8. Ochrona wolności konkurencji

Ochrona mechanizmu rynkowego jest konstytucyjną powinnością państwa.

Źródła prawa konkurencji:

1. prawo konkurencji obowiązujące w Polsce:

   • Prawo krajowe

     • Ustawa z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów

   • Prawo wspólnotowe

     • Art. 81-89 TWE

     • Liczne akty prawa wtórnego

2. Prawo antymonopolowe (reguły odnoszące się do przedsiębiorstw)

   1. Zakaz porozumień antykonkurencyjnych

      1. art. 6 uokik

      2. art. 81 TWE

   2. Zakaz nadużywania pozycji dominującej

      1. art. 9 uokik

      2. art. 82 TWE

   3. Kontrola koncentracji przedsiębiorstw

      1. art. 13 uokik

      2. Rozporządzenie nr 139/2004 z 20 stycznia 2004 roku w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw

3. Reguły odnoszące się do państw członkowskich (jedynie wspólnotowy wymiar)

   1. Reguły pomocy państwa

      1. Art. 87-89 TWE

   2. Prawa specjalne i wyłączne – liberalizacja niektórych sektorów gospodarki (głównie sieciowych)

      1. Art. 86 TWE

Podział prawa konkurencji

Polskie prawo konkurencji obejmuje:

• Prawo antymonopolowe – ochrona mechanizmu konkurencji w interesie publicznym

• Prawo nieuczciwej konkurencji – ochrona prywatnych interesów przed nieuczciwymi zachowaniami konkurentów

Opiera się na dwóch ustawach:

• Ustawa z 16 lutego 2007 o ochronie konkurencji i konsumentów – postępowanie administracyjne przed Prezesem UOKiK

• Ustawa z 16 kwietnia 1993 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – postępowanie cywilne przed sądem powszechnym

Państwo ma za zadanie przeciwdziałać nadużyciom na rynku. Są one dwojakie:

• Praktyki ograniczające konkurencję

• Praktyki nieuczciwe (naruszenie zasady równości przedsiębiorców na określonym rynku) – mamy z nimi do czynienia gdy przedsiębiorca działa sprzecznie z prawem lub dobrymi obyczajami, zagraża bądź narusza interes innego przedsiębiorcy czy też klienta (ustaw o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji)

Ponadto Państwo zajmuje się pomocą publiczną (są to działania państwa które nieraz naruszają konkurencję) – nie ma tutaj autonomicznej podstawy prawnej w prawie polskim, opiera się na prawie wspólnotowym i decyzjach KE.

Dlaczego chronimy konkurencję?

Korzyści wynikające z konkurencji w gospodarce:

• Bardziej efektywna alokacja zasobów

• Niższa cena

• Większa ilość dóbr na rynku

• Większy wybór dóbr na rynku

• Lepsza jakość towarów i usług

• Lepsza obsługa klienta

PRAWO ANTYMONOPOLOWE

Cele:

• Zapewnienie rozwoju konkurencji

• Ochrona przedsiębiorców narażonych na stosowanie praktyk ograniczających konkurencję

• ochrona interesów konsumentów

Ustawa ma więc chronić zarówno konkurencję jak i uczestników rynku.

Strategie ograniczania konkurencji

Ustawa zwalcza następujące działania ograniczające konkurencję:

• porozumienia, których celem jest eliminacja, bądź osłabienie konkurencji (praktyki kolektywne)

• nadużywanie pozycji dominującej (praktyki indywidualne)

• kontrola koncentracji

Poza tym ustawa zwalcza praktyki, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów.

Pojęcie rynku właściwego: Jest to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji. Pojawiają sie więc trzy kryteria przy wyborze rynku właściwego: rynek asortymentowy, rynek przestrzenny i rynek czasowy.

Zasada eksterytorialności: polskie prawo antymonopolowe stosuje się niezależnie od miejsca dokonania praktyk ograniczających konkurencję oraz od siedziby przedsiębiorstwa, jeżeli ichsktuki mogą zaistnieć na terytorium Polski.

Praktyki kolektywne – Porozumienia

Art. 6 ust. 1 uokik – zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:

1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów;

2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji;

3) podziale rynków zbytu lub zakupu;

4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji

5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem;

7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny

Prawo Wspólnotowe: Art. 81 ust. 1 TWE - Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku.

Zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję nie stosuje się w dwóch przypadkach:

• jeśli jest zawierane między konkurentami, których łączny udział w rynku w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył 5% (porozumienia horyzontalne)

• jeśli jest zawierane między przedsiębiorcami na różnych szczeblach obrotu, a ich łączny udział nie przekroczył 10% (porozumienia wertykalne)

Są to tzw. porozumienia bagatelne.

Wyłączeń tych nie stosujemy przy: zmowie cenowej, limitowaniu sprzedaży, podziale rynku i zmowie przetargowej.

Zakres obowiązywania

• Kartele cenowe

• Porozumienia kontyngentowe

• Dotyczące podziału rynku

• Dyskryminujące

• Dotyczące stosowania umów wiązanych

• Ograniczające dostęp do rynku

• Zmowy przetargowe

Zwolnienia

Zwolnienie spod zakazu porozumień stosuje się również ze względu na ich treść – legalizowane mogą być takie, które przyczyniają się do rozwoju rynku, lub dobrobytu konsumentów.

Ponadto obowiązuje program Leniency (program odstąpienia/łagodzenia kar)- dla pierwszego zgłaszającego się przedsiębiorstwa; nie mógł być on inicjatorem porozumienia; dostarczył dowody; współpracuje z UOKiK; zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu; Dla „spóźnialskich” też łagodzenie ale mniejsze donosicielstwo się opłaca

Zapisy dotyczące porozumień mają charakter względny.

Rodzaje decyzji Prezesa UOKiK:

• o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję

• i nakazującą zaniechanie jej stosowania (art. 10)

• o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję

• i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania (art. 11)

• Tzw. „decyzja zobowiązująca” (art. 12)

• Umorzenie postępowania (art. 105 kpa)

Rodzaje sankcji

1. Sankcja administracyjna (zakaz dalszego stosowania praktyk)

2. Sankcja karno-administracyjna (kara pieniężna)

3. Sankcja cywilnoprawna (nieważność czynności cywilnoprawnych)

Praktyki indywidualne – nadużywanie pozycji dominującej

Pojęcie pozycji dominującej - Pozycja przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%;

Prawo Wspólnotowe: Art. 82 TWE - Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na wspólnym rynku lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi.  

Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:

a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji,

b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów,

c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji,

d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

Art. 81 ust. 1 TWE

Niezgodne ze wspólnym rynkiem i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku

Prawo Polskie:

Art. 6 ust. 1 uokik

zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym

Art. 9 ust. 1 uokik

Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców.

Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:

1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów;

2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów;

3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;

4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji;

6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści;

7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych

Zakres obowiązywania

• Praktyki cenowe

• Sztuczne ograniczanie podaży

• Dyskryminacja

• Stosowanie umów wiązanych

• „Dławienie” rozwoju konkurencji

• Narzucanie uciążliwych warunków umów

• Podział rynku

Tutaj również obowiązuje system analogiczny do leniency.

Zakazy mają charakter bezwzględny.

Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji

Zasada: koncentracja o wymiarze wspólnotowym podlega kontroli Komisji; koncentracja niemająca takiego wymiaru może podlegać ustawodawstwu krajowemu

Wymiar wspólnotowy koncentracji – definiowany jest progiem obrotów osiąganych przez uczestników koncentracji

Próg zasadniczy: 5 mld euro

Ochrona konkurencji w wymiarze koncentracji ma charakter prewencyjny.

Zgłoszenia:

Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu jeśli:

• Łączny światowy obrót uczestników koncentracji przekracza równowartość 1 bln Euro

• Łączny obrót na terytorium Polski przekracza równowartość 50 mln Euro

Obowiązek zgłoszenia zamiaru koncentracji obejmuje przede wszystkim:

• Połączenia dwóch, lub więcej przedsiębiorców

• Przejęcia przez nabycie lub objęcie akcji, papierów wartościowych, udziałów, czy majątku

• Utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy

• Nabycia przez przedsiębiorcę mienia innego przedsiębiorcy, jeśli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch poprzednich lat kalendarzowych przekroczył równowartość 10 mln Euro

Brak zgłoszeń

Nie podlega zgłoszeniu:

• Jeśli obrót przedsiębiorcy nad którym ma się odbyć przejęcie kontroli, nie przekroczył na terenie Polski 10 mln Euro w żadnym z ostatnich dwóch lat

• Polegające na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji lub udziałów w celu ich odsprzedaży, jeśli podmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny rachunek, lub cudzy rachunek, inwestowanie w akcji lub udziały. Pod warunkiem, że ich odsprzedaż nastąpi przed upływem roku od nabycia oraz, że instytucja nie wykonuje praw z tych akcji albo udziałów z wyjątkiem prawa do dywidendy oraz iż wykonuje te prawa wyłącznie w celu przygotowania odsprzedaży całości lub części przedsiębiorcy, jego majątki lub tych akcji, czy udziałów

• Polegającej na czasowym nabyciu akcji / udziałów dla zabezpieczenia wierzytelności

• Następującej w toku postępowania upadłościowego

• Przedsiębiorcy należący do jednej grupy kapitałowej

Ustawa antymonopolowa – zakres

1. Przedmiotowy: praktyki, których skutkiem jest ograniczenie konkurencji na danym rynku, lub działania, które mają to wywołać

2. Podmiotowy:

• Przedsiębiorcy (jak w u.s.d.g.)

• Osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, której ustawa przyznała zdolność prawną organizująca usługi o charakterze publicznym (np. gminy)

• Osoby fizyczne wykonujące zawód we własnym imieniu

• Osoby fizyczne mające kontrolę nad minimum jednym przedsiębiorcą

• Izby, zrzeszenia i inne organizacje skupiające przedsiębiorców