Badanie wrodzonych wad narządu wzroku u psów

Dr hab. Ireneusz Balicki prof. nadzw.

Katedra i Klinika Chirurgii Zwierząt, Wydział medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Badanie dziedzicznych wad narządu wzroku u psów jest standardową procedurą w większości krajów europejskich. Dziedziczne wady okulistyczne powszechnie występują u wszystkich psów rasowych. Prowadzone badania okulistyczne u wielu ras psów pozwalają na stwierdzenie występowania danej wady i precyzyjne sklasyfikowanie jej.  Występowanie chorób genetycznych jest procesem dynamicznym –  ustawicznie ulegającym  zmianą. W związku z tym stale prowadzone są badania nad nowo pojawiającymi się chorobami,  ustaleniem wieku w jakim dochodzi do pojawienia się objawów chorobowych u poszczególnych ras psów. Często wykonywane są także badania genetyczne zmierzające do ustalenia  podłoża genetycznego choroby, sposobu dziedziczenia i opracowania testu diagnostycznego.  W Polsce nie ma obowiązku badań okulistycznych wad dziedzicznych u psów rasowych a więc nie znana jest skala występowania wielu chorób u poszczególnych ras psów.

Do chorób oczu  psów o podłożu genetycznym należą (drukowanymi literami podane są używane skróty oraz nazwy angielskojęzyczne od których skróty pochodzą):

CEA - Collie eye anomaly (Anomalie Oczu Collie)

CHC - Congenital hereditary cataract (Wrodzona zaćma dziedziczna)

Districhiasis – dwurzędowość rzęs

Dystrofia rogówki

Ectopia cilia – rzęsy ectopowe

Ektopiom – odwinięcie powiek/ zbyt duża szpara powiekowa 

Entropiom – podwinięcie powiek

G - Goniodysgenesis/primary glaucoma (Goniodysgeneza, jaskra pierwotna)

HC - Hereditary cataract (Zaćma dziedziczna),

PHPV/PHTVL - Persistent hyperplastic primary vitreous (przetrwałe hiperplastyczne pierwotne ciało szkliste, przetrwała hiperplastyczna osłonka naczyniowa soczewki)

PLL -  Primary lens luxation (Pierwotne zwichnięcie soczewki)

PPM  - Persistent pupillary membrane (Przetrwała błona źreniczna)

PRA (Progressive retinal atrophy/ Retinal degeneration)  (Progresywny zanik siatkówki/ 

         zwyrodnienie siatkówki)            

RD -  Retinal dysplasia  (Dysplazja siatkówki),

Inne np. suche zapalenie spojówki i rogówko (KCS), nieprawidłowe umiejscowienie pigmentu (APD), skórzak.

U gończych, ogarów i chartów polskich występuje zwyrodnienie siatkówki nie rozpoznane dokładnie pod względem klinicznym. Objawy kliniczne charakteryzujące się zmianami w poszczególnych strukturach gałki ocznej a zwłaszcza w  dnie oka i często zmniejszeniem sprawności wzroku   mogą pojawić się w różnych okresach życia psa. W zależności od typu schorzenia siatkówki może wystąpić upośledzenie widzenia, początkowo w nocy, prowadzące do całkowitej ślepoty. Objawy kliniczne wielu chorób narządu wzroku, zwłaszcza w ich stadiach początkowych są niezauważalne dla właściciela.  U poszczególnych ras czas pojawienia się pierwszych objawów waha się od 6 tygodnia życia do 7 roku życia.  Dlatego wynik badania wad wrodzonych narządu wzroku ważny jest przez 1 rok a badania należy powtórzyć  przed następnym kryciem. Badaniom okulistycznym w kierunku wad dziedzicznych powinien być poddany  każdy pies przeznaczony do hodowli oraz psy pracujące.

Przeprowadzane badania okulistyce mają na celu stwierdzenie występowania wszystkich wad i zaburzeń narządu wzroku o charakterze wrodzonym i nabytym np. entropium, co często pozwala na rozpoznanie i podjęcie skutecznego leczenie choroby w jej wczesnym stadium. Badanie zakończone wystawieniem certyfikatu obejmuje kompleksowe badanie okulistyczne z wykonaniem wszystkich testów diagnostycznych np. testu Schirmera, testu fluresceinowego, testu z zielenią lizaminową i inne. Badanie takie przeprowadzone jest przy użyciu specjalistycznej aparatury takiej jak: lampa szczelinowa, oftalmoskop bezpośredni i pośredni, tonometr, gonioskop a w przypadkach koniecznych  fundus kamera połączona z komputerem posiadającym specjalne oprogramowanie zapewniające zapis badanego obszaru dna oka i  katalogowanie wyników poszczególnych badań. Badania są  niebolesne i nieinwazyjne oraz nie wymagają podawania środków uspokajających.

Katedra i Klinika Chirurgii Zwierząt we współpracy z Zakładem Hodowli Amatorskich i Zwierząt Dzikich Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie prowadzi program badawczy dotyczący badania wrodzonych wad narządu wzroku u polskich ras psów myśliwskich: gończego polskiego, ogara polskiego i charta polskiego. U tych ras występuje zwyrodnienie siatkówki nie rozpoznane dokładnie pod względem klinicznym. Celem prowadzonych badań okulistycznych jest: ustalenie częstości występowania zwyrodnienia siatkówki i innych dziedzicznych wad narządu,  określenie czasu pojawienia się pierwszych objawów okulistycznych co pozwoli na ustalenie optymalnego czasu badania. Przy małej populacji, małej puli genowej i prawdopodobnie wysokim spokrewnieniu osobników, wady genetyczne mogą pojawiać się coraz częściej. W związku z tym wydaje się niezbędne przeprowadzenie analizy aktualnego stanu populacji polskich psów ras myśliwskich, ich zinbredowania i procentowego określenia osobników, u których występują wrodzone schodzenia narządu wzroku. Planowane jest utworzenie jednolitej bazy rodowodowej pozwalającej na potwierdzenie uwarunkowań genetycznych występowania dziedzicznych wad narządu wzroku oraz opracowanie programu kojarzeń zmierzającego do zmniejszania wystąpienia tych wad u charta polskiego oraz ogara i gończego polskiego. Współpracujemy również z Polską Akademią Nauk  gdzie planowane jest wykonanie badań genetycznych zmierzających do określenia loci diagnostycznych odpowiedzialnych za wrodzone deformacje siatkówki u psów oraz ustalenie analiza zmienności neutralnej u polskich ras psów myśliwskich.

Foto.1. Badanie przy użyciu fundus kamery

Foto. 2. Findus kamera z torem wizyjnym

Foto. 3. Prawidłowy obraz dna oka

Foto. 4 Retinopatia siatkówki
 

Foto. 5. Zwyrodnienie siatkówki (PRA)