EKOLOGIA ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKA

Wykład I

EKOLOGIA - wprowadził słowo biolog niemiecki Ernest Heieckel w 1869 roku

Nauka, której przedmiotem zainteresowania jest całokształt oddziaływań miedzy zwierzętami i ich środowiskiem zarówno ożywionym jak i nieożywionym. Jako odrębną dziedziną biologii ekologia stała się dopiero w XX w.

EKOLOGIA definiowana różnie:

• Jako naukową historie naturalna

• Badania rozmieszczania i liczebności organizmów

EKOLOGIA w języku potocznym ma inne znaczenie-szersze i bardziej związane z praktyką i ochroną środowiska.

Charles Elton „Ekologia zwierząt”(1927) zdefiniował ekologie jako naukę o historii naturalnej.

Andrewartk (1961)określił ekologie jako naukę o rozmieszczeniu i liczebności organizmów.

Podobnie według Kredsa(1972,1996) ekologia jest nauką, która zajmuje się regułami rządzącymi rozmieszczeniem i występowaniem organizmów żywych.

Według Trojana (1978) ekologia to nauka określająca start i dynamikę tych zjawisk biologicznych, fizycznych i chemicznych, jakie zachodzą w ekosystemie i decydują o liczebności.

Według Comphella (1995) ekologia jest nauką

EKOLOGIE interpretujemy na różne sposoby.

1. Ekologię behawioralna - dyscyplina z pogranicza ekologii i ekologii zwierząt powstała w latach 70-tych XX w. Bada te aspekty zachowania, które zwierzęta wykorzystują w związkach ze środowiskiem ożywionym i nieożywionym. Szczególną uwagą kieruje się ewolucyjne przyczyny zachowania,które określają jego granice przez tolerancje fizjologiczne organizmu.

2. Ekologia człowieka -nauka o wzajemnym oddziaływaniu środowiska i populacji ludzkich na powiązania z biologią człowieka, geografią, archeologią, socjologią.

Autekologia -dział ekologii zajmująca się zależnościami indywidualnych organizmów od warunków środowiskowych, zwłaszcza czynników fizycznych i chemicznych, bada reakcje osobników oraz ewolucyjne powiększanie przystosowań.

3. Ekologia populacyjna-nauka biologiczna o strukturze liczebności i funkcjonalności populacji.

EKOLOGIA -3 różne punkty widzenia i rozważań pod kątem:

1. Opisowym - ekologia opisowa jest najbliższa temu, co zwykło się nazywać ”historią naturalną” i polega na opisywaniu całych formacji roślinnych kuli ziemskiej oraz na opisywaniu związanych z nimi gatunków roślin i zwierząt.

2. Funkcjonalnym - ekol. Funkcjonalna poszukuje i bada związki wzajemnej zależności i oddziaływań między składowymi jednostek opisywanych przez ekologię opisową poszukując ogólnych zasad funkcjonalności systemów ekologicznych; przedmiotem badań ekol. f. są, więc związki bezpośrednich reakcji populacji i zespołów wielogatunkowych na aktualne istniejące warunki środowiska.

3. Ewolucyjnym - ekologia ewolucyjna bada związki podstawowe,przyczyny historyczne,dla których dobór naturalnych systemów faworyzowań określone, obserwowanie typu przystosowań.

Trzy podstawowe kierunki w EKOLOGII:

1. Autekologia - (ekologia fizjologiczna) - ekologia pojedynczych organizmów. Zajmuje się badaniem wzajemnego oddziaływania środowiska abiotycznego na poszczególne organizmy i odwrotnie.

2. Synekologia - (ekologia ogólna biocenologia, populacjologia) - ekologia grup, zespołów organizmów w biocenozach, zajmuje się badaniem zależności między zbiorowościami organizmów, a ich siedliskami

3. Sozologia - nauka zajmująca się opisem zmian w środowisku przyrodniczym zajmująca się głównie pod wpływem czynników postępu technicznego(antropersji) oraz zajmująca się problemami ochrony przyrody i jej zasobów m.in. w celu zapewnienia trwałości ich użytkowania, korzystająca z metod ochrony środowiska, nowocześnie ujmowanej geografii. Termin sozologia zaproponował polski uczony Walery Goetel w 1965 roku.

W zależności od zainteresowania strefą, w której żyją organizmy ekologie dzielimy na:

• OCEANOLOGIE -ekologia mórz i oceanów

• LIMNOLOGIE - ekologie wód śródlądowych

• EPEIROLOGIE - ekologia lądów

Wskutek szerszego stosowania ekologii do celów praktycznych powstała ekologia stosowana np. ekologia rolnicza.

EKOLOGIA przemysłowa (industrial ecology) - może być definiowana jako ekologia uprzemysłowionego społeczeństwa zajmuje się zrozumieniem interakcji miedzy systemami przemysłowymi, systemami ekologicznymi a potrzebami społecznymi. Przepływ materiałowe i energii spowodowane przez produkcję i konsumpcję są oceniane ekonomicznie i ekologicznie. Więcej zrównoważonych związków pomiędzy systemem przemysłowym a ekologicznym jest określeniem przez oszczędność nieodnawialnych zasobów, zapobieganie zanieczyszczeniu i konieczności dotrzymywania pokoleniowej i między społecznej sprawiedliwości. Ekologia przemysowa to obszar wzajemnego oddziaływania przemysłu z otoczeniem; zawierający przestrzenne, ludzkie i materiałowe przepływy. Zakres jakiegokolwiek zadania przemysłowej ekologii jest dalszym ograniczeniem negatywnego wpływu na środowisko działalności i procesów, nad którymi organizacja (przedsiębiorstwo) ma kontrolę albo będzie miała kontrolę.

W przemyśle podobnie jak w przyrodzie powinny działać ekosystem nie wytwarzające odpadów. W przyrodzie odpady wytwarzanie przez jedne organizmy stają się pokarmem dla innych.Naturalne systemy nie wytwarzają trwałych i trudno rozkładalnych związków.

Hipotetycznie w przyrodzie funkcjonującej w harmonii z ekosystemami nie są wytwarzane odpady. W ekologii przemysłowej rozróżnia się cztery rodzaje technologii:

• REMEDIACJI

• ZMNIEJSZANIA SKAŻENIA

• OCHRONY ORZED SKAŻENIEM

• ZROWNOWAŻONEGO ROZWOJU

TECHNOLOGIA	ZASTOSOWANIE	CHARAKTERYSTYKA	PRZYKŁADY
Remediacji	Po stwierdzeniu oznak zanieczyszczenia Po ustaleniu źródła skażenia	Zastosowanie po fakcie skażenia. Możliwość stosowania dla nowoczesnych i starych technologii.	Rekultywacja Oczyszczenie skażonych miejsc uzdatnienia wody
Ograniczenia skażenia	Usuwanie odpadów zanieczyszczeń lub czyszczenie na końcu procesu (oczyszczenie ścieków)	Uchwycenie lub neutralizacja zanieczyszczeń przez ich rozprzeszczenienie się. Kapitał - energio -materiało - chłonna. Generuje strumienie odpadów.	Odsiarczanie spalin, oczyszczanie ścieków, katalityczne dopalenie.
Ochrona przed skażeniem	Projektowanie procesów przemysłowych. Projektowanie projektów lub zmiana jego składu chemicznego	Zmiany produktu lub procesu technologicznego. Redukcja zanieczyszczeń lub ochrona przed nimi. Bardziej kosztowne technologie ograniczania skażeń. Redukcja strumieni odpadów	Papier wytworzony bez chloru. Elektropolerowanie bez użycia kąpieli zawierających cyjanek. Benzyny bezołowiowej
Zrównoważonego rozwoju	Alternatywny produkt lub usługa	Pomnożenie korzyści dotyczących ochrony środowiska. Poprawa warunków socjalnych. Poprawa efektów ekonomicznych.	Zastosowanie wydajniejszego oświetlenia. Recykling papieru. Wykorzystanie odtwarzalnych źródeł energii. Stosowanie biotechnologii.

Ang. ENVIRONMENTAL SOUND TECHNOLOGIES -

Obejmuje technologie mające potencjał umożliwiający znaczne ulepszenia oddziaływania na środowisko względem innych technologii. Inaczej mówiąc technologie te chronią środowisko, są mniej zanieczyszczające, oszczędniej używają zasoby w sposób zrównoważony, zawracają do obiegu większą ilość materiałów i załatwiają problem wszystkich pozostałych odpadów w sposób bardziej przyjazny dla środowiska niż technologie, dla których są zastępcze.

Ponadto jak zapisano w ROZDZIALE 34 Agendy 21 Technologie Środowiskowe nie są właśnie w „indywidualnymi technologiami, ale całkowitymi systemami, które zawierają KNOWAHOW, procedury dobra i usługi oraz wyposażenia jak również organizacyjne i kierownicze procedury”. W konsekwencji zważywszy na transfer EST prezentowane podejście zawiera zarówno rozwój zasobów ludzkich jak i lokalną zdolność budowania systemów poszukiwań i wyrobu EST.

Ochronę środowiska można zapewnić przez racjonalne wykorzystanie przyrody i jej zasobów oraz stosowanie środków zapobiegawczych obejmujących:

1. Wykorzystanie urządzeń chroniących środowisko np. oczyszczalnie ścieków, wychywtacze pyłów, gazów przemysłowych

2. Eliminowanie działalności czynników szkodliwych dla środowiska albo przeciwdziałanie tym czynnikom (np. stosowanie metod biologicznej ochrony roślin w celu ograniczenia stosowania środków chemicznych, wcześniejsze określenie optymalnych form, wykorzystanie rekreacyjnego terenu i dopuszczalnego obciążenia środowiska ruchem turystycznym, eliminowanie z obszarów podlegających szczególnej ochronie turystyki motorowej i motorowerowej)

3. Stosowanie technologii i rozwiązań technicznych nie tworzących zagrożeń lub uciążliwości dla środowiska albo je ograniczających.

Inne aspekty ochrony i kształtowania środowiska ważne dla potrzeb odnowy sił człowieka polegająca na czynnym tworzeniu ekologicznych wartości środowiska dla spełnienia nie tylko biologicznych, ale i psychologicznych potrzeb ludzi. Stawia to przed ochroną środowiska zadanie kształtowania:

1. Zdrowych krajobrazów, miejsc zamieszkania z dużą powierzchnią terenów zielonych i łatwą dostępnością komunikacyjną do podmiejskich terenów spacerowych i rekreacyjnych.

2. Malownicze i możliwie naturalnych krajobrazów wypoczynkowych w dni wolne od pracy i w okresie urlopowym

3. Uzdrowionych i zazielenionych krajobrazów przemysłowych dostatecznie zabezpieczonych od zanieczyszczeń przemysłowych i miejskich.

4. Zdrowych biologicznie krajobrazów rolniczych i leśnych o trwałej i wysokiej zdolności produkcyjnej uzyskanej przez wykorzystanie siedlisk i zastosowanie nowoczesnej techniki i organizacji pracy.

Wykład II

Pełny cykl produkcyjny






























Ważniejsze deklaracje i konferencje

Deklaracja ·SZTOKHOLMSKA 1972 - granice wzrostu

• Człowiek ma prawa wolności, równości i odpowiednich warunków życia w środowisku

• Dobra jakości tego środowiska pozwala na życie w godności i dobrobycie

• Stąd też człowiek ponosi wielką odpowiedzialność za gospodarowanie zasadami naturalnymi i produkcją przemysłową.

Tezy komisji ONZ COMMON FUTURE

Nasza wspólnota przyszłości 1987

1. Zrównoważony wzrost ludności

2. Utrzymanie potencjału produkcji żywności przez wzrost produktywności

3. Zachowanie ekosystemów gatunków flory i fauny oraz ekosystemów dla całych regionów

4. Wzrost produkcji przemysłowej (z malejącej ilości surowców)

5. Zużycie energii a skutki środowiska

6. Urbanizacja świata

KONFERENCJA W RIO 1992 ECOBRAZIL

1. Konwencja o zmianach klimatycznych

2. Konwencja o zróżnicowaniach biologicznych

3. Stanowisko do spraw Gospodarki Leśnej

4. Deklaracja z RIO

5. Agenda 21 - dok: wykonawczy

DEKLARACJA Z RIO

Zróżnicowany rozwój = nowy ład społeczny.

1. Deklaracja z RIO zawiera zbiór 27 zasad, którymi Państwa powinny kierować się przy wprowadzaniu „NOWEGO ŁADU NA ZIEMI”.

2. Podstawową zasadą NOWEGO ŁADU ma być „Zasada zrównoważonego rozwoju zapewniająca harmonie w dążeniu do uzyskania lepszej jakości życia

3. Zrównoważony rozwój i wyższą jakość życia dla wszystkich ludzi można osiągnąć przez wyeliminowanie niezrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz stosowania własnej polityki demokratycznej

4. NŁ (nowy ład) nie jest możliwy bez określenia nowych komunikowanie się i współpracy między ludźmi, narodami, państwami.

5. NŁ nie jest również możliwy bez ustanowienia nowych systemów ekonomicznych wspierający rozwój krajów rozwijających się oraz zwalczanie globalnych zagrożeń.

AGENDA21

• Dokument o charakterze aktu dobrej woli

• Plan akwizycji na XX i XXI w.

Zawiera:

• Strategie

• Zintegrowanie działania

• Sposoby i środki realizacji

Podstawowe cele:

• Zatrzymanie i odwrócenie degradacji środowiska

• Wsparcie i wzmocnienie rozwoju:

A) życzliwego dla środowiska

B)zrównoważonego

Teoria nieograniczonego rozwoju ekonomicznego została już teoretycznie odrzucona, gdyż nie można jej w pełni zrealizować. Nie mniej główną troską krajów, szczególnie Trzeciego Świata (również Drugiego) jest wzrost produkcji podniesienie poziomu życia swoich mieszkańców.

Zamiast „nieograniczonego rozwoju” proponuje się „trwały rozwój” lub „zrównoważony rozwój”. Niezbędne jest rozróżnienie między terminami „wzrost gospodarczy i rozwój”.

Mówić o wzroście gospodarczym uwzględnia się tylko pomiary ilościowe taki jak np. produkt narodowy brutto, ale nie bierze pod uwagę kosztów społecznych i środowiskowych.

„Rozwój” musi być zróżnicowany jako jakościowy pomiar dobrobytu. ”Zrównoważony rozwój” zachowuje niezbędną równowagę między interesami współczesnych i przeszłych pokoleń. Mieści się w nim zarówno pojęcie sprawiedliwości społecznej jak i zdrowe środowisko naturalne. Rozwój dotyczący prze wszystkim ludzi a nie rzeczy.

Dlatego punktu wyjścia i celem całej działalności zmierzającej do rozwoju musi być człowiek. Bardzo często „postęp” oznaczał przemianę powodującą ograniczenie wolności człowieka. Każdy, więc postęp „nieludzki” nie jest postępem i uważany musi być za niemoralny. Gdy więc mówimy o postępie i rozwoju świata w jego materialnym aspekcie trzeba mieć na uwadze rozwój całego człowieka we wszystkich jego wymiarach.

Zrównoważony rozwój ma zapewnić zachowanie zasobów naturalnych, a tym samym powstrzymać dalszą degeneracje środowiska przyrodniczego. Gospodarowanie zasadami przyrody w warunkach gospodarki rynkowej wymaga zupełnie nowych rozwiązań i instrumentów. Są to:

• Opłaty korzystanie ze środowiska

• Ulgi podatkowe

• Subwencje kredyty preferencyjne bezpośrednie dotacje

• Systemy depozytowe - stosowane przy obrocie tworami degradującymi środowisko

• Rynki uprawnień




































KONCEPCJE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Pierwotnie sformowana koncepcji ekorozwoju opierała się na założeniu, że społeczeństwo uznaje nadrzędność wymagań ekologicznych. Nie mogą one być:

Zakłócone przez wzrost cywilizacji oraz rozwój kulturalny i gospodarczy.

W raporcie „Środowisko i Rozwój” Komisji UNEP i w ustaleniach konferencji ONZ w Rio(1992 r.) za trwały i zrównoważony rozwój uznaje się taki rozwój społeczny i gospodarczy, który zapewni zaspokojenie potrzeb współczesnego społeczeństwa bez narażenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń.

W literaturze polskiej pierwsze definicje ekorozwoju pojawiły się już w połowie lat 70.

Podobnie definicje ekorozwoju w BOJARSKIM uważa on, że jest to rozwój społeczno- gospodarczy znormalizowany ze środowiskiem przyrodniczym.

Z teorii S.KOZŁOWSKI za ekorozwój uważa te wszelkie działania, które poprawiają warunki życia człowieka na Ziemi nie powodują degradacji środowiska.

Wykład III.

Do podstawowych reguł kształtowania ekorozwoju J. Kołodziejski zalicza:

1. Całkowite i systemowe ujmowanie zjawisk przyrodniczych, społecznych i gospodarczych zachodzących w danym terytorium oraz traktowanie środowiska człowieka jako ograniczonej całości.

2. Postrzeganie środowiska jako procesu rozwojowego, w którym stale następują ewolucyjne i rewolucyjne zmiany.

3. Traktowani środowiska w sposób interaktywny, dostrzeganie współzależności zdarzeń i zjawisk, w tym również systemu wzajemnych powiązań i zależności między różnymi formami użytkowania środowiska a stanem ekosystemów.

4. Systemowe ujmowanie elementów środowiska szczególnie z punktu widzenia ich roli w ekosystemie

5. Ocenie zmian środowiska przez nowy paradygmat systemu wartości, w którym główną wartością jest zachowanie zdolności przyrody do zapewnienia trwałego rozwoju (wzorzec systemów wartości)

Praktyczne wdrażanie ekorozwoju jest uwarunkowanie takich składników jak:

1. świadomość ekologiczna społeczeństwa i jego gotowość do partycypacji w zarządzaniu ekorozwojem.

2. Stan równowagi między gospodarką, środowiskiem i społeczeństwem oraz możliwość wdrażania różnych racji, które pojawiają się w procesie podejmowania decyzji o rozwoju organizacji społeczeństwa itp.

3. Naturalne powiązania między ekosystemami i ludzką populacją i możliwości ich kształtowania.

4. Ekologizacja procesów gospodarczych uzależnionych od środowiska

5. Ekonomizacja zarządzania ochronną środowiska

6. Analizowanie ekologicznych skutków zamierzonej działalności gospodarczej na etapie jej programowania i zapobieganie skutkom negatywnym

Zrównoważony trwały rozwój:















Ekorozwój jest procesem dynamicznym, a nie stanem, dlatego ważne jest zapewnienie kontroli przebiegu tego procesu, sterowanie jego ważnymi czynnikami. Dotychczas nie opracowano spójnej koncepcji sterowania ekorozwojem ani nawet wskaźników charakteryzujących przebieg tego procesu

W literaturze wskazuje się, że rolę wskaźników ekorozwoju mają także odgrywać standardy:

• JAKOŚĆ ŻYCIA - określona nie mniej złożonymi wskaźnikami takimi jak: zamożność społeczeństwa, warunki przyrodnicze itp.

• JAKOŚĆ ŚRODOWISKA - określona potencjałem i pojemnością ekosystemów oraz stanem równowagi ekologicznej

• ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNASPOŁECZEŃSTWA - jej uwarunkowanie kulturowe i społeczno-gospodarcze.

JAKOŚĆ ŻYCIA - jest wartością odczuwalną, którą kształtuje się pod wpływem trzech głównych stref cywilizacyjnych: KULTUROWEJ, PRZYRODNICZEJ i GOSPODARCZEJ. Każda z nich ma swój specyficzny, subiektywnie uwarunkowany układ wartości, które determinują potrzeby i działania ludzki. Każde społeczeństwo w zależności od rozwoju tych trzech stref cywilizacyjnych, ma swój charakterystyczny układ potrzeb. Zaspokojenie tych potrzeb wyznacza poziom satysfakcji jakości życia.

W analizie JAKOŚCI ŻYCIA najczęściej bierze się pod uwagę takie potrzeby podstawowe jak:

• Zdrowie człowieka

• Długość życia

• Stan zaspokojenia podstawowych potrzeb materialnych

• Możliwość zaspokojenia tzw. potrzeb wyższego rzędu

• Przynależności do miejsca i przestrzeni

• Możliwość wyboru i kształtowania potrzeb

Każda z tych potrzeb może być zaspokojona w różny sposób w zależności od tego, jaki aspekt cywilizacyjny będzie odgrywał rolę wiodącą. Systematyzacja potrzeb zależy od strefy cywilizacyjnej. Traktuje je jako wyznaczniki ekorozwoju. Umożliwia to zlokalizowanie obszarów konfliktowych oraz integracyjnych.

Do obszarów konfliktowych zaliczono takie, w których pojawiają się potrzeby w jednej sferze i są sprzeczne w stosunku do innej.

Do obszarów integracyjnych zaś taki, w których potrzeby w poszczególnych sferach wzajemnie się wzmacniają.

W praktyce oznacza to:

1. W przypadku obszarów konfliktowych - konieczność pojęcia działań negocjacyjnych, aby usunąć lub chociażby zminimalizować konflikty, jaki mogą powstać między grupami ludzi optującymi za różnymi grupami potrzeb.

2. W przypadku obszarów integracyjnych - preferowanie takich potrzeb, których zaspokojenie daje efekty synergiczne tworzące nowe treści i wartości.

Drugi zagregowany standard ekorozwoju to jakość środowiska. Jest on wyrażony za pomocą takich charakterystyk jak:

• Trwałość życia w ekosystemie

• Różnorodność biologiczna

• Zakres eksploatacji odnawialnych i nieodnawialnych zasobów naturalnych

• Potencjał i pojemność ekosystemów itd.

W dotychczasowej praktyce wykorzystuje się także pośrednie wskaźniki jakości środowiska określające stan ekosystemów, stopień antropogennego obciążenia środowiska i zakres działalności ochronnej.

Ważnymi wskaźnikami jakości środowiska są potencjał pojemności ekologiczne. Potencjał środowiska oznacza występujący w danym obszarze zakres zasobów naturalnych oraz układ warunków decydujących o realizacji boicenoz i odporności środowiska na obciążenie antropogenne.

Pojemność środowiska w ekologii oznacza wielkość populacji danego gatunku, jaką jest w stanie pomieścić i wyżywić konkretny ekosystem.

Trwałość użytkowania... środowiska określa się na ogół za pomocą wskaźników pośrednich takich jak:

• Konsumpcja całkowita i w przeliczeniu na osobę podstawowych produktów żywnościowych wody, drewna

• Zużycie energii

• Ilość wytworzonych odpadów komunikalnych i przemysłowych

• Gęstość zaludnienia i inne

Trzeci zagregowany standard ekorozwoju to świadomość ekologiczna (uwarunkowanie kulturowe), a więc tradycja, stosunek ludzi do środowiska przyrodniczego, gospodarczego itp.

Do głównych wskaźników charakteryzujących ten standard można zaliczyć:

• Stopień społecznej akceptacji zmian form zaspokojenia potrzeb i stylu życia koniecznych przy wdrażaniu ekorozwoju

• Podatność społeczeństwa na inne ustroje organizacyjne, gospodarcze

• Stopień adaptacji zawodowej

• Zasiedziałość pokoleń

• Integracja interpersonalna itp.

WYKŁAD IV

W Polsce wdrażanie ekorozwoju - 1989 r.

- warunki wdrażania ekorozwoju:

• Zintegrowanie celów ekologicznych z celami społecznymi i gospodarczymi oraz przestrzennym zagospodarowaniem kraju.

1. Restrukturyzacja gosp. Narodowej; szczególnie przemysłu, oraz przyspieszenia wdrażania technologii małoodpadowych i bezodpadowych

2. Wyeliminowanie z produkcji rolnej i przetwórstwa spożywczego technik i środków sprzyjających skażeniu żywności.

3. Wprowadzenie regionalnego systemu zarządzania gospodarką wodną i objęcie ochroną wód podziemnych.

4. Opracowanie nowego modelu gospodarki leśnej.

5. Zmiana polityki urbanizacyjnej, uzależnienie rozwoju motoryzacji od zmniejszenia przez pojazdy jednostkowej emisji spalinowej

„ZRÓNOWAŻONY ROZWÓJ - to taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym w celu równoważnia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli, zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń - następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych”.

EKOROZWÓJ - zrównoważony trwały rozwój może mieć wiele znaczeń.

• Systematyczne, długotrwałe wykorzystanie naturalnych zasobów ziemi

• Modalny rozwój, który umożliwia krajom postęp ekonomiczny i socjalny bez niszczenia ich środowiska zasobów

• Typ rozwoju, który jest społecznie słuszny, etycznie akceptowany moralnie sprawiedliwy i ekonomicznie zdrowy

DOBROBYT - pojęcie nie jest jednoznaczne, może być interpretowane szeroko, ponieważ

Dobrobyt nie oznacza wyłącznie wielkości konsumpcji dóbr materialnych. Indywidualny dobrobyt wynika z możliwości wykorzystana aktywów produkcyjnych.

Aby aktywy produkcyjne nie ulegały zmniejszeniu, konieczne jest spełnienie kilku postulatów w skali globalnej:

• Wykorzystanie zasobów odtwarzalnych w możliwie jak największym stopniu jednocześnie umożliwiającym wytworzenie równowagi w zakresie ich odtwarzania.

• Wykorzystanie zasobów nieodnawialnych; dążenie do modelu produkcji przy cyrkulacji stałej ilości zasobów.

• Wykorzystanie nauki

• Równoważenie konsumpcji zasobów

































Ekonomia ekologiczna - u podstaw tej ekonomii leżą przesłania pokazujące, że większość praw ekonomicznych i zależność wynikających z obowiązujących modeli ekonomicznych jest niezgodna z prawami termodynamiki. Oznacz to w szczególności, że:

• Potencjał wzrostu gospodarczego ma charakter skończony i ograniczony, gdyż całkowite krążenie zasobów jest niemożliwe

• Proces produkcyjny na tyle zmienia otoczenie, że dalsza produkcja w tej formie nie jest możliwa

3 główne powszechnie akceptowane założenia przyjmowane w badaniach ekonomiczno - ekologicznych.

• Przy łącznym rozpatrzeniu systemu ekologicznego i ekonomicznego zmienne ekonomiczne należy traktować jako główne zmienne sterujące w systemie ekologicznym jak i kompleksowo traktowanym syst. ekon-ekol

• Dynamika łączenia rozpatrywanego syst.. ekon-ekol charakteryzuje się tym, że istnieją krytyczne wartości progowe wielu parametrów...

PODSTAWY ISTNIENIA SPOŁECZEŃSTWA ZRÓWNOWAŻONEGO OKREŚLAJĄ 2 GRUPY ZASAD: ETYCZNE I OPERACYJNE

Zasady etyczne:

• Świat ma ograniczone zasoby i służyć one muszą wszystkim

• Społeczeństwo ludzkie stanowi element przyrody i ludzie muszą przestrzegać jego praw

• Ludzie nie mogą podporządkować sobie przyrody, a sposób życia musi być dostosowany do warunków środowiska

Zasady operacyjne:

• Konkurencyjność i sprawność (ograniczenie zbędnej konsumpcji i bardziej efektywne wykorzystanie zasobów

• Wielokrotnie wykorzystanie tych samych zasobów

• Zwiększenie wykorzystania zasobów odnawialnych

• Ograniczenia wzrostu zaludnienia

DROGA DO ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU







































SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO











POŚREDNIE OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE

WYKŁAD V

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM oznacza zarządzanie użytkowaniem, ochronę i kształtowanie środowiska, czyli zarządzanie ochroną środowiska w szerokim tego słowa znaczeniu - co sposób bezpośredni i pośredni na „końcu rury”, w procesach produkcyjnych oraz w czasie pozaprodukcyjnej aktywności społeczeństwa i pojedynczych osób.

Zarządzanie środowiskiem zintegrowane z ogólnym systemem zarządzania np. w przedsiębiorstwie lub gminie nazywa się ZARZĄDZANIEM ŚRODOWISKOWYM lub EKLOGICZNY.

Systemy zarządzania tworzą obiekt zarządzania (sterowania) i system zarządzający (sterujący), z zachodzącymi między nimi relacjami, którymi najczęściej są sygnały sterowania.

1. „skoordynowany układ elementów, zbiór tworzący pewną całość uwarunkowaną stałym logicznym uporządkowaniem jego części składowych”

2. „zasady organizacji czegoś, ogół przepisów , reguł obowiązujących i stosowanych w jakiejś dziedzinie, wg których coś jest wykonywane”

SYSTEM ZARZĄDZANIA (STEROWANIA) ŚRODOWISKIEM - wyodrębniona i odpowiednio uporządkowana część rzeczywistości, która jest związana z zarządzaniem i użytkowanie, ochroną i kształtowaniem środowiska przyrodniczego, oraz systemem zarządzania (sterowania) środowiskiem. Wg ISO 14001

SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM- to część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, przeglądu i utrzymywania polityki środowiskowej.










ZARYS HISTORII ZARZĄDZANIA ŚRRODOWISKIEM

1. strategia rozcieńczania (do 1960)

2. strategia filtrowania (1960 - 1970)

3. strategia recyrkulacji (1970 - 1980)

4. strategia zapobiegania (1980 - 1990)

ECO-skuteczność - wywodzi się z problematyki ekonomicznej skuteczności, która równocześnie ma pozytywny wpływ na środowisko, podczas gdy CZYSTSZA PRODUKCJA bierze swój początek od środowiskowej skuteczności, która jednocześnie powoduje korzystnie efekty ekonomiczne.

CZYSTSZA PRODUKCJA - pojęcie zostało wprowadzone w 1989 r.

• jest ciągłym stosowaniem zintegrowanej, prewencyjnej, środowiskowej strategii w stosunku do procesów produkcyjnych produktów i usług , mającej na celu zwiększenie eko-skuteczności i redukcję ryzyka dla ludzi i środowiska. Dotyczy to:

• procesów produkcyjnych

• produktów

• usług

CZYSTA PRODUKCJA wymaga zmiany postaw, odpowiedzialnego zarządzania środowiskowego, stwarzania przyjaznej narodowej polityki środowiskowej i oceny stosowanych wariantów technologicznych.

7 czynników warunkujących sukces ECO-sukuteczności:

• redukcja ilości materiałów zużywanych na produkty i usługi

• redukcja zużycia energii w produkcji i usługach

• redukcja emisji substancji toksycznych

• zwiększenie recyklingu materiałów

• maksymalizacja zrównoważonego wykorzystania odnawialnych zasobów

• redukcja materiałów z których odpady długo rozkładają się w czasie

• zwiększenie żywotności produktów i skuteczności usług.

Te elementy przyczyniły się i nadal wspierają inicjatywy CZYSTSZEJ PRODUKCJI i jej zakładu w przekształcanie aktualnie funkcjonalnych modeli niezrównoważonej produkcji i konsumpcji w modele zrównoważonej produkcji i konsumpcji.


MODEL TECHNOLOGICZNY













MODEL EKONOMICZNY




















STRATEGIA ROZLICZANIA	STRATEGIA FILTROWANIA	STRATEGIA RECYLKULACJI	STRATEGIA ZAPOBIEGANIA	STRATEGIA ZARZĄDZANIA CYKLEM ŻYCIA PRODUKTU RUCH ZIELONYCH KONSUMENTÓW PRODUKTY EKOLOGICZNE
1960 1970 19			80 1990
REAKTYWNA POLITYKA PRZEDSIĘBIORSTW			PRAKTYCZNA POLITYKA PRZEDSIĘBIORSTW
---------------------------			CZYSTSZA PRODUKCJA

















Wykład VI

Podstawowe zasady koncepcji zrównoważonego rozwoju:

Zewnętrzne czynniki oceny:

• polityka produktu

• ocena cyklu życia produktu

• program oznaczenia produktów przyjaznych środowisku

Zarządzanie cyklem życia produktu (5 etapów trwania produktu):

1. faza projektancka

2. faza produkcyjna

3. sprzedaż

4. konsumpcja - eksploatacja

5. faza pokonsumpcyjna

OCENA (ZARZĄDZANIE) CYKLU ŻYCIA PRODUKTU - LCA

To proces oceny wpływu na środowisko związanego z istnieniem na rynku produktu - wpływu związanego z całym okresem życia produktu.

Technika LCA różni się od innych narzędzi ochrony środowiska i ma kilka ważnych cech:

• może być użyta jako studium wpływu na środowisko , albo produktu albo funkcji produktu wynikającej z jego zaprojektowanego działania

• dostarcza obiektywnych danych niezależnych od jakiejkolwiek ideologii

• jest dużo bardziej kompleksowa niż narzędzia ochrony środowiska

LCA jest realizowana w 3 etapach:

• identyfikacja i kwantyfikacja obciążeń środowiskowych obejmujących zużycie energii i materiałów wsadowych oraz strumienie odpadów w konsekwencji zrzucanych do środowiska

• ocena i obliczenie potencjalnych kosztów wpływu środowiskowych wynikających ze zidentyfikowanych wcześniej obciążeń

• ocena sposobności i możliwości wykonywania dostępnych ulepszeń środowiskowych.

PROCEDURA OCENY CYKLU ŻYCIA PRODUKTU

1. zidentyfikowanie produktu: - określenie cyklu i zakresu

2. analiza inwentaryzacyjna: - opracowanie wykresów przypływów; - zbieranie danych;

- zdefiniowanie granic systemu; przetwarzanie danych

3. ocena wpływów: - ocena wielkości wpływów; - klasyfikacja i charakterystyka

4. ocena możliwości polepszenia produktu: sprawozdawczość i ocena poprawy

ROLA LCD w podejmowaniu decyzji:

1. a)aspekty środowiskowe: - analizy środo.: LCA; SFA; RA; EIA; inne

b)Aspekty pozaśrodowiskowe: - inne typy analiz: koszty; bezpieczeństwo; problem zatrudnienia; inne

2. ramy określające podjęcie decyzji

3. wyznacznik decyzji

4. podjęcie decyzji

IDEA EKOROZWOJU polega na takim gospodarowaniu zasobami przyrody, aby nie dopuścić do ich degradacji, lecz przyczynić się do ich rozwoju i ulepszenia.

Główne cele zrównoważonego rozwoju:

• bezpieczne dla zdrowia ludzkiego środowiska

• zachowanie równowagi ekologicznej w podstawowych ekosystemach

• przygotowanie niezbędnych warunków ochrony biologicznej sił człowieka

• dalszy rozwój gospodarczy

CZYSTSZA PRODUKCJA oznacza ciągle stosowanie kompleksowej prewencyjnej strategii ochrony środowiska ograniczającej ryzyko jakie niesie produkcja i jej wytwory ludziom i ich otoczeniu

• idea CP jest przeciwstawieniem idei USUWANIA SKUTKÓW oddziaływania produkcji na środowisko naturalne

• U.S. w naszym podejściu jest do ochrony środowiska ZŁEM koniecznym - ostatnim ogniwem działania jeśli wszystkie inne sposoby zostały wykorzystane

• Ideałem usuwania skutków jest utworzenie zrzutów zanieczyszczeń do środowiska poniżej normalnych norm

• Ideałem C.P. jest produkcja bez odpadów

• C.P. jest procesem zarządzania i sterowania produkcji zmierzającym do zapobiegania i ograniczenia powstania marnotrawstwa zasobów pracy ludzkiej, materiałów i energii.

TECHNIKI MINIMALIZACJI ODPADÓW

1. redukcja u źródła

• zmiany w produkcie

• kontrola u źródła

• zmiany technologii

• zmiany w materiale wyjściowym

• poprawa praktyki eksploatacyjnej

• redukcja wewnątrz i na zewnątrz zakładu - RECYRKULACJA

• odzysk

• ponowne użycie

PROCEDURA MINIMALIZACJI ODPADÓW

Zmierza do tego aby zrealizować w przedsiębiorstwie system zarządzania środowiskowego. Składa się z:

1. fazy planowania i organizacji - określa wpływy przedsiębiorstwa na środowisko

2. faza oceny - realizowanie zadań

3. faza analizy wykonalności: - techniczna, - ekonomiczna

4. faza próby wdrażania produktu

Wyższa jakość życia. Realizacja potrzeb niematerialnych

Technologie

zrównoważone

Zrównoważone

zarządzanie

Energia słoneczna

Recyrkulacja odpadów biodegradowanych

Zasoby

nie odtwarzalne

Zespół projektowo-wykonawczy

RECYKULACJA

Wydobywanie, wiercenie, zbiory

Ropa, Rudy

Drewno

(ZIEMA)

Usuwanie

Odpada

Funkcjonalne wykorzystanie

Produkty

Urządzenia

Struktury

Materiały inżynierskie

- kształty

- stopy

- ceramika

- cegła

Proces

Materiały podstawowe

- metale

- chemikalia

- papier

- cement

-włókna

Procesy ekstrakcji

i rafinacji

Materiały wsadowe

-skały węgiel

-rośliny

-drewno

Gospodarka gminna

Gospodarka rolna

Zarządzanie zasadami

Trening

Nauczanie

Informacja

Badania naukowe

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ

Ustalenie wartości cen

Sektor produkcji i usług

Zarządzanie ruchem

Społeczna słuszność

Ekonomiczna koniunktura

Ekologiczna integralność

Przepływ produktów w ilości umożliwiającej odtwarzanie zasobów

Zrównoważone potrzeby

materialne

Zasoby odtwarzalne

Recyrkulacja zasobów nie odtwarzalnych

KONSUMCJA

PRODUKCJA

Konsumenci

Rynek

Jakość środowiska

Czystsza produkcja

Zintegrowane podejście

Zabezpieczenie bazy surowców

Ekoskuteczność

Tworzenie wartości

Zrównoważona konsumpcja

Bilans potrzeb i wzrost

Jakość życia

BIZNES

PRODUKCJA

FINANSE

PERSONEL

konsumenci

sprzedawcy

atrybuty

Otoczenie polityczne

Najbliższe otoczenie zewnętrzne

Otoczenie prawne

Otoczenie techniczne

Otoczenie ekonomiczne

Otoczenie wewnętrzne

Otoczenie

demograficzne

otoczenie racjonalne

Najlepsze dostępne technologie

CZYSTSZE TECHNOLOGICZNIE

CZYSTSZA PRODUKCJA

ZRÓWNOWAŻONY TRWAŁY ROZWÓJ

Materiały wsadowe

Produkty

Odpady = materiały wsadowe +energia opałowa + produkt uboczny + produkty wybrakowane

Przed MO

Straty + opłaty i kary środowiskowe

Kapitał obrotowy

Sprzedaż

Po MO

Kapitał obrotowy

Kapitał dodatkowy

Sprzedaż

ECO-EFEKTYWNOŚĆ

CZYSTSZA PRODUKCJA

Skuteczność ekonomiczna

Minimalizacja kosztów

Skuteczność ekologiczna

Minimalizacja odpadów

Efekt ekonomiczny

Efekt ekologiczny

Interes przedsiębiorstw

Interes społeczny

Zrównoważony rozwój

---