RECHABILITACJA CHORYCH ZE SCHORZENIAMI
UKŁADU ODDECHOWEGO

• Chorzy ze wskazaniami do rehabilitacji układu oddechowego to pacjenci z:

• Wysiękowym zapaleniem opłucnej

• Ropniakiem opłucnej

• Zapaleniem płuc

• Z odma samoistną

• Poddanych w najbliższej przyszłości zabiegowi operacyjnemu na klatce piersiowej

• Z przewlekłym zapaleniem oskrzeli

• Z astmą oskrzelową

• Chorzy ze przeciwwskazaniami do rehabilitacji układu oddechowego to pacjenci z:

• Niewydolnością oddechową

• Z ranami otwartymi klatki piersiowej

• Zamianami zakrzepowymi na kk. górnych i dolnych

• Z krwotokiem płucnym i krwiopluciem

• Z zawałem serca i zatorowością płucną w I dobie

• Z niewydolnością nerek z kwasicą metaboliczną

• Z niewydolnością wątroby

• Z niewydolnością krążenia NYHA III i IV

• Nadciśnienie tętnicze ze zmianami narządowymi w sercu i nerkach

Wpływ wysiłku na czynności układu oddechowego

• zwolnieniu rytmu oddechowego

• zwiększaniu pojemności płuc

• wzrost wykorzystania tlenu w powietrzu wdychanym

• prawidłowa wentylacja pęcherzykowa

• odpowiedni stosunek wentylacji do perfuzji płuc

• dostateczny przepływ przez płuca krwi o prawidłowej pojemności tlenowej

Ćwiczenia fizyczne działają  kształtująco na

• budowę oraz sprawność mięśni oddechowych.

• powodują one zmiany w samej tkance płucnej np. otwarcie nieczynnych pęcherzyków płucnych co prowadzi do zwiększenia wentylacji płuc i pogłębienia oddechu.

Ćwiczenia fizyczne działają  kształtująco na

• sprawność układu oddechowego warunkuje odpowiednie zaopatrzenie człowieka w tlen a tym samym ma wpływ na ogólną wydolność organizmu.

• podobne efekty możemy uzyskać stosując techniki relaksacyjne gdzie podstawa jest oddech relaksacyjny, który działa uspokajająco, zwiększa wentylację płuc

Zaburzenia czynności układu oddechowego

• postać ograniczająca - restrykcyjna

• postać zaporowa - obturacyjna

• postać mieszana

Postać ograniczająca - restrykcyjna

• utrata zdolności rozszerzania się płuc

• drożność oskrzeli prawidłowa

• rzerosłe obkurczajacą się tkankę łączną płuca tracą elastyczność i nie mogą powiększać swojej objętości podczas wdechu

Postać restrykcyjna powstaje na wskutek

• zmian włóknistych w płucach - (marskość, śródmiąższowe zwłóknienia),

• nacieków zapalnych,

• rozległych zrostów opłucnej,

• dużej ilości płynu w jamie opłucnej,

• chorób ograniczających ruchy klatki piersiowej, zniekształceń klatki piersiowej,

• dużej otyłości

Postać zaporowa - obturacyjna

• zaburzenia wentylacji płuc

• powstaje wskutek zwiększonych oporów w oskrzelach i zmniejszonej sprężystości tkanki płucnej

Postać obturacyjna powstaje na wskutek

• obrzęk oskrzeli lub błony śluzowej, gromadzenie się wydzieliny w świetle oskrzeli lub skurczu oskrzeli, zniekształcenia oskrzeli

• w przewlekłym zapaleniu oskrzeli,

• rozedmie płuc,

• astmie oskrzelowej

Postać izolowana uposledzenia wentylacji płuc

• występuje rzadko

• najczęściej jest to postać mieszana czyli zaburzenia typu ograniczającego i zaporowego

• np. w przebiegu rozstrzeni oskrzeli w obszarze zwłókniałej tkanki płucnej

Cele i zasady rehabilitacji w chorobach układu oddechowego

• poprawa mechaniki oddychania w przebiegu chorób układu oddechowego,

• zapobieganie następstwom chorób układu oddechowego

• zapobieganie obniżeniu ogólnej sprawności i wydolności chorych na przewlekłe choroby układu oddechowego

Cele i zasady rehabilitacji w chorobach układu oddechowego

• zapobieganiu powikłaniom i następstw chorób układu oddechowego o ostrym przebiegu

• wykorzystanie rezerw oddechowych w razie nieodwracalnych zmian w przebiegu przewlekłych chorób układu oddechowego

• zapobieganie powikłaniom i następstwom w obrębie układu oddechowego w przebiegu innych chorób lub wskutek ich leczenia

Celem ćwiczeń oddechowych jest:

• nauczenie prawidłowego oddychania

• poprawa czynności układu oddechowego

• uzyskanie prawidłowego rozwoju klatki piersiowej

• korekcja postawy w obrębie układu oddechowego

• zwiększenie ruchomości stawów klatki piersiowej i przepony

• Utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc

Celem ćwiczeń oddechowych jest:

• wzmocnienie mięśni oddechowych

• zwiększenie pojemności życiowej płuc

• udrożnienie „drzewa oskrzelowego” w przypadkach zalegania w nim śluzu

• pobudzenie do efektywnego kaszlu

• poprawa ogólnej kondycji

Wskazania

• podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych

• choroby układu oddechowego

• stan przed i po zabiegach chirurgicznych

Przeciwwskazania:

• niewydolność oddechowa,

• niedawny krwotok płucny,

• inne ustalone przez lekarza

Zależnie od spełnianych zadań ćwiczenia oddechowe mogą mieć charakter:

• leczniczy

• zapobiegawczy

• rozluźniajaco-uspokajający

Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako;

• ćwiczenia bierne - za pomocą biernych ruchów kończyn górnych

• ćwiczenia czynno-bierne - oddech wspomagany czynnie przy biernych ruchach kończyn górnych i dolnych

• ćwiczenia wspomagane czynnymi ruchami kończyn

• ćwiczenia wolne - czynne wykonanie prawidłowych oddechów w dogodnych pozycjach

Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako:

Ćwiczenia z oporem w czasie wdechu, wydechu lub obu faz

• w leżeniu tyłem -utrudniony wdech, w staniu wydech,

• środowisko - woda,

• ręka fizjoterapeuty, przybory - woreczki z piaskiem,

• ruchy kończyn,

• zmniejszenie drogi wydechowej - wydech przez rurkę.

Pozycje dla ćwiczeń oddechowych

• Stojąca - kl. piersiowa rozpręża się swobodnie we wszystkich kierunkach - najlepsza!

• Półsiedząca - z oparciem 45' - wygodna dla pacjenta, stabilna, kl. Piersiowa rozpręża się swobodnie do przodu i na boki, NN lekko ugięte,
  (dobra pozycja do nauki odksztuszania)

Pozycje dla ćwiczeń oddechowych

• Leżenie tyłem - kl. piersiowa rozpręża się swobodnie do przodu i na boki, przepona ma utrudnioną pracę przy wdechu, ułatwioną przy wydechu
  (dobra pozycja do nauki oddychania torem przeponowym)

• Leżenie bokiem - ruch kl. piersiowej po stronie opartej utrudniony,
  przy wdechu przepona utrudniona, przy wydechu ułatwiona

Mięśnie biorące udział w procesie oddychania - mm wdechowe

Mięśnie biorące udział w procesie oddychania - mm wydechowe

Oddychanie torem brzusznym (przeponowym)

Oddychanie torem piersiowym (żebrowym)

• wdech - klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski
  

• wydech - klatka opada, brzuch pozostaje płaski

• charakterystyczne dla kobiet

Zasady wykonywania ćwiczeń oddechowych

• nauka prawidłowego ich wykonania

• rozpoczynamy od wydechu

• wdech zawsze nosem

• stosunek wdechu do wydechu 1:2, 1:3

• dążymy do maksymalnego wydechu

• liczba powtórzeń 3-4 w jednej serii

• znajomość torów oddychania

• znajomość wpływu pozycji wyjściowej na sposób oddychania

Dodatkowe zabiegi

• drenaż ułożeniowy

• oklepywanie klatki piersiowej

• masaż wibracyjny

Drenaż ułożeniowy

przyjęcie przez chorego takiej pozycji, która ułatwi odpływ wydzieliny z drzewa oskrzelowego pod wpływem siły ciężkości.

Cel:

• ułatwienie odpływu wydzieliny z dróg oddechowych i odksztuszania,

• rozluźnienie napiętych mięśni oddechowych,

• właściwa wentylacja płuc,

• ułatwienie dotarcia leków,

• osuszenie oskrzeli,

Metodyka

• 2 razy dziennie na czczo,

• 15 min wcześniej należy podać lek wyksztuśny,

• 30 min w jednej pozycji, (krócej w pozycji gdzie głowa jest niżej)

• pozycja dobrana w ten sposób aby wydzielina spływała w kierunku pnia drzewa oskrzelowego, w kierunku działania siły grawitacji,

• wspomaganie usuwania wydzieliny przez oklepywanie (na przedłużonym wydechu)

• nauka efektywnego kaszlu odksztuszania

• przy wykorzystaniu łóżka pionizacyjnego, wałków, poduszek,

Przeciwwskazania

• niewydolność oddechowa,

• skłonność do krwotoków płuc,

• przebyty krwotok płuc

Ćwiczenia skutecznego kaszlu

• wykonywany w okresie najszybszego wydechu jako seria 3-4 bezpośrednio po sobie następujacych kaszlnięć

• poprzedzony ćwiczeniami oddechowymi symulującymi warunki kaszlu - wykonywanie przerywanego wydechu lub wdechu z wymawianiem gardłowej głoski

• inhalacje,

• oklepywanie,

• pozycje drenażowe

Fizykoterapia i masaż

Inhalacje -aerozoloterapia

• chory oddycha wolno i głęboko

• rytm oiddechowy zalecany 5-6 oddechów na minutę

• na szczycie wdechu 3-5 sekundowa przerwa oddechowa

Fizykoterapia

Światłolecznictwo

• naświetlanie promieniami nadfiloletowymi 0- filtr niebieski i czerwony

• Działanie: zmniejszanie napięcia mięśni, działanie przeciwbólowe, zwiększenie przekrwienia tkanek

Fizykoterapia

Elektroterapia

• diatermia krótkowfalowa, galwanizacja, jonoforeza, prądy diadynamiczne DD

• Działanie: przeciwbólowo,przeciwzapalnie, zwiększają przegrzanie, przekrwienie

• Zmniejszają stan spastyczny oskrzeli

Fizykoterapia

Ultradźwięki

• Działanie: zmniejszenie nbapięcia mm, rozszerzenia naczyń krwionośnych, zahamowanie stanów zapalnych, przeciwbólowe

Masaż

• klasyczny, segmentarny, łącznotkankowy

• Działanie: rozluźnienie mm oddechowych, ułatwianie odkrztuszenia, zapobieganie przykuczom, uelastycznianie tkanek, przywrócenie sprawności systemu regulacji i czynności układu oddechowego

Największe zastosowanie mają techniki:

• oklepywania,

• wstrząsania,

• wibracji

Oklepywanie

• wykonywane kilkakrotnie w ciągu dnia w przedniej i tylnej części klatki piersiowej w pozycji drenażowej przez kilka minut

• oklepujemy od postawy do szczytów płuc

• omija się okolicę nerek, kręgosłupa

Przeciwwskazanie: niewydolność oddechowa, zator tetnicy płucnej, odma opłucnowa, osteoporoza, guz nowotworowy, uszkodzenia skóry i rany

Rehabilitacja w pulmonologii

• Ćwiczenia oddechowe przepony z workiem piasku na brzuchu

• Oddychanie przeponowe z workiem piasku na lewym boku

• Ćwiczenia ogólnie usprawniające

• Ćwiczenia obręczy barkowej

• Ćwiczenia obręczy barkowej

• Ćwiczenia pogłębiające wydech. Pacjent z taśmą obejmującą łuki żebrowe

• Ćwiczenia pogłębiające wydech

• Ćwiczenia pogłębiające wydech

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Postępowanie rehabilitacyjne

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

• definiuje się jako stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, utrzymujący się przez większość dni w 3 miesiącach roku, w dwóch kolejnych latach.

• zaburzenie o charakterze rozstrzeni

Główne objawy choroby

• zaleganie wydzieliny,

• kaszel,

• odksztuszanie,

• duszność

Cel fizjoterapii w przewlekłym zapaleniu oskrzeli

• rozluźnienie nadmiernie napiętych mm wdechowych

• wzmocnienie osłabionych mięśni brzucha

• korekcja postawy ciała

Leczenie

• farmakoterapia

• ćwiczenia oddechowe,

• pozycje drenażowe,

• oklepywanie,

• masaż klatki piersiowej,

• ćwiczenia skutecznego kaszlu,

• ćwiczenia ogólnousprawniajace,

• trening wytrzymałościowy.

Szczególne zalecenia

• oddychanie torem przeponowym

• wdech może być z oporem, dzielony na etapy

Rozstrzenie oskrzeli

Postępowanie rehabilitacyjne

Rozstrzenie oskrzeli

• choroba dróg oddechowych, będąca nieodwracalnym rozszerzeniem światła oskrzeli w wyniku uszkodzenia ich ściany.

Główne objawy

• uporczywy kaszel

• odkrztuszanie dużej ilości wydzieliny, zazwyczaj ropnej, (tzw. odpluwanie "pełnymi ustami" (rano lub po zmianie pozycji))

• krwioplucie

• cuchnący oddech

• stany podgorączkowe

• duszność początkowo wysiłkowa, następnie spoczynkowa

Cel fizjoterapii w rozstrzeniu oskrzeli

• wzmocnienie mięśni brzucha,

• korekcja postawy ciała

• rozluźnienie mięśni

Leczenie

• farmakologiczne - antybiotyki, leki rozrzedzające wydzielinę, wykrztuśne

• cwiczenia oddechowe

• opozycje drenażowe

• oklepywanie klatki piersiowej,

• ćwiczenia skutecznego kaszlu

• ćwiczenia ogólnousprawniajace i ogólnokondycyjne

Szczególne zalecenia

• pozycje drenażowe kilka razy dziennie przez 30-60 minut, rozpoczynając od 10 minutowych

• pozycja Trendelenburga

• ćwiczenia oddechowe torem przeponowym

• ćwiczenia rozluźniające

Rozedma płuc

Postępowanie rehabilitacyjne

Rozedma płuc

• przewlekła choroba płuc, która charakteryzuje się nieprawidłowym powiększeniem przestrzeni powietrznych położonych obwodowo od oskrzelików końcowych i destrukcją ścianek tych struktur.

• skutkiem tego jest nadmierne upowietrznienie płuc, przy zmniejszeniu ilości pęcherzyków płucnych.

Okołozrazikowa rozedma, charakterystycznie dla palaczy. Przecięta powierzchnia zawiera liczne jamy wypełnione związkami węgla o czarnym kolorze

Główne objawy

• duszność

• szybkie męczenie się,

• kaszel

• beczkowaty kształt klatki piersiowej, ograniczenie jej ruchomości

Cel fizjoterapii w rozedmie płuc

• rozluźnianie nadmiernie napiętych mięśni klatki piersiowej

• wypracowanie prawidłowego wzorca oddychania

• odksztuszanie zalegającej wydzieliny

• zwiększenie ruchomości dolnych części klatki piersiowej

• zwiększenie siły i amplitudy przepony,

• zwiększenie siły mm brzucha

Leczenie

• ćwiczenia rozluźniające,

• ćwiczenia oddechowe,

• ćwiczenia skutecznego kaszlu,

• ćwiczenia ogólnousprawniajace,

• ćwiczenia zwiększające tolerancję wysiłkową

Szczególne zalecenia

Zmniejszenie napięcia mięśni

• pozycje ułożeniowe,

• masaż klatki piersiowej,

• sprężynowanie klatki piersiowej

• ćwiczenia z nieelastyczna opaską

• ćwiczenia kkg i skręty lub skrętoskłony tułowia

Szczególne zalecenia

ćwiczenia oddechowe

• krótki wdech bez udziału mm pomocniczych wdechowych, długi spokojny wydech, najlepiej z oporem (oddech przez zasznurowane usta, przez rurkę do butelki z wodą, gwizd)

• ćwiczenia wydechu można wspomagać za pomocą taśmy nieelastycznej obejmującej klatkę piersiową na wysokości dolnych żeber

Szczególne zalecenia

zwiększenie ruchomości klatki piersiowej

• prowadzenie ćwiczeń oddechowych przy ustabilizowanej obręczy barkowej (pozycja, sprzęt, ręce fizjoterapeuty)

Szczególne zalecenia

ćwiczenia zwiększające amplitudę i siłę przepony

• ustabilizowana klatka piersiowa, z oporem (ręce fizjoterapeuty, pozycja ułożeniowa, woreczek z piaskiem 3kg, 4-5 kg

Szczególne zalecenia

ćwiczenia mm brzucha

• sterowanie oddolne i odgórne

• unikać zatrzymywania oddechu w fazie wdechu

Astma oskrzelowa

Postępowanie rehabilitacyjne

Astma oskrzelowa

• przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych, u podłoża której leży nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do nawracających napadów duszności i kaszlu występujących szczególnie w nocy i nad ranem.

Główne objawy

• napady duszności spowodowane skurczem oskrzeli

• świszczący oddech

• kaszel

Cel fizjoterapii w astmie oskrzelowej

• poprawa dolnożebrowego toru oddychania

• zwiększenie siły i ruchomości przepony,

• zwiększenie siły mięśni brzucha

• nauczenie chorego zapobiegania napadom duszności

• nauczenie chorego postępowania podczas napadów duszności

Leczenie

• farmakologiczne

• ćwiczenia oddechowe

• ćwiczenia skutecznego kaszlu

• ćwiczenia zwiększające sprawność i wydolność chorego

• psychoterapia

Szczególne zalecenia

Szczególne zalecenia

• ćwiczenia w ciepłym, wilgotnym pomieszczeniu

• trening inerwałowy - 15 min przed lek rozszerzajacy oskrzela

• ćwiczenia 4-5 razy w tygodniu

Zapalenie płuc

Postępowanie rehabilitacyjne

Wysięk opłucnowy. Zdjęcie klatki piersiowej ujawniające obecność wysięku opłucnowego. Strzałka A wskazuje poziom płynów w prawej części klatki piersiowej. Objętość płuca jest zmniejszona z powodu ucisku wywołanego przez płyn wokół płuca.

Zapalenie płuc

• stan zapalny miąższu płucnego

• naciek zapalny obejmujący segment, płat a nawet całe płuco

Główne objawy

• osłabieniem

• bólami mięśni

• nagłą wysoką gorączką, która spada po 7-9 dniach

• dreszczami

• zlewnymi potami

• kaszlem, najpierw suchym, a następnie wilgotnym z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny

• bólem klatki piersiowej przy oddychaniu

• dusznością o różnym stopniu nasilenia

• niekiedy krwiopluciem

Leczenie

• farmakoterapia

• ćwiczenia oddechowe - zwrócenie uwagi na fazę wydechu z oporem

• ćwiczenia skutecznego kaszlu

• pozycje drenażowe

• oklepywanie klatki piersiowej

Wysiękowe zapalenie opłucnej

Postępowanie rehabilitacyjne

Wysiękowe zapalenie opłucnej

• choroba polega na gromadzeniu się wysięku w jamie opłucnej z następowymi powikłaniami w układzie krążeniowo - oddechowym.

Objawy

• kaszel

• wzrost temperatury na początku choroby

• kucie w klatce piersiowej

• oddychanie powierzchowne i hamowanie kaszlu ze względu na kucie

• ból, który ustępuje gdy odsunie się blaszka trzewna od blaszki ściennej

• przy dużym wysięku tępy ucisk w klatce piersiowej i duszność

• choroba przewlekła

• upośledzenie stanu ogólnego chorego

• niewydolność oddechowa i serce płucne w końcowej fazie.

Leczenie

• pozycje ułożeniowe

• ćwiczenia oddechowe,

• ćwiczenia ogólnousprawniajace w późniejszym etapie

Okres ostry

• ułożenie chorego na zdrowym boku, z poduszką w okolicy bioder, wykonywanie w ciągu dnia rotacji tułowia do przodu i tyłu, w każdej pozycji 30-45 min

Po wchłonięciu wysięku

• ćwiczenia oddechowe całej przepony lub jej połowy po stronie chorej, w ułożeniu na boku chorym

• w ułożeniu na boku zdrowym ćwiczenia oddechowe torem żebrowym oraz zwiększające ruchomość klatki piersiowej po stronie wysiękowego zapalenia opłucnej (ruchy czynne w stawie ramiennym po stronie chorej skoordynowanych z oddechami)

W okresie późniejszym

• ćwiczenia ogólnousprawniajace

• rozciąganie zrostów opłucnej,

• poprawa czynności układu oddechowego

• poprawa sprawności

• korekcja wadliwej postawy ciała

• ćwiczenia zwiększające ruchomość kręgosłupa, obręczy barkowej i klatki piersiowej

• ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni tułowia

• trening wytrzymałościowy