"Dokonanie porównania podejść do procesu rozwoju przez dwie przeciwstawne teorie - wypunktowanie różnic i próba znalezienia podobieństw w podejściu do procesów rozwoju w obu teoriach,,

Psychologia od dawna szukała odpowiedzi na pytanie dlaczego psychika jednego i drugiego człowieka różni się tak bardzo. Jednolita teoria rozwoju osobowości, którą można by wytłumaczyć wszystkie zachowania była niezwykle kusząca.

Jako pierwsza, formalizacji i unifikacji pojęcia osobowości, podjął się Pierre Janet. Traktuje on owo pojęcie jako fenomen, którego wytworzenie zmusza do pozbycia się chociaż części instynktów i automatyzmów, kierujących życiem na początku jego bytności. W zakres osobowości wchodzą wszystkie emocje, uczucia, zachowania kreujące poglądy, które przeszły proces deliberacji z samym sobą i konfrontacji z rzeczywistością. Te zachowania, które sprzeciwiają się tendencją naturalnym, instynktownym tworzą osobowość, wyodrębniając, indywidualizując jednostkę. Rozwój osobowości, według Janet jest wyodrębnianiem cielesnym i społecznym. Efektem tego jest przede wszystkim indywidualne, psychicznie niezależne, postrzeganie świata.

Teoria Freuda

Pierwszą zwartą i dużo bardziej rozbudowaną niż poprzednie, teorią psychoanalityczną przedstawiającą rozwój osobowości była koncepcjaSigmunda Freuda. Zwrócił on uwagę, że niebywale ważnym okresem życia jest dzieciństwo, którego okresy muszą być przeżyte w ściśle określonych zasadach, błędy (fiksacje) powodują bowiem nieodwracalne, określone cechy w dorosłym życiu.

Według niego, osobowość rozwija się w sposób ciągły, ale najbardziej znaczącym okresem jej formowania jest okres między 1 a 5 rokiem życia. Wedle Freuda - co charakterystyczne - mechanizm przemian rozwojowych polega na ewolucji popędu seksualnego, a jego istota na zmianie sfer w których się manifestuje, oraz sposobów jego kontroli lub zaspokajania. Główną rolę w przemianach odgrywa relacja tzw. zachowań elementarnych, czyli instynktownych, ze światem zewnętrznym, który poddaje owe zachowania naciskom, a ich posiadacza - określonym, kategorycznym wymaganiom.

Prowadzi to, do zastępowania jednych przedmiotów katektycznych(wywierających nacisk na emocje) innymi, co w rezultacie kończy się przenoszeniem doznań ze sfery seksualnej na psychiczną.

Ewolucja libido wedle Freuda zachodzi w następujący sposób:

1. Okres pregenitalny (między 1 a 5 rokiem życia)

Faza oralna- na pierwszy plan wybija się tutaj dążenie do zaspokojenia głodu i szukanie przyjemności poprzez wargi oraz język. Jest to faza ścisłej symbiozy z matką. Fiksacja na tej fazie jest przedmiotem sporów. Niektórzy uważają, że prowadzi do cech takich jak agresywność oralna, tendencja do sarkazmu oraz zamiłowanie dodyskusji inni, jak Freud twierdzą, że jest to raczej palenie, skłonność do gadulstwa oraz chęć nadmiernego jedzenia i picia.

Faza analna - Koncentruje się na trenigu czystości, czyli wymuszaniem przez rodziców wstrzymywania swoich potrzeb fizjologicznych, a co za tym idzie czerpania, w pewnym sensie, przyjemności quasi-seksualnej z tego powodu. Okres ten jest bardzo ważny i fiksacja doprowadzić może do tendencji destrukcyjnych, skłonności do okrucieństwa, uporu i skąpstwa.

Faza falliczna - czas połączenia różnych popędów, pod prymatem narządów płciowych. Okres ten wiąże się z pierwszymi próbami masturbacji. Dochodzi też do przeżywania kompleksu Edypa. Jest to zdecydowanie decydujący okres w życiu człowieka. Pozytywne rozwiązanie skutkuje prawidłową identyfikacją płciową. W tej fazie dochodzi też do wytworzenia sięsuperego oraz sumienia. Dziecko próbuje bardziej racjonalnie tłumaczyć świat.

1. Okres latencji (między 6 a 12 rokiem życia)

W tym okresie następuje względna stabilizacja i uharmonizowanie popędów płciowych. Na pierwszy plan wychodzi socjalizacja grupowa, zdobywanie wiedzy, rozwój fizyczny. Jest to związane z marginalizacją roli rodziców w życiu dziecka. Potrzeby i pytania skierowane są do świata zewnętrznego, a nie, jak było dotychczas - do rodziców, którzy są w pewnym sensie jedynymi osobami z którymi dziecko może się identyfikować.

1. Okres genitalny (między 13 a 15 rokiem życia)

Jest to ponowne uaktywnienie się popędu seksualnego, który odgrywa najważniejszą rolę. Jako prawidłowy proces powinien nieść za sobą umiejętność miłości, wyzwolenia z zahamowań oraz pojawienia się zdolności altruizmu. Brak dojrzałości pod tym względem, jest dla szkoły freudowskiej oznaką fiksacji na którejś z faz (najczęściej fallicznej).

Erikson i otoczenie obiektu

Angielski psychoanalityk zburzył dotychczasową strukturę freudowskiej teorii osobowości. Przede wszystkim, według niego osobowość kształtuje się przez całe życie, a nie tylko przez kilka pierwszych lat. Stworzył on więc koncepcję ośmiu stadiów psychicznych, w jakich znajduje się człowiek. Mają one zawsze charakter wewnętrznego konfliktu, którego względne rozwiązanie (bo nie da się rozwiązać całkowicie) prowadzi do coraz większego formowania się charakteru, a to determinuje dalszą bytność. Konflikty powodowane są przede wszystkim sprzecznością interesów między superego (nakierowanie na wartości kulturowo oczekiwane) a idp (próba realizowania czynności elementarnych). Rolę rozjemcy pełni tutaj ego. Załagodzenie konfliktu zależy od otoczenia jednostki.

Pytanie	Nazwa okresu (wiek)	Opis kryzysu	Rozwiązanie pozytywne	Rozwiązanie negatywne
1. Zaufanie czy nieufność?	Sensoryczno-kinestetyczny (1 rok)	Zależnie od jakości otrzymywanej opieki, harmonijności życia rodziny, dziecko uczy się odpowiedniego zachowania.	Zaufanie otoczeniu	Lęk, nieufność, bojaźń, podejrzliwość
2. Autonomia czy zwątpienie?	Analno-urateralny (2 i 3)	Zależnie od możliwości badania otoczenia, danego dziecku, odpowiednio reaguje ono widząc zachęcanie bądź kategoryczny zakaz.	Poczucie autokontroli, własnej adekwatności oraz autonomii.	Nieśmiałość i zwątpienie we własne możliwości
3. Inicjatywa czy poczucie winy?	Infantylno-genitalny (4 i 5)	Zależnie od reakcji na inicjatywę ruchową i intelektualną dziecko wprowadza w życie zachęte lub wyśmianie.	Samodzielność, przedsiębiorczość, duma	Poczucie wstydu, winy, przekonanie o własnej niezdarności
4. Pracowitość czy poczucie niższości?	Latencja (6-11)	Instynkt racjonalności, każe dziecku dopatrywać się porządku, prawidłowości, możliwości organizacji. Reakcja jest zależna od stanowiska rodziców: entuzjastycznego przyjęcia lub kategorycznego odrzucenia wysiłków.	Porządkowanie własnego świata, pilność.	Poczucie niższości.
5. Tożsamość czy zróżnicowanie?	Dojrzewanie (12-18)	Zdolność potrzegania sytuacji z różnych punktów widzenia może spowodować rozszczepienie, lub integracje własnej tożsamości	Poczucie tożsamości jako autonomicznej	Rozszczepienie tożsamości, lub przybranie roli społecznie nieakceptowanej.
6. Intymność czy izolacja?	Genitalny (dojrzała młodość)	Usilne dążenie do kontaktu z innymi ludźmi prowadzi, w zależności od zdobytych doświadczeń, do odpowiedniej postawy życiowej	Intymność - poczucie bliskiego związku z innymi ludźmi.	Izolacja i brak bliskich stosunków personalnych
7. Wielkoduszność czy egocentryzm?	Dojrzałość	W zależności od doświadczeń życiowych człowiek może swoją uwagę objąć szersze pole, bądź zawęzić je do samego siebie.	Poczucie odpowiedzialności za rodzinę, społeczeństwo.	Zainteresowania materialistyczne
8. Spełnienie czy rozpacz?	Wiek starczy	W zależności od jakości własnego życia człowiek przybiera odpowiednią pozę u jego schyłku.	Zadowolenie z siebie	Rozpacz