Łozowska Adrianna

Orłowska Izabela

Pietrzykowski Łukasz

Plichta Celina

Pliszka Żaneta

Pielęgniarstwo s1 II rok 4 grupa

Rok akademicki 2011/2012

Praca samokształceniowa

z przedmiotu Pielęgniarstwo Chirurgiczne

realizowanego przez Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego

Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy

Zalecenia dla chorych ze stomią wydalniczą (kolostomią, ileostomią)

Wstęp¹

Stomia jest celowo wytworzonym połączeniem światła narządu wewnętrznego ze skórą. Najczęściej spotykanym rodzajem stomii jest stomia wydalnicza. Wśród nich wyróżniamy:

• Kolostomię - wytworzona jest na skutek usunięcia jelita grubego. Jest ona umiejscowiona najczęściej po lewej stronie brzucha, tuż poniżej pępka.

• Ileostomię - wytwarzana jest na jelicie cienkim i wyprowadzana na powłoki brzuszne, umiejscowiona najczęściej po prawej stronie brzucha.

Stomia może być pojedyncza (jednolufowa), gdy na powłoki wyprowadzony jest przekrój światła jednego odcinka jelita lub podwójna (dwulufowa, pętlowa), gdy wyprowadzeniu ulega fałd utworzony z pętli jelita, a na zewnątrz widoczne są dwa otwory.

Ze względu na kryterium czasu można podzielić stomie na:

• Czasowe – zakładane na określony czas,

• Definitywne – zakładane na stałe.

Zewnętrzne przetoki jelitowe wykonywane są najczęściej w przypadkach takich schorzeń, jak:

• nowotwory jelita grubego – stanowiące około 90% przypadków,

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,

• choroba Leśniowskiego-Crohna,

• mnoga rodzinna polipowatość jelita grubego,

• niedokrwienie jelit (collitis ischemica),

• urazy odbytnicy, inne sytuacje szczególne: nie gojące się odleżyny, kłykciny kończyste.

Charakterystyka pacjentów oraz zasadność tworzenia wytycznych²

Pacjent z wyłonioną stomią musi najpierw zaakceptować sytuację, w której się znalazł. Niejednokrotnie pacjenci tacy przechodzą przez stany depresyjne. Ważne jest także, aby mieć na uwadze, że wyłonienie stomii stwarza dla pacjenta pewne ograniczenia fizyczne (szczególnie w początkowych okresach). Będzie to zapewne ból pooperacyjny, ograniczony zakres ruchów. Dodatkowo mogą pojawiać się problemy wynikające z choroby zasadniczej (lub współistniejącej), która była przyczyną wyłonienia stomii. Nakładanie się na siebie tych czynników pogłębia zły stan psychiczny chorego. Pacjent może czuć się bezradny i odczuwać utratę poczucia własnej wartości i atrakcyjności. Wynikać może to ze specyfiki wydalania przez stomię. Pacjent nie kontroluje wydalania kału, pozbawiony jest odczucia parcia, stolec wypływa mimowolnie. Dodatkowo mogą pojawić się niekontrolowane wydalania gazów. Prowadzić to może to usunięcia się chorego z życia towarzyskiego. Problemem dla chorych jest również odczucie okaleczenia, czy oszpecenia w wyniku wyłonienia stomii. Wpływa to niekorzystnie na aspekt interpersonalny, jak również rodzinny (np. życie seksualne).

Sama decyzja o wyłonieniu stomii jest dla pacjenta bardzo trudnym okresem. Zdaje on sobie sprawę, jakie konsekwencje niesie za sobą zabieg. Obawia się tego co nowe, obce, nieznane, a przede wszystkim wstydliwe. W związku z powyższym istotne jest tworzenie informatorów, wytycznych, czy zaleceń dla pacjentów. Ogromna jest w tym funkcja wysoko wykwalifikowanego personelu pielęgniarskiego. Pielęgniarka towarzyszy pacjentowi zazwyczaj od pierwszego momentu, w którym dowiedział się on o konieczności wyłonienia „sztucznego odbytu”. Obejmuje ona opieką pacjenta w fazie przedoperacyjnej, śródoperacyjnej i pooperacyjnej. W przypadku dwóch pierwszych faz niezmiernie ważne jest posiadanie przez pielęgniarkę dużej wiedzy na temat problematyki stomijnej. Istotnie jest wsparcie pacjenta i pomoc w akceptacji nowego stanu rzeczy. Ważnym elementem jest okres pooperacyjny. Nie może on ograniczyć się tylko do pobytu pacjenta w szpitalu. Pielęgniarka musi zdawać sobie sprawę, iż koniecznym jest wyedukowanie pacjenta, co do samodzielnego dbania o swoją stomię. Należy mieć na uwadze, że pacjent, po opuszczeniu szpitala będzie zmuszony do samodzielnego wykonywania czynności pielęgnacyjnych. Istotnie jest ustalenie poziomu wiedzy na temat stomii u chorego – pozwoli to na dobranie odpowiednich zaleceń i przeprowadzenia właściwej edukacji. Edukacja ta będzie skutkowała wypracowaniem właściwych postaw pielęgnacyjnych oraz nawyków w życiu codziennym , które pozwolą podnieść jakość życia chorego z wyłonioną przetoką. Niezmiernie istotnie jest zatem tworzenie standardów, zaleceń czy wytycznych dla chorych jak i kadry medycznej. Ujednolicenie postępowania pozwoli na wyłonienie najbardziej optymalnych dla chorych zasad. Ważne jest, aby zalecenia dla chorych pisane były w sposób przystępny.

Zalecenia dla pacjentów ze stomią

Zakres zaleceń, wytycznych	Treść, opis, informacje	Uzasadnienie w literaturze
Pielęgnacja stomii	wszelkie czynności związane z pielęgnacją stomii i jej okolic powinny być wykonywane delikatnie. stosowanie łagodnego mydła, o pH 5,5 po odklejeniu worka, obmywanie skóry wokół stomii ciepłą wodą należy pamiętać o dokładnym osuszeniu skóry, co pozwoli uniknąć odklejenia się worka. do pielęgnacji okolicy stomii nie powinno się stosować tłustych kremów i maści, ponieważ uniemożliwiają przymocowanie worka (wyjątkiem są preparaty medyczne przeznaczone do tego celu) dobór odpowiedniej wielkości otworu w płytce lub worku stomijnym ( otwór powinien być większy od średnicy stomii i około 1-2mm), co pozwoli uniknąć wyciekania zawartości worka. właściwe dopasowanie płytki, która musi obejmować stomię dokładnie bez nadmiernego uciskania, jak i drażnienia jej powierzchni systematyczne golenie włosów wokół stomii (zwłaszcza w przypadku mężczyzn)	W. Kapała; „Pielęgniarstwo w chirurgii”, wyd. Czelej; Lublin 2006
Właściwe odżywianie	dobór odpowiedniej dla pacjenta diety jest zależny od: choroby podstawowej, będącej przyczyną wyłonienia stomii rodzaju stomii ( w przypadku ileostomii stolce płynne) miejsca jej wyłonienia na jelicie grubym ilości i rodzaju chorób współistniejących (zwłaszcza choroby układu pokarmowego) w celu eliminacji płynnych stolców zaleca się stosowanie diety niskoresztkowej dla zapobiegania zaparciom okresowo powinno się stosować dietę bogatoresztkową (np. jeden tego typu posiłek dziennie) pokarmy powinny być przyjmowane o regularnych porach, powoli, dokładnie przeżuwając unikanie potraw wzmagających fermentację i produkcję gazów unikanie sytuacji stresowych- emocje przyspieszają bowiem perystaltykę jelit w przypadku wystąpienia biegunki należy spożywać dużą ilość płynów ( np. napar z mięty, rumianku), ograniczyć ilość spożywanych pokarmów na 1-2dni lub przyjąć węgiel aktywowany Wskazane pokarmy dla chorych ze stomią to : gruboziarniste pieczywo, kasza (jaglana, gryczana, jęczmienna), chude mięso w tym najlepiej białe ryby, chudy nabiał, owoce, warzywa, płatki kukurydziane i ryżowe, wywary jarzynowe i chude buliony, płyny w ilości ok.2 litrów na dobę . Należy pamiętać by, pokarm był dobrze rozdrobniony, owoce i warzywa były przetworzone, a nie surowe. Unikać należy: tłustych lub bardzo słodkich potraw, produktów wzdymających, tj. grochu, fasoli, cebuli, kalafiora, kapusty, pikantnych potraw, surowych owoców i warzyw, produktów bogatych w błonnik, tj. z całymi ziarnami zbóż, napojów gazowanych, piwa itp. Ostrych przypraw tj. musztarda, ocet Owoców pestkowych tj. czereśni, wiśni, brzoskwiń Potraw z dużą ilością mąki ziemniaczanej. Ostre przyprawy można zamienić na majeranek i bazylię. Warto wiedzieć, że ziarna zbóż i surowe owoce prowadzą do rozwolnienia, a napoje gazowane, piwo i pikantne potrawy powodują gazy, wzdęcia. Posiłki powinny być przyjmowane w ilości od 3 do 5, a nawet częściej. By uniknąć gazów nie należy spożywać: czosnku, cebuli, pieprzu czerwonego i zielonego, papryki, chili, curry, jajek i przetworów z jajek oraz majonezu, kawy, alkoholu, napojów gazowanych, roślin strączkowych tj. grochu i fasoli, kapusty, kapusty kwaszonej, brukselki, szparagów, grzybów, pora, serów pleśniowych. Do ograniczeń tych należy stosować się z umiarem i rozsądkiem, ponieważ jedzenie i picie jest przyjemnością. Sporadyczne jedzenie niewskazanych pokarmów nie jest szkodliwe, jednakże należy się liczyć z wystąpieniem dolegliwości typu np. wzdęcia, zaparcia oraz biegunki.	W. Kapała; „Pielęgniarstwo w chirurgii”, wyd. Czelej; Lublin 2006 R. Góral: Chirurgia okrężnicy i odbytnicy. PZWL, Warszawa 1993 M. Jarosz: Żywienie chorych ze stomią. PZWL, Warszawa 2007
Wykonywanie irygacji	Irygacja polega na mechanicznym oczyszczeniu jelita grubego ze stolca za pomocą wlewu wodnego. Jest to zabieg bezpieczny oraz pozwalający uzyskać komfort psychiczny pacjenta. ● zabieg irygacji powinien być wykonywany codziennie, najlepiej o stałej porze. Takie postępowanie daje możliwość wytworzenia odruchu regularnego wydalania stolca, co w późniejszym okresie może doprowadzić do samoistnego opróżniania się jelita o określonej godzinie. ● zabieg ten zmniejsza ilość wydalanych gazów, poprawia apetyt chorego oraz pozwala na poszerzenie i urozmaicenie jego diety. ● dzięki irygacji zmniejsza się ilość zużywanego sprzętu stomijnego, gdyż receptor kałowy zostaje czysty przez 24-48h ● irygacja zmniejsza ryzyko powikłań oraz umożliwia choremu całkowity powrót do normalnego życia.	Chrobak “Pielęgniarka jako edukator pacjentów z wylonioną stomią jelitową”
Przygotowanie psychiczne	Przygotowanie psychiczne ma na celu objaśnienie oraz rozwiązanie problemów pacjenta związanych przyszłym funkcjonowaniem w społeczeństwie, albowiem stomia odbierana jest przez nich jako kalectwo uniemożliwiające aktywne funkcjonowanie w życiu codziennym.	Cierzniakowska Katarzyna, Cwjada-Białasik Justyna, Szewczyk Maria T., Specjalistyczna opieka pielęgniarska nad chorym ze stomią jelitową w świetle badań, Pielęgniarstwo chirurgiczne i angiologiczne 2/2008
Kontakt z grupami wsparcia, Poradniami stomijnymi	Strony internetowe poświęcone problematyce stomii: http://www.polilko.pl/ www.stomia.blox.pl/ http://www.stomicy.org/ http://stomia.pl/ http://www.stomia.pomorskie.pl/ http://www.stomia.info.pl/sprzet.html Kontakt z Polskim Towarzystwem Stomijnym: Bydgoszcz Siedziba: ul. Ujejskiego 75, 85-168 Bydgoszcz Adres korespondencyjny: Jan Łosiakowski, ul. Leszczyńskiego 111/34, 85-137 Bydgoszcz, tel. [phone] e-mail: [e-mail]

---

1. Opracowano na podstawie:

   K. Jewsiejczyk „Pielęgnowanie pacjenta z przetoką jelitową (stomią)”

   Pod red. M. T. Szewczyk, R. Ślusarza „Pielęgniarstwo w chirurgii”↩

2. Opracowano na podstawie:

   1. K. Jewsiejczyk „Pielęgnowanie pacjenta z przetoką jelitową (stomią)”

   2. Pod red. M. T. Szewczyk, R. Ślusarza „Pielęgniarstwo w chirurgii”

   3. Jerzy Medyński „Powikłania stomii jelitowych” cz. 1, cz.2, cz.3↩