Zalecenia żywieniowe u

chorych na kamicę

nerkową – zależnie od

rodzaju złogów

Martyna Piersiak

II rok Zdrowie

Publiczne

Kamica Nerkowa

Polega na tworzeniu się

złogów ze składników

moczu i odkładaniu się ich

w obrębie układu

moczowego (kielichowo-

miedniczkowego)

Występowanie

Kamica układu moczowego jest zaliczana do tzw.
Chorób cywilizacyjnych, których częstość
występowania w ostatnim okresie znacznie
wzrosła. Ma to prawdopodobnie związek ze
sposobem odżywiania się, trybem życia oraz
skażeniem środowiska. Obecnie choroba
występuje u około 1-5% populacji, dwukrotnie
częściej chorują mężczyźni, rozpoznawana bywa
tez u niemowląt a nawet noworodków. Ma
charakter nawrotowy i występuje rodzinnie.

Przyczyny

• Niedostateczne dostarczenie organizmowi płynów lub

nadmierna ich utrata mogą powodować zagęszczenie
moczu i w konsekwencji tworzenie się kamieni.

• Nadmiar wapnia i mocznika we krwi w przebiegu dny

moczanowej lub wskutek zaburzeń hormonalnych.

• Infekcje nerek sprzyjają tworzeniu się kamieni w

wyniku wolniejszego przepływu moczu i zachwiania
równowagi kwasowej w moczu.

• Długie pozostawanie w pozycji leżącej, np. z powodu

choroby.

• Uwarunkowania genetyczne

Przesycenie moczu substancjami

krystalizującymi może być spowodowane

nadmiernym ich wydalaniem w moczu lub

zagęszczeniem moczu spowodowanym

niedoborem płynów w wyniku ograniczonego

ich dowozu lub strat pozanerkowych

(intensywne pocenie, wymioty, biegunka). Do

czynników ryzyka rozwoju kamicy należy

zwiększone wydalanie w moczu wapnia

(hiperkalcyuria), szczawianów (hiperoksaluria),

kwasu moczowego (hiperurikuria), fosforanów

(hiperfosforanuria), cystyny (cystynuria),

ksantyny (ksantynuria). Najczęstszym

składnikiem złogów są szczawiany wapnia i

kwas moczowy, rzadziej fosforany amonowi-

magnezowe (struwity), fosforany wapnia

(bruszyty i apatyty), cystyna, ksantyna i

niektóre leki.

Objawy

• Ból
• Kolka nerkowa
• Wodonercze
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek
• Miejscowy ból w okolicy nerki - promieniujący

ku przodowi, do podbrzusza

• Ból podczas oddawania moczu.
• Krew w moczu.

Zalecenia ogólne

Wybór diety jest zależny od rodzaju kamieni i kryształów

obecnych w moczu. Z pożywienia należy wykluczyć

pokarmy obfitujące w substancje tworzące złogi w

drogach moczowych.

W leczeniu oraz zapobieganiu kamicy ważną rolę

odgrywają płyny podawane w dostatecznej ilości – ponad

2 litry, pH moczu, ograniczenie soli kuchennej oraz

produktów bogatych w kwas szczawiowy. W niektórych

przypadkach należy zwrócić uwagę na podaż wapnia,

fosforu, magnezu i białka. Dieta bogata w białko

zwierzęce może sprzyjać powstawaniu kamicy. Zalecane

płyny to: woda stołowa, wody mineralne, napar z brzozy,

słaba herbata. Ważne są płyny podawane przed snem,

które rozcieńczają mocz w godzinach nocnych.

Ze względu na skład

złogów wyróżnia się różne

postacie kamic nerkowych

• Szczawianowo-wapniowa
• Fosforanowo-wapniowa
• Moczanowa
• Fosforanowo-magnezowo-

amonowa

• Cystynowa
• Ksantynowa

Kamica szczawianowo-

wapniowa

Należy do najczęściej rozpoznawanych postaci kamicy układu

moczowego. Występuje przy nadmiernej ilości kwasu

szczawiowego lub szczawianów w moczu, w chorobach

zapalnych jelit i po resekcji jelit, przy bardzo dużej podaży

witaminy C, niedoborze witaminy B6 oraz zaburzonym

wydalaniu jonów wodorowych przez nerki.

Przy zwiększonym jelitowym wchłanianiu wapnia i szczawianów

ogranicza się produkty będące źródłem tych składników.

Kamicy szczawianowo-wapniowej sprzyja nadmiar sodu w

diecie, który zwiększa wydalanie moczanu sodu, wapnia. W

diecie tej należy ograniczyć produkty z dodatkiem soli

kuchennej.

Jeśli kamica spowodowana została nadmiernym wydalaniem

wapnia przez nerki, np.. W nadczynności tarczycy czy w

osteoporozie, to podaży wapnia nie ogranicza się. Wskazana jest

natomiast większa ilość tzw. Inhibitorów krystalizacji złogów,

czyli magnezu, cytrynianów, fosforanów oraz płynów w ilości co

najmniej 2 litry na dobę. Powinno ograniczyć się białko

zwierzęce.

Produkty zalecane

• Duża ilość płynów
• Soki owocowe, owoce cytrusowe
• Produkty zbożowe z pełnego

ziarna

• Warzywa, ogórki, cebula,

kukurydza

• masło

Produkty zalecane w

ograniczonych ilościach

• Mleko i przetwory mleczne
• Ziemniaki, marchew, buraki, groch,

pomidory

• Śliwki, agrest
• Cukier
• Mięso i przetwory mięsne, ryby, jaja
• Zielone warzywa liściaste, kapustne, sałata
• orzechy

Produkty

przeciwwskazane

• Szpinak, szczaw, rabarbar
• Czekolada, kakao
• Mocna herbata, kawa
• Konserwy mięsne, rybne
• Kiszonki
• Koncentraty zup, sosów
• Przyprawy ostre

Kamica fosforanowo-

wapniowa

Głównym składnikiem złogów jest fosforan

wapniowy. Powstaje w moczu zasadowym. Odczyn

zasadowy moczu wynika z zakażenia niektórymi

bakteriami, które rozkładają mocznik na amoniak i

dwutlenek węgla. Wzrost stężenia amoniaku

prowadzi do alkalizacji moczu. W diecie należy

ograniczyć sól oraz produkty bogate w fosforany,

wapń i szczawiany, jak: mleko, jaja, przetwory
mleczne, rośliny strączkowe, konserwy rybne.

Zwiększyć natomiast ilość magnezu, cytrynianów i

płynów. Podawać pokarmy zakwaszające: mięso,

ryby, wędliny, pieczywo.

Produkty zalecane

• Duże ilości płynów
• Mięso, ryby
• pieczywo
• Gruboziarniste kasze, makarony
• Masło
• Miód
• Soki i owoce cytrusowe

Produkty dozwolone w

ograniczonych ilościach

• Ziemniaki, pozostałe warzywa
• Owoce
• Mleko, jaja

Produkty

przeciwwskazane

• Nasiona roślin strączkowych
• Szpinak, szczaw, rabarbar
• Czekolada, kakao
• Herbata mocna, kawa
• Przetwory solone

Kamica moczanowa

Do najczęstszych przyczyn kamicy moczanowej należy

dieta bogatopurynowa. W kamicy moczanowej złogi

tworzą się z kwasu moczowego ( końcowego produktu

przemiany materii), który normalnie znajduje się w

stanie rozpuszczonym.

Kwas moczowy powinien być wydalany przez nerki.

Kamienie moczanowe wytrącają się w moczu

kwaśnym i nadmiernie zagęszczonym, wtedy gdy pH

wynosi mniej niż 5,3.

Ograniczenie podaży związków purynowych,

występujących przede wszystkim w wyrobach

mięsnych, grzybowych oraz białka wpływa na

zmniejszenie zawartości kwasu moczowego w moczu.

Dieta powinna alkalizować mocz, gdyż kwas moczowy

rozpuszcza się w środowisku alkalicznym. Wskazana

jest dieta mleczno-jarska, ponieważ mleko,

warzywa,owoce mają właściwości alkalizujące.

Produkty zalecane

• Wody mineralne
• Warzywa i owoce ( korzystny

wpływ mają cytryny – zwiększają
przemianę puryn)

• Ziemniaki
• Mleko, ser twarogowy chudy
• Miód, cukier

Produkty, które należy

ograniczyć

• Drób
• Ryby
• Produkty zbożowe

Produkty

przeciwwskazane

• Podroby
• Baranina, wieprzowina
• Śledzie, sardynki, kawior
• Czekolada, kakao
• Mocna herbata, kawa
• Wywary mięsne, rybne
• Rośliny strączkowe, grzyby

Kamica fosforanowo-

magnezowo-amonowa

Kamica fosforanowo-magnezowo-amonowa
(struwitowa) jest rozpoznawana najczęściej u
dzieci przed ukończeniem 5. roku życia.

Wytrąca

się w moczu alkalicznym, podczas zakażenia
układu moczowego bakteriami wytwarzającymi
enzym ureazę.

Ograniczyć należy

• Sery dojrzewające
• Mleko
• Mięso, podroby
• Ryby, konserwy
• Produkty zbożowe gruboziarniste
• Kakao, czekolada,orzechy

Należy zwiększyć ilość

płynów. Jeśli w moczu

występuje niskie stężenie

cytrynianów i magnezu

zwiększa się w diecie soki i

owoce cytrusowe oraz

bogate w magnez warzywa

(kukurydza).

Kamica cystynowa

Ten rodzaj kamicy powstaje na skutek

upośledzenia zwrotnego wchłaniania jednego

z aminokwasów - cystyny. Podstawą leczenia

jest dieta ograniczająca ilość cystyny oraz

metioniny - związku również będącego

aminokwasem, który w organizmie w

znacznej części ulega przemianie do cystyny.

Najmniej tych aminokwasów zawiera mleko i

jego przetwory oraz produkty roślinne. One

właśnie powinny stanowić podstawę diety,

należy więc ograniczyć spożycie mięsa i jego

przetworów.

Najmniej tych aminokwasów

zawiera mleko i jego przetwory

oraz produkty roślinne. One

właśnie powinny stanowić

podstawę diety, należy

zwiększyć ilości płynów do

dwukrotnej objętości

normalnego zapotrzebowania,

tj. ponad 3 litry oraz zwiększyć

podaż witaminy B6, a

ograniczyć spożycie mięsa i

jego przetworów.

Kamica ksantynowa

Spowodowana jest nadmiarem w

moczu zasady purynowej – ksanytny.

Ksantyna jest pochodną guaniny,

występuje w tkankach roślinnych i

zwierzęcych, jest bezpośrednim

prekursorem syntezy kwasu

moczowego.

W diecie należy

uwzględnić produkty

alkalizujące mocz. Do

alkalizacji moczu

prowadzi dieta mleczno-

jarska. Zwiększyć należy

ilość podawanych płynów.

We wszystkich

rodzajach kamic

nerkowych, oprócz

odpowiednio dobranej

diety, ważne jest

utrzymanie prawidłowej

masy ciała oraz

aktywność ruchowa!!!