HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA: VIOLETTA TOMASZEWICZ
Sterylizacja i Dezynfekcja: 06.11.12
(definicje ster i dezy , aseptyka i antyseptyka, metody dezynfekcji)
Literatura: murawska-ciałowicz – higiena- podręcznik dla studentów wydziałów kosmetologii.
Jabłoński, Karwat – podstawy epidemiologii ogólnej.
Chlor w położnictwie- 1830 Holmes i Semmelweis 1847
Fenol- Lister 1870
Podstawy higieny szpitalnej – Nightingale 1853-1856
Sterylizacja- jednostkowy proces technologiczny polegający na zniszczeniu wszystkich wegetatywnych jak i przetrwalnikowych form mikroorganizmów. Inaczej wyjaławianie.
Metody:
-fizyczne
-mechaniczne
-chemiczne
- Wyżarzanie- przedmiotu poddawanego wyjaławianiu w płomieniu palnika, powoduje spalenie komórek. Metoda ta stosowana tylko do drobnych przedmiotów metalowych. (eza)
- Spalanie stosujemy wówczas gdy chcemy zniszczyć skażony materiał.
-Suchym gorącym powietrzem- powoduje utlenienie składników komórkowych drobnoustrojów. Proces ten prowadzi się w sterylizatorach powietrznych, stanowiących zamknięte komory z termoregulacją. Temp. 160-200stopni. czas trwania od 2 h do kilkunastu min. Warunki zależą od wyjaławianego materiału i jego wytrzymałości termicznej. Zabezpieczenie przed ponownym skażeniem za pomocą termoodpornej folii z tworzywa sztucznego. Czas potrzebny na przejście suchego gorącego powietrza przez wnętrze materiału sterylizowanego - czas przenikania. Po osiągnięciu odpowiedniej temp. Rozpoczyna się czas utrzymania się, będący właściwym procesem sterylizacji. Dla bezpieczeństwa oba czasy wydłuża się o połowę. Materiał powinien być ułożony tak by nie utrudniać dostępu do gorącego powietrza.
-para wodna pod ciśnieniem- Para powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturacje i koagulacje enzymów i struktur komórkowych. Temperatura 108-134 stop. Czas 15-30min. Ciśnienie poodnosi się o wartość od jednej atmosfery w górę (wzrost ciśnienia o jedną atmosferę powoduje wzrost temp wrzenia wody o ok. 10 stopni.). Metodę ta przeprowadza się w autoklawach wyposażonych w przyrządy pomiaru temp. I ciśnienia. Wyjaławianie hermetycznie zamkniętych pojemników z roztworami możliwe jest dzięki parze wodnej która ogrzewa je do własnej temp. Roztwór w pojemniku paruje wytwarzając własną parę, która jest właściwym czynnikiem sterylizującym.
-Czas nagrzewania- ciepło przenika wówczas w głąb materiału . Czas ten jest różny dla różnych obiektów, dlatego np. różne rodzaje pojemników należy wyjaławiać oddzielnie.
-Czas wyrównania temp. – para wodna oddaje swoje ciepło utajone materiałowi aż do chwili gdy temp. Wyrównają się i wymiana ciepła ustąpi.
-Czas wyjaławiania- właściwa sterylizacja, podczas której staramy się utrzymywać temp. Przez stosowny okres. zwykle dla bezpieczeństwa wydłuża się o połowę.
-Czas schładzania autoklawu – czas od chwili przerwania ogrzewania do momentu, gdy manometr wskaże ze ciśnienie wewn. autoklawu jest równe atmosferycznemu.
Wyjaławianie parą wodną może być stosowane do płynów będących układami wodnymi.
- Sączenie- jest to fizyczne usuwanie drobnoustrojów z roztworu lub gazu przez zatrzymanie ich na jałowym sączku membranowym o średnicy porów mniejszej niż 0,2 mikrometra. Zalety: nie zmienia się pH roztworu, nie rozpadają się jego składniki wrażliwe na temp. Zestawy do sączenia należy wyjałowić za pomocą pary wodnej lub suchego gorącego powietrza.
- Promieniowanie UV – polega na naświetlaniu materiału promieniowaniem ultrafioletowym, promieniowanie to zmienia strukturę kw. nukleinowych dlatego najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów. Używa się fal o długości 210-328nm, najbardziej aktywne- fale 254nm emitowane np. przez lampy rtęciowe. (niskocisnieniowa rura z kwarcu wypełniona parami rtęciowymi. Promieniowanie jest szkodliwe dla ludzi , może powodować między innymi stany zapalne skóry i zapalenie spojówek. Promieniowanie nie przenika w głąb płynów i ciał stałych , jest absorbowane przez szkło i tworzywa sztuczne. Sterylizacja powietrza lub powierzchni przedmiotów. Jest to metoda pomocnicza.
- promieniowanie jonizujące- Przebiega pośrednio i bezpośrednio przez produkty radiolizy wody, Źródłem są izotopy np. kobaltu. Metodę tą stosujemy do wyjaławiania żywności , materiałów termolabilnych, sprzętu medycznego jednorazowego , opatrunków, materiałów transplantacyjnych.
-tlenek etylenu- działanie bakterio i wirusobójcze, w wyższych stężeniach niszczy przetrwalniki. Może spowodować u ludzi podrażnienie błon śluzowych , nudności , wymioty. Jest łatwopalny a z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchowa – ryzyko wybuchu zmniejsza się mieszając 10% lub 20% tlenku etylenu z CO2 lub N. Zalety: jest przenikliwy, gaz ten przedostaje się przez tworzywa sztuczne , które owija się wyjaławiane przedmioty dzięki czemu po wyjęciu są one od razu zabezpieczone przed wtórnym skażeniem. Przez możliwość sorpcji gazu przez wyjaławiany materiał, konieczne zachowanie jest tak zwane okresu resorpcji. Tlenkiem etylenu wyjaławiamy materiały z tworzyw sztucznych.
- formaldehyd – używamy do sterylizacji sterylizatorów. Bardzo toksyczny
roztwory środków chemicznych - w temp. Pokojowej w zbiornikach pełnych roztworów środka chem. Po zakończeniu sterylizacji materiały opłukuje się w jałowej wodzie i suszy jałową serwetą co zabezpiecza przed wtórnym skażeniem. Używana gdy wyjaławianie innymi metodami jest niemożliwe.
- aldehyd glutarowy – nie powoduje korozji metali i nie uszkadza wyrobów gumowych. Stosowany roztwór 2%, materiał zanuża się na 3 h. Może powodować podrażnienie skóry oczu i błon śluzowych. Aktywny względem grzybów wegetatywnych bakterii wirusów i przetrwalników.
-kw. Nadoctowy- jest silnie utleniający toksyczny i reaktywny, wykazuje aktywność w stosunku do form wegetatywnych i przetrwalników. Stosuje się roztwór 0,1-0,5%.
MECHANIZMY STERYLIZACJI:
- zniszczenie DNA bakterii przez UV
- Erozja mikroorg. Atom po atomie.
- erozja
Wpływy na przebieg:
-typ mikroorg.
-obecność zanieczyszczeń – krew, substancje org,
-liczba drobnoustrojów.
Dezynfekcja: niszczenie w środowisku zewn. (a także na powierzchni ciała) wegetatywnych form drobnoustrojów chorobotwórczych, w celu zapobieżenia zakażeniu. W dezynfekcji wyróżniamy metody fizyczne i chemiczne. Wyniki dezynfekcji zależą od 3 czynników:
-drobnoustroju- gatunek, liczba, aktywność fizjologiczna,
- środka dezynfekcyjnego- właściwości chem. I fiz. Stężenie, czas działania
-środowiska- temp. Wilgotność, pH
-Wykorzystanie gorącej pary wodnej lub gorącej wody.(para- Czas 30 min.) Dzięki temu niszczone są formy wegetatywne bakterii. Metoda nie jest skuteczna do HBV, zaleca się do dezynfekcji bielizny.
-pasteryzacja- to krótkotrwałe jednorazowe podgrzanie ceczy do temp. 80-90 stopni na kilka sekund, po czym natychmiastowe oziębienie do temp. Pokojowej. Obnizenie liczby drobnoustrojów. W gorącej wodzie o temp. 80 stopni w czasie 30min ulegaja zniszczeniu wegetatywne formy bakterii, grzyby oraz większość wirusów.
-filtracja- mechaniczne zatrzymanie drobnoustrojów na filtrach. Stosowana przy produkcji leków i szczepionek do oczyszczania powietrza z drobnoustrojów w instalacjach nawiewowych w pomieszczeniach czystych lub czystych stołach roboczych.
-Promienie UV , max fala 257 nm która pochłaniana jest głównie przez DNA. Stosuje się do dezynfekcji powietrza lub czystej wody.
Metody wykorzystujące wilgotne gorące powietrze ze środkiem dezynfekcyjnym. Metoda ta służy do odkażania przedmiotów , które mogłyby ulec uszkodzeniu w wysokiej temp. Przeprowadzana w automatach czyszczących . Płyn do dezynfekcji podgrzewa się do tem 40-60 stopni .
-O-fenylofenol- właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, nie jest aktywny wobec wirusów i form przetrwalnikowych. Ostry zapach
-Alkohole- stężenie pow. 40% szybkie działanie
-czwartorzędowe związki amonowe- nieaktywne wobec prądków gruźlicy , wirusów. Delikaty zapach
-Biguanidy –działają podobnie do 4 rzęd, delikatny zapach.
-aktywny tlen- wydzielany przez nadtlenek wodoru, kw. Nadoctowy, działa szybko bakteriobójczo
-chlorowce- chlor i jod, bakterio wiruso grzybobójcze, właściwości drażniące korozyjne.
-zw. Powierzchniowo czynne- zmniejszenie napięcia powierzchniowego i wspomaganie działania dezynfekcyjnego.
-związki kompleksujące – wchodzą w skład środków dezynfekujących, wykazują właściwości myjące.
- sole alkaliczne- węglany, borany wchodzą w reakcje z tłuszczami olejami w wyższej temp. Zmydlają i rozpuszczają je.
-barwniki i olejki zapachowe- dodawane do środków dezynfekujących w celu zmiany zabarwienia danego środka i poprawy jego zapachu.
- liczba i typ drobnoustrojów
-stan fizjologiczny mikroorganizmów
- typ środka chem.
- stężenie zw. Chem. w preparacie.
ASEPTYKA- to wszelkie działania które mają zapobiec zakażeniu powstałych w różnych okolicznościach ran.
ANTYSEPTYKA-to działania których celem jest usunięcie, zniszczenie bakterii czy innych mikroorg. Z pola zabiegowego (skóry, ran, błon śluzowych)