieki osobom w podeszłym wieku.

• Przystosowanie i wdrożenie procedur opiekuńczo – leczniczych;

• Organizowanie form opieki domowej nad osobami w wieku podeszłym;

• Restrukturyzacja sieci szpitalnej celem przystosowania ich do prowadzenia opieki długoterminowej (pielęgnacyjno - opiekuńczej oraz paliatywno – hospicyjnej).

1. Narodowy program zdrowia na lata 2007 – 2015.

Cel 9 – tworzenie warunków do zdrowego i aktywnego życia osób starszych.

• Propagowanie idei „ aktywnego starzenia się”;

• Uzyskanie przez osoby starsze poczucia pełni zdrowia, bezpieczeństwa i aktywnego uczestnictwa w życiu gospodarczym, kulturalnym, społecznym i politycznym;

• Zmniejszenie występowania niepełnosprawności, chorób przewlekłych i przedwczesnych zgonów w populacji osób starszych.

Podmioty odpowiedzialne za funkcjonowanie zarządzania ochroną zdrowia w Polsce:

1. Minister Zdrowia – opracowanie zasad organizacji opieki zdrowotnej;

2. Organy administracji rządowej – realizacja zadań w zakresie ochrony zdrowia;

3. Narodowy Fundusz Zdrowia – zarządzanie finansami główny płatnik w systemie ochrony zdrowia;

4. Organy administracji samorządowej – realizujące zadania w zakresie zdrowia publicznego;

5. Dyrekcja samodzielnych publicznych zakładów opieki, zarządzanie tymi zakładami.

Zapotrzebowanie na opiekę długoterminową uwarunkowania epidemiologiczne:

1. W 2025 roku co piąty mieszkaniec Europy będzie miał 65 lat i więcej;

2. W Polsce szacuje się, że populacja osób starszych powyżej 65 roku życia stanowi grupę liczącą prawie pięć milionów ludzi wśród nich:

• Około 2% to osoby obłożnie chore, stale pozostające w łóżku;

• 17% to ludzie mający poważne problemy w zakresie poruszania się w obrębie mieszkania;

• „starzenie pomyślne” (bez chorób, niepełnosprawności) dotyczy tylko niewielkiej części populacji osób starszych.

Liczba ludności w Polsce do roku 2030 będzie systematycznie zmniejszać się, przyrost naturalny od roku 2014 będzie znowu ujemny.

Stopniowo zwiększa się udział osób w wieku 65 lat i więcej. W 2007 roku stanowili oni 13,5% ogółu ludności Polski. Między rokiem 2010 a 2030 udział tej grupy osób w populacji ogółem zwiększył się z 13,5% do 22,3 % ( w miastach osiągnie nawet 23,7%). Największą liczbą osób w wieku 65 lat i więcej od szeregu lat charakteryzuje się województwo łódzkie i świętokrzyskie, natomiast najniższą województwo warmińsko – mazurskie. Przewiduje się, że województwo świętokrzyskie i łódzkie utrzymają najwyższą pozycję również w roku 2030.

Opieka nad osobą starszą, przewlekle chorą i niepełnosprawną.

Problem wyzwanie.

Ilość zakładów opiekuńczo – leczniczych w latach 1999 – 2010 w Polsce ze 115 do 419.

Kryteria kwalifikacji do zakładów opieki długoterminowej:

1. Pacjent wymaga całodobowych świadczeń pielęgnacyjnych z rozpoznaniem choroby przewlekłej;

2. Do opieki nie może być przyjęty pacjent:

• Uzależniony;

• W schyłkowej fazie choroby nowotworowej;

• W ostrej fazie choroby psychicznej.

Działania podejmowane na rzecz rozwoju opieki długoterminowej w Polsce zaowocowały:

1. Ministerstwo Zdrowia podjęło działania mające na celu integrację systemów opieki zdrowotnej i pomocy społecznej w celu lepszej współpracy z zamiarem kompleksowego rozwiązania potrzeb osób starszych i ich opiekunów rodzinnych w zakresie świadczeń zdrowotnych, opiekuńczych i socjalnych;

2. Przewiduje się zwiększenie kompetencji pracowników socjalnych z racji tworzenia nowych kierunków studiów stacjonarnych i podyplomowych z zakresu pracy socjalnej. Pracownik socjalny z racji swego wykształcenia jest profesjonalistą, który może pomóc w rozwiązaniu wielu problemów socjalnych starego i chorego człowieka, zabezpieczając opiekę w środowisku zamieszkania lub kierując do odpowiedniej dla jego potrzeb instytucji.

Wnioski dla pracy socjalnej dotyczą obszarów:

• Niskie cenienie wartości materialnych przez rodziców i młodzież, realizm dążeń;

• Ambiwalentne podejście do wartości rodzinnych, krytyka więzi rodzinnych, braku bliskości, różnych form patologii. Wyższe uznanie przez rodziców niż przez dzieci;

• Wysokie uznanie przyjemności i rozrywki przez młodzież, często związane z eksperymentowaniem z substancjami psychoaktywnymi;

• Umiarkowane uznanie prze młodzież i wysokie cenienie przez dorosłych wartości edukacyjnych;

• Wysokie cenienie pracy jako wartości, ale istnieją trudności w pozyskaniu i utrzymaniu pracy w lokalnym środowisku;

• Lotentne (uroczyste) traktowanie wartości obywatelskich i kulturalnych.

Praca socjalna wobec bezrobocia i biedy:

1. Wzmacnianie aktywności zawodowej – posiadanie i zdobycie nowych umiejętności (kursy, projekty). Dbanie o wysoki poziom kompetencji ogólnych i zawodowych młodzieży i dorosłych;

2. Podejmowanie inicjatyw współfinansowanych ze środków Unii Europejskich i optymalne wykorzystanie instrumentów pomocowych w celu budowania społeczeństwa opiekuńczego, opartego na obywatelskiej aktywności, samopomocy i współdziałania;

3. Umożliwienie dostępu do różnych form wsparcia społecznego i zasobów;

4. Uczenie jednostkę samodzielnego rozwiązywania problemów, zmiany obrazu własnej osoby i stosunku do pracodawcy;

5. Zachęcanie do podejmowania pracy nawet krótkotrwałej i niskopłatnej;

6. Świadczenia pieniężne i rzeczowe, ale też poradnictwa umożliwiającego wyjście z biedy;

7. Działania na rzecz zwiększenia zasięgu instytucji świadczących pomoc.

Praca socjalna na rzecz edukacji:

1. Poprawa jakości kształcenia ogólnego i zawodowego poprzez promowanie edukacji i szkolenia zawodowego oraz autentycznej realizacji kształcenia ustawicznego w celu lepszego wykorzystania wiedzy i społeczeństwa informatycznego zgodnie z wymaganiami rynku pracy;

2. Budowanie spójnego systemu współdziałania polityki edukacyjnej, rynku pracy, zatrudnienia i polityki zabezpieczenia socjalnego;

3. Dostęp do edukacji jest podstawowym prawem socjalnym stwarzanie równych szans (mniejszości narodowe, dzieci z rodzin rozbitych, patologicznych, niepełnosprawnych).

Praca socjalna na rzecz rodziny:

1. Diagnoza jako podstawa indywidualnej drogi postępowania, wypracowanie konkretnych modeli oddziaływań jako wynik koordynacji działań różnych organizacji i instytucji;

2. Doskonalenie efektywnej komunikacji rodzinnej, troska o zdrowie, kształtowanie postępowania zgodnego z normami społecznymi;

3. Pomoc w trudnych sytuacjach: długotrwałej choroby (opieka długoterminowa), sieroctwa, alkoholizm, narkomania, przemoc domowa;

4. Opieka medyczna dla osób pozbawionych warunków do godnego życia oraz wspierania osób zdrowych, wykształconych, zamożnych przez szeroko rozumiane chronienie ludzkich wartości ich ujawnienie i rozwijanie;

5. Szacowanie możliwości rodziny w celu zaspokajania potrzeb intelektualnych dzieci – obserwowanie możliwości dzieci w pracy szkolne, pozaszkolnej ich predyspozycji i na tej podstawie określenie obszaru pomocy;

6. Określanie elementów budowania „spirali życiowych” wsparcie emocjonalne, wartościujące, instrumentalne, informacyjne, duchowe (psychiczno – rozwojowe);

7. Ukazywanie wartości uniwersalnych, chrześcijańskich, osobistych, społecznych.

Na rzecz profilaktyki zachowań:

1. Wypracowanie skutecznych form oddziaływania profilaktyczno – resocjalizującego z uwzględnieniem mierzonych celów i działań mieszczących się w ramach profilaktyki;

2. Planowanie programu z udziałem lokalnych specjalistów reprezentujących różne formacje życia społecznego i rodzinnego: szkołę, kościół, policję, resort sprawiedliwości, środki masowej informacji;

3. Wykorzystanie systemu profilaktyki wielopłaszczyznowej (aby nie było gorzej niż jest jako ciąg wartości pozytywnych) jako:

• Preferencja – wybór najlepszego dobra w zgodzie z opcją życiową;

• Inicjacja – wprowadzenie autoedukacji;

• Orientacja – miejsce w społeczeństwie w określonym zawodzie;

• Predylekcja – priorytet miłości;

• Antycypacja – wyprzedzanie w czasie zanim nastąpi zaburzenie;

• Asekuracja – zabezpieczenie przed złem.

1. Dostarczanie wiedzy na temat skutków substancji psychotropowych;

2. Kształtowanie postaw asertywnych, krytycznego stosunku do ofert;

3. Dostarczanie właściwych ofert spędzania czasu wolnego (wolontariaty, oratoria, świetlice, kluby);

4. Wzmacnianie zdolności do samodzielnego rozwiązania problemów;

5. Zachęcania do abstynencji (oratoria, kluby abstynentów);

6. Umacnianie sposobów komunikacji w rodzinie opartej na powszechnie uznanych wartościach, także religijnych;

7. Tworzenie kampanii edukacyjno – profilaktycznych z udziałem pedagogów, psychologów, lekarzy, prawników gotowych do konstruowania szkolnych programów profilaktycznych dla dzieci i rodzin.

Praca socjalne dla podniesienia aktywności społecznej i kulturowej:

1. Wzmacnianie poczucia bycia obywatelem i twórcy kultury w środowisku lokalnym poprzez kampanie edukacyjno – profilaktyczne dla ukazania tradycyjnych elementów więziotwórczych – tradycja, obrzędy lokalne, zwyczaje i obyczaje;

2. Aktywizowanie społeczności lokalnej poprzez pracę społeczną i działania prospołeczne na rzecz dobra innych;

3. Ukazywanie pozytywnych przykładów działania w imię dobra środowiska i ich znaczenie dla wspólnoty i jednostki.

Wartości w pracy socjalnej.

AKSJOLOGIA (gr. aksios- godny, cenny i logos-nauka, słowo) jest to ogólna teoria wartości, odrębna dziedzina filozoficzna, zajmuje się określeniem czym są wartości, czyli jaka jest ich istota; pyta o sposoby istnienia wartości i metody ich poznawania; podejmuje próby sklasyfikowania wartości, a więc wyodrębnienia ich rodzajów i typów; bada ponadto same wypowiedzi nt. wartości oraz ich znaczenie dla życia. 
Wartość określa się między innymi:
-jako to, co być powinno
-jako to, co daje przyjemność, satysfakcję, zadowolenie
-jako to, co szczególnie cenne
-jako przedmiot dążenia, pożądania, cel
-jako to, co zaspokaja czyjeś potrzeby zainteresowania.

Wartości to te rzeczy, idee, jednostki i grupy społeczne, które posiadają na tyle istotne znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa lub poszczególnych grup, że zarówno te grupy jak i społeczeństwa wywierają nacisk w kierunku ich akceptacji, sankcjonując jednocześnie zachowania według stopnia jej akceptacji.

Wartość można podzielić na :
v wartości dodatnie ? jeżeli dana rzecz jest traktowana pozytywnie
v wartości ujemne ? jeżeli mówimy o danej rzeczy negatywnie
v wartości względne ? jeżeli dana rzecz jest oceniana pod jakimś względem np. wartości względne można podzielić na :
- wartości utylitarne ? ze względu na użyteczność rzeczy;
- wartości instrumentalne ? ze względu na to, że dana rzecz jest środkiem prowadzącym do celu;
- wartości przyjemnościowe (hedonistyczne) ? ze względu na to, że dostarczają przyjemności;
Jeżeli danej rzeczy przypisujemy doskonałość, wartość nazywamy wówczas :
-absolutną
-bezwzględną

Biorąc pod uwagę dziedzinę, wyróżniamy następujące wartości :
- etyczne
- estetyczne
- religijne
- poznawcze
- ogólno kulturowe

Wartości w pracy socjalnej:
Wartości stanowią jeden z filarów profesjonalnej pracy socjalnej, obok wiedzy i metod działania. Praktyka pracy socjalnej nasycona jest wartościami. Coraz więcej uwagi poświęca się zagadnieniu wartości w procesie przygotowania zawodowego pracowników socjalnych. Wartości pracy socjalnej mają wpływ na przebieg procesów interwencji socjalnych, preferowane rozwiązania problemów i konkretne decyzje, podejmowane przez poszczególnych pracowników socjalnych. Określają one standardy profesjonalnego postępowania i są siłą sprawczą codziennego działania pracowników. W pracy socjalnej wartości są w znacznym stopniu uwarunkowane emocjonalnie i ucieleśniają cel działalności pracownika socjalnego.
Wartości w pracy socjalnej
Nie dające się udowodnić przesłanki będące odbiciem poglądów na naturę człowieka, jakie podzielają przedstawiciele tej profesji w określonej kulturze; wewnętrznie wyznawane i zewnętrznie manifestowane idee, które jakaś grupa ceni sobie jako idealne lub preferowane; wartości obejmują tu normy (zasady postępowania), standardy zachowań oraz zasady kierujące postępowaniem; wartości odnoszą się do tego co jest postrzegane jako dobre i godne postępowania- są to więc osądy jakościowe, których nie da się uzasadnić i udowodnić w sposób empiryczny.

Katalog wartości:
1.Godność osoby
2.Samostanowienie
3.Samorealizacja, samospełnienie, samourzeczywistnienie
4.Rodzina
5.Równość i sprawiedliwość społeczna
6.Dobrobyt, dobrostan
7.Prawa człowieka
8.Demokracja
9.Troska i odpowiedzialność społeczna

Konflikty wartości w pracy socjalnej:
Konflikt wartości = konflikt aksjologiczny, dylemat aksjologiczny, (T. Ślipko)- taka sytuacja w której określone wartości wykluczają się wzajemnie, wskutek czego urzeczywistnienie jednej wartości nie może dokonać się inaczej jak poprzez poświęcenie innej wartości.
Praca socjalna jest nieodłącznie związana z dylematami etycznymi. Źródłem tych konfliktów jest konflikt norm i wartości, który pojawia się podczas oddziaływania z drugim człowiekiem. Praca socjalna wymaga ciągłego podejmowania decyzji jak i ponoszenia odpowiedzialności za podjętą decyzję. 
Według F. G. Reamera mówi się o czterech obszarach aktywności pracownika socjalnego, gdzie pojawiają się dylematy etyczne: 
1) Sytuacje związane z bezpośrednią obsługą klienta
2) Poziom polityki społecznej oraz programów pomocy społecznej
3) Relacje w środowisku pracy
4) Asymetria pomiędzy wartościami zawodowymi a osobistymi.

Dylematy etyczne sprowadzają się do pytania ?Jak pomagać skutecznie??.

Pytanie to pojawia się w trzech typach dylematów etycznych:
- Niepewność co do wyborów i podejmowanych decyzji
- Wybór pomiędzy działaniem legalnym a działaniem skutecznym
- Gdy konieczne jest podjęcie jakiegoś działania, decyzji wbrew woli klienta.

3. Wartości i zasady pracy socjalnej

Praca socjalna z definicji jest działaniem profesjonalnym i metodycznym, i jak każda profesja

polegająca na pracy z ludźmi musi być prowadzona zgodnie z wartościami moralno-etycznymi i

wynikającymi z nich zasadami wykonywania zawodu. Do podstawowych wartości pracy socjalnej

należy zaliczyć:

• godność wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin;

• wolność wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin;

• podmiotowość wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin;

• równość wszystkich klientów pomocy społecznej i ich rodzin.

Wartości te w praktyce są realizowane, gdy osoby wykonujące zawód pracownika socjalnego

przestrzegają następujących zasad

1. Zasada akceptacji podopiecznego – oparta na zasadach tolerancji, poszanowania godności ,

swobody wyboru wartości i celów życiowych.

2. Zasada indywidualizacji – podmiotowego podejścia do klienta, jego niepowtarzalnej

osobowości, z jej prawami i potrzebami.

3. Zasada poufności ‒ respektowania prywatności i nieujawniania informacji uzyskanych od

klienta bez jego wiedzy i zgody osobom trzecim (z wyłączeniem wyjątków wynikających z

przepisów obowiązującego prawa).

4. Zasada prawa do samostanowienia – prawo klienta do wolności i odpowiedzialności za

swoje życie (z wyłączeniem sytuacji zagrożenia zdrowia i życia).

5. Zasada współodpowiedzialności za proces zmiany - odpowiedzialność ponosi zarówno

pracownik służby społecznej oraz rodzina i poszczególni jej członkowie.

6. Zasada solidarności – jednostka jest zbyt słaba, aby samodzielnie rozwiązywać problemy

społeczne; muszą one być rozwiązywane w grupie, w ramach wspólnot tworzących

odpowiednią infrastrukturę pomocy i integracji społecznej.

7. Zasada wzmacniania kompetencji i możliwości rozwojowych klienta – wyposażenie w

wiedzę i umiejętności niezbędne do samodzielnego funkcjonowania.

8. Zasada udostępniania zasobów - zobowiązanie pracownika służb społecznych

do poszukiwania możliwości zaspokojenia uzasadnionych potrzeb klientów związanych z

występowaniem przyczyn korzystania z usług pomocy i integracji społecznej.

9. Zasada neutralności – poszukiwanie przyczyn i sposobów rozwiązań związanych z powodem,

dla którego osoba/rodzina korzysta z usług pomocy i integracji społecznej, niezależnie od

poglądów i postaw przyjmowanych przez osoby pomagające i użytkowników tych usług.

10. Zasada obiektywizmu (nieoceniania) – wszechstronne, oparte na profesjonalnej wiedzy

rozpatrywanie każdej sytuacji, nie dokonywanie osądów podczas analizy sytuacji która jest

przyczyną korzystania przez osoby/rodziny z usług pomocy i integracji społecznej.

11. Zasada dobra rodziny i poszczególnych jej członków – uwzględnienie w postępowaniu

pomocowym korzyści poszczególnych członków środowiska rodzinnego.

Przestrzeganie tych zasad sprawia, że dokonuje się proces upodmiotowienia, a gdy są one łamane

mamy do czynienia z procesem odwrotnym – uprzedmiotowieniem. W jego wyniku człowiek traci

poczucie kontroli nad własnym życiem i jest wykluczany ze społeczeństwa (nie uczestniczy, nie ma

władzy i wpływu).

Ważnym przewodnikiem dla profesjonalnej praktyki pracy socjalnej w Polsce jest Kodeks Etyczny

Polskiego Towarzystwa Pracowników Socjalnych

Wartości:

Godność w pracy socjalnej

Wolność w pracy socjalnej

Odpowiedzialność w pracy socjalnej

Życie jako wartość w pracy socjalnej

Sprawiedliwość jako wartość w pracy socjalnej

Dobro jako wartość w pracy socjalnej

3. Zasady aksjologiczne w pracy socjalnej.

Istnieją 3 założenia aksjologiczne, pierwsza mówi o uznaniu wrodzonej wartości człowieka i szacunku do niego, bez względu na jego zachowanie i postępowanie, określa moralność; druga zasada mówi o tym, że człowiek jest z natury istotą społeczną, jest indywiduum, ma swoje prawa; trzecia zasada mówi o przekonaniu o ludzkich możliwościach w zakresie zmiany i rozwoju.

 

Do podstawowych wartości uniwersalnych zalicza się prawo do życia, pokój, tolerancję, wolność, prawdę, sprawiedliwość, miłość. 
Życie zajmuje centralne miejsce w całokształcie dóbr posiadanych przez człowieka. Prawo do życia dotyczy biologicznego istnienia oraz nienaruszalności organizmu. Wiąże się ono nierozerwalnie z potrzebą zachowania pokoju, jako warunku nie tylko pomyślnego rozwoju, lecz również biologicznego przetrwania gatunku ludzkiego. Poszanowanie życia to nie tylko troska o zdrowie i biologiczne istnienie innych ludzi, lecz również poszanowanie ich godności przejawiające się w tolerancyjnym nastawieniu wobec ich przekonań, poglądów i sposobów życia. Tolerancja wymaga, aby człowieka akceptującego odmienne od własnych poglądy nie traktować jak wroga, lecz starać się zrozumieć i uszanować jego racje. Do wartości ogólnoludzkich należy również prawda. Jest ona wartością, dzięki której człowiek zachowuje swoją osobową integralność, bez prawdy ginie lub degeneruje się. Prawda jest fundamentem wolności, warunkuje uzyskanie wewnętrznej wolności człowieka. Wartością ogólnoludzką jest również sprawiedliwość. Najważniejszą wartością jest miłość, ponieważ ogniskuje w sobie wszystkie inne wartości.

Aksjologia (gr. aksios-godny, cenny i logos-nauka, słowo) dział filozofii badający wartości, ich źródła, istotę, sposób istnienia, naturę.
Termin „aksjologia” wprowadzili w XX w. Paul Lapie (1869-1927 ) i Nicolai Hartmann (1882-1950). Podstawowym pojęciem aksjologii jest pojęcie wartości.
Wartość określa się między innymi:
jako to, co być powinno;
jako to, co daje przyjemność, satysfakcję, zadowolenie;
jako to, co szczególnie cenne;
jako przedmiot dążenia, pożądania, cel;
jako to, co zaspokaja czyjeś zainteresowania, potrzeby.
Wartość można podzielić na :
wartości dodatnie – jeżeli dana rzecz jest traktowana pozytywnie
wartości ujemne – jeżeli mówimy o danej rzeczy negatywnie
wartości względne – jeżeli dana rzecz jest oceniana pod jakimś względem np. wartości względne można podzielić na :
wartości utylitarne – ze względu na użyteczność rzeczy;
wartości instrumentalne – ze względu na to, że dana rzecz jest środkiem prowadzącym do celu;
wartości przyjemnościowe (hedonistyczne) – ze względu na to, że dostarczają przyjemności;

Jeżeli danej rzeczy przypisujemy doskonałość, wartość nazywamy wówczas :
absolutną
bezwzględną

Biorąc pod uwagę dziedzinę, wyróżniamy następujące wartości :
etyczne
estetyczne
religijne
poznawcze
ogólno kulturowe
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA AKSJOLOGII :
Zagadnienia najczęściej poruszane w ramach aksjologii:
interpretacja istnienia wartości
sposób istnienia wartości
stosunek wartości do bytu
poznawcze ujmowanie wartości
Osobną grupę zagadnień aksjologicznych stanowią:
klasyfikacja, typologia i hierarchizacja wartości;
kryteria i zasady podziału wartości
tzw. wartość najwyższa, która sprowadza się do pytania o to, którą z wartości w odniesieniu do jednej, jak też różnych dziedzin, uznać za najwyższą;
znaczenie wartości w życiu człowieka i w kulturze.
GŁÓWNE STANOWISKA W KWESTII WARTOŚCI W FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJ
Do najbardziej spornych stanowisk w aksjologii zaliczyć należy zagadnienie stosunku wartości do bytu, w obrębie którego powstały dwa przeciwstawne stanowiska: obiektywizm i subiektywizm aksjologiczny.
Obiektywizm aksjologiczny - jest to stanowisko, zgodnie z którym wartości (etyczne i estetyczne ) istnieją niezależnie od odbierającej je świadomości. Wartości przysługują przedmiotom jako ich własne (nie nabyte) kwalifikacje lub jako własności nierelacjonalne.
Subiektywizm aksjologiczny - oznacza stanowisko uzależniające sądy o wartościach (moralnych i estetycznych ) od osobistych przeżyć, wrażeń, reakcji emocjonalnych. Subiektywizm głosi, że oceny wyrażają indywidualne lub zbiorowe doznania bądź dyspozycje do tych doznań, są więc zdaniami psychologicznymi, które sprawdzić można jedynie drogą introspekcji lub ankiet. Według subiektywizmu aksjologicznego, w zdaniach wyrażone są emocje, wzruszenia (subiektywizm emocjonalny), doznania popędowe (subiektywizm woluntarystyczny) bądź przeżycia poznawcze (subiektywizm intelektualistyczny).
Do stanowisk aksjologicznych zaliczyć należy zagadnienie poznawczego ujmowania wartości, do którego zalicza się absolutyzm aksjologiczny i relatywizm aksjologiczny.
Absolutyzm aksjologiczny – jest to stanowisko przyjmujące, że wartości takie jak prawda, dobro, piękno stanowią odrębną rzeczywistość, niezależną od subiektywnych nastawień jednostek, interesów grup społecznych, procesów historycznych; są one stałe i niezmienne.
Relatywizm aksjologiczny – głosi, że wszelkie wartości mają charakter zmienny, względny tzn. są one wartościami tylko dla kogoś lub ze względu na coś. To, co jest wartością (wartościowe) dla mnie nie musi być takie dla innej osoby, to, co uznajemy za wartościowe w danej sytuacji, nie musi być takie w innej itp.
W RAMACH AKSJOLOGII ROZWINĘŁA SIĘ ETYKA I ESTETYKA.
ETYKA (gr ethikos-zwyczajny, obyczajny) to nauka o moralności lub teoria moralności. Mówi się często „moralność” zamiast „etyka”. W nauce jednak odróżniamy „moralność” od „etyki”. Moralność obejmuje decyzje i czyny człowieka, etyka zaś jest teoretyczną refleksją nad tak pojętą moralnością, jest nauką o moralności, moralność jest natomiast przedmiotem etyki.
Etyka próbuje wyjaśnić czym jest dobro moralne, w szczególności tzw. dobro najwyższe, sumienie, odpowiedzialność, powinność moralna. Etyka od najdawniejszych czasów starała się również odpowiedzieć na pytanie : jak żyć jaki jest cel, sens i wartość życia, czym jest szczęście i jak je osiągnąć.
W zależności od sposobu podejścia do badanego przedmiotu etykę można podzielić na trzy działy:
etykę opisową;
etykę normatywną;
meta etykę;
Estetyka ( gr. aisthetike do aisthesis – wrażenie zmysłowe) to teoria piękna, nauka o pięknie, o tym co piękne oraz o ujmowaniu i ocenianiu różnych rzeczy z punktu widzenia piękna.
Problematykę estetyki grupuje się w następujące działy:
teoria wartości estetycznych – zajmuje się różnymi postaciami i odmianami piękna, a także bada różne sposoby ich istnienia;
teoria dzieł sztuki – dotyczy przedmiotów, które ucieleśniają piękno. Bada sposób istnienia dzieł sztuki, sposób i warunki realizacji funkcji estetycznej, tworzy ich typologię;
teoria piękna natury- rozważa istnienie i swoistość piękna pozaartystycznego
teoria przeżycia estetycznego i oceny estetycznej – problematykę tego działu estetyki rozważa się w powiązaniu z innymi naukami. Na terenie np. psychologii bada się reakcje ludzi na piękno, na terenie socjologii – opinie estetyczne wygłaszane przez ludzi, na terenie filozofii człowieka – rolę piękna w ludzkim życiu, w obrębie teorii poznania – naturę kontaktu człowieka z pięknem;
teoria twórczości artystycznej – obejmuje problematykę struktury i odmian procesu twórczego, bada źródła twórczości artystycznej i osobowości artystycznej;
estetyka życia i działania;
pedagogika i dydaktyka estetyczna – zajmuje się wychowaniem do piękna i sztuki i wychowaniem przez piękno i sztukę.

Wartości pracy socjalnej
Podręczniki pracy socjalnej wskazują wprost na ogromną rolę wartości stwierdzając, że praktyka pracy socjalnej nasycona jest wartościami33. Z tego też powodu coraz więcej uwagi poświęca się temu zagadnieniu w procesie przygotowania zawodowego pracowników socjalnych.
Wartości pracy socjalnej mają wpływ na przebieg procesów interwencji socjalnych, preferowane rozwiązania problemów i konkretne decyzje, podejmowane przez poszczególnych pracowników socjalnych. Stanowią one siłę sprawczą codziennego działania pracowników socjalnych, stawiając przed nimi konkretne wymagania i określając standardy profesjonalnego postępowania34.
Za najstarszą i najbardziej podstawową wartość w pracy socjalnej uznawana jest godność osoby ludzkiej35. Z niej wynikają wartości kolejne, takie jak: wolność, samostanowienie, samorealizacja, itp. J. Haines podkreślając wartość godności osoby mówi także wprost o świętości życia ludzkiego36, co nie pojawia się explicite w wielu innych opracowaniach na temat pracy socjalnej.
Wartością wysokiej rangi zdaje się być w pracy socjalnej także rodzina. W praktyce zawodowej pracowników socjalnych najczęściej stanowi ona punkt odniesienia albo nawet sam przedmiot działania. Przy podejmowaniu decyzji dotyczących zakresu i formy udzielanej pomocy dobro rodziny ma być na pierwszym miejscu37. Faktem jest jednak, że w wielu krajach, na przykład w Stanach Zjednoczonych czy Francji, mówienie o wartości rodziny w pracy socjalnej nie musi wcale oznaczać szacunku dla tradycyjnego jej modelu, opierającego się na monogamicznym związku mężczyzny i kobiety.
Wśród pozostałych znaczących wartości pracy socjalnej wymienić można jeszcze równość wobec prawa, sprawiedliwość, a także demokrację, jako praktyczny sposób urzeczywistniania wszystkich wymienionych wyżej wartości. W ostatnich latach szczególnego znaczenia nabierają w pracy socjalnej prawa człowieka. Uznaje się bowiem, że wszelkie wartości, wyrastając z godności osoby ludzkiej znajdują swój wyraz właśnie w uniwersalistycznie pojmowanych prawach człowieka38. Pracownicy socjalni przeto, troszcząc się o zapewnienie ludziom godnych warunków życia, przyczyniają się równocześnie do rozpowszechniania i przestrzegania podstawowych praw, przysługujących każdej osobie ludzkiej.
W pracy socjalnej bardzo często pojawiają się konflikty wartości. Pracownicy socjalni muszą więc nie tylko znać hierarchię wartości, ale muszą też umieć dokonywać właściwych wyborów w sytuacjach konfliktowych. Pomocą mogą tu być funkcjonujące kodeksy etyki zawodowej, choć najskuteczniejsze wydaje się odpowiednie uformowanie postawy etycznej przyszłych pracowników socjalnej już w trakcie ich przygotowania zawodowego.

Osoba wykonująca zawód pracownika socjalnego powinna w swojej pracy kierować się takimi wartościami jak:

• poszanowanie godności osobistej,

• szacunek,

• uczciwość,

• tolerancja,

• opiekuńczość,

• życzliwość,

• empatia,

• gotowość do niesienia pomocy,

• wrażliwość na krzywdę i nieszczęście,

• równość wszystkich ludzi,

• bezpieczeństwo.

W wymiarze indywidualnym pewne określone preferencje, którymi kierują się pracownicy socjalni.

• W pracy socjalnej wartości rozpatruje się w dwóch wymiarach: deklarowanych i rzeczywistych.

• W pracy pracownika socjalnego wartości są fundamentem jego działania i stanowią cały szereg cech takich jak: fachowość, ciągłe doskonalenie zawodowe, prestiż zawodu, itd.

• W wymiarze indywidualnym pewne określone preferencje, którymi kierują się pracownicy socjalni.

• W pracy socjalnej wartości rozpatruje się w dwóch wymiarach: deklarowanych i rzeczywistych.

• W pracy pracownika socjalnego wartości są fundamentem jego działania i stanowią cały szereg cech takich jak: fachowość, ciągłe doskonalenie zawodowe, prestiż zawodu, itd.

Niewiele pryncypiów pracy socjalnej ma tak fundamentalne znaczenie jak dyskrecja. Kto nie potrafi uszanować w podopiecznym prywatności, tajemnicy, intymności - ten po prostu nie nadaje się do tego zawodu. Zaufanie ze strony klienta jest możliwe tylko wtedy, jeżeli jest on przekonany, że nie odniesie szkód w wyniku własnej szczerości. Osoba szukająca pomocy wie lub wierzy, że pracownik socjalny zachowa udzielone mu informacje (niekiedy krępujące i wstydliwe) tylko dla siebie, że nie będzie ich upubliczniał. Wyjątkiem może być tylko sytuacja, kiedy wiedzą tą trzeba się z kimś podzielić, ponieważ w przeciwnym wypadku nie ma szans, by w życiu podopiecznego zaszły zmiany na lepsze.

Pojmowanie wartości.

1. Godność osoby. Relacje zawodowe pracy socjalnej zbudowane są na poszanowaniu godności ludzkiej i wartości poszczególnych jednostek. Człowiek postrzegany jest jako wartość najwyższa, jest niepowtarzalny i nie zastępowalny. Godność ma nadrzędne miejsce w katalogu wartości pracy socjalnej, gdyż wszelka działalność pomocowa ma służyć umożliwieniu ludziom życia w godnych warunkach

2. Wolność osoby. Jest ściśle związana z godnością. Jej wyrazem w pracy socjalnej ma być samostanowienie. Kodeks etyczny mówi wprost o prawie człowieka do samostanowienia. Pracownik socjalny musi szanować decyzje i wybory klienta, a także jego prawo do współuczestnictwa oraz współkształtowania procesu interwencji. Konieczna jest wolność myślenia, wyboru, wolność od potępienia i przymusu, pozwalająca popełniać błędy oraz działać w sposób mądry.
Siła pozwalająca rozumieć i działać według własnego rozeznania pojawia się tylko wtedy, gdy rzeczywiście ma się możliwość korzystania z wolności kierowania własnymi myślami i zachowaniami

3. Samorealizacja / samospełnienie / samo urzeczywistnienie. Definiowana, jako optymalna realizacja potencjalnych możliwości danej osoby w ciągu jej życia. Każda os powinna mieć zagwarantowane warunki pełnego urzeczywistnienia swoich możliwości rozwojowych. Wiąże się z zachowaniem własnej indywidualności, bycia innym od pozostałych uczestników życia społecznego.

4. Równość i sprawiedliwość społeczna. Kodeks etyczny mówi o dbałości o równość szans, jako jednej z naczelnych idei pracy socjalnej. Implikuje to przyjmowanie wszystkich klientów takimi, jakimi są bez preferowania wybranych kategorii jednostek lub grup społecznych. Mówi też o zaangażowaniu się na rzecz sprawiedliwości społecznej.

5. Wartość praw człowieka. Ciężko utrzymać sprawiedliwość społeczną, kiedy prawa człowieka
i obywatela są łamane. Naczelną wartością jest dobro drugiego człowieka, postrzeganego, jako autonomiczna jednostka stanowiąca najwyższe dobro bez względu na sytuację, osobowość, przekonania itp. Postrzeganie drugiego człowieka, jako dobra najwyższego oraz gotowość do niesienia mu pomocy to dwa kanony etyczne wyznaczające charakter i sposób postępowania w pracy socjalnej.

Główne założenia ontologiczne.

· Wiara w postęp moralny (w wymiarze jednostkowym-ontogenetycznym
i społecznym-filogenetycznym) przyjmujący wartość liniową, wznoszącą. Postęp ten jest czynnikiem rozwoju społecznego, gospodarczego i socjal­nego. Z przekonania tego wyrasta pogląd, że idee mają siłę sprawczą, a zatem edukując i wychowując człowieka, dostarczając wzorców moral­nych można kreować zmiany społeczne.

· Uznanie, że człowiek jest aktywnym podmiotem kształtującym losy swoje otoczenia społecznego, a nie przedmiotem, o którego życiu decyduje przeznaczenie lub siły nadprzyrodzone. Wynika stad oczekiwanie aktyw­ności ze strony jednostki, a jeśli jej nie przejawia - dążenie do rozbudzenia w człowieku odpowiedzialności, poczucia obowiązku przy równoczesnym Poszanowaniu jego praw. Przeświadczenie, że jednostka jest przez całe życie podatna na wpływy środowiska społecznego. Nie jest ona jednak jego mechanicznym wytwo­rem dzięki swej podmiotowości i zdolności do zachowań kreatywnych.

Założenia epistemologiczne.

· Poznanie jednostki i środowiska społecznego musi opierać się na doświad­czeniu.
W teorii pracy socjalnej winny kumulować się odpowiednio opracowane
i uporządkowane wyniki badań empirycznych. W pracy socjalnej natomiast czerpać należy zarówno z ustaleń nauki, jak i z oso­bistego doświadczenia oraz introspekcji.

· Możliwe jest tworzenie norm i wzorców sytuacji społecznych. Służą one do określania celów pracy socjalnej, do oceny jej rezultatów.

Założenia i zasady praktyczne.

Dotyczą one przebiegu i uczestników procesu pracy socjalnej. Z ich obszernej listy należałoby wybrać następujące:

· Przedmiotem oddziaływania socjalnego jest nie tylko pojedyncza osoba, ale także warunki, jakie kształtują jej sytuację oraz środowisko społeczne.

· Pracę socjalną prowadzi się z osobami w różnym wieku, a każda faza życia charakteryzuje się specyficznymi ograniczeniami i możliwościami.

· Z uznania podmiotowej roli jednostki i postrzegania jej w kontekście środowiska społecznego wynika dyrektywa wydobywania i uruchamiania „sił społecznych",
tzn. wartości i możliwości tkwiących w podopiecznym i w jego otoczeniu. Owych sił szukać należy w emocjonalnych, fizycznych i intelektualnych możliwościach oraz praktycznych umiejętnościach jed­nostki. W środowisku społecznym zaś szukać trzeba wzmacniających podopiecznego więzi społecznych, poznawać autorytety grupowe, kulturę środowiskową i normy grupowe, analizować funkcjonowanie instytucji.

· Dobry pracownik socjalny musi łączyć trzy cechy: kompetencję zawodo­wą, doświadczenie życiowe i autentyczne zainteresowanie drugim czło­wiekiem połączone z chęcią pomożenia mu.

· W pracy socjalnej dobro jednostki musi być zespolone z dobrem wspól­nym,
a w działaniu należy kierować się zasadą primum non nocere.

· Każda interwencja socjalna winna być aktem twórczym, a nie powielaniem schematów.

· Dążyć należy do kształtowania relacji między pracownikiem socjalnym
a podopiecznym w układzie horyzontalnym, a więc takim, w którym przeważa partnerstwo.

· Pracownik socjalny winien spoglądać na problemy podopiecznego z jego punktu widzenia, przyjmując postawę zrozumienia i życzliwości. Nie powinien występować
w roli wypominającego winy sędziego, lecz part­nera, który pomaga jednostce
w znalezieniu popełnionych przez nią błędów.

W pracy socjalnej należy łączyć działania profesjonalistów i nieprofe­sjonalistów, pracowników etatowych i wolontariuszy, praca socjalna nie powinna odwoływać się do przymusu, jako środka oddziaływania. Układ socjalno-wychowawczy należy tworzyć na zasadach dobrowolności. Oddziaływać poprzez perswazję, prezentację pozytywnych wzorów zachowań i dróg życiowych.

· Diagnoza w pracy socjalnej jest elementem terapii. Jest to etap potrzebny nie tylko po to, by dobrze poznać problemy podopiecznego, ale i po to, by pozyskać jego zaufanie. Pomaga mu w uświadomieniu sobie proble­mów, w zrozumieniu ich istoty. Bez tego niemożliwa jest dalsza praca oparta na partnerstwie i zasadzie odpowiedzialności człowieka za jego własny los.

Etyka pracownika socjalnego.

Działanie socjalne jest zespoleniem realizacji zasad prakseologicznych j etycznych. Poszanowania wartości wymaga się zarówno od zawodowych pracowników socjalnych, jak
i od wolontariuszy. Jednak rozwój refleksji nad etycznymi aspektami pracy socjalnej nastąpił wówczas, gdy pracownicy socjalni zaczęli zabiegać o wzmocnienie prestiżu swojego zawodu, określenie jego zadań i specyfiki na tle innych profesji paramedycznych i pedagogicz­nych.
Z inicjatywy stowarzyszeń zawodowych powstawały w poszczególnych krajach kodeksy etyczne wyznaczające podstawy deontologii zawodu pra­cownika socjalnego.

Najważniejsze zasady i wartości występujące w tych dokumentach:

- Człowiek jest najwyższą wartością, ma nienaruszalne prawo do samostanowienia.

- Wszyscy są równi w dostępie do usług socjalnych, nikt nie może być dyskryminowany.

- Praca socjalna jest działalnością bezinteresowną, to znaczy pracownicy socjalni nie mogą czerpać z niej nielegalnych korzyści.

- Podopieczny ma prawo do pełnej informacji o swojej sytuacji i stosowanych wobec niego procedurach interwencji socjalnej.

- Pracownika socjalnego obowiązuje tajemnica zawodowa.

- Działania socjalne nie mogą naruszać dóbr osobistych (dobrego imienia, godności) podopiecznego.

- Pracownika socjalnego obowiązuje postawa tolerancji wobec podopiecz­nych. Jego poglądy i zachowania, jako osoby prywatnej nic mogą mieć wpływu na zawodową ocenę sytuacji podopiecznego i niezależność po­dejmowanych decyzji.

- Pracownik socjalny musi być bezstronny. W rozstrzyganiu sporów powinien kierować się zasadą sprawiedliwości i dobrem najbardziej pokrzywdzo­nych i potrzebujących.

Cofnij