Proces tworzenia pracy dyplomowej
Hipoteza( z j. greckiego – przypuszczenie) jest przypuszczeniem wymagającym sprawdzenia (weryfikacji). Natomiast teza to założenie, twierdzenie, którego ma się dowieść. Hipoteza jest naukowym przypuszczeniem co do istnienia lub jakiegoś zjawiska w określonym miejscu lub czasie oraz istnienia lub nie związku (zależności) danych zjawisk od innych. Opierając się na faktach znanych i dostatecznie sprawdzonych można przypuszczać, że badane zjawisko jest w określonym miejscu zlokalizowane, że w określonym czasie się działo lub nadal dzieje, że powstaje w konkretnych warunkach bądź też, że jest skutkiem określonych przyczyn. tak jest w przypadku hipotez dotyczących istnienia jakiegoś zjawiska. Również w przypadku hipotez co do związku logicznego określonych pojęć lub twierdzeń można, opierając się na twierdzeniach udowodnionych i na właściwie dobranych metodach dowodzenia, przypuszczać, że pewne nowe twierdzenia można będzie udowodnić [J. Apanowicz: Zarys metodologii prac dyplomowych z organizacji i zarządzania, WSAiB, Gdynia 1997, s. 32 – 34].
Poprawnie sformułowana hipoteza powinna:
dotyczyć istotnych zagadnień lub problemów w danej dziedzinie nauki,
być jednoznacznie sprecyzowana,
być wyprowadzona za pomocą indukcyjnego (od szczegółu do ogółu) lub dedukcyjnego (od ogółu do szczegółu) sposobu rozumowania
[D. Lindsay: Dobre rady dla piszących teksty naukowe, Oficyna Wydawnicza politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1995 s. 18]
Hipoteza użyteczna w badaniach naukowych musi pasować do znanych faktów oraz być sprawdzalna. Spełnienie pierwszego warunku wymaga ustawicznego studiowania literatury, co pozwala na poznanie faktów. Natomiast spełnienie drugiego warunku wymaga przeprowadzenia badań. tak więc sprawdzenie empiryczne polega na potwierdzeniu czy dane zjawisko występuje czy nie.
Praca dyplomowa nie może powstać bez logicznej koncepcji (planu, albo dyspozycji pracy), która ma doprowadzić do rozwiązania wybranego (określonego w temacie) problemu badawczego.
Praca dyplomowa (podobnie jak wszystkie prace naukowe) powinna spełniać następujące wymagania:
Praca powinna być kompletna, co oznacza, że należy uwzględnić w niej wszystkie problemy wynikające z hipotez badawczych pracy.
Praca powinna stanowić zamkniętą całość, będącą sumą swoich części.
Porządek poszczególnych części powinien wynikać z hipotez badawczych pracy.
tekst zawarty w poszczególnych częściach(rozdziałach, podrozdziałach0 ma realizować cel pracy.
Praca dyplomowa składa się z następujących części:
strony tytułowej,
spisu treści,
wstępu,
tekstu głównego podzielonego na rozdziały i podrozdziały,
zakończenia,
bibliografii,
spisu tablic,
spisu wykresów,
spisu rysunków,
aneksu (załącznika).
Strona tytułowa pracy – zawiera: nazwę uczelni
imiona i nazwisko autora,
nr albumu,
nazwę kierunku,
nazwę specjalności,
tytuł pracy,
określenie rodzaju napisanej pracy (dyplomowa), nazwę katedry (zakładu), w której zastała napisana, tytuł naukowy oraz imię i nazwisko promotora pracy, miejsce napisania pracy (siedziba wydziału) oraz rok napisania pracy.
Uwaga: na stronie tytułowej pracy nie podaje się numeru strony, gdyż domyślnie jest ona traktowana jako strona pierwsza, tak więc spis treści zawsze jest zamieszczany na stronie drugiej i ewentualnie trzeciej.
Spis treści stanowi dokładny opis konstrukcji pracy. Są tutaj podane nazwy poszczególnych części pracy oraz strony, na których się one znajdują.
Wstęp powinien zawierać:
uzasadnienie ważności wybranego tematu pracy,
określenie przedmiotu badań,
określenie celu pracy,
sformułowane hipotezy badawcze,
zakres czasowy badań,
charakterystykę wykorzystanych metod badawczych,
zakres problemowy pracy(krótki opis zawartości poszczególnych rozdziałów),
charakterystykę wykorzystanych w pracy źródeł materiałów (literatury i danych liczbowych).
Tekst główny pracy podzielony jest na rozdziały, a te są podzielone na podrozdziały, natomiast w ramach podrozdziałów można wyodrębnić punkty. Podział treści pracy powinien spełniać rygory poprawności logicznej i zasady tzw. rozłączności podziału. Nie powinno się więc w rozdziale wyróżnić jednego podrozdziału czy punktu. Niedopuszczalne jest, by tytuł rozdziału był identyczny z tytułem całej pracy, a tytuł podrozdziału taki sam jak rozdziału.
Nie ma żadnych ustaleń co do liczby rozdziałów, a także co do objętości całej pracy. W praktyce jednak przyjmuje się, że prace dyplomowe mają 3 do 5 rozdziałów (najczęściej 3 lub 4).
Spore trudności sprawia często autorom ustalenie właściwych proporcji pomiędzy poszczególnymi częściami pracy. Względny logiczne wskazują na potrzebę takiego rozplanowania tekstu, by wstęp i zakończenie łącznie nie przekraczały 5% łącznej objętości. Objętość poszczególnych rozdziałów pracy powinna być mniej więcej równa. Także podrozdziały wchodzące w skład danego rozdziału powinny być pod względem objętości zbliżone do siebie.
Jeśli zatem przyjąć, że łączna objętość pracy liczy około 60 stron (co należy uznać za maksymalną objętość pracy dyplomowej), to idealne proporcje treści mogłyby wynosić:
Wstęp – od 1 do 1,5 strony
Rozdział I 18 stron przy trzech podrozdziałach po 6 stron
Rozdział II 18 stron
Rozdział III 18 stron
Zakończenie – od 1 do 1,5 strony
bibliografia od 1 do 2 stron
spis tablic 1 strona
spis wykresów 1 strona
spis rysunków 1 strona
Razem od 60 do 62 stron
Rozdział pierwszy pracy jest najczęściej rozdziałem teoretycznym, poświęconym wprowadzeniu w podstawowe zagadnienia związane z problemem badawczym. Rozdział drugi może mieć charakter metodyczny, opisujący podstawowe metody (wskaźniki), które autor zamierza wykorzystać w części empirycznej pracy, czyli w rozdziale trzecim.
Zakończenie powinno zawierać podsumowanie wyników badań (jeśli autor nie zrobił tego w ramach poszczególnych rozdziałów) oraz sformułowane na ich podstawie wnioski. Zarówno wyniki badań jak również wnioski powinny dotyczyć wszystkich rozdziałów zamieszczonych w pracy.
Bibliografia obejmuje wszystkie wykorzystane w pracy (w formie przypisów) pozycje literatury, tj. książki, artykuły, referaty naukowe, roczniki, biuletyny oraz inne źródła niepublikowane np. prace doktorskie. Bibliografie sporządza się według spisu alfabetycznego (nazwiska lub tytułu).
Spis aktów prawnych powinien być sporządzony jako samodzielna część pracy. Sporządzając spis aktów prawnych, autor najpierw powinien umieścić ustawę zasadniczą (konstytucję), następnie ustawy, a potem uchwały, rozporządzenia i zarządzenia. Akty prawne podawane są według kolejności chronologicznej (od najstarszego do najnowszego, biorąc pod uwagę dzień uchwalenia aktu prawnego).
Spisy tablic, wykresów i rysunków powinny zawierać:
kolejny numer,
tytuł,
stronę na której zostały umieszczone.
Wymogi stawiane pracy dyplomowej
Konstrukcja pracy powinna być logicznie spoista, jasna i kompletna. Konstrukcja logicznie spoista pracy to taka, w której kolejność i treść poszczególnych rozdziałów formułowana jest według jednej myśli przewodniej, czyli w kontekście konkretnie określonego celu badawczego i w ramach określonego tematem zagadnienia. Praca powinna być przejrzysta i komunikatywna. Oznacza to, że należy unikać rozwlekłości w formułowaniu myśli. Zdania powinny być krótkie i zwięzłe.
Tekst powinien być zrozumiały, tj. należy wyczerpująco wyjaśnić pojęcia podstawowe i ważne dla tematu pracy, unikać wieloznaczności używanych w pracy pojęć. Ponadto, należy dokładnie wyjaśnić terminy nowe, proponowane przez autora pracy.
Autor musi wykazać się ogólną znajomością dziedziny wiedzy, z zakresu której pisze pracę. Właściwie dobrać literaturę i odpowiednio ją wykorzystać, tzn. udokumentować w formie przypisów.
Autor musi wykazać się znajomością metod badawczych. Właściwie je dobrać oraz wykazać się umiejętnością praktycznego ich zastosowania.
Tekst nie może zawierać błędów gramatycznych, ortograficznych i interpunkcyjnych. Musi być napisany poprawną polszczyzną i poddany dokładnej korekcie.
Zamieszczone w tekście tablice, wykresy, rysunki oraz wzory muszą być odpowiednio skomentowane i przywołane w treści.
Na wartość pracy, a więc jej ocenę wpływa przeprowadzenie własnych badań, prezentacja własnego stanowiska, wykorzystanie obszernej literatury oraz korzystanie z literatury obcojęzycznej.
Zbieranie materiałów źródłowych
Podstawą do przygotowania pracy dyplomowej jest zapoznanie się z publikacjami, które dotyczą określonego przedmiotu badań. Publikowaną literaturę dzieli się na:
Książki, tj. podręczniki akademickie, monografie, materiały konferencyjne i wydawnictwa informacyjne.
Wydawnictwa periodyczne, tj. czasopisma naukowe.
Podręczniki akademickie zawierają podstawowe informacje z danego zakresu wiedzy. Stanowią podstawowe źródło wiedzy wykorzystywane w pracach dyplomowych.
Prace monograficzne są opracowaniami poświęconymi jednemu zagadnieniu. Przedstawiają szczegółowo zgromadzoną wiedzę o przedmiocie badań w ujęciu problemowym bądź historycznym.
Materiały konferencyjne obejmują referaty publikowane oraz niepublikowane przygotowane na kongresy, konferencje, sympozja, seminaria naukowe.
Wydawnictw informacyjne obejmują: encyklopedie, słowniki, leksykony oraz przeglądy bibliograficzne.
Wydawnictwa periodyczne to czasopisma naukowe o charakterze ogólnym (np. ekonomiczne, historyczne itp.) oraz specjalistyczne – zawężające swoje zainteresowania do określonej specjalności (np. z zakresu rachunkowości, finansów, nieruchomości itp.). Należą do nich:
,,Gazeta Bankowa”
,,Bank i Kredyt”
,,Rachunkowość”
,,Monitor Finansów i Rachunkowości”
,,Rachunkowość Budżetowa”
,,Monitor Podatkowy”
,,Doradca Podatnika”
,,Wspólnota – Tygodnik Samorządu Terytorialnego”
,,Finanse Komunalne”
,,Samorząd Terytorialny”
,,Finansowanie Nieruchomości”
,,Świat Nieruchomości”
,,Nieruchomości”
,,Nasz Rynek Kapitałowy”
,,Licz i Buduj”
,,Zeszyty Hipoteczne”
,,Przegląd Ubezpieczeń Społecznych”
,,Ubezpieczenia Gospodarcze”
,, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego”
,,Parkiet – Gazeta Giełdy”
,,Pomorski Przegląd Gospodarczy”
Prace naukowe – zawierają publikowane wyniki badań w wydawnictwach ciągłych wydawanych przez placówki naukowo – badawcze lub uczelnie pod nazwą ,,Prace Naukowe” lub ,,Zeszyty Naukowe”.
Studiowanie literatury przedmiotu(literatury związanej z tematem pracy) stanowi podstawę badań naukowych. Każdy podejmowany temat w badaniach naukowych ma swoją historię, której poznanie jest warunkiem formułowania ważnych problemów badawczych i stawianych hipotez badawczych. Pierwszym warunkiem podjęcia efektywnych poszukiwań literatury przedmiotu badań jest określenie tematu pracy i związanych z nim katalogu zagadnień. Autor pracy dyplomowej powinien przystąpić do poszukiwań literatury na dany temat z określonym zasobem tzw. wiedzy wyjściowej, tzn. powinien znać obowiązujące podręczniki związane z wybranym problemem badawczym. W podręcznikach tych autor znajdzie także odsyłacze do literatury i spisy bibliograficzne, co wyśmienicie ułatwi poszukiwanie odpowiednich pozycji.
Metody prezentacji graficznej
Tablica statystyczna służy do prezentacji zebranego i opracowanego materiału statystycznego.
Tablica statystyczna składa się z:
kolejnego numeru i tytułu,
pola,
legendy,
źródła.
Tablice numerujemy w systemie ciągłym od 1 do ,,n” w całej pracy. Tytuł tablicy powinien precyzyjnie odzwierciedlać zawartość informacyjną tablicy. Powinien zatem zawierać : nazwę (przedmiot) zawartej informacji liczbowej, podmiot, którego ta informacja dotyczy oraz zakres czasowy.
Pole tablicy składa się z główki i boczku. Główka tablicy może zawierać wyodrębnione w formie kolumn określone(pogrupowane wg cech) informacje. Boczek tablicy składa się z liczby porządkowej oraz wyszczególnienia.
Legenda obejmuje dodatkowe wyjaśnienia dotyczące informacji zawartej w polu tablicy.
Źródło podaje informację dotyczącą pochodzenia danych zamieszczonych w polu tablicy.
W tablicach statystycznych zjawiska, lub zbiorowości są opisywane za pomocą liczb, natomiast w wykresach za pomocą obrazu graficznego, którego właściwości, a więc przede wszystkim kształt i wielkość (w sensie powierzchni) oraz barwa bądź to zastępuje, bądź też akceptuje informacje liczbowe. Wykres jest więc z reguły ogólniejszą, bardziej skondensowaną formą prezentacji danych. Oznacza to, że za pomocą wykresu ograniczamy się do przedstawienia najważniejszych właściwości prezentowanej zbiorowości lub zjawiska, pomijając wszystkie mało ważne informacje.
Budowa wykresu obejmuje numer(kolejny), tytuł, pole wykresu, skalę wykresu, legendę i źródło.
Tytuł wykresu winien w sposób zwięzły określić przedmiot, miejsce i czas prezentowanej graficznie zbiorowości lub zjawiska. Tytuł należy umieścić nad wykresem.
Pole wykresu zawiera obraz graficzny prezentowanej zbiorowości. Obraz graficzny zawiera informacje, które chcemy przekazać czytelnikowi. Stąd też winien on w sposób plastyczny, komunikatywny, sugestywny i atrakcyjny ukazywać prezentowaną zbiorowość.
Skala wykresu powinna być związana z jego przeznaczeniem. W wykresach popularnych bardzo często stosuje się skalę punktową lub punktowo – obrazkową. W legendzie podaje się, jakie wielkości liczbowe przyporządkowane są punktom lub obrazkom. Skale liczbowe oznaczone są albo na polu obrazu graficznego albo też po jego bokach. Skale budowane na osiach liczbowych są z reguły ukierunkowane. Skalę pionową najczęściej kieruje się ku górze, a skalę poziomą – w prawą stronę. Skala barw musi mieć w legendzie informację, jakie wielkości liczbowe przyporządkowane są danemu natężeniu barwy.
Legenda – czyli wyjaśnienia zamieszczona jest pod wykresem lub czasami na nie wykorzystanym na obraz graficzny polu wykresu. Umieszczone w legendzie wyjaśnienia powinny być formułowane zwięźle i jednoznacznie.
Źródło informacji podanych na wykresie zamieszczone jest pod wykresem.
Zob. szerzej. M. Krzysztofiak, D. Urbanek: Metody statystyczne, PWN, Warszawa 1981
Przykład tablicy z opisem:
W latach 1990-1993 40% wszystkich państwowych przedsiębiorstw budowlanych w Polsce objęto przekształceniami własnościowymi.
Tab.1. Liczba przedsiębiorstw budowlano- montażowych w województwie gdańskim w latach 1988 – 1990
| Lp. | Wyszczególnienie | 1988 | 1990 |
|---|---|---|---|
| 1. | woj. gdańskie | 217 | 149 |
| 2. | Gdańsk | 127 | 86 |
| 3. | Gdynia | 36 | 26 |
| 4. | Sopot | 16 | 5 |
| 5. | Trójmiasto ogółem | 179 | 117 |
Źródło: Rocznik statystyczny woj. gdańskiego 1988, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Gdańsku 1989, s.247, tab. 14; Rocznik statystyczny woj. gdańskiego 1990, Wojewódzki Urząd Statystyczny w Gdańsku, Gdańsk 1991, s.261, tab. 12.
W byłym województwie gdańskim w roku 1988 istniało 217 podmiotów zaliczanych do przedsiębiorstw budowlano – montażowych. Z tej liczby na Trójmiasto przypadało ponad 82% przedsiębiorstw, z tego blisko 71% było zarejestrowanych w Gdańsku. W Gdyni i w Sopocie istniało łącznie 29% ogółu przedsiębiorstw działających w Trójmieście.
Na progu wielkich przemian ustrojowych, to jest w roku 1990, na terenie województwa liczba przedsiębiorstw budowlano – montażowych zmniejszyła się aż o blisko 69%. Nieco mniejszy spadek liczby tych podmiotów dotyczył Trójmiasta. Wynosił on niewiele ponad 65% ogółu przedsiębiorstw i prawie o tyle samo zmniejszył się ich stan ich liczby w Gdańsku(tab.1.).
Przykład wykresu z opisem:
Przedsiębiorstwa deweloperskie prowadzące działalność na terenie Trójmiasta są podmiotami o zróżnicowanej formie prawnej (wykres 1.).
Wykres 1. Struktura podmiotowa trójmiejskiego rynku deweloperskiego według formy prawnej w latach 1990 – 2007 (wartość średnia)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych zamieszczonych w załączniku 1.
W latach 1990 – 2007 przedsiębiorstwa deweloperskie prowadziły działalność najczęściej w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Stanowiły one średnio 57,4% ogółu podmiotów. W formie spółki akcyjnej działało blisko 22% przedsiębiorstw oraz 10,8 % firm – na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Pozostałe formy prawne stanowiły margines w strukturze podmiotowej trójmiejskiego rynku deweloperskiego(wykres 1.).
Przypisy i odnośniki
Z punktu widzenia treści, którą zawierają, przypisy można podzielić na:
Przypisy źródłowe(bibliograficzne) – ograniczają się do wskazania skąd pochodzi, podana w tekście głównym pracy informacja, pogląd, cytat, klasyfikacja jakiegoś zjawiska, itp. W przypisach tych powinny się znaleźć podstawowe elementy identyfikacyjne cytowanego dokumentu.
Przypisy polemiczne – są rozszerzonymi przypisami źródłowymi i stosowane są wówczas, gdy autor pracy podejmuje polemikę z poglądami przytoczonymi lub omówionymi w tekście głównym.
Przypisy dygresyjne. Zawierają własne uwagi autora pracy dotyczące omawianego w pracy zagadnienia.
Przypisy odsyłające. Stosowane są, gdy autor pracy nawiązuje do omówionych już zagadnień, lub do zagadnień, które zamierza dokładnie omówić w dalszej części pracy.
Odnośniki, inaczej odsyłacze, są ściśle związane z przypisami. Mogą być umieszczone w każdym miejscu zdania. W pracach dyplomowych zaleca się sporządzanie odnośników pod tekstem głównym na każdej stronie. Są one oddzielone linią poziomą. Dodatkowo można je wyróżnić używając mniejszej czcionki. Należy pamiętać, że każdy przypis zaczyna się dużą literą i kończy kropką.
Cytaty
Cytaty to cudze słowa, stąd też należy zwracać szczególną uwagę na sposób cytowania pewnych fragmentów prac wybranych autorów jak i podania wszystkich informacji o tych autorach. Według W. Ładońskiego i S. Urbana ,,Wszystkie przytoczone w dosłownym znaczeniu wypowiedzi innych autorów należy ujmować w cudzysłów”1
Przypadek pominięcia fragmentu cytowanego tekstu zaznaczamy trzema kropkami i umieszczamy w nawiasach kwadratowych[…].
Każdy cytat czy przywołanie cudzych słów a nawet zasygnalizowanie czyjegoś pomysłu albo poglądu musi mieć odsyłacz do źródła, który powinien zawierać:
inicjały imienia i nazwiska autora,
tytuł publikacji,
nazwę wydawnictwa,
miejsce i rok wydania,
stronę, na której znajduje się przywoływana informacja.
Przykład:
M. Ossowski: Budżetowanie, WSFiR, Sopot 2002 , s. 10.
Tamże, s. 15.
M. Ossowski: op. cit., s. 30.
E. Kucharska – Stasiak: Rynki nieruchomości i ich specyfika [w:] Zachodnie rynki nieruchomości, praca zbiorowa pod redakcją naukową E. Kucharskiej – Stasiak, TWIGGER, Warszawa 2004, s. 15.
M. Sopiński:Inwestorzy rynku nieruchomości[w:] Zachodnie rynki…op. cit., s. 142.
T. Gostkowska – Drzewicka: Finansowanie projektów inwestycyjnych [w:] Projekty inwestycyjne, ODDK, Gdańsk 1997, s. 55.
L. Balcerowicz: Pięć minut w historii, ,,Nowy Dziennik”, 12 listopada 1993.
M. Jastrzębska: Dochody gmin, powiatów, województw, ,,Samorząd Terytorialny” 1999, nr 10, s. 58 – 63.
Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483).
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (dz. U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.).
W. Ładoński, S. Urban: Proces tworzenia prac dyplomowych i magisterskich na studiach ekonomicznych, PWN, Warszawa 1989, s. 185↩