SCHEMAT FABULARNY
Psychologiczna wartość użytkowa
Podział tekstów na 4 podstawowe typy:
Fikcyjne fabularne (np. powieść)
Niefikcyjne fabularne (np. dziejopisarstwo)
Fikcyjne niefabularne (np. wiele odmian poezji)
Niefikcyjne niefabularne (np. esej)
Opowiadanie jest aktywnością percepcyjną, organizującą dane według szczególnego wzoru, który przedstawia i wyjaśnia doświadczenia. Bardziej szczegółowo ujmując rzecz: opowiadanie jest sposobem organizowania danych przestrzennych i czasowych w przyczynowo-skutkowy łańcuch zdarzeń, posiadający pewien początek, środek i zakończenie. Łańcuch ten wyraża sąd o naturze zdarzeń i określa, w jaki sposób możliwa jest wiedza o nich.
Transformacje logiczne w opowiadaniu
W ramach opowiadania pewna osoba, przedmiot lub sytuacja podlegają zmianie szczególnego rodzaju i ta zmiana daje się określić przez następstwo atrybucji, które odnoszą się do rzeczy w różnym czasie
5 faz opowiadania według Todorova
Początkowy stan równowagi
Zachwianie równowagi przez jakieś działanie
Rozpoznanie utraty równowagi
Usiłowanie przywrócenia stanu równowagi
Przywrócenie stanu początkowej równowagi
Rodzi to sugestię, że w opowiadaniu mamy do czynienia z dwoma podstawowymi rodzajami orzekania:
Trybem egzystencji, który mówi o istnieniu czegoś (w trybie czasownika „być”) – typowymi istnieniami są postacie i miejsca zdarzeń
Trybem procesu, który warunkuje, że ta zmiana czy proces właśnie następuje w formie przyczynowej ( w trybie takich czasowników jak „iść, robić, zdarzyć się”) – typowymi procesami są działania postaci i sił natury
Zmiany stanów tworzą ogólny wzór (transformację), dzięki której trzeci etap Todorova widzimy jako ‘odwrócenie’ pierwszego i piątego etapu, a czwarty etap stanowi ‘odwrócenie’ drugiego
(A, B, -A, -B, A).
Schematy poznawcze i inne sposoby kojarzenia danych
Schemat fabularny – metoda poszukująca struktury opowiadania. Schemat wyznacza prawdopodobieństwo zdarzeń i ich składowych.
Schemat fabularny posiada następujący kształt:
Wprowadzenie scenerii i postaci
Przedstawienie sytuacji
Zdarzenia inicjujące
Reakcja emocjonalna protagonisty lub ustalenie przez niego celu
Działania komplikujące
Rezultat
Reakcja na to rozwiązanie
Schemat według Labova (sześciokąt w tekście, str.130)
Abstrakt – tytuł lub krótkie streszczenie sytuacji, która ma nastąpić. Jeśli abstrakt jest rozszerzony to otrzymujemy prolog.
Orientacja – jest opisem aktualnego stanu rzeczy (miejsce, czas, postacie), natomiast ekspozycja dostarcza informacji o wydarzeniach przeszłych, które wpływają na teraźniejszość.
Zdarzenie inicjujące zmienia obecny stan rzeczy. Opowiadanie, które odwleka orientację i ekspozycję, a rozpoczyna się od wydarzenia inicjującego lub od komplikowania akcji, określane jest mianem wchodzącego in medias res.
Cel jest określeniem intencji bohatera lub jego emocjonalnej reakcji na zdarzenie inicjujące.
Komplikowanie akcji (związane z antagonistą) powstaje jako konsekwencja zdarzenia inicjującego, stanowi przeszkodę w osiągnięciu celu.
Punkt kulminacyjny i rozwiązanie kończą konflikt między celami i przeszkodami i ustanawiają nową równowagę lub stan rzeczy.
Epilog jest morałem zawartym w historii tych wydarzeń i może zawierać bezpośrednio wyrażone reakcje postaci na rozwiązanie.
Narracja nieustannie poszukuje ukrytych bądź jawnych uzasadnień powodów, dla których (1) narrator jest kompetentny i wiarygodny w aranżowaniu oraz przedstawianiu tych wydarzeń, a (2) wydarzenia są niezwykłe lub godne zainteresowania. Innymi słowy, narracja pyta, jak możliwe jest posiadanie wiedzy i dlaczego winniśmy ją posiadać.
*Przykład na stronie 132
Przyczynowość i schemat
Struktura podwójnej przyczynowości pełni dwie funkcje:
Jest wydajna z racji wywoływania swych efektów u widzów, ponieważ nieokreśloność rozlicznych motywacji obdarza indywidualnych widzów pewną ograniczoną wolnością w akcentowaniu lokalnych przyczyn, które wiążą początek, środek i koniec.
Jest też skuteczna w wytwarzaniu pożądanego efektu, ponieważ ekspansywne metafory, do których nas zachęca, mają za cel pasować do własnych celów i pragnień patrzącego i rozumiejącego widza.
!!! Zatem narrację należałoby rozumieć nie jako prosty proces, lecz jako kilka procesów zachodzących na różnych poziomach, wysuwających i obalających sprzeczności o różnym stopniu wyrazistości i skuteczności.
ZAANGAŻOWANIE WIDZA W POSTAĆ
Aby zbudować teorię identyfikacji należy uzupełnić trzy główne poziomy zaangażowania o pojęcia tłumaczące zjawiska „empatyczne”- mimikę afektywną i symulację emocjonalną.
I. Wyobraźnia i narracja
Formaliści rosyjscy analizowali opowiadanie za pomocą:
a. Fabuły- dotyczy ona materiału na nowo zorganizowanego i „wypełnionego”, zgodnie z logiką przyczynowo- skutkową.
b. Sjużetu (tematu artystycznego)- odnosi się on do materiału opowieści w postaci, w której jest prezentowany widzowi lub czytelnikowi. Jest on prezentowany w trzech kategoriach: porządku, czasu trwania i częstotliwości występowania.
• Siłą, która prowadzi widza w konstruowaniu fabuły na podstawie sjużetu jest narracja. Tę z kolei można opisać przy użyciu trzech zasadniczych cech:
- horyzontu poinformowania (dotyczy zakresu i głębi podawanych w opowiadaniu informacji)
- komunikatywności (można ją określić jedynie przez stopień, w jakim dostarcza widzowi informacji, do których sama ma dostęp, przy ustalonym zakresie i głębi)
- smoświadomości (wynika częściowo z interakcji dwóch pierwszych cech).
Struktura sympatii- składają się na nią trzy główne poziomy zaangażowania: rozpoznanie postaci, współodczuwanie z nią oraz nastawienie do niej.
1. Rozpoznanie- widz konstruuje postać.
2. Współodczuwanie z postaciami- widzowie dysponują audiowizualnymi danymi na temat postaci, mniej lub bardziej zgodnymi z tymi, do których mają dostęp postacie, przez co zostają umiejscowieni w tej samej strukturze zwanej współodczuwaniem.
3. Nastawienie- na podstawie wartości wyznawanych przez widza.
Richard Wollheim dokonuje podziału na dwa tryby wyobraźni:
a. Wyobrażenie „centralne”
b. Wyobrażenie „acentralne”