• REHABILITACJA KARDIOLOGICZNA jest określana jako skoordynowane działania prowadzące do uzyskania optymalnej sprawności fizycznej, umysłowej i społecznej pacjenta z chorobą układu krążenia, umożliwiające osiągnięcie jak najbardziej samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym i satysfakcjonującego udziału w życiu społecznym, dające pacjentowi poczucie dobrej jakości życia i równocześnie, jeśli jest to możliwe, usuwające czynniki ryzyka i zmniejszające zaburzenia chorobowe.

• Według Standardów Rehabilitacji Kardiologicznej P T Kardio stałymi elementami kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej są:

  • ocena stanu klinicznego chorego

  • ustalenie optymalnego leczenia farmakologicznego

  • rehabilitacja fizyczna – podejmowanie wysiłku fizycznego dostosowanego do indywidualnych możliwości pacjenta

  • rehabilitacja psychospołeczna

  • wskazanie i nauczenie chorego metod radzenia w sytuacjach stresorodnych, stanach emocjonalnych

  • ocena i zwalczanie czynników ryzyka choroby wieńcowej

  • modyfikacja stylu życia

  • edukacja pacjentów i ich rodzin

  • monitorowanie postępów rehabilitacji.

• Udowodniono, że kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna:

• może zmniejszyć umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych i ogólną o ok. 20-25% oraz liczbę zgonów nagłych w pierwszym roku po przebytym zawale serca o ok.35%.

• poprawia wydolność fizyczną,

• zmniejsza objawy niedokrwienia mięśnia sercowego,

• prowadzi do zmniejszenie progresji zmian miażdżycowych tętnic wieńcowych,

• zmniejsza częstość rehospitalizacji,

• a przede wszystkim poprawia jakość życia chorych i zwiększa częstość powrotu do zdrowia.

• Rehabilitacja ma na celu:

• zapobieganie niepełnosprawności spowodowanej chorobami układu krążenia,

• zapobieganie kolejnym zdarzeniom sercowo-naczyniowym,

• zapobieganie kolejnym hospitalizacjom,

• zapobieganie zgonom z przyczyn kardiologicznych,

• skrócenie czasu leczenia po ostrych incydentach sercowych i epizodach zaostrzeń.

• Rehabilitacji kardiologicznej podlegać powinni pacjenci z większością schorzeń układu sercowo – naczyniowego, a zwłaszcza:

- po zawale serca

• z chorobą niedokrwienną serca

• z nadciśnieniem tętniczym

• z niewydolnością serca

• z kardiomiopatią rozstrzeniową

• po implantacji rozrusznika lub kardiowertera-defibrylatora

• z wadami zastawkowymi

• po zabiegach chirurgicznych

• z miażdżycą tętnic kończyn dolnych

• Standardy postępowania zalecają rehabilitację wdrażać bezzwłocznie, kontynuować w sposób ciągły, prowadzić wieloetapowo, dostosowywać do indywidualnych potrzeb chorego w zależności od jego stanu klinicznego oraz prowadzić w sposób akceptowany przez pacjenta i jego otoczenie.

• Rehabilitację kardiologiczną należy rozpocząć możliwie jak najwcześniej, bezpośrednio po stabilizacji stanu chorego, jeszcze w warunkach sali intensywnego nadzoru.

  Początkowo jest to bierne uruchamianie w łóżku, czynne siadanie, uruchamianie do jazdy wózkiem do toalety.

  Następnie - stanie i chodzenie obok łóżka i po sali.

  Ćwiczenia w tym okresie obejmują gimnastykę oddechową, ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia określonych grup mięśniowych.

  W kolejnych dniach w zależności od stanu chorego zwiększa się stopień aktywności do kontrolowanych ćwiczeń włącznie. Tempo włączania kolejnych ćwiczeń zależy od przebiegu ostrej fazy choroby oraz obecności powikłań.

• Ćwiczenia bierne

• Stosuje się je przy braku dowolnej czynności mięśniowej różnego pochodzenia

• Do tych ćwiczeń kwalifikuje się te mięśnie, których siła oceniana testem Lovetta mieści się w skali 0-1

• Celem ćwiczeń jest zmiana ruchu biernego na czynny

• Dzięki ćwiczeniom wspomagamy działanie mechanizmu tzw. „pompy mięśniowej”

• Poprawiają elastyczność mięśni, torebek stawowych, więzadeł, stawów i skóry

• Zapobiegają odleżynom, usztywnieniom stawowym, obrzękom zastoinowym

• pobudzają torowanie proprioceptywne (czucie głębokie)

• Wskazania do ćwiczeń biernych

• Porażenia i niedowłady mięśni szkieletowych,

• Zwiększone patologicznie napięcie mięśniowe - napięcie spastyczne,

• Nie utrwalone ograniczenia ruchomości w stawach,

• Zła trofika tkanek miękkich w częściach narządu ruchu objętych procesem patologicznym

• Potrzeba utrzymania odpowiedniej długości i elastyczności w mięśniach szkieletowych,

• Przeciwwskazania do ćwiczeń biernych

• Stany pourazowe po złamaniach kości długich z niepełnym zrostem,

• Stany zapalne stawów różnego pochodzenia

• Stany po zwichnięciu i innych urazach stawowych i śródstawowych,

• Urazy skory, mięśni, innych tkanek miękkich oraz stany bezpośrednio po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów,

• Występowanie bólu podczas ćwiczeń

• Temperatura powyżej 38^oC,

• Ciśnienie powyżej 160/100 (spoczynkowe)

• Metodyka ćwiczeń biernych

• Ruch prowadzony jest za pomocą sił zewnętrznych, głównie przez rękę terapeuty,

• Pozycja wyjściowa pacjenta jest taka jak podczas testowania zespołów mięśniowych na 0-1 w teście Lovetta,

• Stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany w stawie mobilizowanym,

• Odciążenie lub chwyt ćwiczonej części ciała musi być wygodny dla pacjenta, pewny a przez to bezpieczny,

• Ruch należy prowadzić w pełnym, biernym, fizjologicznym zakresie zgodnie z normą dla danego stawu,

• Liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie i serii od 30-50,

• Ćwiczenia prowadzimy od 1 do 3 razy dziennie,

• Obowiązuje zasada bezpośredniego oddziaływania, ćwiczymy przez jeden staw, rzadko przez dwa.

• Ćwiczenia oddechowe

Sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu, dlatego ćw. oddechowe wchodzą w skład niemalże wszystkich programów usprawniania leczniczego.

• Cele rehabilitacji oddechowej:

  • po uruchomienie mechanizmów

  • prawidłowej wentylacji

  • prawa parametrów wydolności oddechowej

  • w celu ewakuacji zalegającej wydzieliny

  • prewencja zapalenia płuc

  • utrzymanie drożności drzewa oskrzelowego

  • zapobiega powstawaniu obszarów niedodmy

  • zabezpiecza przed niewydolnością

  • łagodzenie bólu

  • zmniejszenie napięcia tłoczni

• Nauka efektywnego oddychania

- wdech – dynamiczny przez nos
- wydech – 2-3 razy dłuższy, przez usta

• oddychanie torem brzusznym (przeponowym)
  - wdech - brzuch się uwypukla
  - wydech - wciągamy brzuch

- charakterystyczne dla mężczyzn

• oddychanie torem piersiowym (żebrowym)
  - wdech – klatka się uwypukla, brzuch pozostaje płaski
  - wydech – klatka opada, brzuch pozostaje płaski

- charakterystyczne dla kobiet

Najczęściej oddychamy w sposób mieszany, łącząc oba typy oddychania.

• Rodzaje ćwiczeń oddechowych:

• Ćwiczenia oddechowe czynne wolne - wspomagane czynnymi ruchami kkd i kkg oraz odpowiednimi pozycjami

• Ćwiczenia oddechowe czynne z oporem zewnętrznym dozowanym przez odpowiednio przyłożony w stosownych miejscach opór, albo za pomocą sprężyn gimnastycznych i podwieszek, czy rąk terapeuty

• Ćwiczenia oddechowe wspomagane- ruchy kończynami pacjenta przy świadomym jego udziale

• Pozycje dla ćwiczeń oddechowych

• Stojąca – klatka piersiowa rozpręża się swobodnie we wszystkich kierunkach – najlepsza!

• Półsiedząca – z oparciem 45 stopni – stabilna i wygodna dla pacjenta, klatka piersiowa rozpręża się swobodnie do przodu i na boki, kd lekko ugięte,
  (dobra pozycja do nauki odksztuszania)

• Leżenie tyłem – klatka piersiowa rozpręża się swobodnie do przodu i na boki, przepona ma utrudnioną pracę przy wdechu, ułatwioną przy wydechu
  (dobra pozycja do nauki oddychania torem przeponowym)

• Leżenie bokiem – ruch klatki piersiowej po stronie opartej utrudniony, przy wdechu przepona utrudniona, przy wydechu ułatwiona

• Ćwiczenia rozluźniające (relaksacyjne) są to ćwiczenia powodujące obniżenie napięcia mięśniowego, wyrabiające umiejętność świadomego i kontrolowanego zmniejszania napięcia mięśni do wielkości tonusu spoczynkowego, a nawet regulacji akcji serca i rytmu oddechowego. Osiągnięcie tego stanu i wspomnianych umiejętności stanowi główny cel ćwiczeń rozluźniających. Rozróżnia się rozluźnienie mięśni ogólne lub miejscowe.

• Sposoby rozluźniania ogólnego - uzyskuje się je poprzez przyjęcie odpowiedniej pozycji. Podstawowym wymogiem dla uzyskania rozluźnienia ogólnego jest konieczność podparcia całego ciała z jednoczesnym, jak najmniejszym rozciągnięciem ciała.

• Sposoby rozluźnienia miejscowego

• Rozluźnienie przez ćwiczenia czynne- ruchy wahadłowe zwisającej kończyny

• Nauka naprzemiennego napinania i rozluźniania mięśni - stosuje się dla grup mięśni nadmiernie napiętych oraz ich antagonistów. W czasie trwania skurczu nie powinien odbywać się żaden ruch w stawie.

• Ćwiczenia przeciwzakrzepowe

• Do spowolnienia przepływu może dojść w wyniku długotrwałego leżenia w łóżku i unieruchomienia.

• Aby zapobiec temu powikłaniu zaleca się czynne, energiczne ruchy w drobnych stawach kończyn górnych i dolnych, a tym samym pracę małych grup mięśniowych, która powoduje ucisk na żyły i przepchnięcie krwi w stronę serca.

• Aby profilaktyka była skuteczna, chory powinien wykonywać około tysiąca różnych ruchów kończynami dolnymi dziennie, a więc w przeliczeniu na godzinę około szesnastu rytmicznych zgięć podeszwowych i grzbietowych oraz krążeń głównie stóp.

• Ćwiczeni przeciwzakrzepowe - cel

• zmniejszenie obrzęków

• resorpcja siniaków

• aktywacja pompy mięśniowej

• zwiększenie przepływu krwi

• przygotowanie do większych obciążeń

• w celu rozluźnienia napiętych struktur

• poprawa ukrwienia

• zasilanie organów w tlen i substancje odżywcze

• poprawa temperatury w dystalnych odcinkach ciała

• Ćwiczenia czynne wolne

• ćwiczenia czynne wolne– są to ruchy wykonywane samodzielnie we wszystkich płaszczyznach fizjologicznych w których mięsień musi wyzwolić siłę wystarczającą do pokonania siły grawitacji – ciężaru ćwiczonej części ciała z równoczesnym zapewnieniem stabilizacji sąsiednich stawów.

• Cel:

• Zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni,

• Utrzymanie zakresu ruchu,

• Poprawa koordynacji,

• Poprawa napięcia spoczynkowego,

• Utrwalenie odruchów dowolnych i pamięci ruchowej

• Wspomaganie pompy mięśniowej

• Wykonanie:

• W ćwiczeniach czynnych wolnych pozycja wyjściowa i droga ruchu dowolna,

• Ćwiczący powinien znać pozycję wyjściową, drogę przebiegu ruchu i pozycję końcową. Brak znajomości wymienionych cech ruchu uniemożliwia poprawność jego wykonania,

• Tempo ruchu jest płynne i rytmiczne dostosowane do możliwości pacjenta tak aby umożliwiło skurcz i rozluźnienie mięśni.

• Czas dobiera się indywidualnie ale można również ćwiczyć w seriach od 7 do 10 powtórzeń jednak nie więcej niż 3 serie.

• Pionizacja

Celem pionizacji jest stopniowe przystosowanie układu krążenia do pracy w pozycji pionowej osób długo przebywających w łóżku w pozycji leżącej. Rozróżnia się zawsze pionizację bierną i czynną.

• Etapy pionizacji

• Pół siad, tułów oparty o zagłówek

• Siad prosty, tułów zabezpieczony z tyłu i boków

• Siad na krawędzi łóżka, tułów zabezpieczony, podudzia swobodnie zwisają

• Siad w fotelu

• Siad na krześle – zabezpieczenie- tułów przez oparcie krzesła, boki przez terapeutę

• Stanie z pomocą kul i z oparciem o ścianę

• Stanie z pomocą kul w pewnej odległości od ściany

• Stanie o jednej kuli bokiem do ściany, łóżka, drabinki, chwyt ręką za szczebel,

• Stanie tyłem do drabinki

• Stanie z pomocą balkonika

• Samodzielne stanie

• Czas pierwszej pionizacji minimalnie powinien trwać od 3 do 5 min. Pionizacja nie musi być przeprowadzona jedno czasowo. Można wykonać ją w kilku etapach jednak tak aby uzyskać minimalny czas,

• Stała kontrola i obserwacja pacjenta / tętno, ciśnienie, samopoczucie, rytm oddechowy/,

• Obowiązek stałe przebywania terapeuty z pacjentem

• Przedłużenie czasu pionizacji zależy od samopoczucia pacjenta,

• Na każdym etapie pionizacji pacjent bez sensacji powinien wytrzymać od 20 do 30 min. Jest to czas potrzebny do przejścia do kolejnego etapu.

• Nauka chodu

  Najlepiej prowadzić w poręczach. Uczymy naprzemiennego obciążenia stojąc na obu stopach, w rozkroku, w wykroku.

Nauka wykroku:

• Przemieszczenie masy ciała na jedną kd.

• Uniesienie miednicy lub zgięcie kd w stawie kolanowym po stronie nie obciążonej

• Wysunięcie kd. w przód i oparcie pięty o podłoże z równoczesnym przemieszczeniem środka ciężkości ciała i pełnym obciążeniem kd. wykrocznej.

• Opanowanie tych czynności pozwala na dobranie odpowiedniego rodzaju kroku tj. dwu-, trój-, cztero taktowego.

• Opanowanie tych czynności jest podstawą do wyboru rodzaju chodu użytecznego. Tych czynności uczymy poza poręczami tj. z balkonikiem, o kulach lub kuli, o laskach lub lasce, bez żadnych pomocy.

• Asekuracja:

Terapeuta porusza się z tyłu lub z tyłu i boku pacjenta możliwie jak najbliżej. W czasie utraty równowagi terapeuta chwyta pacjenta pod pachy, ściąga do tyłu na siebie i po ugiętych kończynach dolnych sprowadza do pozycji siedzącej

• W momencie utraty równowagi asekuracja polega na bezpiecznym sprowadzeniu pacjenta na podłoże.

• Nauka chodu – doskonalenie chodu

• W tym celu uczymy chodu po różnym terenie, podłożu

• Zmiana szybkości chodu

• Zwiększenie zasięgu dystansu

• Dostosowanie protezy, aparatu

• Stopniowe eliminowanie pomocy np.. jednej kuli, jednej laski itp..

• chodzenie po schodach

• Nauka chodzenia po schodach rozpoczyna się od schodów z poręczami:

  • Wchodzenie –kula stawiana jest na pierwszy stopień następnie kończyna dolna sprawniejsza funkcjonalnie, chorą dostawia się

  • Schodzenie – kula stawiana jest na niższym stopniu następnie słabsza funkcjonalnie kończyna dolna, zdrowa jest dostawiana

• Asekuracja przy chodzeniu po schodach

Terapeuta asekuruje pacjenta trzymając się jedną dłonią poręczy i znajduje się zawsze od dołu schodów i jest skierowany do niego przodem.

• Zakres kinezyterapii w późniejszym okresie rehabilitacji powinien być uzależniony od wydolności fizycznej pacjenta, a także od stopnia ryzyka wystąpienia powikłań.

• Optymalny wysiłek fizyczny powinien się mieścić w przedziale 60-75% maksymalnej częstości akcji serca.

• Maksymalna częstość pracy serca zależy od wieku. Obliczamy ją wg wzoru:

maksymalna częstość akcji serca = 220 – wiek (w latach)

• Ważnym elementem rehabilitacji kardiologicznej jest TRENING FIZYCZNY.

Do osiągnięcia zamierzonych celów wysiłek fizyczny musi spełniać warunki zarówno ilościowe jak i jakościowe. Wysiłek fizyczny jest charakteryzowany przez :

• intensywność,

• częstotliwość,

• czas trwania,

• rodzaj,

• tempo narastania obciążenia.

• Bez względu jaki stosujemy rodzaj wysiłku fizycznego, każdy trening powinien składać się z fazy rozgrzewki (warm-up), głównej (cardio) oraz rozluźniająco-regenerującej lub wyciszającej (cool-down).

• Rozgrzewka trwająca 5-10 minut, złożona jest z ćwiczeń o narastającej intensywności - ogólnorozwojowych i rozciągających angażujących możliwie jak najwięcej grup mięśniowych.

  Celem tej części jest przygotowanie organizmu do wysiłku i zapobieganie urazom w trakcie treningu.

• Na część główną składają się zazwyczaj wysiłki wytrzymałościowe o charakterze aerobowym lub anaerobowym, obejmujące duże grupy mięśniowe w postaci treningu wytrzymałościowego lub oporowego. Czas trwania sesji od 20 do 60 minut.

• Stopniowe przejście od ostatniej fazy wyciszenia zapobiega nagłemu spadkowi ciśnienia tętniczego. Czas trwania tej fazy wynosi 5-10 minut.

  Charakteryzuje się wprowadzaniem ćwiczeń oddechowych, rozciągające i wyciszających o niskiej intensywności, pozwalających na stopniową adaptację układu krążenia do zmniejszonego wysiłku.

• Trening wytrzymałościowy

• Ten rodzaj treningu angażuje duże grupy mięśni,

• Przykładem tego typu aktywności fizycznej jest

  marsz (spacer), marszobieg, jazda na rowerze, pływanie, chodzenie po schodach

• Trening wytrzymałościowy może mieć formę ciągłą (dobra tolerancja wysiłku) lub interwałową (niska tolerancja wysiłku),

• Ćwiczenia te wykonuje się do 6 razy w tygodniu przez co najmniej 30 minut

• Ćwiczenia można wykonywać na Sali gimnastycznej z wykorzystaniem stacjonarnych urządzeń bądź w terenie,

• Zalecane jest aby tętno (puls) podczas wysiłku fizycznego nie przekraczało 120 uderzeń na minutę. W przypadku gdy pacjent przed chorobą nie uprawiał żadnego sportu należy wyjątkowo ostrożnie, rozważnie i systematycznie przyzwyczajać pacjenta do wysiłku fizycznego.

• Kontrolę tętna przeprowadza się, co 2 minuty, a ciśnienie tętnicze mierzy się przed treningiem, w trakcie maksymalnego obciążenia oraz po treningu.

• Trening oporowy

• Uzupełnieniem treningu wytrzymałościowego powinny być ćwiczenia oporowe, stanowiące 10-15% całego treningu,

• Powoduje zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni a tym samym ogólnej sprawności organizmu.

• Powinien być prowadzony 2-3 razy w tygodniu,

• Początkowe obciążenie powinno być tak dobrane, aby pacjent mógł wykonać 12-15 powtórzeń danego ćwiczenia, angażując około 30-50% maksymalnej siły mięśniowej,

• Serię można wykonać 1-3 razy,

• Przerwy między seriami powinny wynosić 30-60s,

• Zaleca się wykonywanie zestawów 8-10 ćwiczeń angażujących różne grupy mięśniowe,

• Ćwiczenia można wykonywać w formie stacyjnej.

• Trening oporowy dla zwiększenia siły mięśni - przy użyciu większych obciążeń, klika powolnych i utrzymywanych w pełnym zakresie ruchu powtórzeń

• Trening oporowy dla zwiększenia wytrzymałości mięśni – przy użyciu mniejszych obciążeń, ze wzrastającą ilością powtórzeń w pełnym zakresie

• Trening oporowy dla zwiększenia mocy – przy zmiennym obciążeniu, maksymalna ilość powtórzeń w jednostce czasu

• RODZAJ WYSIŁKU FIZYCZNEGO NIEZALECANY U PACJENTÓW Z CHOROBAMI SERCOWO-NACZYNIOWYMI:

• wysiłek izometryczny (statyczny) - ćwiczenia krótkotrwałe o dużej intensywności

• wysiłek anaerobowy - podczas, którego zużywany jest tlen zawarty w mięśniach

• wysiłek niezwiązany z ruchem ciała lub kończyn (wysiłek izometryczny) który powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia krwi i tętna, np. dźwiganie, wyciskanie dużych ciężarów z wstrzymywaniem powietrza, pchanie samochodu, podtrzymywanie ciężkiego przedmiotu, wykonywanie długie serii pompek, odśnieżanie.

• Stany kliniczne, objawy chorobowe oraz wyniki badań dodatkowych stanowiące przeciwwskazania do treningu fizycznego:

   

• destabilizacja przewlekłej niewydolności serca

• destabilizacja choroby niedokrwiennej serca

• źle kontrolowane ciśnienie tętnicze

• znacznego stopnia zwężenie zastawek

• ostre stany zapalne

• niewyrównana cukrzyca

• powikłania pooperacyjne

• ciężka osteopatia

• zatokowa tachykardia >100.min

• tachypnoe ( przyspieszenie częstości oddychania ) >30/min

• niedokrwienne obniżenie odcinka st ≥ 2mm w ekg spoczynkowym

• komorowe zaburzenia rytmu

• blok przedsionkowo-komorowy (jeśli upośledza istotnie tolerancję wysiłku)

• zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej

• zwiększenie parametrów niewydolności nerek

  niedokrwistość (hematokryt < 25%).

  Zawał serca

Zawał serca to martwica komórek mięśnia sercowego na określonym obszarze wywołana ostrym niedokrwieniem.

W ponad 90% bezpośrednią przyczyna zawału jest całkowite zamknięcie światła tętnicy wieńcowej przez zakrzep spowodowany pęknięciem blaszki miażdżycowej zwężającej tętnicę. Pęknięcie blaszki prowadzi do aktywacji krzepnięcia z wytworzeniem skrzepliny.

• Zawał serca

• Na zawał serca choruje w Polsce około 100 tysięcy osób rocznie. Dwukrotnie częściej chorują mężczyźni wieku powyżej 45 roku życia. U kobiet szczyt zachorowań przypada na okres po menopauzie, zwykle po 55 roku życia.

• Śmiertelność w zawale serca jest wysoka. Zgon następuje najczęściej w początkowym etapie choroby (40%). U osób hospitalizowanych śmiertelność nie przekracza 25%. Wiek (65) i przebyty wcześniej już zawał dodatkowo pogarszają rokowanie

• Czynniki ryzyka

• Podlegające modyfikacji:

  • Palenie tytoniu – wywiera silny, miażdżycorodny wpływ na tętnice, poprzez uszkodzenie śródbłonka tętnic;

  • Nadmierne spożywanie alkoholu

  • Mała aktywność fizyczna,

  • Nadciśnienie tętnicze,

  • Cukrzyca,

  • Otyłość,

  • Wysoki poziom cholesterolu LDL,

  • Niskie stężenie cholesterolu HDL,

  • Stres,

• Nie podlegające modyfikacji:

  • Wiek,

  • Płeć,

  • Czynniki genetyczne

• Objawy kliniczne

• Silny, rozlany, długotrwały (powyżej 20 min) ból w klatce piersiowej (pacjenci opisują ten ból jako rozpierający, gniotący, ściskający, piekący, duszący) ;

• Nie ustępuje po zaprzestaniu wysiłku i zażyciu nitrogliceryny;

• Zlokalizowany za mostkiem lub w nadbrzuszu, promieniuje do ramion, szyi, zębów, pleców, łokci i nadgarstków;

• Wystąpić mogą również:

- duszność,

- omdlenie,

- utrata przytomności,

- kołatanie serca,

- nudności.

- wymioty.

• Powikłania

• Nagła śmierć – występuje w ok. 25% przypadków; może być spowodowana zatrzymaniem czynności komór, migotaniem komór, pęknięciem serca, zatorem mózgowym lub tętnicy płucnej.

• Nagłe zatrzymanie krążenia – występuje zwykle w postaci migotania komór.

• Wstrząs zawałowy – występuje u 7-10% chorych, charakteryzuje się systemową hipotonią poniżej 90 mmHg

• Obrzęk płuc

• Pęknięcie serca – występuje w 1-3% przypadków, dając objawy ostrej tamponady serca

• Zaburzenia rytmu serca – występują w 60-80% przypadków świeżego zawału

• Płyn w osierdziu – u 10-20% chorych

• Niedomykalność mitralna – częste zjawisko w przypadku zawału – 70% przypadków

• Skrzepliny w lewej komorze – obserwuje się w 20-55% zawałów

• Tętniak pozawałowy – występuje u 8-38% przypadków

• Powikłania zatorowe – 5-10% przypadków

• Powtórny zawał

• Leczenie zawału serca

• Postępowanie w miejscu zachorowania:

  1. NTG (nitrogliceryna) pod język

  2. Leczenie przeciwbólowe: Morfina lub NLPZ

  3. Polopiryny/aspiryna doustnie (kwas acetylosalicylowy),

  4. Tlenoterapia,

  5. Unieruchomienie chorego w pozycji leżącej.

• Leczenie w szpitalu:

  1. Leczenie trombolityczne (podanie streptokinazy –rozpuszczanie skrzepu),

  2. Leczenie przeciwzakrzepowe (heparyna),

  3. Leki beta-adrenolityczne (u chorych z tachykardią i nadciśnieniem; zwalniają akcję serca i obniżają ciśnienie tętnicze),

  4. Leki antyarytmiczne,

  5. Leczenie ostrej niewydolności lewokomorowej,

  6. Dieta lekkostrawna.

• Leczenie inwazyjne

  1. Przezskórna angioplastyka wieńcowa (PTCA) - jest zabiegiem, polegającym na udrożnieniu zwężonej lub nawet zupełnie zamkniętej tętnicy wieńcowej, bez konieczności wykonania zabiegu chirurgicznego. Do przeprowadzenia zabiegu, konieczne jest jedynie wykonanie nakłucia tętnicy udowej.

  2. Pomostowanie tętnicy wieńcowej (BY-PASS)

• Rehabilitację kardiologiczną w zależności od czasu dzielimy na wczesną i późną.

Wczesna rehabilitacja kardiologiczna:

- Etap I (rehabilitacja szpitalna)

- Etap II (rehabilitacja ambulatoryjna wczesna, wczesna rehabilitacja domowa).

  Późna rehabilitacja kardiologiczna:

• Etap III (późna rehabilitacja ambulatoryjna)

• Etap IV (trwający do końca życia - utrzymanie osiągniętych wyników)

• Etap I - wczesna rehabilitacja wewnątrzszpitalna (7 - 14 dni)

- obejmuje rehabilitację szpitalną

- trwa do momentu wypisania chorego do domu.

- ma na celu jak najszybsze przywrócenia pacjentowi samodzielności i samowystarczalności w zakresie czynności codziennych.

- ponadto ma zapobiegać skutkom niepożądanym unieruchomienia.

- zaleca się krótkotrwałe wysiłki fizyczne trwające 5-20 minut.

- stosuje się ćwiczenia ogólnousprawniające obejmujące małe i duże grupy mięśniowe, oddechowe, relaksacyjne, pionizację i naukę chodu.

- ilość powtórzeń zależna od rodzaju ćwiczeń: ćwiczenia czynne: 6-8 powtórzeń, oddechowe: 4 -6 powtórzeń.

• Pierwszym elementem usprawnienia jest psychoterapia - celem jest :

• zmniejszenie stanu napięcia psychicznego pacjenta

• wyrobienie zaufania do własnych możliwości

• zapewnienie poczucia bezpieczeństwa

• przekonanie chorego do celowości ćwiczeń

• Przygotowanie do ćwiczeń

• przed, w trakcie i po ćwiczeniach dokonujemy pomiarów tętna i ciśnienia

• pomiarów tych dokonujemy również przy zmianie pozycji z niższej na wyższą

• Ćwiczenia przerywamy przy :

- złym samopoczuciu pacjenta

- wystąpieniu sinicy

- wystąpieniu duszności

- wystąpieniu bólu w klatce piersiowej

- wzroście lub spadku ciśnienia tętniczego (skurczowego więcej niż 20 – 25%, rozkurczowego – powyżej 10%)

- zwiększeniu liczby oddechów do ponad 25/min.

- zwiększeniu tętna powyżej 100/min.

- tzw. „reakcja sztywna” – przed i po ćwiczeniach tętno jest takie same, brak odpowiedzi ze strony układu krążenia,

- zwężenie amplitudy ciśnienia np. początkowo 120/80, a potem 110/90,

- rozszerzenie amplitudy np. 120/80 – 150/60.

Przykładowy program A 1

1 - 2 dzień

– mały stopień obciążenia

Cel:

• nauka prawidłowego oddychania

• utrzymanie funkcji mięśni szkieletowych

• uaktywnienie przemiany materii

• zapobieganie zmianom w układzie ruchu

Czas ćwiczeń: 5-10 min.

Rodzaj ćwiczeń

• oddechowe,

• rozluźniające

• czynne wolne małych grup mięśniowych

Zakres czynności

• pozycja siedząca i półsiedząca z oparciem, pacjent obraca się na boki.

3 - 4 dzień

Ćwiczenia jak w okresie 1, dodatkowo:

• ćwiczenia oddechowe pogłębione,

• czynne wolne małych grup mięśniowych,

• izometryczne wybranych grup mięśniowych,

• czynne wolne kończyn górnych i dolnych

• ćwiczenia koordynacyjne, rozluźniające,

czas trwania ćwiczeń: 10 – 15 min.

zakres czynności:

• czynne siadanie na łóżku,

• samoobsługa w zakresie toalety i spożywania posiłków w pozycji siedzącej,

• spacery po sali i wychodzenie chorego do WC

5 – 7 dzień

Ćwiczenia jak w okresie 2, dodatkowo:

• ćwiczenia oporowe (opór ręczny) w pozycji leżącej i siedzącej

• marsz

czas trwania ćwiczeń: 15 – 20 min.

Zakres czynności:

• pełna samoobsługa

• toaleta poranna i wieczorna przy umywalce

• spożywanie posiłków przy stoliku

• marsz na krótkim dystansie np. do łazienki

• chodzenie po schodach (do co najmniej I piętra)

Przykładowy program A 2

Ćwiczenia jak w programie A1 prowadzone są wg schematu:

1-3, 4-6, 7-10 dni

Czas ćwiczeń: 5 - 20 min.

W obu okresach ćwiczenia:

• oddechowe

• dynamiczne dużych grup mięśni

• ogólnousprawniające

• koordynacyjne

• izometryczne

• relaksacyjne

Przykładowy program B

– trwa 10 dni i dłużej.

1 – 3 dzień: ćwiczenia w pozycji leżącej,

czas trwania 5 min.

4 – 6 dzień: w pozycji siedzącej, pacjent na wózku wywożony do WC,

czas trwania 5 – 10 min.

7 – 10 dzień: pacjent przyjmuje pozycję stojącą,

czas trwania 10 – 15 min

> 10 dni: spacery, marsze,

czas trwania 15 – 20 min.

• Po I etapie rehabilitacji kardiologicznej choremu należy wykonać próbę wysiłkową, która ma na celu określić zasady rehabilitacji w II etapie lub w dalszej diagnostyce i dalszemu leczeniu (nie dotyczy chorych, którzy mają bezwzględne przeciwwskazania do wykonania próby wysiłkowej!).

• Etap II - wczesna rehabilitacja poszpitalna (4 - 12 tygodni)

  Może być realizowany jako:

• rehabilitacja stacjonarna w szpitalu uzdrowiskowym, oddziałach rehabilitacji

  kardiologicznej, sanatoriach, szpitalach uzdrowiskowych

  Wskazaniem do zastosowania rehabilitacji w warunkach stacjonarnych (3 tyg)

  są pacjenci:

  • z wysokim ryzykiem powikłań sercowo - naczyniowych,

  • z poważnymi chorobami współistniejącymi,

  • mieszkający w złych warunkach socjalnych

  • zamieszkali w małych odległych miejscowościach

• w ambulatorium (w poradniach lub zakładach rehabilitacji kardiologicznej)

  Wskazania do rehabilitacji ambulatoryjnej (8–12 tyg):

  • dla osób młodych z dużych miast,

  • z niepowikłanym przebiegiem I etapu rehabilitacji.

• w domu (pod nadzorem poradni kardiologicznej lub poradni rehabilitacji

  kardiologicznej)

  Możliwa jest u pacjentów dobrze współpracujących.

• Na podstawie oceny wydolności fizycznej i stopnia ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych

  pacjenci na tym etapie kwalifikowani są do jednego z poszczególnych modeli rehabilitacji - A, B, C, D.

  Model A

Ryzyko	Tolerancja wysiłku	Ćwiczenia	Częstotliwość	Łączny czas trwania	Intensywność
Małe	Duża ≥ 7 MET ≥ 100 W	Trening wytrzymałościowy o typie ciągłym na cykloergometrze lub bieżni Trening oporowy	3-5 dni / Tydzień 2-3 dni/tydzień 2-3 serie	60-90 min/dzień	60-80% rezerwy tętna lub 50-70% obciążenia maksymalnego

Model B

Ryzyko	Tolerancja wysiłku	Ćwiczenia	Częstotliwość	Łączny czas trwania	Intensywność
Średnie	Duża i średnia ≥ 5 MET ≥ 75 W	Zestaw ćwiczeń ogólnousprawniających Trening wytrzymałościowy na cykloergometrze lub bieżni: ciągły – dla pacjentów z dobrą tolerancją wysiłku; interwałowy – dla pacjentów ze średnią tolerancją wysiłku Trening oporowy	5 dni / tydzień 3-5 dni/ tydzień 2-3 dni/ tydzień 1 seria	45-60 min/dzień	50-60% rezerwy tętna lub 50% obciążenia maksymalnego

Model C

Ryzyko	Tolerancja wysiłku	Ćwiczenia	Częstotliwość	Łączny czas trwania	Intensywność
Średnie Duże	Mała 3-5 MET 50-75 W Duża ≥ 6 MET > 75 W	Zestaw ćwiczeń ogólnousprawniających Trening wytrzymałościowy interwałowy na cykloergometrze lub bieżni Zestaw ćwiczeń ogólnousprawniających	5 dni / tydzień 3-5 dni/ tydzień 5 dni / tydzień	45 min/dzień	40-50% rezerwy tętna lub 40-50% obciążenia maksymalnego

Model D

Ryzyko	Tolerancja wysiłku	Ćwiczenia	Częstotliwość	Łączny czas trwania	Intensywność
Średnie Duże	Bardzo mała < 3 MET < 50 W Średnia, mała i bardzo mała < 6 MET ≤ 75 W	Ćwiczenia indywidualne	3-5 dni / tydzień 2-3 razy dziennie	30-45 min/dzień	Poniżej 20% rezerwy tętna lub poniżej przyspieszenia o 10-15% tętna spoczynkowego

• Etap III - późna rehabilitacja ambulatoryjna (> 12 tygodni)

• rehabilitacja poszpitalna późna odbywa się w warunkach

  ambulatoryjnych.

• rozpoczyna się po zakończeniu II etapu rehabilitacji (w 8–12

  tygodniu od zawału).

• powinna być prowadzona pod nadzorem lekarza-kardiologa

  lub lekarza rehabilitacji medycznej zaznajomionego ze

  specyfiką schorzeń kardiologicznych

• ćwiczenia powinny być prowadzone pod nadzorem magistra fizjoterapii przeszkolonego w zakresie rehabilitacji ruchowej o profilu kardiologicznym

  Ma na celu poprawę wydolności fizycznej, podtrzymywanie dotychczasowych efektów leczenia i rehabilitacji oraz prewencję wtórną.

Etap III- Model A

Okresy	Czas trwania	Częstotliwość	Rodzaj ćwiczeń	Intensywność
Okres I	2-3 miesiące	3 dni w tyg po 45 min	Kontrolowany medycznie trening na cykloegometrze lub bieżni- interwałowy lub ciągły Ćwiczenia dynamiczne na sali gimnastycznej	60-80%rezewy tętna lub 50-70% obciążenia maksymalnego
Okres II	3 miesiące	3 dni w tyg po 45 min	trening na cykloegometrze lub bieżni- interwałowy lub ciągły Ćwiczenia dynamiczne na sali gimnastycznej Trening oporowy w formie stacyjnej- 2-3 cykle	60-80%rezewy tętna lub 50-70% obciążenia maksymalnego
Okres III	Bez limitu czasowego	3 dni w tyg po 45 -60 min	Ćwiczenia grupowe na Sali gimnastycznej (1-2 x tydz) Elementy gier zespołowych np. rzuty piłki do kosza Ćwiczenia indywidualne: marsz, marszotrucht, jazda na rowerze, pływanie	60-80%rezewy tętna lub 50-70% obciążenia maksymalnego

Model B

Okresy	Czas trwania	Częstotliwość	Rodzaj ćwiczeń	Intensywność
Okres I	2-3 miesiące	3 dni w tyg po 30-40 min	Kontrolowany medycznie (ze stałym monitorowaniem zapisu EKG) trening interwałowy na cykloegometrze lub bieżni Ćwiczenia dynamiczne na sali gimnastycznej	40-50%rezewy tętna lub 40-50% obciążenia maksymalnego
Okres II	3 miesiące	3 dni w tyg po 45 min	Kontrolowany medycznie trening interwałowy na cykloegometrze lub bieżni Ćwiczenia na sali gimnast. Trening oporowy w formie stacyjnej- 1 cykl	50-60%rezewy tętna lub 50% obciążenia maksymalnego
Okres III	Bez limitu czasowego	3 dni w tyg po 45 -60 min	Ćwiczenia grupowe na Sali gimnastycznej (1-2 x tydz) Elementy gier zespołowych np. rzuty piłki do kosza Ćwiczenia indywidualne: marsz, jazda na rowerze, Okresowo niektóre treningi powinny być nadzorowane medycznie	50-60%rezewy tętna lub 50% obciążenia maksymalnego

Model C

Okresy	Czas trwania	Częstotliwość	Rodzaj ćwiczeń	Intensywność
Okres I	2-3 miesiące	3 dni w tyg po 30-40 min	Indywidualny kontrolowany medycznie (ze stałym monitorowaniem zapisu EKG) trening interwałowy na cykloegometrze lub bieżni Indywidualne ćwiczenia ogólnousprawniające na sali gimnastycznej	40-50%rezewy tętna lub 40-50% obciążenia maksymalnego
Okres II	3 miesiące	3 dni w tyg po 45 min	Indywidualny kontrolowany medycznie trening interwałowy na cykloegometrze lub bieżni Ćwiczenia ogólnousprawniające na sali gimnastycznej	50-60%rezewy tętna lub 50% obciążenia maksymalnego
Okres III	Bez limitu czasowego	3 dni w tyg po 45 min	Ćwiczenia grupowe na sali gimnastycznej (1-2 x tydz) Ćwiczenia indywidualne: marsz, ogólnousprawniające; Okresowo niektóre treningi powinny być nadzorowane medycznie	50-60%rezewy tętna lub 50% obciążenia maksymalnego

• Etap IV - późna rehabilitacja domowa

Według ACSM (American College of Sports Medicine) wydzielony z etapu III,

• może się odbywać bez stałego monitoringu EKG, ale przy nadzorze wykwalifikowanego specjalisty - rehabilitanta lub trenera personalnego.

• proces nieograniczony czasowo, prowadzony ambulatoryjne.

• powinny być zaangażowane stowarzyszenia pacjentów.

Cele: utrzymanie pacjenta w jak najlepszej kondycji fizycznej i psychicznej; zapobieganie nawrotom choroby; propagowanie zdrowego trybu życia.

Choroba niedokrwienna serca

• Jest to zespół objawów klinicznych spowodowanych niedostatecznym dostarczeniem tlenu i związków energetycznych w stosunku do aktualnego zapotrzebowania mięśnia sercowego.

• Podłożem anatomicznym choroby niedokrwiennej serca są zmiany miażdżycowe tętnic wieńcowych

• Zwężenie światła tętnicy wieńcowej o 70% wywołuje niedokrwienie mięśnia serca w czasie wzrostu zapotrzebowania serca na tlen

• Przy zwężeniu światła tętnicy wieńcowej do 90% niedokrwienie serca występuje już w spoczynku.

• Największą śmiertelność chorych na chorobę niedokrwienną serca – wynoszącą około 40% rocznie wywołują zmiany miażdżycowe w lewej głównej tętnicy wieńcowej lub gałęzi przedniej zstępującej lewej tętnicy wieńcowej.

• Objawy

• Zwężenie tętnic wieńcowych

• Zachwianie równowagi między zapotrzebowaniem mięśnia sercowego, a dopływem utlenowanej krwi

• Zaburzenia rytmu serca

• Dusznica bolesna - ból, uczucie dławienia, ucisku odczuwalny za mostkiem.

• ból często prowokowany jest często wysiłkiem fizycznym lub stresem,

• ból wieńcowy z reguły promieniuje do lewego ramienia - czasem całej kończyny górnej, do żuchwy, gardła, szyi. Często ból wieńcowy mylony jest z bólem w wyniku niestrawności.

• uczucie ucisku z reguły ustępuje po zaprzestaniu wysiłku fizycznego lub przyjęciu podjęzykowo nitratów w sprayu lub tabletce,

• Podział choroby niedokrwiennej serca ze względu na objawy kliniczne

• Dusznica bolesna wysiłkowa stabilna gdzie ból wieńcowy czy zapis EKG nie zmienia się przez miesiąc

• Dusznica bolesna wysiłkowa niestabilna ból wieńcowy silniejszy, pojawia się częściej i po mniejszym wysiłku

• Dusznica bolesna spontaniczna ból w spoczynku zwłaszcza w nocy i zaraz po obudzeniu, nie reaguje na nitroglicerynę. Występują zaburzenia rytmu serca i zmiany w zapisie EKG

  Istotna jest tak zwana Klasyfikacja czynnościowa dusznicy bolesnej wg Canadian Society of Cardiology (tak zwana Klasyfikacja CCS), która opisuje stopień zaawansowania choroby niedokrwiennej i tym samym warunkuje dalsze postępowanie z chorym.

  

• Diagnostyka - badania dodatkowe:

• Elektrokardiogram spoczynkowy

• Zdjęcie RTG klatki piersiowej

• Elektrokardiogram wysiłkowy

• Echokardiografia

• Scyntygrafia

• Koronarografia

• Elektrokardiografia -zwykle nazywany EKG jest to zarejestrowana elektryczna aktywność serca przy pomocy elektrod zamocowanych na skórze klatki piersiowej. Badanie EKG pozwala na ocenę rytmu i częstości pracy serca oraz umożliwia wykrycie uszkodzenia mięśnia sercowego u osób które przeszły lub właśnie przechodzą zawał serca. Na podstawie zapisu EKG można również ocenić wielkość komór serca.

• Scyntygrafia - badanie wykonuje się po wprowadzeniu do krwiobiegu niewielkich dawek izotopów promieniotwórczych (radioznaczników).Bada się przepływ znacznika przez serce i/lub naczynia

• Echokardiografia jest to obrazowa metoda badania serca i naczyń krwionośnych za pomocą ultradźwięków. Na ekranie monitora uzyskuje się obraz ("echo") powstający w wyniku odbicia od badanych struktur wewnątrz ciała fali ultradźwiękowej wysyłanej z głowicy aparatu

Koronarografia- jest badaniem, które ma na celu znalezienie miejsc, w których są zwężone tętnice wieńcowe. Polega ono na podawaniu przez specjalny cewnik (zbudowany z cienkiej plastikowej rurki) bezpośrednio do tętnicy środków kontrastujących oraz zapisania (na 35mm filmie, taśmie video lub płytce CD) uzyskanych za pomocą promieni rentgenowskich ich obrazów. Dla wykonania koronarografii wykorzystuje się najczęściej drogę udową, rzadziej promieniową oraz ramienną.

• Podstawy leczenia

Celem leczenia jest poprawa jakości życia pacjenta poprzez złagodzenia dolegliwości, zapobieganie zawałowi mięśnia sercowego, oraz o tyle ile to możliwe przedłużanie życia. Postępowanie długo falowe obejmuje także wpływ na czynniki miażdżycy, które przyczyniły się do rozwoju choroby wieńcowej. Z tego powodu całościowe postępowanie terapeutyczne powinno obejmować leczenia nadciśnienia tętniczego i cukrzycy, obniżenie spożycia cholesterolu, zaprzestanie palenia tytoniu, zmniejszenie napięcia emocjonalnego i utrzymywanie masy ciała na odpowiednim poziomie. Decyzja o wyborze konkretnego sposobu leczenia zależy od stopnia cieżkośći choroby, stylu życia pacjenta a także reakcje na dotychczasowe leczenia.

Farmakoterapia

• Kwas acetylkosalicynowy

• Leki b-adrenolityczne

• Blokery kanałów wapniowych

• Nikorandil

• +/- leki obniżające stężenie choresterolu

• Aspiryna

Leczenie operacyjne

W przypadku bardzo zaawansowanej choroby wskazane może być:

• rozszerzenie zwężonej tętnicy techniką „balonikowania”,

• z wprowadzeniem wewnętrznego rusztowania do naczynia, czyli tzw. „stentu”.

• Innym sposobem leczenia może być operacja wszczepienia by-passów, czyli naczyń omijających zwężony odcinek.

Leczenie rehabilitacyjne

• Indywidualne usprawnianie w etapie poszpitalnym u chorych z dusznicą bolesną wysiłkową stabilną

• Leczenie szpitalne według modelu A1 chorzy na dusznicę bolesną wysiłkową niestabilną

• Większe wysiłki miedzy napadami bólowymi u chorych z dusznicą bolesną spontaniczną

ZASADY PLANOWANIA REHABILITACJI I DOBORU OBCIĄŻEŃ TRENINGOWYCH

• Rodzaj wysiłku

Zalecane jest wykonywanie wysiłków aerobowych, wymagających udziału dużych grup mięśniowych. W początkowym okresie prowadzony jest trening na cykloergometrze, którego uzupełnieniem są ćwiczenia ogólnokondycyjne. W późniejszych etapach rehabilitacji wprowadzane mogą być elementy gier sportowych, ćwiczenia w wodzie, ćwiczenia oporowe i trening stacyjny.

• Częstotliwość

W celu uzyskania istotnej poprawy wydolności fizycznej zaleca się, aby sesje treningowe odbywały się 3-5 razy w tygodniu.

• Zwiększanie obciążenia

Każdy trening powinien składać się z 3 faz:

• fazy rozgrzewki – trwającej 5-10 minut złożonej z ćwiczeń rozciągających, a następnie powolnego uruchamiania dużych grup mięśniowych i stopniowego dochodzenia do poziomu treningu właściwego;

• fazy treningu właściwego – trwającego co najmniej 20 minut, a optymalnie 30-45 minut, obejmującego wykonywanie ćwiczeń aerobowych na zasadzie treningu interwałowego lub w sposób ciągły;

• fazy stopniowego zmniejszania obciążenia – trwającej 5-10 minut, obejmującej ćwiczenia o małej intensywności pozwalające na stopniową adaptację układu krążenia do zmniejszonego wysiłku;

• Intensywność

Intensywność wysiłku stosowanego w czasie ćwiczeń fizycznych musi być indywidualnie dobrana do możliwości chorego. Aby ją obiektywnie ocenić, przed kwalifikacją do rehabilitacji należy wykonać test wysiłkowy.

• Przeciwwskazania do stosowania systematycznej aktywności ruchowej

• Nadciśnienie tętnicze nieuregulowane farmakologicznie

• Niewydolność układu oddechowego

• Niewyrównana cukrzyca

• Nadwaga powyżej 60% należnej masy ciała (wartość wskaźnika masy ciała powyżej 40)

• Stan zapalny w organizmie

• Incydent zakrzepowo-zatorowy świeży lub w czasie ostatnich 2 miesięcy

• Krótki okres po krwotoku wewnętrznym

• Choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy w okresie zaostrzenia

• Niewyrównana niedokrwistość

• Choroby przebiegające z drgawkami lub krótkotrwałymi stanami utraty przytomności (niepoddające się w pełni leczeniu)

• Sytuacja zagrożenia życia lub niestabilny okres choroby serca innej niż choroba niedokrwienna

Oprócz systematycznej aktywności ruchowej podejmowanej w sposób zaplanowany, należy zwracać pacjentom uwagę na codzienną aktywność ruchową, np. ograniczenie czasu poświęcanego na oglądanie telewizji, spędzanego przed komputerem, pokonywanie jak najdłuższych dystansów pieszo, ograniczenie korzystania z samochodu, środków komunikacji, windy.

• Rehabilitacja pacjentów poddawanych CABG

• Operacje wad serca

• AVR (aortic valve replacement)

• MVR (mitral valve replacement)

• operacje tętniaka aorty wstępującej/łuku

• korekcja VSD (ventricular septal defect) (ubytku przegrody międzykomorowej)

• plastyka zastawki mitralnej

• Aneurysmectomia (wycięcie tetniaka)

• operacje powikłań mechanicznych zawałów serca

  • operacje VSD po zawale

  • operacje pęknięcia ścian LK

• Zróżnicowany tryb kwalifikacji i przygotowania chorego - różny sposób kwalifikacji:

  • pilny – konieczność wykonania zabiegu w ciągu 24h od podjęcia decyzji o zabiegu; brak czasu na odpowienie fizyczne i psychiczne przygotaniw pacjenta

  • przyspieszony – konieczność wykonania zabiegu w 7-10 dni od decyzji, możliwość przygotowania pacjenta, ale często niestabilny przebieg choroby wymaga indywidualizacji postępowania

  • planowy

• Różnorodność następstw i powikłań operacyjnych

• są uzależnione od stanu chorego przed operacją, przygotowanie przedoperacyjnego i rodzaju i czasu trwania zbiegu

• problemy rehabilitacyjne wynikają z typowych konsekwencji zabiegu

  • dolegliwości bólowe kl. piersiowej, obręczy barkowej, kręgosłupa i kończyn dolnych, co utrudnia oddychanie, i powoduje kaszel oraz utrudnia poruszanie się i samoobsługę

  • rozległości i lokalizacji ran pooperacyjnych, co wzmaga specyficznej pielęgnacji i utrudnia stosowanie niektórych ćwiczeń

• poważnym problemem są również następstwa uszkodzenia centralnego i obwodowego UN

  • zaburzenia mowy, orientacji

  • uszkodzenie nn. obwodowych – splotu barkowego, newru strzałkwego, niedowład lub porażenie kopuł przepony

• obecności płynu w j .opłucnowych/osierdziu

• niedokrwistość

• opóźnione gojenie się ran i ich zakażenie

• obecności powikłań zakrzepowo-zatorowych

• W procesie rehabilitacji szpitalnej na oddziale kardiochirurgicznym wyróżniamy dwa okresy:

  • I - okres poprzedzający zabieg chirurgiczny

  • II - okres bezpośrednio po zabiegu (wczesna rehabilitacja pooperacyjna)

• Cele rehabilitacji (przed zabiegiem)

  • nawiązanie kontaktu z pacjentem; uświadomienie choremu, że chociaż wyniki odległe są najczęściej bardzo dobre, to w okresie pooperacyjnym może wystąpić szereg dolegliwości

  • nauka zasad oddychania, sposobu siadaniu w łóżku z ochroną mostka

  • u chorych leżących profilaktyka zakrzepowo-zatorowa i utrzymanie układu krążenia i oddychania w jak najlepszej sprawności

  • jeśli czas i stan chorego pozwala – próba poprawy wydolności fizycznej; u otyłych redukcja masy ciała

  • przygotowanie psychiczne

• Przebieg postępowania rehabilitacyjnego - okres przedoperacyjny

  • operacja w trybie pilnym – ćwiczenia oddechowe, nauka kaszlu, nauka zabezpieczania klatki piersiowej w trakcie kaszlu, kichania, zmiany pozycji ciała w łóżku, czas ćwiczeń 10-15min.

  • w trybie przyspieszonym – jw + dodatkowo: ćwiczenia rozciągające i wzmacniające mm. kl. piersiowej i obręczy barkowej, profilaktyka przeciwzakrzepowa- ćwiczenia czynne małych i dużych grup mięśniowych kkg i kkd, ćwiczenia ogólnousprawniające, a nawet ew. na cykloergometrze

• Cele rehabilitacji – okres pooperacyjny

  • zapobieganie powikłaniom płucnym i skutkom unieruchomienia:

    • jak najszybsze wybudzenie i rozintubowanie – zwykle jest to możliwe po około 12h

    • zabiegi pielęgnacyjne i fzjoterapeutyczne zapobiegające powikłaniom płucnym, odleżynom, powikłaniom zakrzepowo-zatorowym, przykurczom i porażeniom nn. obwodowych

  • maskymalnie szybkie uzyskanie optymalnej sprawności

    • po stabilizacji krążeniowo-oddechowej jak najszybsze uruchomienie, tak aby po 7-10 dniach miał samodzielność pozwalającą na opuszczenie oddziału

    • siadanie – doba 0, pionizacja – doba 1

• Schemat postępowania rehabilitacyjnego po zabiegu kardiochirurgicznym

• Doba I - POOP, OIOM

  • ćwiczenia:

    • ćwiczenia oddechowe

    • prowokowanie kaszlu

    • oklepywanie pleców i klatki piersiowej jako pomoc w odkrztuszaniu

    • ćwiczenia czynne drobnych stawów kkg i kkd

    • ćwiczenia oddechowe za pomocą butelki, piłki lub specjalnego aparatu

  • aktywność pacjenta:

    • ostrożne poruszanie się w obrębie łóżka, zmiana pozycji ciała, siadanie bierne, za pomocą regulowanego łóżka

    • powtarzanie ćwiczeń po południu

• DOBA II- III

  • ćwiczenia:

    • ćwiczenia jak poprzednio

    • stymulowanie kaszlu

    • nauka siadania z opuszczonymi nogami

    • pionizacja pacjenta

    • ćwiczenia drobnych stawów kkg i kkd

    • ćwiczenia oddechowe zbiorowe

    • krótkie spacery

    • ćwiczenia oddechowe za pomocą butelki, piłki lub specjalnego aparatu

  • aktywność pacjenta:

    • zmiana pozycji ciała w łóżku

    • siadanie z opuszczonymi nogami

    • samodzielna toaleta i spożywanie posiłków

    • wywożenie wózkiem do toalety

• DOBA IV-V – sale chorych, korytarz, gabinet fizjoterapii

  • ćwiczenia:

    • ćwiczenia oddechowe indywidualne i zbiorowe – gimnastyka poranna

    • spacery z fizjoterapeutą po Sali i korytarzu (zwracanie uwagi na prawidłową postawę)

    • oddychanie wybiórcze w zależności od umiejscowienia zalegania

    • ćwiczenia stawów barkowych

    • ćwiczenia oddechowe za pomocą butelki, piłki lub specjalnego aparatu

  • aktywność ruchowa pacjenta:

    • siadanie i wstawanie z łóżka

    • spacery w obrębie Sali i po korytarzu

    • toaleta przy umywalce lub w łazience (siedzi)

• DOBA VI-VII

  • ćwiczenia:

    • ćwiczenia oddechowe indywidualne i zbiorowe – gimnastyka poranna

    • ćwiczenia czynne kkg z kijkiem w pozycji siedzącej

    • próby chodzenia po schodach – od ½ piętra

    • ćwiczenia oddechowe za pomocą butelki, piłki

  • aktywność ruchowa pacjenta:

    • pełna samoobsługa

    • samodzielne poruszanie się w obrębie oddziału

    • chodzenie po schodach

    • uczestnictwo we wszystkich planowanych ćwiczeniach

    • powtarzanie porannych ćwiczeń po południu

    • wychodzenie na spacery na zewnątrz

• wszystkie ćwiczenia wykonujemy z kontrolą tętna i ciśnienia: przed, w trakcie i po zakończeniu sesji

• ćwiczenia powinny być wykonywane 2-3 x dziennie, po 6-8 powtórzeń, a oddechowe za pomocą butelki z wodą, aparatu lub piłki 5-6 x na godzinę w obydwu okresach

• II Etap – rehabilitacja wczesna

• w warunkach stacjonarnych – do 4 tyg.

• w warunkach ambulatoryjnych – 2- 4 tyg.

• próba wysiłkowa - 70% tętna max

• warunki:

  • stabilny mostek

  • brak klinicznych cech niewydolności serca, dobra lub jedynie nieznacznie upośledzona kurczliwość LK (w echo)

  • brak zaburzeń rytmu

  • zgoda pacjenta

• II Etap – rehabilitacja wczesna

  • próba wysiłkowa – celem indywidualnego doboru intensywności wysiłku fizycznego (ew. spiroergometria)

  • w t.w. zwykle musie osiągnąć 100W

  • modele A i B >100W, I-II klasa NYHA

    • ćwiczenia oddechowe

    • ćwiczenia grupowe na sali gimnastycznej

    • trening wytrzymałościowy na cykloergometrze

  • modele C <75W, II-III klasa NYHA

  • model D – dodatnia próba wysiłkowa; IV klasa NYHA

• III Etap – rehabilitacja ambulatoryjna późna

• 8-12 tyg. po zabiegu - ... do końca życia

• submaksymalne tętno - 85-90% HR max

• usprawnianie przeprowadza się zgodnie z ogólnymi zasadami KRK.

• Transplantacja serca

• Pierwsza transplantacja serca na świecie odbyła się w Kapsztadzie w 3 grudnia 1967 roku. Dokonał jej Christiaan Nethling Barnard. Operacja udała się, ale pacjent zmarł na zapalenie płuc po 18 dniach.

• Kolejna operacja przeszczepu serca odbyła się 2 stycznia 1968 roku. Dokonał jej również Christiaan Barnard. Pacjent przeżył 19 miesięcy.

• W Polsce pierwszą próbę przeszczepu serca podjęli 4 stycznia 1969 roku w Łodzi Jan Moll i Antoni Dziatkowiak. Następny przeszczep miał miejsce dopiero w 1985 roku, dokonany przez prof. Zbigniewa Religę w Zabrzu. Obecnie w naszym kraju działają trzy ośrodki przeszczepowe – w Zabrzu, Krakowie i 2 w Warszawie.

• Warunkami, jakie powinien spełniać kandydat do przeszczepu są:

  • wiek poniżej 60 roku życia (ostatnio uważa się, że powinno brać się pod uwagę bardziej wiek biologiczny niż chronologiczny),

  • brak innych chorób współistniejących,

  • stabilność emocjonalna,

  • motywacja do powrotu do aktywności życiowej,

  • brak uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

  • dobra współpraca z personelem medycznym i przestrzeganie zaleceń 

• Powikłania po przeszczepie

Powikłania wczesne:

• Niewydolność prawokomorowa

• Krwawienie

• Niewydolność całego przeszczepionego serca

• Zakażenie

• Niewydolność wielonarządowa

• Ostre odrzucanie przeszczepu

Powikłania późne:

• Nadciśnienie tętnicze

• Niewydolność nerek

• Cukrzyca

• Hipelipidemia

• Waskulopatia przeszczepionego serca

• Choroba nowotworowa

• ZADANIA REHABILITACJI:

-poprawa tolerancji wysiłku:

* przygotowanie przedoperacyjne

* okres pooperacyjny(w szpitalu)

* okres wczesnej rehabilitacji

* okres późnej rehabilitacji

-walka z czynnikami ryzyka choroby niedokrwiennej serca

-psychologiczne aspekty rehabilitacji

-edukacja prozdrowotna

Najczęstsze wskazania do przeszczepu to:

• Skrajna niewydolność serca wskutek kardiomiopatii, zwykle rozstrzeniowej (46% transplantacji)

• Skrajna postać choroby niedokrwiennej serca z zaawansowaną niewydolnością serca (45%)

• Skrajna niewydolność serca w wyniku zaawansowanej wady zastawkowej, wady wrodzonej i ponowna transplantacja (9%)

Wskaźniki decydujące o konieczności kwalifikacji do transplantacji serca:

• Minutowe zużycie tlenu (VO₂max) < 10ml/kg/min

• IV klasa NYHA

• Częste hospitalizacje z powodu zaostrzeń niewydolności serca

• Oporne na leczenie objawy niedokrwienia mięśnia sercowego z LVEF < 20%

PRZECIWWSKAZANIA:

• Przeciwwskazania względne:

• Czynna choroba wrzodowa

• Uchyłkowatość jelit lub zapalenie uchyłków jelita

• Przebyty udar mózgu

• Przebyty zator tętnicy płucnej

• Osteoporoza

• Otyłość (> 140% należnej masy)

• Wiek pacjenta >65 roku życia

• Przeciwwskazania bezwzględne:

• Nieodwracalne nadciśnienie płucne

• Ciężkie uszkodzenie miąższu płuc

• Czynne zakażenie

• Niewydolność wątroby lub nerek

• Choroba nowotworowa

• Choroba psychiczna

• Uzależnienie od leków lub alkoholu

REHABILITACJA PO ZABIEGU:

OKRES POOPERACYJNY – I ETAP - 8 – 10 DNI (BEZ POWIKŁAŃ):

a) Pobyt na Sali intensywnego nadzoru 2-3 dni

- rozintubowanie – najpóźniej po kilkunastu godzinach

- lekkie ćwiczenia oddechowe

- bierne i czynne ćwiczenia kończyn

- pozycja siedząca – 2 doba

b) Pobyt na oddziale kardiochirurgicznym

- pionizacja 3 doba

- spacery o stopniowo zwiększanym dystansie i częstotliwości 7-9 doba

- samodzielne opuszczanie szpitala 8-10 doba

II ETAP REHABILITACJI (OD 2-4 TYG PO ZABIEGU DO OK.8 TYG PO ZABIEGU):

a) Pobyt rekonwalescencyjny

- pielęgnacja ran

- ćw. oddechowe (z wyjątkiem ćw. rozciągających mostek i ćw. w pozycji na brzuchu)

- delikatna fizykoterapia zmniejszająca bolesność klatki piersiowej(zalecane ciepło, lekki masaż)

-ćwiczenia ogólnowzmacniające w pozycji siedzącej i leżącej tyłem)

b) Tydzień po zabiegu

– test wysiłkowy(test submaksymalny – do 70% tętna maksymalnego)

- nie tolerując 25 W – usprawnianie indywidualne (ćw. oddechowe, niewielkie dynamiczne ćw. kończyn, bardzo wolne spacery po płaskim terenie z asekuracja kinezy terapeuty)

- dobra tolerancja:

- od 25 W - trening ergometryczny bez obciążenia

- od 50 W – trening ergometryczny z obciążeniem

-od 75 W – elementy biegu i pływanie

- od 100 W – pewne elementy treningu siłowego

• Trening usprawniający przy dobrej tolerancji wysiłku:

  • trening na cykloergometrze, czas trwania sesji treningowej: średnio 15 – 35 min ;częstotliwości: 1 raz dziennie przez 3 dni w tyg. do 2 x dziennie przez 5- 7 dni.; rodzaj treningu: interwałowy lub ciągły,

  • elementy treningu oporowego

  • dodatkowa aktywność: ćwiczenia ogólnokondycyjne przez 30 min dziennie, ćwiczenia czynne indywidualne, oddechowe,

III ETAP - OKRES PÓŹNEJ REHABILITACJI (OD 8 – 12 TYG PO ZABIEGU - CZAS TRWANIA NIEOGRANICZONY)

-trening indywidualny

-trening grupowy

-trening wytrzymałościowy interwałowy lub ciągły

- sesje treningowe co najmniej 3-4 x w tyg. trwającą 30-40 min

- trening oporowy

-codziennie gimnastyka poranna uzupełniona o spacery, jazdę na rowerze, pływanie.

• U chorych z bardzo małą wydolnością fizyczną stosuje się małą intensywność i krótki czas trwania ćwiczeń, zwiększając ich częstotliwość, natomiast u chorych z większa wydolnością należy wydłużyć czas wysiłku i zwiększyć jego intensywność, zmniejszając jednocześnie częstotliwość sesji treningowych.

• Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia , w której w naczyniach tętniczych panuje zwiększone ciśnienie krwi.

Za nadciśnienie tętnicze uznaje się wartość przekraczająca u dorosłych 140/90 mmHg.

Normy:

120/80 mm Hg pomiar całodobowy

135/85 mmHg pomiar domowy

140/ 90 mmHg pomiar kliniczny

Podział nadciśnienia tętniczego:

• Pierwotne – nieznanego pochodzenia ( idiopatyczne) - 95 % przypadków NT

• Wtórne - będące konsekwencją zaburzeń nerkowych, hormonalnych, naczyniowych, polekowych psychogennych (5%)

Nadciśnienie tętnicze- pierwotne

• Predyspozycje genetyczne do adaptacji tętnic na częste pobudzenia współczulne odpowiadają za nadciśnienie pierwotne.

• Przebudowa ścian tętnic oporowych prowadzi do wzrostu obwodowego oporu naczyniowego (TPR) i zmusza serce do większej pracy.

Nadciśnienie tętnicze wtórne- przyczyny

• choroby związane z nerkami

  • choroby miąższowe

    • ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych

    • zwyrodnienie wielotorbielowate nerek

    • wodonercze

    • nefropatia cukrzycowa

  • choroby tętnic nerkowych

    • zwężenie tętnicy nerkowej

    • inne przyczyny niedokrwienia nerek

  • nowotwory wydzielające reninę

  • zespoły pierwotnej retencji sodu (zespół Liddle'a, zespół Gordona)

• choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego

  • choroby nadnerczy

  • choroby tarczycy (zwłaszcza nadczynność)

  • nadczynność przytarczyc

• choroby neurologiczne

  • zespół Guillaina-Barrégo

  • tetraplegia

  • zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe

• koarktacja aorty

• nadciśnienie wywołane ciążą

• zespół obturacyjnego bezdechu sennego

• ostry stres (oparzenia, abstynencja alkoholowa u osób uzależnionych, psychogenna hiperwentylacja, hipoglikemia, okres okołooperacyjny)

• hiperwolemia

• leki - egzogenne hormony (estrogeny, kortykosteroidy, erytropoetyna, sympatykomimetyki, cyklosporyna, takrolimus, inhibitory MAO)

• substancje toksyczne: amfetamina, kokaina, metale ciężkie

Diagnostyka

• pomiar ciśnienia tętniczego

• dokładny wywiad

• badanie przedmiotowe

• Badania pomocnicze

• morfologia krwi,

• glukoza na czczo,

• poziom sodu i potasu,

• kwas moczowy,

• kreatynina,

• lipidogram,

• badanie ogólne moczu,

• EKG

Objawy

• Sporadycznie bóle głowy (okolica potyliczna; rano)

• Szum w uszach

• Krwawienie z nosa

• Zawroty głowy

• Nerwowość

• Bezsenność

• Zaburzenia koncentracji

• Dodatkowo

- Utrata lub zwiększenie masy ciała

- Wypadanie włosów

- Napadowe kołatania serca

- drżenia

- pocenie się

- omdlenia

Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju choroby nadciśnieniowej

• Predyspozycje genetyczne

• Nadmierne spożycie soli, niedostateczne spożycie potasu

• Niska aktywność ruchowa

• Otyłość-zwłaszcza brzuszna, hyperlipidemia

• Palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu

• Często powtarzające się sytuacje stresowe

Klasyfikacja nadciśnienia wg WHO

• Ciśnienie optymalne < 120 / < 80

• Ciśnienie prawidłowe < 130 / < 85

• Stopień l (łagodne) 140 – 159/ 90 – 99

• „graniczne” 140 – 149 / 90 – 94

• Stopień 2 (umiarkowane) 160 – 179 / 100 – 109

• Stopień 3 (ciężkie) > 180 / > 110

Klasyfikacja nadciśnienia wg WHO

• Nadciśnienie tętnicze I stopnia – podwyższone ciśnienie tętnicze, nie stwierdza się zmian narządowych

• Nadciśnienie tętnicze II stopnia – podwyższone ciśnienie tętnicze, przerost lewej komory w badaniach radiologicznych i EKG

• Nadciśnienie tętnicze III stopnia – udar, zawał, dusznica bolesna wysiłkowa, zaburzenia funkcji nerek

CHORZY Z NADCIŚNIENIE I i II STOPNIA KWALIFIKUJA SIĘ DO LECZENIA RUCHEM

SKUTKI NADCIŚNIENIA

• Układ krążenia

  • Przerost lewej komory serca

  • Choroba wieńcowa

  • Zmiany naczyń obwodowych (miażdżyca)

  • Choroba niedokrwienna serca

  • Zawał serca

• OUN

  • Niedokrwienie i zawał mózgu

  • Masywny krwotok związany z nadciśnieniem

  • Silne bóle głowy, wymioty, zaburzenia widzenia, splątanie, uogólnione drgawki

• Niedokrwienie nerek, niewydolność nerek

Leczenie nadciśnienia tętniczego

• Farmakologiczne

  • Leki zalecane w monoterapii nadciśnienia:

- leki moczopędne,

• beta-adrenolityczne,

• antagoniści wapnia,

• inhibitory konwertazy angiotensyny,

• leki alfa-1-adrenolityczne,

• antagoniści receptora angiotensyny II

• Leczenie niefarmakologiczne

  • Zaprzestanie palenia tytoniu

    • Nikotyna powoduje wzrost ciśnienia tętniczego;

    • zakaz palenia papierosów powinien być rutynowym zaleceniem dla każdego pacjenta z nadciśnieniem;

    • palenie tytoniu przyczynia się do 20% wszystkich zgonów;

    • 3-5 razy wzrasta ryzyko zgonu z powodu zawału serca

  • Korzyści z zaprzestania palenia papierosów:

    • Już po roku od rzucenia nałogu ryzyko zawału serca zmniejsza się, po 5 latach prawie osiąga się poziom ryzyka odpowiedni dla niepalących;

    • Zmniejsza się ryzyko zachorowania na choroby płuc i nowotworów ;

    • Obniża się ciśnienie tętnicze.

- Normalizacja masy ciała

• Nadwaga ściśle wiąże się ze wzrostem ciśnienia

• Na każdy 1kg spadku masy ciała, przypada spadek ciśnienia skurczowego o 2-3 mmHg, a rozkurczowe 02 mmHg

• Powody, dla których warto schudnąć:

  • Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi;

  • Obniżenie stężenia cholesterolu;

  • Obniżenie poziomu glukozy we krwi;

  • Zmniejszenie ryzyka choroby wieńcowej

  • Zmniejszenie ryzyka zgonu,

• Dzienna wartość kaloryczna = 2000kcal

• Ograniczenie spożycia soli – nadmierna ilość spożywanego sodu powoduje zatrzymanie większej ilości płynów, co znacznie obciąża układ krążenia ( dopuszczalna dzienna dawka 4-6g/dobę)

• Utrzymanie odpowiedniego spożycia potasu i wapnia- dieta uboga w potas i wapń przyczynia się do wzrostu ciśnienia.

• Ograniczenie spożycia alkoholu – w dużych ilościach prowadzi do wzrostu ciśnienia (1-3 jednostki alk/dobę u mężczyzn, 1-2 jednostki alk/dobę u kobiet) . Jedna jednostka alkoholu to: 250ml piwa/ lampka wina (ok. 150ml)/ kieliszek wódki (ok.30ml)

Rehabilitacja pacjentów z nadciśnieniem tętniczym

• Trening fizyczny skutecznie obniża ciśnienie u ponad 75% pacjentów,

• Wykonywanie 3 razy w tygodniu ćwiczeń obniża spoczynkowe skurczowe/rozkurczowe ciśnienie krwi o 10/7 mmHg

• Zaleca się stosowanie wysiłku 3 razy w tygodniu po 30-60 min,

• Podczas ćwiczeń należy pamiętać o kilku zasadach:

  • nie należy stosować podczas gry zasady rywalizacji

  • rozpoczynać ćwiczenia przynajmniej 1,5-2 godziny po posiłku

  • należy unikać w ćwiczeniach elementów siłowych, w tym także zbyt stromych podbiegów czy podjazdów

  • należy unikać gwałtownego rozpoczynania ćwiczeń,

  • należy kontrolować ciśnienie tętnicze w czasie ćwiczeń,

  • Nie stosujemy wysiłków izometrycznych

  • ćwiczenia należy wykonywać do uzyskania zaplanowanej częstości tętna, następnie wskazany jest odpoczynek, podczas którego tętno powinno powrócić do wartości spoczynkowej

Formy aktywności ruchowej:

• Ćwiczenia areobowe m.in. marsz, bieg, jazda na rowerze

• Nordic walking

• Ćwiczenia oddechowe,

• Ćwiczenia rozluźniające

• Pływanie,

• Intensywność wysiłku: umiarkowana 40-60% możliwości wysiłkowych organizmu

• Częstość ćwiczeń: 3-4/tydz.

• Czas trwania treningu: 30-45 min

• Zalecając aktywność ruchowa osobie z nadciśnieniem tętniczym należy pamiętać o obowiązku farmakologicznego regulowania wartości ciśnienia tętniczego krwi i systematycznej jego kontroli przez chorego i lekarza.

• Regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych może powodować konieczność zmniejszenia dawki leków hipotensyjnych.

Fizykoterapia

• Naświetlanie promieniami ultrafioletowymi- okolica brzucha w celu uzyskania odruchowego rozszerzenia naczyń kończyn dolnych.

• Kąpiel czterokomorowa- o z zstępującym kierunku przepływu prądu ( 10-30mA)

• Prądy diadynamiczne- trójkątne

• Diatermia krótkofalowa na okolicę nerek

• Wodolecznictwo

  • Kąpiel kwasowęglowa

  • Kąpiel chlorkowo-sodowe

  • Kąpiele radoczynne

Psychoterapia

• Oddziaływanie psychologiczne w kardiologii

• Przez działanie psychologiczne należy rozumieć zarówno czynności o charakterze diagnostycznym, jak i czynności psychoterapeutyczne, a także psychoedukacyjne.

• Postępowanie diagnostyczne

• W I etapie rehabilitacji u wszystkich pacjentów zaleca się ocenę:

  • poziomu lęku ( Kwestionariusz Samopoczucia)

  • depresji (Krótka Skala Oceny Nastroju)

  • gniewu (Kwestionariusz Gniewu)

  • zaprzeczenia

  • Postępowanie diagnostyczne

• W II etapie rehabilitacji, podobnie jak w pierwszym, ocena psychologiczna dotyczy również lęku i depresji, a ponadto ważnych dla przebiegu rehabilitacji wskaźników, takich jak: postawa wobec terapii, celów życiowych i przyszłości. W tym przypadku do oceny stosuje się:

  • Skalę Oceny Psychologicznych Efektów

  • Kwestionariusz STAI Spielbergera (pomiar lęku, gniewu, ciekawości i rozumienia)

  • Kwestionariusz Becka (pomiar nasilenia depresji)

  • Postępowanie diagnostyczne

• III etap rehabilitacji to okres, w którym konieczne jest oszacowanie psychicznych oraz socjalnych czynników ryzyka, takich ja wzór zachowania i poziom wsparcia społecznego, a także ocena jakości życia osoby rehabilitowanej.

• Metody oceny:

  • Skala Framingham – wykozystywana do pomiaru wzoru zachowania;

  • Kwestionariusz Wsparcia Społecznego;

  • Kwestionariusz SF-36 – służy do oceny jakości życia

• Postępowanie psychoterapeutyczne

• Do celów postępowania psychoterapeutycznego należą:

  • wyeliminowanie lub redukcja negatywnych emocji: lęku, depresji, gniewu;

  • wytworzenie pozytywnego nastawienia do choroby, siebie samego, pracy i celów życiowych;

  • zmiana „filozofii życia”, stylu życia i aktywne zwalczanie czynników stanowiących ryzyko nawrotu choroby.

  • Sposoby oddziaływania psychoterapeutycznego

• Etap I

  • przekazywanie informacji dotyczącej choroby w jej psychologicznym wymiarze, w sposób adekwatny do możliwości poznawczych i emocjonalnych pacjenta;

  • wysłuchanie zwierzeń i zachęcanie do mówienia o sobie (uwalnianie napięcia emocjonalnego);

  • aktywizowanie (zachęcanie do czytania, słuchania, nawiązywania kontaktów)

  • psychoterapia podtrzymująca (wsparcie informacyjne i emocjonalne)

• Sposoby oddziaływania psychoterapeutycznego

• Etap II

  • psychoedukacja- rola subiektywnych i obiektywnych czynników sprzyjających i niesprzyjających terapii i rehabilitacji;

  • elementy wsparcia emocjonalnego i wartościującego, stymulujące poczucie zaufania do siebie i poczucie wartości;

  • zmniejszenie napięcia psychicznego;

• Sposoby oddziaływania psychoterapeutycznego

• Etap III

  • uczenie sposobów radzenia sobie ze stresem i pozbawienia się czynników nawykowych pozostających w ścisłym związku z czynnikami ryzyka;

  • modyfikacja zachowania

• Edukacja

• Wyniki badań potwierdzają, że skuteczne działanie profilaktyczne i edukacyjne przynoszą wymierne efekty i istotnie obniżają wydatki z leczeniem powikłań sercowo-naczyniowych wynikających z braku świadomości chorego.

• Program edukacyjny powinien przekazywać choremu informacje dotyczące:

  • istoty choroby;

  • celów i korzyści ze stosowanej terapii farmakologicznej;

  • zalety i metod leczenia niefarmakologicznego;

  • konsekwencji niewłaściwego stylu życia i nieprzestrzegania zalecanej farmakoterapii;

  • samodzielnej kontroli podstawowych parametrów, np. tętna, ciśnienia, glikemii;

  • znaczenia czynników psychicznych w zmniejszeniu ryzyka choroby

  • Edukacja

• Programy edukacyjne powinny być prowadzone w każdym ośrodku rehabilitacyjnym przy zaangażowaniu wszystkich członków zespołu rehabilitacyjnego.

• Ważnym czynnikiem ułatwiającym modyfikację stylu życia chorego jest objęcie edukacją również członków jego rodziny.