EKOLOGISTYKA – WYKŁAD
T1. Istota ekologistyki
Zagadnienia:
Ewolucja logistyki
Geneza ekologistyki
Charakterystyka ekologistyki
W rozwoju teorii logistyki znaczący wkład wnieśli:
Heraklit z Efezu,
Cesarz Leon VI,
Sun Tzu,
Sun Pin,
Henri Lloyd
Antoine Henri Jomini
Carl Philip Gottlieb von Clausewitz
George de Chambray
Jules Dupuit
Henry W. Halleck
Stephen B. Luce
Alfred T. Mahan
Chauncey B. Baker,
George Cyrus Thorpe
Logistyka rozwijała się w takich krajach jak:
Grecja
Rzym
Bizancjum
Chiny
Francja
Prusy
Stany Zjednoczone
Obecnie wyróżnia się trzy podstawowe nurty koncepcyjne logistyki:
Logistyka to zintegrowany system przepływu materiałów (surowców, półproduktów, wyrobów gotowych i odpadów) oraz sprężonych z nimi przepływów informacyjnych w celu optymalnego tworzenia i transformacji dóbr fizycznych.
Logistyka to pewna koncepcja, filozofia zarządzania realnymi procesami przepływu dóbr fizycznych i informacji, oparta na zintegrowanym, systemowym ujmowaniu tych procesów.
Logistyka to interdyscyplinarna dziedzina wiedzy technicznej, ekonomicznej i informatycznej badająca uwarunkowania, prawidłowości i zjawiska przepływu dóbr fizycznych i informacji w gospodarce, a także w poszczególnych jej ogniwach.
W myśl definicji zaproponowanej w 1992 r przez Europejski Komitet Normalizacji (CEN) w Brukseli przez logistykę należy rozumieć „planowanie, organizacje, realizacje i kontrole przepływu dóbr od ich zakupu poprzez produkcje i dystrybucje do ostatecznego klienta, w celu spełniania wymagań rynkowych przy minimalnym zaangażowaniu środków finansowych .
Przepływ produktów, utrzymanie zapasów, gromadzenie i przetwarzanie informacji – te działania wymagają dysponowania wieloma środkami technicznymi, które można określić jako infrastrukturę procesów logistycznych. Infrastruktura procesów logistycznych powinna zapewnić odpowiednią szybkość i sprawność przepływu produktów, ochronę zapasów przed utratą ich właściwości użytkowych, a także wykorzystując masowe potoki informacji – umożliwić racjonalne sterowanie procesami logistycznymi.
Przepływ dóbr rzeczowych, utrzymywanie zapasów, zaangażowanie w nich pokaźnych środków finansowych, wreście funkcjonowanie infrastruktury technicznej są przyczyną powstawania kosztów procesów logistycznych. Koszty te stanowią istotny składnik logistyki, wpływają na całokształt ekonomicznej efektywności procesów gospodarczych.
Logistyka w ujęciu makro (makrologistyki) to całokształt przepływu dóbr materialnych w rozległych łańcuchach dostaw w gospodarce, wielkości i struktura utrzymania w tych łańcuchach zapasów, a także infrastruktura techniczna warunkująca ich efektywne funkconowanie.
Głównym celem logistyki w ujęciu mikro (mikrologistyki) jest zarządzanie przepływem materiałów i informacji w przedsiębiorstwie oraz optymalna koordynacja czynności związanych z przygotowaniem, przechowywaniem, kompletacją i dostawą wyrobów gotowych do odbiorców oraz obsługę posprzedażną (serwisową) tychże wyrobów.
Obecność ważkość zagadnień środowiskowych w sferze gospodarczej wynika z kilka zasadniczych przyczyn:
Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństw europejskich szczególnie młodego pokolenia, które zaczyna doceniać przewagę sytuacji i nie są mu obojętne zagadnienia ochrony środowiska. Pokolenie te ma poczucie nieuchronności tych działań, szczególnie przy planowanym wzroście poziomu i jakości życia w zdrowym środowisku.
Liczenie powstających regulacji i aktów prawnych oraz rządowych ograniczeń w eksploatacji środowiska naturalnego,
Zwiększenia społecznego nacisku na poprawę jakości środowiska i rosnących wymagań ekologicznych konsumentów, którzy stają się coraz bardziej wrażliwi na sprawy środowiska. Okazuję się nawet, że są oni skłonni płacić za pewnego rodzaju wyroby więcej pod warunkiem, pod warunkiem, że będą one przyjazne dla środowiska.
Malejącego znaczenia i wartości technologii oraz wyrobów nie uwzględniających wymogów środowiskowych, rosnącego znaczenia natomiast tych, które stawiają sobie za cel dbałości o stan środowiska, zyskując w ten sposób większe możliwości w konkurencji przemysłowej,
Dostosowanie się do wymagań rynku europejskiego, na którym nie ma możliwości sprzedaży towarów nie odpowiadającym normom ochrony środowiska, w ciągu ostatnich kilkunastu lat, rynek ten (szczególnie UE) nieustannie dąży do wyeliminowania towarów i opakowań szkodliwych dla środowiska, a przez to wymusza zmiany w działalności firmy w tym zakresie.
Ekologia będąca częścią biologii bada wzajemne powiązania między organizmami żywymi i ich środowiskiem naturalnym. Stąd też przedmiotem jej zainteresowania i badań są:
Powietrze, woda, gleba – jako czynniki warunkujące życie na ziemi,
Surowce i energia – niezbędne do wytwarzania pożywienia, odzieży, mieszkań itp.
Odpady – jako czynniki pogarszające stan środowiska naturalnego.
W krajach wysoko rozwiniętych funkcjonuje obecnie ugruntowania pogląd, że podstawową funkcję celu logistyki w relacji do ekosystemu (zorganizowanego systemu naturalnego – przyrodniczego, który dąży do utrzymania równowagi) należy wziąć przede wszystkim z szeroko rozumienia recyrkulacji, powszechnie określaną również mianem recyklingu oraz generowanych w procesach zaopatrzenia, produkcji, dystrybucji i obsługi posprzedażnej (serwisowej) dóbr fizycznych oraz ich konsumpcji bezpośredniej względnie użytkownika.
Odpady są to zużyte dobra fizyczne oraz substancji stale, ciekle i gazowe powstające w związku z bytowaniem człowieka lub jego działalnością gospodarczą, nieprzydatne w miejscu lub w czasie w którym powstały i uciążliwe dla środowiska.
Recykling – jest procesem polegającym na odzyskiwaniu surowców wtórnych lub/i energii z odpadów oraz zużytych dóbr fizycznych.
Unieszkodliwianie odpadów jest to wyeliminowanie lub znaczne ograniczenie zagrożenia higieniczno-sanitarnego z ich strony, które może być osiągnięte tylko poprzez procesy połączone z odzyskaniem surowców wtórnych lub energii lecz także poprzez procesy uporządkowanego (systemowego) składowania na zorganizowanych składowiskach, spełniających normatywne wymogi ochrony środowiska.
Eklolgistyka jest subobszarem logistyki zorientowanej na ekologie określanym w języku angielskim mianem Eco-logistics.
Ekologistyczna orientacji koncepcji logistyki uwzględnia zarówno znaczenia ekologii w logistyce jak logistyki w ekologii.
Ekologia w logistyce winna zapobiegać ujemnym skutkom działań związanych z funkcjonowaniem systemów logistycznych, głównie w zakresie produkcji, transportu i magazynowania dóbr fizycznych.
Logistyka w ekologii sprowadza się do uwzględnienia możliwości, jakie stwarza nowoczesne instrumentarium logistyki w organizacji i systemowej integracji procesów gromadzenia, sortowania, przetwarzania i recyklingu wszelkiego rodzaju odpadów.
Ekologistyke można więc zdefiniować, jako zintegrowany system który:
Opiera się na koncepcji zarządzania recyrkulacyjnym przepływami strumieni materiałów odpadowych w gospodarce oraz przepływami sprężonych z nimi informacji,
Zapewnia gotowość i zdolność efektywnego gromadzenia, segregacji, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odpadów wg. przyjętych zasad technicznych i procesowych spełniających wymogi normatywne i prawne ochrony środowiska,
Umożliwia podejmowanie technicznych i organizacyjnych decyzji w kierunku zmniejszenia (minimalizacji) tych negatywnych skutków oddziaływania na środowisko, które towarzyszą realizacji procesów zaopatrzeniowych, przetwórczych, produkcyjnych, dystrybucyjnych i serwisowych w logistycznych łańcuchach dostaw.
Ekologistyka – w sferze utylizacji odpadów np. w miastach polega na tworzeniu łańcuchów logistycznych łączących miejsca powstawania odpadów z miejsca ich utylizacji. Obejmuje ona następujące czynności:
Segregowanie odpadów,
Przemieszczenie i składowanie odpadów,
Przetwarzanie odpadów,
Udostępnianie surowców wtórnych.
Rozwinięta postać ekologistyki stanowią programy działań obejmujące kształtowanie powiązań między sferą utylizacji, a sferami produkcji i konsumpcji. Wówczas do zadań ekologistyki można dodatkowo zaliczać:
Dobór materiałów (surowców) do produkcji pod kątem ich podatności na utylizację,
Upowszechnianie technologii wytwarzania pozwalających na stosowanie surowców wtórnych,
Tworzenie i stosowanie procedur kontroli przekazania zużytych opakowań i produktów do utylizacji.
Niezwykle ważnym zadaniem ekologistyki jest rozwiązanie problemów organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych dotyczących pozostałością po utylizacyjnych oraz problemów, jakie stwarzają odpady nie nadające się do utylizacji, lecz wymagają nieuciążliwej i nie zagrażającej środowisku naturalnemu likwidacji (kasacji).
Celem ekolo winno być poszukiwanie optymalnych rozwiązań organizacyjnych usuwania i utylizacji odpadów komunalnych z wykorzystaniem nowoczesnych metod zagospodarowania odpadów jako surowców wtórnych, źródła energii lub w innej formie np. przez kompostowanie.
W obrębie ekol. Wyodrębniono więc ekolog opakowań jako ważną subdyscyplinę log o dużym zakresie badań i działań. Efektem badań ekolog opakowań winny być łańcuchy log kompleksowego zagospodarowania używanych i zużytych opakowań
T2 Jakość i klasyfikacja odpadów
Zagadnienia:
Charakterystyka odpadów
Klasyfikacja odpadów
Jakość odpadów
1.Minimalizacji masy wytwarzanych odpadów do poziomu zapewniającego równowagę surowcową, ekologiczna i sanitarną oraz ochrona środowiska przed ich uciążliwością jest możliwa po uzyskaniu niezbędnych info na temat:
Źródeł, warunków i ilości wytwarzanych odpadów
Fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości odpadów
Zagrożenia ekologicznego i toksykologicznego powstałymi odpadami
Technologicznych i ekonomicznych możliwości wykorzystania odpadów w kierunku ich recyklingu
Przyrodniczo-technicznych uwarunkowań składowania odpadów.
2. w celu uporządkowania gospodarki odpadami i ochrony środowiska niezbędna jest klasyfikacja odpadów, określająca genezę, właściwości ekolo szkodliwości użyteczności i masowości ich wytwarzania.
W latach 1993-1994 UE zatwierdziła Europejska Klasyfikację Odpadów i Europejski Katalog Odpadów w których sklasyfikowano odpady, biorąc za podstawę warunki ich powstawania, głównie składniki i właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne. Rozróżnia się :
- grupy - odpady o wspólnym pochodzeniu i wynikających stąd właściwościach (pierwsze 2 cyfry 6cyfrowego kodu)
- podgrupy - odpady podobne pod względem głównych składników lub procesu produkcyjnego, w którym zostały wytworzone (3 i 4 cyfry kodu )
- rodzaje - określające dokładniej niż podgrupy chemiczne, fizyczne i biologiczne właściwości odpadów (ostatnie 2 cyfry kodu)
Do zidentyfikowania odpadów najgroźniejszych pochodzenia przemysłowego i takich które sami wytwarzamy w gosp dom wprowadzono 2 def ustawowe:
- odpady komunalne (stałe i ciekłe) powstałe w gos dom w obiektach użyteczności pub. Są to także nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych porzucone wraki i odpady uliczne z wyjątkiem opadów z zakładów opieki zdrowotnej i weterynaryjnej .
- odpadów niebezpiecznych , które ze względu na swoje pochodzenie skład chmi bio i inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi i ekosyst.
Do odpadów niebezpiecznych z którymi najczęściej mamy do czynienia w życiu codziennym są zaliczane przede wszystkim: wycieki paliw płynnych zużyte oleje i smary przeterminowane tłuszcze odpadowe lakiery żywice rozpuszczalniki kwasy detergenty pestycydy i inne chemiczne środki ochrony roślin przeterminowane leki i kosmetyki baterie akumulatory i inne odpady zawierające rtęc oraz metale ciężkie ponadto aerozole i urządzenia zawierające freon lub azbest jak również odpady z zakładów opieki zdrowotnej.
3. W Polsce istnieją branżowe normy poboru i przechowywania prób odpadów i przygotowanie ich do analizy. W toku tego typu badań najczęściej oznaczone są wskaźniki :
-nagromadzenie odpadów
-Składu grupowego (rodzajowy i morfologiczny głównie wilgotności i sucha masa )
-właściwość paliwowych (ciepło spalania)
-właściwości nawozowych
T3. Log system gospodarki odpadami
Zagadnienia:
Zadania log. Zintegrowanego systemu gosp odp
Struktura lzsgo
Implementacja lzsgo
1.Podstawowymi wyznacznikami zadań występujących w lzsgona są:
- ilość właściwości rozmieszczenia odpadów na danym obszarze
- przyjęty standard ochrony środ
- czynniki przestrzenno-urbanistyczne
- struktura i ukształtowanie sieci osadniczej regionu
- możliwości lokalizacji obiektów systemu
- trasy komunikacyjne
- przestrzenna struktura działalności gosp
- ogólne standardy i miejscowe(lokalne i regionalne)wymagania dot dopuszczalnych obciążeń elementów środowiska.
Do głównych czynników wpływających na skuteczność działania lzsgo należy zaliczyć :
- sposób gromadzenia odpadów
- dobór pod względem technol wielkości i lokalizacji obiektów i ich efektywności funkcjonowania
-Dobór tras wyrazu i używanych środków transportu.
Konstruowany w celu planowania rozwoju gospodarki model lzsgo może mieć ujęcieŁ
- statyczne - uwzgledniające opis systemu wyłącznie dla określonego momentu czasowego (perspektywy, kierunki )
- dynamiczny uwzględniający przewidywane zmiany parametrów wejściowych (również wyjściowych) i stanu w określonych przedziałach czasu, zatem musi uwzględniać:
- dynamikę zmian powstawania odpadów
Etapowe możliwości lokalizacji obiektów wraz z określeniem możliwości tras dowozu do nich odpadów ze źródłowych obszarów gromadzenia
- ograniczenia przepustowości chłonności obiektów ograniczenia w zakresie składu i właściwości dostarczanych do nich odpadów,
- planowane uruchomienie nowych procesów przeróbczych
- zasobność i dostępność terenu pod lokal nowych obiektów
W lzsgo można wyodrębnić:
- podsystem recyrkulacji odpadów stałych (komunalnych, przemys, i specjalnych)
- podsystem recyrkulacji odpadów ciekłych (…ścieków komun przem i odpadów cieczy specjal)
- pods rec odpadów gazowych (spalin, gazów przem, wyziewów komun)
W lzsgo i jego podsystemy są powiązane poprzez:
- podsystem przepływu strumieni mat odpadowych (stałych ciekł i gazo)
- podsystem informacyjno-decyzyjny
Obiekty w lzsgo można klasyfikować wg rodzaju występowania procesów(indywidualne ) skojarzonych w ciągu technol czyli sposobu recyklingu bądź unieszkodliwiania odpadów a także z punktu widzenia:
- spełnionych funkcji w systemie dzieląc je na obiekty pośrednie i końcowe
- charakteru występujących w nich procesów przeróbczych wyodrębniających obiekty pośrednie z procesami wstępującymi lub wytwórczymi oraz obiekty końcowe z proc finalnymi.
Wg zadań działalności (czynności operacyjnych ) generujących określone rodz koszt elementami lzsgo są:
-źródłowe obszary (sfery) gromadzenia odpadów
-trasy wywozu i przewozu odpadów oraz punkty ich przeładunku
-obiekty pośrednie jako zakłady przerobu(wstępnej , wórnej)
-obiekty końcowe
- miejsca przerobu finalnego
- miej składowania odpadów a także produktów recyklingu(krótko i długo- trwałego)
3.do szczegółowych danych wyjściowych mających wpływ na wyrób obiektów w implementowaniu struktury sys usuwania i recyklingu bądź likwidacji odpadów zalicza się m.in.:
-Liczbę, strukturę socjalna i zwyczaje mieszkańców
-Wzrost stopy życiowej mierzony rozwojem środków produkcji, przyrostem produktów będących w -użyciu
-Stanu uprzemysłowienia, urbanizacji i uzbrojenia terenu w infrastrukturę techniczna w rejonie
-Środki transportu
-Obciążenie środowiska
-Wykorzystanie i dostępność terenu
-Zbyt produktów wtórnych odzyskiwanych z odpadów
-Możliwości finansowe
Ostateczne kwalifikacje obiektów do uwzględnienia w wielowariantowych koncepcjach implementacji logistycznej zorientowanej strukturze usuwania recyklingu bądź unieszkodliwiania odpadów wymagają przeprowadzenia analizy systemowej uwzgledniając:
-Istniejące obiekty
-Warunki dojazdu
-Teren
-Warunki środowiskowe
-Warunki urbanistyczne
-Warunki eksploatacji obiektów współpracujących
-Zakłócenia działań systemu
-Zamierzenia rozwojowe
T4.Bilanse ekologiczne w systemie log
Zagadnienia:
1.istota bilansu ekolo
2. sporządzanie BE
3. zastosowanie BE
1. Bilans ekologiczny jest systematyczną analizą identyfikującą całościowy kompleks oddziaływań przedsiębiorstwa na środowisko oraz ustalającą zespół zaradczy celem trwałego zmniejszenia eliminacji skutków tych oddziaływań.
BE dzieli się na zakładowy, procesowy, linii wyrobu oraz lokalizacji i otoczenia przed
B Zakładowy- inwentaryzuje wszystkie wchodząc i wychodzące materiały , energie, emisje materiałowe i poza materiałowe (hałas wibracje promieniowanie).
Oddziaływanie na środ na poziomie BZ przejawia się w 2 głównych kat skutków:
- zużycie zasobów surowcowych i energetycznych
- wytworzenie emisji gazowych i pyłowych odpadów stałych ścieków a także generowania emisji poza materiałowych.
B Procesowy- obejmuje następujące etapy:
- zdefiniowanie procesów technologicznych
- wyodrębnienie procesów cząstkowych
- opisanie procesów cząstkowych za pomocą formularzy
- sporządzenie bilansu Input- Output dla poszczególnych modułów w ustalonym przedziale czasowym
- syntezę i oszacowanie danych
B Linii wyrobu- jest równoznaczny z analizą ich cyklu życia, która zawiera wszechstronną ocenę problemów ekologicznych związanych z projektowaniem, procesem produkcyjnym, fazą konsumpcyjną produktu kierowanego na rynek.
Wymienić można kilka przyczyn dla których metoda LCA jest zorientowana na produkty lub obiekty (np. maszyny urządzenia)
-istnienie produktów ich wytwarzanie warunkuje poprawny rozwój gosp
- znajomość danych o dużej grupie produktów umożliwia wprowadzenie w życie odpowiedniej polityki ich kształtowania
-wykorzystywanie polityki kształtowania produktów jest dodatkową możliwością ukierunkowania działań gospodarczych na potrzeby społeczne.
B Lokalizacji i otoczenia przedsiębiorstwa- obejmuje wszystkie obszary i sfery działania przedsiębiorstwa oraz analizuje ich relacje ze środowiskiem tj.
- nie uwzględnienie w B Zak i proc warsztaty i mag jak również obiekty towarzyszące (oczyszczenie ścieków, kotłownia własne ujecie wody)
-obiekty zajmowane przez administ przed(budynki wyposażenie bar mat biurowe)
-lokalizacja zakładu sfera ochronna wykorzystywanie pow tereny zielone wpływ na krajobraz
-tabor samoch wraz z optymalizacją przewozów
- gospodarka sur wtórnych (sort, mag i recyrkulacja)
-stare składowiska odpadów
- usługi obce świadczone na rzecz przed (np. sprzątanie pomieszczeń, używane środki czystości)
Sporządzenie bilansu ekologicznego:
Określenie celu
- ustalenie typu analizy
- klasy analizowanych produktów
-parametru funkcjonalnego ocenianych obiektów
Zestawienie danych
- sporządzenie drzewa procesów związanych z istnieniem danego produktu oraz wypełnienie go danymi
-powiązanie obciążeń środowiska z efektami środowiskowymi
- zestawienie tablicy oddziaływań i efektów
Analiza związków obciążeń z oddziaływaniami
- opracowanie modeli efektów środowiskowych występowania pojedynczych obciążeń gdzie uwzględnia się ich znaczenie przez odniesienie do parametru funkcjonalnego
- stworzenie Zn profilu środowiskowego
Opracowanie procedury obliczeniowo-wnioskowej
- ocena rezultatów analizy
- ocena wiarygodności procedury sporządzonego bilansu ekologicznego
BE mogą być stosowane przed wszystkim w polityce wew przed np. do opracowania strate programu sterowania produktami przez organy władzy.
Główne zastosowania BE w przem i handlu dot:
- ulepszania produktu
-procesów projektowania
-badań inwentaryzacyjnych
-kształtowania pol przed
-informowania
-negocjacji
-tworzenia strategii market
Be mogą być wykorzystywane przez rządy i władze lokalne w działaniach zmierzających do :
-etykietowania wyr
-certyfikacji wyr
- określenia opłat za czasowe wykorzystywanie dóbr naturalnych
- wyznaczanie kierunków działań politycznych
T5 Projektowanie wyrobów zorientowanych na recykling
Zagadnienia:
1.Istota metodologiczna projektowania wyrobów zintegrowanych
2.Projektowanie procesu wytwórczego zor..
3.Proj eksploatacyjne …
4.Proj likwidacyjne …
1.Celem głownym recyklingu w fazie wytwórczej jest ograniczenie nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych i emisji odpadów pierwotnych do środowiska, ten typ recyklingu zmierza również do minimalnego zużycia energii w prcesach wytwórczych.
Głownym celem rec w fazie ekspl jest wydłużanie okresu użytkowania wyrobów najczęściej poprzez wymianę zużytych części i przywrócenie im cech użytkowych