OCENA WYSKLEPIENIA STOPY

POSTĘPOWANIE W WADACH STÓP

BUDOWA I CZYNNOŚCI STOPY

• kończyna dolna jest zbudowana z układu kostnego w którego skład wchodzi podstawa kończyny oraz jest część wolna.

• podstawę kończyny stanowi obręcz, która ma ścisłą łączność z tułowiem, dźwiga ciężar ciała, jest również narządem lokomocyjnym.

BUDOWA I CZYNNOŚCI STOPY

• elementy kostne części wolnej kończyny to: kość udowa, kości podudzia i kości stępu .

• stopa stanowi zarówno narząd podporowy jak i narząd ruchu.

• wyróżniamy w niej trzy odcinki: stęp, śródstopie oraz palce stóp.

BUDOWA I CZYNNOŚCI STOPY

• budowa stopy jest uwarunkowana swoją funkcją podporową, nośną i amortyzatora wstrząsów.

• w różnych okresach życia dziecka kształtowanie kończyn dolnych jest nieco odmienne.

• stopa małego dziecka ma obfitą podściółkę tłuszczową, mięśnie wysklepiające słabe, koordynacja stabilizatorów stopy niedostateczne.

BUDOWA I CZYNNOŚCI STOPY

• najważniejszy okres kształtowania się stóp, to okres przedszkolny i wczesny szkolny.

• około 12- ego roku życia stopa przybiera już postać prawie dorosłą, mimo, że ostateczne kostnienie kończy się około 18- ego roku życia

BUDOWA I CZYNNOŚCI STOPY

• okresy intensywnego rozwoju przyczyniają się do szybkiego utrwalania zniekształceń, lecz również stwarzają jeszcze możliwości skutecznej interwencji.

METODY SUBIEKTYWNE:

Metoda ortopedyczna

Oględziny poprzedzone wywiadem

• wiek,

• przebyte choroby

• subiektywna ocena wydolności stopy - czy występuje zmęczenie, bolesność po długotrwałym staniu lub marszu

• tryb życia

• uprawianie sportów

• rodzaj noszonego obuwia - zniekształcenie butów

• początek wystąpienia wady, chronologii objawów

W odciążeniu:

• pozycja siedząca

• wysokość sklepienia stopy,

• kształt łuków,

• oś stopy i palucha,

• zakres ruchów w stawach,

• umiejscowienie odcisków

• bolesność uciskowa

W obciążeniu ciężarem własnym:

• w rozkroku na szerokość dłoni

• stopy ustawione równolegle,

• jednakowo obciążone

• kolana proste, tułów swobodny

Obserwacja od przodu

• oś kończyny i palucha,

• sklepienie stopy,

• kształt łuków,

• ukształtowanie śródstopia,

• wielkość i kształt brzuśców mięśniowych

Obserwacja od tyłu

• oś kończyny i kości piętowej,

• zachowanie przy wspięciu na palce,

• wielkość i kształt brzuśców mięśniowych

Z obciążeniem dodatkowym

• dziecko stoi na stopie badanej, druga kończyna zgięta i uniesiona,

• w czasie obciążenia stopy, łuk podłużny przyśrodkowy obniża się - na wysokości kości łódkowatej o ok. 15 mm, a stopa się wydłuża

Obserwacja od przodu

• powrót stopy do stanu prawidłowego w odciążeniu świadczy o niewydolności mięśniowo-więzadłowej - wada funkcyjna.

• niemożność nadania prawidłowego kształtu za pomocą redresji świadczy o zmianach strukturalnych

Najczęściej występujące wady kończyn dolnych w obrębie stóp to :

•  stopy płaskie;

•  stopy płasko - koślawe;

•  paluch koślawy.

W obrębie kolan:

• kolana koślawe;

• kolana szpotawe;

Inne wady spotykane sporadycznie to:

• stopa wydrążona, końska, czy piętowa;

• paluch sztywny;

• palce młoteczkowate.

Przebieg zmian patologicznych

• przeciążenie stopy i jednoczesne osłabienie mięśni odpowiedzialnych za jej wysklepienie powoduje przerzucenie funkcji wysklepienia na układ więzadłowo-torebkowy i doprowadza do obniżenia łuków stóp

Ze względu na lokalizację spłaszczenia rozróżniamy

• Stopy płaskie podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez koślawości;

• Stopy płaskie poprzecznie z koślawością lub bez koślawości palucha;

• Stopy płasko - koślawe ze zniesieniem obu łuków.

Stopy płaskie niewydolne mięśniowo

• najlżejsza forma

• w odciążeniu łuki stóp są prawidłowe.

• w obciążeniu ciężarem ciała ulegają spłaszczeniu.

Stopy płaskie niewydolne mięśniowo c.d.

• jeżeli występuje koślawość pięty - znika ona
  w wysokim wspięciu na palce.

• bolesność może występować po długotrwałym staniu czy marszu i lokalizuje się w obrębie przyśrodkowej strony sklepienia podłużnego

Stopa płaska wiotka

• niewydolność więzadłowa,

• stopa ulega spłaszczeniu już w odciążeniu.

Stopa płaska wiotka c.d.

• koślawość pięty nie znika w wysokim wspięciu na palce.

• po stronie przyśrodkowej stopy uwidacznia się  uwypuklenie utworzone przez przemieszczoną głowę kości skokowej i kość łódkowatą

Stopa płaska wiotka c.d.

• bolesność lokalizuje się w stawie skokowo - łódkowatym i w rozścięgnie podeszwowym
  (w miejscu przyczepu do guza piętowego).

• jest ona spowodowana zwyrodnieniem chrząstki i torebki stawowej oraz pojawieniem się wyrośli kostnych

Stopa płaska wiotka c.d.

• może towarzyszyć poprzedniej postaci stopy płasko - koślawej statycznej, lub stanowi odrębną jednostkę chorobową.

• przyczyną są zmiany zniekształcające lub zapalne stawów stępu.

Stopa płaska przykurczona

• przykurcz dotyczy mięśni strzałkowatych jest wyrazem ochronnego ich napięcia przed bólem w czasie ruchów stępu.

• występuje koślawość stępu, odwiedzenie
  i nawrócenie przodostopia, bolesność mięśni strzałkowych oraz okolicy zatoki stępu nasilające się przy próbie biernego odwrócenia pięty
  i przodostopia

Stopa płaska zesztywniała

• występują zmiany strukturalne

• utrwalona nie daje bolesności .

Stopa poprzecznie płaska

• towarzyszy najczęściej niedomodze mięśniowej lub więzadłowej stopy.

• polega na obniżeniu główek drugiej i trzeciej kości śródstopia spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego.

• często łączy się z paluchem koślawym.

• nie daje objawów bolesności.

Badanie stopy c.d.

• badanie antropometryczne - suwak antropologiczny i taśma miernicza

• metoda dwufazowa - odbitka, obrys, fotografia

• użycie przyrządów mechanicznych lub elektronicznych

Plantokonturogram

polega na sporządzeniu odcisków podeszwowej powierzchni stopy
z zaznaczeniem obrysu stopy.

WSKAŹNIK KĄTOWY CLARKE'A 

Kąt Clarke'a

jest zawarty między styczną przyśrodkowego brzegu odbitki a linią łączącą punkt największego wgłębienia przodostopia i zetknięcia stycznej przyśrodkowej z brzegiem przodostopia

Kąt Clarke'a

• Kąt ten określa stan wysklepienia podłużnego łuku stopy

• 55 - stopa wydrążona

• 54-42 - normalnie wysklepiona

• 41-20 - stopa spłaszczona czynnościowo,

• poniżej 20 - wyraźnie płaska podłużnie

Wskaźnik Weisfloga „W”

• Ocenia wysklepienie poprzeczne stopy

W = S/P

• S-długość stopy

• P - szerokość stopy

• 3.00-2.44 - stopa poprawna,

• 2.43 - 2.00 - stopa spłaszczona poprzecznie

Wskaźnik Bałakariewa

• Stosunek długości odcinka przebiegającego w centrum wysklepienia łuku podłużnego przez zacienioną część śladu długości odcinka wykreślonego przez nie zacienioną i zacienioną część plantokonturogram

Ky = (B - C)/ (A - C)

B - C - część zacieniona

A - C - część niezacieniona

• 0,44 - 0,54 - norma dla 8 latka

• 0,41 - 0,53 - norma dla 9 latka

• 0,40 - o,53 - norma dla 10 latka

• 0,39 - 0,54 - norma dla 11 latka

Kąt koślawości α

• Wykreślenie stycznej przyśrodkowego brzegu stopy i stycznej prowadzonej z punktu najszerszego miejsca przodostopia do zewnętrznego brzegu palucha

• Norma to 1-9° wg Weisfloga

PODOSKOP

• służy do szybkiego, prostego badania stóp pacjenta, oceny wad chodu, badania statycznego i dynamicznego stopy.

Przy pomocy PODOSKOPU można

• badać dzieci, młodzież i dorosłych.

• ocenić kształt stopy,

• jej funkcje w trakcie obciążenia

Za pomocą podoskopu możemy zbadać:

• wady stopy:

• płaskostopie,

• stopa koślawo-płaska,

• koslawość palucha

Za pomocą podoskopu możemy zbadać:

• bóle stawów kolanowych i podudzia,

• ciasnota przedniego przedziału, zapalenia ścięgna Achillesa,

• nawykowe zwichnięcia dolnego stawu skokowego,

• zespóły bólowe stawu rzepkowo-udowego,

• chondromalacja rzepki,

• zaburzenia trakcji rzepki

Za pomocą podoskopu możemy zbadać:

• dolegliwości bólowe stawów biodrowych

• dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego, piersiowego, lędźwiowego,

• skrzywienia funkcjonalne,

• skoliozy,

• dysfunkcja stawu krzyżowo-biodrowego

Badanie statyczne

pacjent staje na PODOSKOPIE - oglądamy:

• kształt stóp,

• obecność zgrubień na skórze,

• odciski,

• sposób obciążania przodostopia, śródstopia, placów stopy

Badanie dynamiczne

• pacjent staje naprzemiennie na jednej stopie,

• oglądamy zmianę kształtu stopy pod obciążeniem (płaskostopie)

• stabilność dolnego stawu skokowego,

• jednocześnie obserwujemy zachowanie kręgosłupa pacjenta (skrzywienie boczne).

FAZA I-kontakt stopy z podłożem

• kształt stopy-szeroka ,

• elastyczna długa,

• pełni rolę doskonałego amortyzatora ,

• adaptuje się do kształtu podłoża,

• połączenia więzadłowo stawowe są maksymalnie luźne.

FAZA I-kontakt stopy z podłożem

FAZA  II - stopa nadal ma pełen kontakt z podłożem,

• równocześnie druga kończyna jest uniesiona i przemieszcza się do przodu.
  

• stopa musi stać się stabilna, cały ciężar ciała spoczywa na jednej kończynie dodatkowo musi to być maksymalnie stabilny stan.

• kość piętowa i dolny staw skokowy przyjmuje położenie neutralne, co daje maksymalną stabilność ciała, wymiar stopy ulega zmianie wzrasta zwartość stawów skróceniu ulega wymiar podłużny
  i poprzeczny.

FAZA  II - stopa nadal ma pełen kontakt z podłożem,

 FAZA III - Propulsja

• stajemy na palcach i przenosimy całe ciało ku przodowi, stopa staje się krótka z maksymalnym pogłębieniem łuku

• stawy są w pełnej  kongruencji, stopa jest wąska krótka.

Propozycja badania stopy

• badanie statyczne i dynamiczne na podoskopie,

• badanie chodu na bieżni i ocena położenia przodo i tyłostopia

• test stania na jednej nodze - oczy zamknięte, stanie na palcach - oczy otwarte,

• badanie kliniczne test napięcia rozcięgna szerokiego stopy

Schemat badania ortopedycznego

• Ogólny - budowa, postawa, symetrie, sposób poruszania ,chód

• Odcinkowy statyczny - długości kończyn, obwody, ustawienie dowolne, przymusowe,

• Odcinkowy dynamiczny - ruchy bierne, czynne, chód, zakres ruchu w stawie skokowym dolnym, trakcja rzepek, ustawienie miednicy,

Przyczyny wad stóp

• Genetyka,

• Środowisko,

• Tryb życia,

• Nieprawidłowe obuwie

• Zanik aktywności fizycznej,

• Spłaszczenie i utwardzenie podłoża

Komputerowe Badanie Stóp

• komputerowe badanie strony podeszwowej stopy stanowi rozwinięcie i udoskonalenie znanego badania podoskopowego.

• oprócz dokładnej odbitki  (plantokonturogramu) uzyskujemy informacje o  przestrzennym, ukształtowaniu wysklepienia stopy.

Pozwala to na

• rzetelną ocenę stanu wysklepienia podłużnego,

• ocenę kąta koślawości palucha,

• kąta szpotawości palca

• obserwację sfer nośnych - prawidłowość rozłożenia sił nacisku.

Metodyka

• w obciążeniu i odciążeniu (osoba stoi, osoba siedzi) pozwala na wychwycenie etapu rozwoju płaskostopia, w którym sprawność aparatu więzadłowo-torebkowo-mięśniowego ulega upośledzeniu

Podstawowe cechy CQ-ST3D:

• dokładny PODOSKOP

• skaner przestrzenny 3D do wyznaczenia wysklepienia śródstopia w warunkach obciążenia i odciążenia stopy

• analiza obciążeń dzięki kolorowej wizualizacji intensywności nacisku

• obserwacja ustawienie pięt (koślawość/szpotawość)  przez dodatkową kamerę

• analiza rzeczywistego rzutu środka ciężkości przez czteroczujnikową platformę stabilograficzną

• dynamiczna rejestracja badań podczas ruchu