ŁAKIER –INNY ŚWIAT

Grudziński przedstawia łagier sowiecki z perspektywy samego więźnia, więc bardzo szczegółowo opisuje jego mechanizm, zniewalający, poniżający i upadlający człowieka. Ludzie z czasem upodabniali się w znacznej mierze do zwierząt. Więźniowie mieli pracować jak najbardziej wydajnie, to był ich główny cel i zadanie. Na przymusową i katorżniczą pracę w obozie skazywano nieraz ludzi zupełnie niewinnych, po uprzednim przedstawieniu im absurdalnych, wyssanych z palca zarzutów. Jako podstawa oskarżenia mógł posłużyć nawet zwyczajny żart czy przypadkiem wygłoszone zdanie. Po aresztowaniu człowiek poddawany był długim i mozolnym przesłuchiwaniem, gdzie wymuszano przyznanie się do idiotycznych zarzutów, nierzadko przy pomocy tortur fizycznych i psychicznych. Od początku nakłaniano więźniów do współpracy, donoszenia na innych. Tak samo było w łagrach, przez co panowała tam atmosfera nieufności i wzajemnej podejrzliwości

"Inny świat" stanowi też próbę pokazania wpływu sowieckiego na psychikę ludzi w nim zamkniętych. Pisarz opisuje powolny i stopniowy proces degradacji godności ludzkiej i człowieczeństwa, co było zresztą zamierzonym celem funkcjonowania tych obozów. Im człowiek bardziej upodlony - tym miał być bardziej spolegliwy i posłuszny.

Więźniowie, aby zachować życie, musieli zapomnieć o większości wartości, które dotychczas im przyświecały w życiu. Jeśli chcieli przetrwać - musieli przyjąć reguły rządzące w łagrze, a te były okrutne i bezwzględne.

Łagrowa rzeczywistość to mordercza, wykańczająca organizm praca w warunkach urągających ludzkim możliwościom. Więźniowie stanowili tanią roboczą siłę, którą można było do woli eksploatować. Tak więc było, każdego więźnia wykorzystywano do maksimum jego możliwości. Ludzkie życie w łagrze nie przedstawiało większej wartości, wszak każdego można było zastąpić innym więźniem. Na porządku dziennym były: morderstwa chorych, donosy, prostytucja. Więźniowie byli zmuszani do oskarżania innych, zanikały więc uczucia takie jak miłości czy przyjaźni. Ludzie chorzy, skrajnie wyczerpani umierali bardzo szybko, zmniejszano im bowiem racje żywności, gdyż słabiej pracowali.

Człowiek zlagrowany, pozbawiony z czasem ludzkich odruchów mógł zabić, ukraść, wydać bliźniego. Chciał tylko przeżyć za wszelką cenę, nie bacząc ilu musiał po drodze poświęcić .W obozie człowiek popadał w dziwny stan pewnego rodzaju otępienia, niewrażliwości,apatii.

Nie wszyscy jednak więźniowie łagrów tracili swoje człowieczeństwo. Mieli nadzieję, iż kiedyś wrócą do normalnego świata wartości ludzkich i będą mogli zacząć wszystko od nowa. Jedni modlili się o to bezgłośnie, inni protestowali, chociażby bijąc jedynie głową o ścianę.

Gustaw Herling-Grudziński wskazuje na konieczność walki z obozowym terrorem i upodleniem. Człowiek musi strać się zachować człowieczeństwo, nawet w nieludzkim świecie sowieckich łagrów, na owej "nieludzkiej ziemi", gdzie był i funkcjonował "inny świat".

Autor pisuje siłę oraz słabość człowieka obozowego, starającego się zachować swoje życie w warunkach obozowych. Nie wolno nigdy usprawiedliwiać okrucieństwa, zła, bestialstwa. Istnieją bowiem wartości niepodważalne i walka o nie nadaje sens ludzkiemu życiu, nawet w najtrudniejszych i najbardziej niesprzyjających warunkach.