ZABURZENIA GOSPODARKI WODNO – ELEKTROLITOWEJ I KWASOWO - ZASADOWEJ
ROZMIESZCZENIE WODY W USTROJU CZŁOWIEKA
Woda całkowita 60% masy ciała ok.. 42 l
Woda wewnątrzkomorkowa 70% 29 l
Woda zewnątrzkomórkowa 30% 13 l
- międzykomórkowa 20% ok. 8 l
- krew 10% ok. 5 l
WYDALANIE WODY Z USTROJU
* diureza 1200 - 1500 ml
* perspiratio insensibilis
(parowanie przez płuca, pot) 800 - 1000 ml
* stolec 200 ml
___________________________________________
Razem ok. 2500 ml
WZMOŻONE ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ
* obfite poty (gorączka, wysiłek fizyczny, wysoka temperatura otoczenia)
* biegunka (zatrucia pokarmowe, przetoki jelitowe, choroby jelit)
* nadmierna diureza (moczówka prosta, leki diuretyczne, niewydolność nerek)
* wymioty (niedrożność przewodu pokarmowego)
* ucieczka płynów poza łoże naczyniowe (oparzenia, zapalenie otrzewnej)
WYTWARZANIE SOKÓW TRAWIENYCH PRZEZ PRZEWÓD POKARMOWY / dobę
* ślina 1500 ml
* sok żołądkowy 2500 ml
* żółć 500 ml
* sok trzustkowy 700 ml
* sok jelitowy 3000 ml
_________________________
RAZEM 8200 ml
KLINICZNE OBJAWY ODWODNIENIA
* sucha skóra pod pachami i w okolicy pachwin
* uczucie pragnienia
* suchy język
* zmniejszone napięcie gałek ocznych
* zmniejszone napięcie skóry
* zapadnięcie żył szyjnych
PARAMETRY ODWODNIENIA
* tachykardia
* zmniejszona diureza (oliguria, anuria)
* obniżone ciśnienie tętnicze
* obniżone ośrodkowe ciśnienie żylne (OCŻ)
* duży ciężar właściwy moczu (powyżej 1020)
* wysoki hematokryt
* wzrost stężenia jonu sodu w surowicy
LECZENIE ODWODNIENIA
* parenteralne podawanie płynów:
- płyny izotoniczne: 0.9% NaCl
płyn wieloelektrolitowy
płyn Ringera
5% glukoza
HES, dekstran
- płyny hipertoniczne: 10-40% roztwory glukozy
* prowadzenie bilansu płynów
* korekta towarzyszących zaburzeń elektrolitowych
PRZEWODNIENIE - przyczyny
* nadmierna podaż płynów
* niewydolność nerek
* niedożywienie
PRZEWODNIENIE - objawy
* obrzęki
* wzrost masy ciała
* niewydolność krążenia (obrzęk płuc)
* poliuria
PRZEWODNIENIE - leczenie
* ograniczenie płynów
* środki moczopędne
* leczenie nerkozastępcze
* poprawa parametrów żywieniowych
Zaburzenia elektrolitowe
HIPONATREMIA
Niedobór jonu sodowego w organiźmie (norma 135-145 mmol/l),
może przebiegać z nadmiarem lub niedoborem wody.
Przyczyny:
* niedostateczna podaż w pożywieniu
* nadmierne wydalanie przez nerki (niewydolność kory nadnerczy, leki moczopędne)
* obfite poty
* utrata przez przewód pokarmowy (biegunka, wymioty, przetoki)
HIPONATREMIA
Objawy:
* neurologiczne (związane z obrzękiem mózgu): senność, niepokój, osłabienie, bóle głowy, drgawki.
* krążeniowe: hipotonia ortostatyczna, spadek OCŻ
* gastroenterologiczne: brak łaknienia, nudności, wymioty, niedrożność porażenna jelit
Leczenie:
* z odwodnieniem: przetoczenie płynów o dużym stężeniu sodu
* z przewodnieniem: leki moczopędne, płyny hipernatremiczne
HIPERNATREMIA
Wzrost stężenia jonu sodu w surowicy powyżej normy, najczęściej ze współistniejącym odwodnieniem
Objawy:
* neurologiczne: senność, śpiączka, wzmożenie odruchów, drżenie, wzmożone napięcie mięśni
* krążeniowe: niskie RR, spadek OCŻ, tachykardia
* ogólne objawy odwodnienia
Leczenie:
* dożylny wlew 5% glukozy
HIPOKALIEMIA
Zmniejszenie stężenia jonu potasu w surowicy poniżej 3,5 mmol/l
Przyczyny:
* wymioty (np. zwężenie odźwiernika
* przetoka jelitowa, żółciowa, trzustkowa
* biegunka
* nadmierna diureza, obfite poty
* hiperaldosteronizm (zesp. Conna), zesp. Cushinga
Objawy:
* bóle mięśniowe, kurcze łydek, parestezje
* zaburzenia rytmu serca, częstoskurcz komorowy
* zatrzymanie akcji serca w skurczu
Leczenie:
* dożylny wlew 15% roztworu KCl, doustne podanie Kalium effervescens
HIPERKALIEMIA
Zwiększenie stężenia jonu potasu w surowicy powyżej 5,5 mmol/l
Przyczyny:
* niewydolność nerek lub nadnerczy
* jatrogenne przedawkowanie potasu
* uraz
* hemoliza
Objawy:
* zaburzenia rytmu serca, bradykardia
* zatrzymanie akcji serca w rozkurczu
Leczenie:
* eliminacja podaży potasu
* leki moczopędne (furosemid), dwuwęglany i.v., 10% Calcium gluconatum i.v.
* 20% roztwór glukozy + insulina, resonium doodbytniczo
* hemodializa
HIPOCALCEMIA
Obniżenie stężenia jonu wapnia w surowicy poniżej 2 mmol/l
Przyczyny:
* ostre zapalenie trzustki
* stany septyczne
* niewydolność nerek
* operacja przytarczyc lub tarczycy
Objawy:
* nadmierne napięcie mięśni, tężyczka
Leczenie:
* podanie preparatów wapnia dożylnie i doustnie
* vitamina D
HIPERCALCEMIA
Zwiększenie stężenia jonu wapnia w surowicy powyżej 5,5 mmol/l
Przyczyny:
* pierwotna i wtórna nadczynność przytarczyc
* osteoliza nowotworowa kości
* długotrwałe unieruchomienie ortopedyczne
Objawy:
* osłabienie, nudności, wymioty, zaparcia
* kamica nerkowa, przewlekłe zapalenie trzustki, choroba wrzodowa
* zaburzenia rytmu serca, odwodnienie, gorączka, śpiączka (przełom hiperkalcemiczny)
Leczenie:
* usunięcie przyczyny
* forsowanie diurezy, dializa
* hamowanie osteolizy
GAZOMETRIA KRWI
pH 7,35-7,45
pO2 90-100 mm Hg
pCO2 35-45 mm Hg
PB (stęż. wodorowęglanów) 22-26 mmol/l
BE (nadmiar lub niedobór zasad) -2,5 - +2,5
Kwasica Norma Zasadowica
H+ pH 7,35-7,45 HCO3 -
KWASICA ODDECHOWA
Nadmierne gromadzenie się dwutlenku węgla w organiźmie z powodu niewydolności układu oddechowego
Objawy:
* niepokój
* duszność
* sinica
* śpiączka
Leczenie:
* przywrócenie prawidłowej wentylacji
* tlenoterapia
* respirator
ZASADOWICA ODDECHOWA
Zmniejszenie się stężenia dwutlenku węgla w krwi przy spadku H+
Przyczyny:
* hiperwentylacja: gorączka, histeria, urazy mózgu
* śpiączka wątrobowa, leczenie respiratorem
Objawy:
* zawroty głowy, zaburzenia świadomości
* drętwienie, mrowienie, tężyczka
Leczenie:
* usunięcie przyczyny
* leki uspokajające
KWASICA METABOLICZNA
Nagromdzenie w organiźmie nadmiaru jonów H+ z towarzyszącą zasadowicą oddechową
Przyczyny:
* cukrzycowa kwasica ketonowa
* wstrząs (kwasica mleczanowa)
* zatrucia (np. metanolem, paraaldehydem)
* niewydolność nerek
* nadmierna utrata wodorowęglanów (biegunka, przetoki)
Objawy:
* oddech Kussmaula (oddech gonionego psa)
* senność, śpiączka
Leczenie:
* podanie wodorowęglanów wg wzoru (w milimolach): masa ciała x 0,3 x niedobór zasad
ZASADOWICA METABOLICZNA
Stan nadmiernego stężenia wodorowęglanów we krwi
Przyczyny:
* nadmierna podaż środków alkalizujących przy niewydolnych nerkach
* wymioty lub odsysanie treści żołądkowej (utrata H+)
* odwodnienie
* hiperaldosteronizm
Objawy:
* drgawki, kurcze mięśni
* objawy odwodnienia i towarzyszącej zawsze hipokaliemii
Leczenie:
* podanie chlorku sodowego lub KCl
* podanie chlorku amonowego (rzadko)
* usunięcie przyczyny