Ocena siły mięśniowej

Izotoniczna - koncentryczna i ekscentryczna - izometryczna praca mięśni

Obiektywny pomiar dynamometryczny

Test Lovetta

Ocena siły mięśni mimicznych

Kliniczna ocena siły mięśniowej wg Zembatego

Prawidłowa czynność mięśnia opiera się na trzech jego właściwościach:

• zdolność kurczenia się - która jest czynnikiem reakcji na bodziec nerwowy i jest źródłem jego siły,

• zdolność rozkurczania się i rozciągania się - która jest podstawą jego elastyczności,

• zdolność współdziałania z innymi mięśniami - we właściwym czasie i odpowiedniej sile, co nazywamy koordynacją działania,

Mięsień, który się działa:

wykonuje pracę, a jego siła pokonuje jakiś opór

wynikiem tej pracy jest:

• ruch określonego odcinka ciała,

• stabilizacja utrzymanie właściwego napięcia,

• zachowanie właściwej postawy ciała.

Mięsień, który się działa:

• mięsień nie działa w izolacji lecz w zespole innych mięśni agonistycznych,

• praca mięśnia w pozycji stojącej bez ruchu jest znaczna, pojawia się zmęczenie choć mięśnie nie wykonują żadnego ruchu.

Mięsień, który wykonuje widoczną pracę:

• kurczy się nie jak coś elastycznego, przypomina to raczej ruch jaki wykonuje dżdżownica, która teleskopuje różne fragmenty swego ciała,

• w ten sposób mięsień staje się krótszy i szerszy,

• zachodzi to pod wpływem impulsu motorycznego, który przechodząc przez nerw dochodzi do szeregu włókien mięśniowych - jednostek motorycznych, które reagują skurczem

Mięsień do swojej pracy potrzebuje:

• materiałów energetycznych,

• Tlenu,

• sprawnego przepływu krwi, nośnika tych materiałów.

Zawsze zwiększonej kurczliwości mięśni, czyli większej pracy, musi towarzyszyć zwiększony przepływ krwi.

Perrot wyróżnia cztery odmiany pracy mięśniowej:

• tonus,

• praca koncentryczna,

• praca ekscentryczna,

• praca statyczna.

Tonus:

• dowolny mięsień poprzecznie prążkowany cały czas wykonuje pewną pracę,

• mięśnie te nigdy nie wiotczeją (chyba że zastosujemy środki zwiotczające, działając na płytkę motoryczną),

• nawet w czasie najgłębszego naturalnego snu mięśnie te nieznacznie wykazują pewne skurcze.

Tonus:

• rozumiany jest jako skłonność do nieustannej pracy, które tłumaczy się jako napięcie czy naprężenie mięśni, jak ciągły skurcz włókien mięśniowych bez wywoływania ruchu,

• wynika ze stałego przepływu impulsów przez nerwy do mięśnia,

• w sytuacji uszkodzenia wszystkich nerwów ruchowych danego mięśnia traci on swój tonus,

Tonus:

• tonus mięśniowy jest różny w różnych mięśniach i w różnych stanach zdrowia fizycznego i psychicznego,

• np. duży jest tonus tzw. mięśni postawy - grzbietu i ud, w mięśniach stopy, w mm MOS, m czworobocznym,

• tonus mięśni brzucha jest różny, jeśli jest słaby (u ludzi starszych i u kobiet wieloródek, to może dojść do przepukliny, opadania lub nawet wypadania narządów wewnętrznych),

Tonus:

• tonus uzależniony jest także od temperatury otoczenia

• w chłodnej temperaturze wzrasta tonus, mogą wystąpić dreszcze, spazmatyczne skurcze przygotowanych do ruchu mięśni,

• w temperaturze wysokiej występuje odczucie rozluźnienia, mięśnie są bardziej wiotkie i miękkie, nie wykazują skłonności do pracy

Praca koncentryczna - pozytywna:

• jest najczęstszą formą pracy wyrażającą się w ruchu części ciała,

• zbliża ona przyczepy kurczących się mięśni do siebie,

• w większości przypadków przyczep początkowy jest ustabilizowany porusza się natomiast przyczep końcowy,

• z punktu widzenia fizycznego jest to jedyny rodzaj pracy odpowiadający formule - praca równa się sile pomnożonej przez odległość,

Praca ekscentryczna - negatywna:

• mięsień wykonuje pracę ekscentryczną, kiedy jego przyczepy oddalają się od siebie,

• włókna mięśniowe wydłużają się kontrolując ruch kończyny przeciw grawitacji,

• jeśli mięśnie kurczą się, a mimo to utrzymywany przez nie ciężar opada i zwiększa długość mięśni, to nie wykonują one żadnej pracy zgodnie z formułą praca równa się siła razy odległość

Przykładem pracy ekscentrycznej jest :

• powolne przywodzenie kończyny górnej z pozycji 90° odwiedzenia - mm naramienny,

• powolne i pełne zgięcie kolan przy utrzymywaniu tułowia w wyproście- m czworogłowy,

• podczas leżenia tyłem i powolnego obniżania kończyn z 45° ich uniesienia w stosunku do podłoża - m brzucha i zginacze biodra,

Powszechnie panuje przekonanie, że:

• praca koncentryczna jest bardziej męcząca niż praca ekscentryczna,

• praca koncentryczna wymaga większego nakładu energetycznego,

Praca statyczna :

• grupa mięśni wykonuje pracę statyczną, gdy nie ma widocznego ruchu, kończyna jest jednak utrzymywana w określonej pozycji,

• w sytuacji takiej nie ma pracy według formuły praca równa się siłą razy odległość, a praca równa się siła razy czas,

• pracę statyczną od tonusu odróżnia, że znajduje się pod kontrolą świadomości,

• zarówno praca statyczna i tonus mięśniowy nie wywołują ruchu, ale znoszą działanie sił.

W staniu występuje:

• kombinacja skurczu tonicznego i pracy statycznej,

• mięśnie antygrawitacyjne maja wysoki tonus mięśniowy,

• każdy działający mięsień działa także przeciw sile ciężkości, ale tylko mięśnie postawy, które zapewniają równowagę ciała nazywamy mięśniami antygrawitacyjnymi

Mięśnie w ruchu czynnym możemy podzielić na:

• mm odpowiadające za ruch - mm agonistyczne,

• mm przeciwdziałające - mm antagonistyczne,

• mm współdziałające przy ruchu - mm synergistyczne,

• mm stabilizujące.

Siła mięśniowa uwarunkowana jest czynnikami:

• morfologicznymi:

- skład włókien mięśniowych,

- ich ilość w danym mięśniu,

- przekrój poprzeczny mięśnia,

- długość ścięgien i mięśni,

- miejsce przyczepu mięśnia

Siła mięśniowa uwarunkowana jest czynnikami:

• nerwowo-mięśniowymi :

- koordynacja śródmięśniowa

- koordynacja międzymięśniowa

• energetycznymi

Celem oceny siły mięśni jest:

• umożliwienie oceny sprawności fizycznej jednostki,

• dobór odpowiednich ćwiczeń leczniczych,

• ocena wyników usprawniania

• podstawowa czynność diagnostyki

• zasadniczym czynnikiem przy określaniu prognozy i sposobu postępowania w zaburzeniach układu nerwowego i mięśniowego

Metody oceny siły mięśniowej:

• siła mięśni może być mierzona jako skurcz izotoniczny - podczas którego następuje skrócenie włókien mięśniowych bez zmiany napięcia,

• podczas skurczu izotonicznego mierzona jest siła w czasie pełnego lub częściowego zakresu ruchu.

Metody oceny siły mięśniowej:

• na podstawie izotonicznego skurczu mięśnia trudno jest określić maksymalną siłę - ze względu na czynniki takie jak szybkość wykonywania ruchu i masa, która jest poruszana,

• siła mięśni może być mierzona podczas skurczu izometrycznego,

Metody oceny siły mięśniowej:

W tym przypadku stosowane są różne techniki pomiarowe:

• ręczna,

• sprężynowa,

• hydrauliczno-rtęciowa,

• pneumatyczna,

• metoda pomiaru naprężenia.

Testowanie metodą Lovetta:

• test Lovetta został opublikowany w 1932 roku,

• jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną metodą subiektywnej oceny siły mięśniowej,

• opiera się na badaniu ręcznym poszczególnych mięśni w określonych pozycjach i przy określonym ruchu,

• w każdym ruchu jest jeden mięsień, który głównie za tę czynność odpowiada,

• poprzez odpowiednią pozycję izoluje się go od innych mięśni synergistycznych.

Lovett rozróżnia następujące stopnie siły mięśnia:

• 0ş - to brak czynnego skurczu mięśnia,

• 1ş - ślad czynnego skurczu mięśnia,

• 2ş - wyraźny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy i odciążenia odcinka ruchomego,

• 3ş - zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcina,

• 4ş - zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem,

•  5ş - prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem.

Skala ta może być wyrażona w procentach i wtedy: 

• 0ş  = 0%

•     1ş = 10%

•     2ş = 25%

•     3ş = 50%

•     4ş = 75%

•     5ş = 100%

Wyniki badania siły mięśni notuje się na specyficznym formularzu:

• Mz/Szp. 35

• PDN 771-XI/58) ;

• Dla dokładniejszej oceny siły mięsni stosuje się stopnie pośrednie 2+, wówczas gdy siłę oceniamy jako wyższą od 2ş a mniejszą od 3ş.

W trakcie testowania należy uwzględnić:

• pozycje pacjenta,

• stabilizację odcinka ciała,

• wykonanie testu - objaśnienie ruchu,

• zastosowanie oporu - dobrane do wieku i ogólnej sprawności pacjenta.

Formularz testu mięśniowego

Test na 3 - m czworogłowy i stawowy kolana

Pozycja po zakończeniu ruchu

Test na 4 i 5

Test na 2

Po wykonaniu ruchu na 2

Test na 1-badanie napięcia mm przez obserwację rzepki

Dynamometr ściskowy - pomiar ściskania palców

Dynamometr gruszka - pojedyncza

Dynamometr naciągowo-dociskowy od 0-115 kg

Ręczny tester siły mięśniowej

Dynamometr ręczny - pomiar siły ściskania ręki - skurcz izometryczny 0-100 kg

Hydrauliczny dynamometr do pomiaru ścisku ręki 0-90 kg

Dynamometr z gruszką wymienną

Hydrauliczny pomiar ściskania kciuka i wskaziciela

Manometr pomiar siły docisku

Miernik siły zginania i prostowania palców ręki

Naciągowo-dociskowy dynamometr

Dynamometr naciągowy do pomiaru siły mięśni grzbietu 0-272 kg

Dynamometr ręczny, 5 pozycji pomiarowych, 0-90 kg

Nowoczesne mierniki siły mięśniowej

Pomiar siły, test i trening izokinetyczny i izometryczny

Dynamometryczny pomiar siły

• pozwala na określenie maksymalnych wartości siły dla wybranych zespołów mięśniowych,

• stosuje się go najczęściej w pomiarach kontrolnych przygotowania sportowców i kontroli postępów usprawniania.

Metodyka pomiarów:

• zapewnienie stałych warunków pomiarowych,

• stałe pozycje do pomiarów,

• ten sam sprzęt,

• identyczny stan fizjologiczny organizmu (np. rozgrzewka),

• ta sama pora dnia kolejnych badań,

• te same warunki pomieszczenia,

• stała motywacja badanego.

Metodyka pomiarów:

• biomechanicy opracowali standardowe położenia pomiarowe, które pozwalają na porównanie wyników badań

• konieczne jest określenie kąta stawowego - 90°; 180°; 45°,

• ustabilizowanie odcinka proksymalnego,

• ustalenie sposobu przyłożenia oporu tj. prostopadle do długiej osi dalszego elementu stawu w ustawieniu pomiarowym

• wyznaczenie sposobu pomiaru długości ramienia siły.

Metodyka pomiarów:

• wykonuje się trzy próby izometrycznych napięć badanych grup z maksymalną siłą przeciwko oporowi przyrządu pomiarowego lewą i prawą kończyną,

• kolejne próby po 10 s przerwie,

• próby powinny być wykonywane w godzinach 9-10; 18-20, ze względu na dobowe wahania możliwości siłowych człowieka.

Testowanie mięśni mimicznych - wyrazowych twarzy

Testowanie:

• 3 - wyraźne i sprawne wykonywanie ruchu,

• 2 - ruch wykonany z trudnością,

• 1 - minimalnie zaznaczony skurcz mięśnia,

• 0 - brak skurczu mięśnia,

• przy ocenie mięśni twarzy nie stosujemy oporu - wyjątek stanowią mm żuchwy.

m. Frontalis i corrugator superficilii- czołowy i marszczący brwi - unoszenie brwi ku górze i marszczenie czoła w fałdy.

Pociąganie brwi ku górze

Marszczenie skóry na czole w kierunku pionowym

m. Orbicularis oculi - okrężny oka - mocne zamykanie oka, zakrycie gałki ocznej powiekami

Mocne zamykanie oka, zakrycie gałki ocznej powiekami.

M. orbicularis oris - okrężny ust

Zwieranie ust i wysuwanie ku przodowi np. gwizdanie.

M. levator labii superioris alaeque nasi - dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa

Unoszenie skrzydełka nosa i wargi górnej: działa przy odczuwaniu przykrego zapachu

m. Levator anguli oris - dźwigacz kąta ust.

Unoszenie kąta ust ku górze

M. Zygomaticus - jarzmowy

Pociąganie ust ku górze i w stronę boczną, działa przy silnym śmiechu lub przy robieniu grymasów

M. risorius- śmiechowy

Pociąganie ust w stronę boczną, wywołuje lekki uśmiech lub śmiech

M. buccinator - policzkowy

Usuwanie powietrza lub płynu z przedsionka ust

M. depressor anguli oris - obniżający kąt ust

Obniża kąt ust, działa np. przy płaczu

M. depressor labii inferioris - obniżający wargę dolną

Obniża wargę dolną, działa np. przy oglądaniu zębów dolnych

M. masseter - żwacz

Zbliżanie żuchwy do szczęki, zwarcie szczęki