RECHABILITACJA CHORYCH ZE SCHORZENIAMI
UKŁADU ODDECHOWEGO
Chorzy ze wskazaniami do rehabilitacji układu oddechowego to pacjenci z:
Wysiękowym zapaleniem opłucnej
Ropniakiem opłucnej
Zapaleniem płuc
Z odma samoistną
Poddanych w najbliższej przyszłości zabiegowi operacyjnemu na klatce piersiowej
Z przewlekłym zapaleniem oskrzeli
Z astmą oskrzelową
Chorzy ze przeciwwskazaniami do rehabilitacji układu oddechowego to pacjenci z:
Niewydolnością oddechową
Z ranami otwartymi klatki piersiowej
Zamianami zakrzepowymi na kk. górnych i dolnych
Z krwotokiem płucnym i krwiopluciem
Z zawałem serca i zatorowością płucną w I dobie
Z niewydolnością nerek z kwasicą metaboliczną
Z niewydolnością wątroby
Z niewydolnością krążenia NYHA III i IV
Nadciśnienie tętnicze ze zmianami narządowymi w sercu i nerkach
Wpływ wysiłku na czynności układu oddechowego
zwolnieniu rytmu oddechowego
zwiększaniu pojemności płuc
wzrost wykorzystania tlenu w powietrzu wdychanym
prawidłowa wentylacja pęcherzykowa
odpowiedni stosunek wentylacji do perfuzji płuc
dostateczny przepływ przez płuca krwi o prawidłowej pojemności tlenowej
Ćwiczenia fizyczne działają kształtująco na
budowę oraz sprawność mięśni oddechowych.
powodują one zmiany w samej tkance płucnej np. otwarcie nieczynnych pęcherzyków płucnych co prowadzi do zwiększenia wentylacji płuc i pogłębienia oddechu.
Ćwiczenia fizyczne działają kształtująco na
sprawność układu oddechowego warunkuje odpowiednie zaopatrzenie człowieka w tlen a tym samym ma wpływ na ogólną wydolność organizmu.
podobne efekty możemy uzyskać stosując techniki relaksacyjne gdzie podstawa jest oddech relaksacyjny, który działa uspokajająco, zwiększa wentylację płuc
Zaburzenia czynności układu oddechowego
postać ograniczająca - restrykcyjna
postać zaporowa - obturacyjna
postać mieszana
Postać ograniczająca - restrykcyjna
utrata zdolności rozszerzania się płuc
drożność oskrzeli prawidłowa
rzerosłe obkurczajacą się tkankę łączną płuca tracą elastyczność i nie mogą powiększać swojej objętości podczas wdechu
Postać restrykcyjna powstaje na wskutek
zmian włóknistych w płucach - (marskość, śródmiąższowe zwłóknienia),
nacieków zapalnych,
rozległych zrostów opłucnej,
dużej ilości płynu w jamie opłucnej,
chorób ograniczających ruchy klatki piersiowej, zniekształceń klatki piersiowej,
dużej otyłości
Postać zaporowa - obturacyjna
zaburzenia wentylacji płuc
powstaje wskutek zwiększonych oporów w oskrzelach i zmniejszonej sprężystości tkanki płucnej
Postać obturacyjna powstaje na wskutek
obrzęk oskrzeli lub błony śluzowej, gromadzenie się wydzieliny w świetle oskrzeli lub skurczu oskrzeli, zniekształcenia oskrzeli
w przewlekłym zapaleniu oskrzeli,
rozedmie płuc,
astmie oskrzelowej
Postać izolowana uposledzenia wentylacji płuc
występuje rzadko
najczęściej jest to postać mieszana czyli zaburzenia typu ograniczającego i zaporowego
np. w przebiegu rozstrzeni oskrzeli w obszarze zwłókniałej tkanki płucnej
Cele i zasady rehabilitacji w chorobach układu oddechowego
poprawa mechaniki oddychania w przebiegu chorób układu oddechowego,
zapobieganie następstwom chorób układu oddechowego
zapobieganie obniżeniu ogólnej sprawności i wydolności chorych na przewlekłe choroby układu oddechowego
Cele i zasady rehabilitacji w chorobach układu oddechowego
zapobieganiu powikłaniom i następstw chorób układu oddechowego o ostrym przebiegu
wykorzystanie rezerw oddechowych w razie nieodwracalnych zmian w przebiegu przewlekłych chorób układu oddechowego
zapobieganie powikłaniom i następstwom w obrębie układu oddechowego w przebiegu innych chorób lub wskutek ich leczenia
Celem ćwiczeń oddechowych jest:
nauczenie prawidłowego oddychania
poprawa czynności układu oddechowego
uzyskanie prawidłowego rozwoju klatki piersiowej
korekcja postawy w obrębie układu oddechowego
zwiększenie ruchomości stawów klatki piersiowej i przepony
Utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc
Celem ćwiczeń oddechowych jest:
wzmocnienie mięśni oddechowych
zwiększenie pojemności życiowej płuc
udrożnienie „drzewa oskrzelowego” w przypadkach zalegania w nim śluzu
pobudzenie do efektywnego kaszlu
poprawa ogólnej kondycji
Wskazania
podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych
choroby układu oddechowego
stan przed i po zabiegach chirurgicznych
Przeciwwskazania:
niewydolność oddechowa,
niedawny krwotok płucny,
inne ustalone przez lekarza
Zależnie od spełnianych zadań ćwiczenia oddechowe mogą mieć charakter:
leczniczy
zapobiegawczy
rozluźniajaco-uspokajający
Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako;
ćwiczenia bierne - za pomocą biernych ruchów kończyn górnych
ćwiczenia czynno-bierne - oddech wspomagany czynnie przy biernych ruchach kończyn górnych i dolnych
ćwiczenia wspomagane czynnymi ruchami kończyn
ćwiczenia wolne - czynne wykonanie prawidłowych oddechów w dogodnych pozycjach
Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako:
Ćwiczenia z oporem w czasie wdechu, wydechu lub obu faz
w leżeniu tyłem -utrudniony wdech, w staniu wydech,
środowisko - woda,
ręka fizjoterapeuty, przybory - woreczki z piaskiem,
ruchy kończyn,
zmniejszenie drogi wydechowej - wydech przez rurkę.
Pozycje dla ćwiczeń oddechowych
Stojąca - kl. piersiowa rozpręża się swobodnie we wszystkich kierunkach - najlepsza!
Półsiedząca - z oparciem 45' - wygodna dla pacjenta, stabilna, kl. Piersiowa rozpręża się swobodnie do przodu i na boki, NN lekko ugięte,
(dobra pozycja do nauki odksztuszania)
Pozycje dla ćwiczeń oddechowych
Leżenie tyłem - kl. piersiowa rozpręża się swobodnie do przodu i na boki, przepona ma utrudnioną pracę przy wdechu, ułatwioną przy wydechu
(dobra pozycja do nauki oddychania torem przeponowym)
Leżenie bokiem - ruch kl. piersiowej po stronie opartej utrudniony,
przy wdechu przepona utrudniona, przy wydechu ułatwiona
Mięśnie biorące udział w procesie oddychania - mm wdechowe
Mięśnie biorące udział w procesie oddychania - mm wydechowe
Oddychanie torem brzusznym (przeponowym)
Oddychanie torem piersiowym (żebrowym)
wdech - klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski
wydech - klatka opada, brzuch pozostaje płaski
charakterystyczne dla kobiet
Zasady wykonywania ćwiczeń oddechowych
nauka prawidłowego ich wykonania
rozpoczynamy od wydechu
wdech zawsze nosem
stosunek wdechu do wydechu 1:2, 1:3
dążymy do maksymalnego wydechu
liczba powtórzeń 3-4 w jednej serii
znajomość torów oddychania
znajomość wpływu pozycji wyjściowej na sposób oddychania
Dodatkowe zabiegi
drenaż ułożeniowy
oklepywanie klatki piersiowej
masaż wibracyjny
Drenaż ułożeniowy
przyjęcie przez chorego takiej pozycji, która ułatwi odpływ wydzieliny z drzewa oskrzelowego pod wpływem siły ciężkości.
Cel:
ułatwienie odpływu wydzieliny z dróg oddechowych i odksztuszania,
rozluźnienie napiętych mięśni oddechowych,
właściwa wentylacja płuc,
ułatwienie dotarcia leków,
osuszenie oskrzeli,
Metodyka
2 razy dziennie na czczo,
15 min wcześniej należy podać lek wyksztuśny,
30 min w jednej pozycji, (krócej w pozycji gdzie głowa jest niżej)
pozycja dobrana w ten sposób aby wydzielina spływała w kierunku pnia drzewa oskrzelowego, w kierunku działania siły grawitacji,
wspomaganie usuwania wydzieliny przez oklepywanie (na przedłużonym wydechu)
nauka efektywnego kaszlu odksztuszania
przy wykorzystaniu łóżka pionizacyjnego, wałków, poduszek,
Przeciwwskazania
niewydolność oddechowa,
skłonność do krwotoków płuc,
przebyty krwotok płuc
Ćwiczenia skutecznego kaszlu
wykonywany w okresie najszybszego wydechu jako seria 3-4 bezpośrednio po sobie następujacych kaszlnięć
poprzedzony ćwiczeniami oddechowymi symulującymi warunki kaszlu - wykonywanie przerywanego wydechu lub wdechu z wymawianiem gardłowej głoski
inhalacje,
oklepywanie,
pozycje drenażowe
Fizykoterapia i masaż
Inhalacje -aerozoloterapia
chory oddycha wolno i głęboko
rytm oiddechowy zalecany 5-6 oddechów na minutę
na szczycie wdechu 3-5 sekundowa przerwa oddechowa
Fizykoterapia
Światłolecznictwo
naświetlanie promieniami nadfiloletowymi 0- filtr niebieski i czerwony
Działanie: zmniejszanie napięcia mięśni, działanie przeciwbólowe, zwiększenie przekrwienia tkanek
Fizykoterapia
Elektroterapia
diatermia krótkowfalowa, galwanizacja, jonoforeza, prądy diadynamiczne DD
Działanie: przeciwbólowo,przeciwzapalnie, zwiększają przegrzanie, przekrwienie
Zmniejszają stan spastyczny oskrzeli
Fizykoterapia
Ultradźwięki
Działanie: zmniejszenie nbapięcia mm, rozszerzenia naczyń krwionośnych, zahamowanie stanów zapalnych, przeciwbólowe
Masaż
klasyczny, segmentarny, łącznotkankowy
Działanie: rozluźnienie mm oddechowych, ułatwianie odkrztuszenia, zapobieganie przykuczom, uelastycznianie tkanek, przywrócenie sprawności systemu regulacji i czynności układu oddechowego
Największe zastosowanie mają techniki:
oklepywania,
wstrząsania,
wibracji
Oklepywanie
wykonywane kilkakrotnie w ciągu dnia w przedniej i tylnej części klatki piersiowej w pozycji drenażowej przez kilka minut
oklepujemy od postawy do szczytów płuc
omija się okolicę nerek, kręgosłupa
Przeciwwskazanie: niewydolność oddechowa, zator tetnicy płucnej, odma opłucnowa, osteoporoza, guz nowotworowy, uszkodzenia skóry i rany
Rehabilitacja w pulmonologii
Ćwiczenia oddechowe przepony z workiem piasku na brzuchu
Oddychanie przeponowe z workiem piasku na lewym boku
Ćwiczenia ogólnie usprawniające
Ćwiczenia obręczy barkowej
Ćwiczenia obręczy barkowej
Ćwiczenia pogłębiające wydech. Pacjent z taśmą obejmującą łuki żebrowe
Ćwiczenia pogłębiające wydech
Ćwiczenia pogłębiające wydech
Przewlekłe zapalenie oskrzeli
Postępowanie rehabilitacyjne
Przewlekłe zapalenie oskrzeli
definiuje się jako stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, utrzymujący się przez większość dni w 3 miesiącach roku, w dwóch kolejnych latach.
zaburzenie o charakterze rozstrzeni
Główne objawy choroby
zaleganie wydzieliny,
kaszel,
odksztuszanie,
duszność
Cel fizjoterapii w przewlekłym zapaleniu oskrzeli
rozluźnienie nadmiernie napiętych mm wdechowych
wzmocnienie osłabionych mięśni brzucha
korekcja postawy ciała
Leczenie
farmakoterapia
ćwiczenia oddechowe,
pozycje drenażowe,
oklepywanie,
masaż klatki piersiowej,
ćwiczenia skutecznego kaszlu,
ćwiczenia ogólnousprawniajace,
trening wytrzymałościowy.
Szczególne zalecenia
oddychanie torem przeponowym
wdech może być z oporem, dzielony na etapy
Rozstrzenie oskrzeli
Postępowanie rehabilitacyjne
Rozstrzenie oskrzeli
choroba dróg oddechowych, będąca nieodwracalnym rozszerzeniem światła oskrzeli w wyniku uszkodzenia ich ściany.
Główne objawy
uporczywy kaszel
odkrztuszanie dużej ilości wydzieliny, zazwyczaj ropnej, (tzw. odpluwanie "pełnymi ustami" (rano lub po zmianie pozycji))
krwioplucie
cuchnący oddech
stany podgorączkowe
duszność początkowo wysiłkowa, następnie spoczynkowa
Cel fizjoterapii w rozstrzeniu oskrzeli
wzmocnienie mięśni brzucha,
korekcja postawy ciała
rozluźnienie mięśni
Leczenie
farmakologiczne - antybiotyki, leki rozrzedzające wydzielinę, wykrztuśne
cwiczenia oddechowe
opozycje drenażowe
oklepywanie klatki piersiowej,
ćwiczenia skutecznego kaszlu
ćwiczenia ogólnousprawniajace i ogólnokondycyjne
Szczególne zalecenia
pozycje drenażowe kilka razy dziennie przez 30-60 minut, rozpoczynając od 10 minutowych
pozycja Trendelenburga
ćwiczenia oddechowe torem przeponowym
ćwiczenia rozluźniające
Rozedma płuc
Postępowanie rehabilitacyjne
Rozedma płuc
przewlekła choroba płuc, która charakteryzuje się nieprawidłowym powiększeniem przestrzeni powietrznych położonych obwodowo od oskrzelików końcowych i destrukcją ścianek tych struktur.
skutkiem tego jest nadmierne upowietrznienie płuc, przy zmniejszeniu ilości pęcherzyków płucnych.
Okołozrazikowa rozedma, charakterystycznie dla palaczy. Przecięta powierzchnia zawiera liczne jamy wypełnione związkami węgla o czarnym kolorze
Główne objawy
duszność
szybkie męczenie się,
kaszel
beczkowaty kształt klatki piersiowej, ograniczenie jej ruchomości
Cel fizjoterapii w rozedmie płuc
rozluźnianie nadmiernie napiętych mięśni klatki piersiowej
wypracowanie prawidłowego wzorca oddychania
odksztuszanie zalegającej wydzieliny
zwiększenie ruchomości dolnych części klatki piersiowej
zwiększenie siły i amplitudy przepony,
zwiększenie siły mm brzucha
Leczenie
ćwiczenia rozluźniające,
ćwiczenia oddechowe,
ćwiczenia skutecznego kaszlu,
ćwiczenia ogólnousprawniajace,
ćwiczenia zwiększające tolerancję wysiłkową
Szczególne zalecenia
Zmniejszenie napięcia mięśni
pozycje ułożeniowe,
masaż klatki piersiowej,
sprężynowanie klatki piersiowej
ćwiczenia z nieelastyczna opaską
ćwiczenia kkg i skręty lub skrętoskłony tułowia
Szczególne zalecenia
ćwiczenia oddechowe
krótki wdech bez udziału mm pomocniczych wdechowych, długi spokojny wydech, najlepiej z oporem (oddech przez zasznurowane usta, przez rurkę do butelki z wodą, gwizd)
ćwiczenia wydechu można wspomagać za pomocą taśmy nieelastycznej obejmującej klatkę piersiową na wysokości dolnych żeber
Szczególne zalecenia
zwiększenie ruchomości klatki piersiowej
prowadzenie ćwiczeń oddechowych przy ustabilizowanej obręczy barkowej (pozycja, sprzęt, ręce fizjoterapeuty)
Szczególne zalecenia
ćwiczenia zwiększające amplitudę i siłę przepony
ustabilizowana klatka piersiowa, z oporem (ręce fizjoterapeuty, pozycja ułożeniowa, woreczek z piaskiem 3kg, 4-5 kg
Szczególne zalecenia
ćwiczenia mm brzucha
sterowanie oddolne i odgórne
unikać zatrzymywania oddechu w fazie wdechu
Astma oskrzelowa
Postępowanie rehabilitacyjne
Astma oskrzelowa
przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych, u podłoża której leży nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do nawracających napadów duszności i kaszlu występujących szczególnie w nocy i nad ranem.
Główne objawy
napady duszności spowodowane skurczem oskrzeli
świszczący oddech
kaszel
Cel fizjoterapii w astmie oskrzelowej
poprawa dolnożebrowego toru oddychania
zwiększenie siły i ruchomości przepony,
zwiększenie siły mięśni brzucha
nauczenie chorego zapobiegania napadom duszności
nauczenie chorego postępowania podczas napadów duszności
Leczenie
farmakologiczne
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia skutecznego kaszlu
ćwiczenia zwiększające sprawność i wydolność chorego
psychoterapia
Szczególne zalecenia
Szczególne zalecenia
ćwiczenia w ciepłym, wilgotnym pomieszczeniu
trening inerwałowy - 15 min przed lek rozszerzajacy oskrzela
ćwiczenia 4-5 razy w tygodniu
Zapalenie płuc
Postępowanie rehabilitacyjne
Wysięk opłucnowy. Zdjęcie klatki piersiowej ujawniające obecność wysięku opłucnowego. Strzałka A wskazuje poziom płynów w prawej części klatki piersiowej. Objętość płuca jest zmniejszona z powodu ucisku wywołanego przez płyn wokół płuca.
Zapalenie płuc
stan zapalny miąższu płucnego
naciek zapalny obejmujący segment, płat a nawet całe płuco
Główne objawy
osłabieniem
bólami mięśni
nagłą wysoką gorączką, która spada po 7-9 dniach
dreszczami
zlewnymi potami
kaszlem, najpierw suchym, a następnie wilgotnym z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny
bólem klatki piersiowej przy oddychaniu
dusznością o różnym stopniu nasilenia
niekiedy krwiopluciem
Leczenie
farmakoterapia
ćwiczenia oddechowe - zwrócenie uwagi na fazę wydechu z oporem
ćwiczenia skutecznego kaszlu
pozycje drenażowe
oklepywanie klatki piersiowej
Wysiękowe zapalenie opłucnej
Postępowanie rehabilitacyjne
Wysiękowe zapalenie opłucnej
choroba polega na gromadzeniu się wysięku w jamie opłucnej z następowymi powikłaniami w układzie krążeniowo - oddechowym.
Objawy
kaszel
wzrost temperatury na początku choroby
kucie w klatce piersiowej
oddychanie powierzchowne i hamowanie kaszlu ze względu na kucie
ból, który ustępuje gdy odsunie się blaszka trzewna od blaszki ściennej
przy dużym wysięku tępy ucisk w klatce piersiowej i duszność
choroba przewlekła
upośledzenie stanu ogólnego chorego
niewydolność oddechowa i serce płucne w końcowej fazie.
Leczenie
pozycje ułożeniowe
ćwiczenia oddechowe,
ćwiczenia ogólnousprawniajace w późniejszym etapie
Okres ostry
ułożenie chorego na zdrowym boku, z poduszką w okolicy bioder, wykonywanie w ciągu dnia rotacji tułowia do przodu i tyłu, w każdej pozycji 30-45 min
Po wchłonięciu wysięku
ćwiczenia oddechowe całej przepony lub jej połowy po stronie chorej, w ułożeniu na boku chorym
w ułożeniu na boku zdrowym ćwiczenia oddechowe torem żebrowym oraz zwiększające ruchomość klatki piersiowej po stronie wysiękowego zapalenia opłucnej (ruchy czynne w stawie ramiennym po stronie chorej skoordynowanych z oddechami)
W okresie późniejszym
ćwiczenia ogólnousprawniajace
rozciąganie zrostów opłucnej,
poprawa czynności układu oddechowego
poprawa sprawności
korekcja wadliwej postawy ciała
ćwiczenia zwiększające ruchomość kręgosłupa, obręczy barkowej i klatki piersiowej
ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni tułowia
trening wytrzymałościowy