Budowa i funkcje układu oddechowego.

Układ oddechowy służy do pobierania tlenu z powietrza i wydalania dwutlenku węgla z organizmu oraz utrzymuje prawidłowy poziom odczynowości krwi (pH=7,4 dla krwi).

Budowa:
a) górne drogi oddechowe (jama nosowa i gardłowa)
b) dole drogi oddechowe (krtań, tchawica, oskrzela)
c) narząd oddechowy, czyli płuca.

NOS ma kształt trójściennej piramidy. Posiada nasadę nosa, grzbiet nosa, skrzydła nosa które mogą się częściowo zwierać i rozwierać. „Rusztowanie nosa”: kości nosowe, chrząstka przegrody nosa, chrząstki boczne, chrząstki skrzydłowe. A ogólnie to z podstawy nosa i nozdrzy przednich. Nos pokryty jest skórą, w której znajdują się liczne gruczoły łojowe (zapobiegają utracie ciepła i wody). Nos może mieć kształt: prosty – grecki, wypukły – rzymski, haczykowaty – semicki.

JAMA NOSOWA podzielona jest na dwie połowy. Przegroda nosa ustawiona w płaszczyźnie strzałkowej, która zbudowana jest kości (lemiesz, blaszka pionowa kości sitowej), chrząstki (chrząstka przegrody nosa) oraz skóry (część błoniasta).
Od tyłu jama nosowa łączy się z gardłem przez nozdrza tylne, natomiast nozdrza przednie otwierają część zwaną przedsionkiem nosa.
Jama nosowa łączy się z wypełnionymi powietrzem zatokami (mają wpływ na barwę głosu) przynosowymi.
Przewód nosowy dolny łączy się z oczodołem przez przewód nosowo – łzowy przez który ciecz łzowa odpływa z worka łzowego do jamy nosowej.
Jama nosowa jest wysłana błoną śluzową pokrytą nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, a przedsionek nosa skórą z krótkimi, grubymi włosami. Błona śluzowa jest silnie unaczyniona i zawiera liczne komórki wydzielające śluz.

Podział czynnościowy jamy nosowej:
a) okolica węchowa: górna część jamy nosowej, tu znajduje się narząd węchu
b) okolica oddechowa: obejmuje dolną część jamy nosowej, przez nią przechodzi powietrze do dalszych odcinków dróg oddechowych, tu powietrze wdychane jest oczyszczane z kurzu, ogrzane i nasycone parą wodną.

JAMA GARDŁOWA jest wspólnym odcinkiem układu pokarmowego i oddechowego.

KRTAŃ ma kształt trójściennej piramidy szerszej u góry a węższej u dołu. Jest zawieszona za pomocą więzadeł i mięśni kości gnykowej, leży na wysokości C₄ i C₅.
Od dołu krtań łączy się z tchawicą, do jej powierzchni bocznych przylega tarczyca i częściowo mięśnie szyi, a tylna powierzchnia krtani sąsiaduje z gardłem.
Budowa:
a) 9 chrząstek (1 tarczowa, 1 pierścieniowata, 1 nagłośniowa, 2 nalewkowate, 2 różkowate, 2 klinowate)
b) więzadła krtani łączące krtań z otoczeniem (3) i więzadła właściwe krtani
c) mięśnie krtani: mięśnie łączące krtań z otoczeniem i mięśnie właściwe krtani, które wpływają na ruchy poszczególnych chrząstek zmieniając ich wzajemne położenie oraz rozszerzają lub zwężają szparę głośni

Jama krtani, czyli część wewnętrzna jest wysłana błoną śluzową, a pokryta nabłonkiem wielowarstwowym migawkowym, natomiast fałdy nosowe nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Dzieli się na trzy części:
a) przedsionek krtani,
b) głośnia (najwęższa część krtani) tu znajdują się fałdy głosowe i tu powstaje głos
-> powietrze przechodząc przez zwężoną głośnię wprawia w drgania fałdy nosowe
-> wysokość głosu zależy od napięcia fałdów nosowych i od wielkości krtani (mała –
wysoki głos, duża - niski)
-> barwa głosu zależy od budowy i funkcji przestrzeni rezonansowych
c) jama podgłośniowa.

Rola krtani:
a) narząd głosu
b) stanowi część dolnych dróg oddechowych
!!! c) chroni drogi oddechowe przed aspiracją (przedostaniem sie) pokarmu do nich z gardła.

TCHAWICA leży na wysokości C₆ – Th₅, ma kształt sprężystej spłaszczonej od tyłu rurki, ma długość 10 – 15cm, a szerokość 13 – 22mm.
Od góry łączy się z krtanią, a w dolnym odcinku dzieli się na dwa oskrzela główne: prawe i lewe. Spłaszczona powierzchnia tylna tchawicy przylega do przełyku. W części szyjnej jest otoczona przez gruczoł tarczowy i jest dostępna w badaniu dotykiem w części szyjnej. „Rusztowanie tchawicy” stanowią chrząstki tchawicze w liczbie 15 – 20 w kształcie podkowy połączone więzadłami obrączkowymi. Tylna część tchawicy przylegająca do przełyku nie zawiera chrząstek i nosi nazwę ściany błoniastej (ułatwia przesuwanie się kęsów pokarmu przez przełyk).

OSKRZELA: tchawica dzieli się na dwa główne oskrzela:
a) prawe, które jest grusze i krótsze, ma długość 3-5cm, leży bardziej pionowo jakby w przedłużeniu tchawicy
b) lewe, które jest cieńsze i dłuższe, ma długość 5-8cm, biegnie bardziej poziomo.
Oskrzela zbudowane są z chrząstek, więzadeł i tk. mięśniowej gładkiej.

Dalej oskrzela główne dzielą się na oskrzela płatowe.
Oskrzele główne prawe dzieli się na 3 oskrzela płatowe: górne, środkowe i dolne.
Oskrzele główne lewe na 2 płaty: górne i dolne.

Dalej oskrzela płatowe dzielą się na segmentowe (9 lewych i 10 prawych).

Dalej oskrzela segmentowe dzielą się na oskrzela zrazikowe, a te na oskrzeliki końcowe, a te na oddechowe zakończone pęcherzykami płucnymi.