23

OKULISTYKA

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

Oko jest wyrafinowanym aparatem

optycznym stworzonym z ¿ywej tkanki. Tak

jak aparat fotograficzny stanowi obudowê

dla wra¿liwej na œwiat³o kliszy, tak oko ota-

cza tkankê nerwow¹ wra¿liw¹ na œwiat³o,

czyli SIATKÓWKÊ. Siatkówka od¿ywiana

jest przez NACZYNIÓWKÊ oka, a obu tym

warstwom nadaje kszta³t i chroni je TWAR-

DÓWKA. System optyczny oka to ROGÓW-

KA, która jest przejrzystym przed³u¿eniem

Przed przyst¹pieniem do badania oka po-

winniœmy pamiêtaæ, ¿e objawy najbardziej

rzucaj¹ce siê nam w oczy mog¹ byæ wtórne

w stosunku do pierwotnych zmian choro-

bowych i dlatego zawsze powinniœmy mieæ

na celu jak najszybsze ich rozpoznanie.

Do badania oka bardzo pomocne jest

ciemne pomieszczenie oraz nastêpuj¹ce

narzêdzia:

twardówki, oraz SOCZEWKA stworzona ze

zmodyfikowanego nab³onka. Œwiat³o prze-

twarzane jest na impulsy nerwowe we-

wn¹trz siatkówki, które przekazywane s¹

przez w³ókna NERWU WZROKOWEGO do

oœrodka wzroku wewn¹trz kory mózgowej.

POWIEKI natomiast, wraz ze strukturami

oko³oga³kowymi i zaga³kowymi, stanowi¹

zewnêtrzn¹ ochronê ca³ej ga³ki ocznej, tak

jak futera³ dla aparatu fotograficznego.

Etapy badania

klinicznego

KONIE Z BĘTONU CEMENTŁOWEGO PODTYTUŁ PODTYTYŁ

NARZĄDU WZROKU U MAŁYCH ZWIERZĄT

Jacek Garncarz*, Magdalena Garncarz**

*Okulistyczny Gabinet Weterynaryjny, Warszawa;**Katedra Nauk Klinicznych, Wydział Weterynaryjny SGGW Warszawa

Rokowanie i leczenie choroby narządu wzroku zależne są od rozpoznania, a umiejęt−

ność badania danego układu jest niezbędna w procedurze diagnostycznej. Struktura
oka, z przejrzystą rogówką i soczewką, pozwala na kompletne jego zbadanie za pomo−
cą względnie prostych metod i nieskomplikowanego sprzętu.

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

24

KULISTYKA

O

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

• punktowe œwiat³o;

• system powiêkszaj¹cy;

• oftalmoskop bezpoœredni lub poœredni;

• tonometr;

• kaniule ³zowe;

• œrodki pomocnicze:

– Schirmer Tear Test,

– fluoresceina,

– œrodek znieczulaj¹cy miejscowo,

– œrodek rozszerzaj¹cy Ÿrenice (tro-

picamid).

Kolejnoœæ ogólnych etapów badania oku-

listycznego powinna byæ nastêpuj¹ca:

• wywiad;

• badanie przy naturalnym œwietle bez

u¿ywania narzêdzi;

• badanie przy naturalnym œwietle z wy-

korzystaniem narzêdzi i œrodków po-

mocniczych;

• badanie w zaciemnionym pomieszcze-

niu za pomoc¹ punktowego œwiat³a

i systemu powiêkszaj¹cego;

• oftalmoskopia;

• badania dodatkowe.

Zebranie wywiadu ogólnego zgodne jest

z obowi¹zuj¹cymi zasadami badania klinicz-

nego. Szczegó³owy wywiad okulistyczny musi

uwzglêdniaæ dodatkowo: bezpoœrednie za-

chowanie siê zwierzêcia w stosunku do oczu

i ich okolicy (mru¿enie, ocieranie, wyciera-

nie, zamykanie oczu), zauwa¿alne przez w³a-

œciciela nienaturalne wydzieliny, deforma-

cje oczu i ich okolicy, pogorszenie widzenia

zwierzêcia, czas trwania zauwa¿onych

zmian. Wa¿ne jest, aby wypytaæ w³aœciciela,

zw³aszcza starszego zwierzêcia, o przebyte

lub obecnie leczone choroby ogólnosystemo-

we, poniewa¿ bardzo wiele z nich jest przy-

czyn¹ zmian w oczach (np. cukrzyca – za-

æma, nadciœnienie têtnicze – wylewy krwi

podsiatkówkowe i œlepota, FIP – wylewy w³ók-

nika do komory przedniej i tylnej oka itd.).

Warunki bytowe, temperament zwierzêcia,

obecnoœæ innych zwierz¹t w domu mog¹

mieæ wp³yw na stan oczu (np. na ich zaka¿e-

nia, urazy). Sposób i rodzaj ¿ywienia rów-

nie¿ mo¿e wp³ywaæ na choroby oczu (np. nie-

dobory witaminowe lub monodieta mog¹ po-

wodowaæ pogorszenie widzenia).

Badanie ogólne narz¹du wzroku

w œwietle naturalnym bez u¿ycia narzê-

dzi rozpoczynamy od ogl¹dania z odleg³o-

œci. Oceniamy tu stan ogólny zwierzêcia

i przede wszystkim stan okolicy i samych

oczu (mru¿enie, zamykanie, widoczne defor-

macje oczu i okolicy, ogólny stan powiek).

Zwracamy uwagê na symetrycznoœæ oczu

i ich okolic (np. opadanie wargi, powieki lub

ucha po jednej stronie g³owy mo¿e œwiad-

czyæ o problemie neurologicznym maj¹cym

te¿ wp³yw na stan oka) i wydzieliny z nich

siê wydostaj¹ce (np. ³zy wylewaj¹ce siê na

policzki to najczêœciej manifestacja bólu oka

lub niedro¿nych przewodów nosowo-³zo-

wych). Jednoczeœnie obserwujemy zachowa-

nie zwierzêcia w gabinecie wskazuj¹ce na

zdolnoœæ prawid³owego widzenia (ostro¿ny

i niepewny chód, niezauwa¿anie przeszkód).

Dodatkowo sprawnoœæ widzenia mo¿emy

oceniæ, upuszczaj¹c przed g³ow¹ psa lub kota

niewielki przedmiot (np. kulkê z waty).

Pozostaj¹c nadal w oœwietleniu natu-

ralnym, do³¹czamy do badania narzê-

dzia i œrodki pomocnicze. Ogl¹damy

ca³y narz¹d wzroku z bliska za pomoc¹

œwiat³a punktowego (latarki). Oceniamy

stan powiek (podwiniêcie, wywiniêcie,

ubytki, zroœniêcia, rany, blizny), skórê

okolicy powiek (fa³dy przynosowe), w³osy

i rzêsy (dwurzêdnoœæ rzês, podwiniêcie

rzês, wy³ysienia). Nastêpnie sprawdzamy

stan spojówek widocznych po odci¹gniê-

ciu powiek palcami i obna¿eniu dolnego

i górnego worka spojówkowego (prze-

krwienie, rodzaj gromadz¹cej siê wydzie-

liny: wodnista, œluzowa, ropna). Jedno-

czeœnie zwracamy uwagê na wygl¹d ro-

gówki (zmiany jej przejrzystoœci, dystro-

fie, zapalenia, urazy, cia³a obce, prze-

krwienie, ogólny stan powierzchni czyli

nab³onka przedniego, skórzak, martwak)

i twardówki (przekrwienie, deformacje).

Kolejny etap badania to pomiar poziomu

produkcji ³ez w danym oku przy zastoso-

waniu Schirmer Tear testów (skrót STT).

Dopiero teraz, po wykonaniu STT, mo-

¿emy oczy powierzchownie znieczulaæ

i oczyszczaæ do wykonania nastêpnych

etapów badania.

Po miejscowym znieczuleniu oczu mo-

¿emy obejrzeæ stan wewnêtrznych stron

powiek, odci¹gaj¹c je palcami (przekrwie-

nie, cia³a obce, nowotwory); stan 3 po-

wieki – ujmuj¹c j¹ w cienkie kleszczyki

peana lub pincetê anatomiczn¹ (prze-

krwienie, skrêt, wypadniêcie gruczo³u

3 powieki, zapalenie grudkowe, cia³a

obce, nowotwór).

Równie¿ po znieczuleniu miejscowym oka

mo¿emy dokonaæ pomiaru ciœnienia we-

wn¹trzga³kowego przy u¿yciu tonometru.

Nastêpnie wybarwiamy oczy fluoresce-

in¹. Oceniamy wówczas stan rogówki (na-

d¿erki, wrzody), rodzaj wydzielin w wor-

kach spojówkowych (wydzieliny w zale¿-

Fot. 1. Pomiar produkcji ³ez przy u¿yciu testów Schirmera.

25

OKULISTYKA

WETER YNARIA

W PRAKTYCE

STYCZEÑ-LUTY • 1/2004

Fot. 2. Pomiar ciœnienia wewn¹trzga³kowego za pomoc¹  tonometru.

Fot. 3. Badanie oka przy u¿yciu systemu powiêkszaj¹cego – lampy

szczelinowej.

Fot. 4. Oftalmoskopia poœrednia.

noœci od ich sk³adu ró¿nie siê wybarwiaj¹)

oraz dziêki fluoresceinie mo¿emy spraw-

dziæ dro¿noœæ przewodów nosowo-³zowych

(jeœli s¹ ca³kowicie dro¿ne – barwnik po-

winien niemal natychmiast pojawiæ siê na

skrzyde³kach nosowych). Jeœli stwierdza-

my jakiekolwiek zaburzenia dro¿noœci tych

przewodów, mo¿emy wykonaæ ich kaniu-

lacjê , o ile temperament zwierzêcia na to

pozwala – bez znieczulenia ogólnego.

Teraz przystêpujemy do badania oczu

w zaciemnieniu. Do tego etapu badania

potrzebujemy systemu powiêkszaj¹cego

(najlepszym, ale jednoczeœnie najdro¿-

szym, jest lampa szczelinowa; innym roz-

wi¹zaniem, przy odpowiednim ustawie-

niu, jest wykorzystanie do tego celu oftal-

moskopu). Pod powiêkszeniem oceniamy

brzegi i wewnêtrzne strony powiek (dwu-

rzêdnoœæ rzês, rzêsy ektopowe) rogówkê

(zmiany jej przeziernoœci, dystrofie, neo-

waskularyzacjê, nad¿erki, wrzody, cia³a

obce), twardówkê (przekrwienie, neowa-

skularyzcjê, cia³a obce), têczówkê (prze-

krwienie, neowaskularyzacjê, zapalenie,

cysty têczówkowe, zrosty, degeneracje,

pigmentacjê) oraz soczewkê (zmiany prze-

ziernoœci jej poszczególnych czêœci, pra-

wid³owe ustawienie).

Ostatnim etapem badania klinicznego

narz¹du wzroku, wykonywanym tak¿e

w zaciemnieniu, jest oftalmoskopia. Ba-

danie to wykonujemy po podaniu do wor-

ków spojówkowych œrodka rozszerzaj¹ce-

go Ÿrenice (np. tropicamid). Do tego ba-

dania niezbêdny jest oftalmoskop (bezpo-

œredni lub poœredni). Dziêki temu bada-

niu oceniamy stan siatkówki (choroby de-

generacyjne genetyczne i nabyte, odkle-

jenie, przekrwienie, wylewy krwi podsiat-

kówkowe) oraz brodawki nerwu wzroko-

wego (ukrwienie, stopieñ mielinizacji, za-

palenie nerwu wzrokowego).

Do badañ dodatkowych narz¹du

wzroku, wykonywanych we w³asnym ga-

binecie lub poza nim, zaliczamy badanie

rentgenowskie czaszki okolicy oczodo³u

(dro¿noœæ przewodów nosowo-³zowych po

zastosowaniu kontrastu, deformacje ko-

œci, cia³a obce, nowotwory), badanie ul-

trasonograficzne ga³ki ocznej i okolicy oko-

³oga³kowej (wykorzystywane najczêœciej

przy nieprzeziernoœci rogówki do zbada-

nia struktur wewnêtrznych ga³ki ocznej

i przy podejrzeniu nowotworów zarówno

ga³ki ocznej, jak i struktur zaga³kowych)

oraz wymaz bakteriologiczny lub wiruso-

logiczny z worków spojówkowych.

Szczegó³owe etapy badania

okulistycznego

1.Wywiad.

2.Badanie ogólne narz¹du wzroku przy

œwietle naturalnym:

• ogl¹danie z odleg³oœci,

• sprawdzanie sprawnoœci widzenia,

• ogl¹danie z bliska za pomoc¹ œwia-

t³a punktowego,

• Schirmer Tear Test,

• znieczulenie miejscowe,

• wybarwienie oka fluorescein¹,

• +/- kaniulacja przewodów nosowo-

³zowych.

3.Badanie w zaciemnieniu:

• badanie przy u¿yciu systemu powiêk-

szaj¹cego,

• rozszerzenie Ÿrenic,

• oftalmoskopia.

4.Badania dodatkowe:

• RTG,

• USG,

• wymaz.

q

Niniejsze opracowanie jest czêœci¹ ksi¹¿ki

„Podstawy okulistyki weterynaryjnej ma³ych zwie-
rz¹t” autorstwa Jacka i Magdaleny Garncarzów,
która uka¿e siê w sprzeda¿y wiosn¹ 2004 roku.

J. i M. Garncarz

Warszawa, ul. Zdrojowa 12

www.garncarz.pl