NARZĄD WZROKU (ORANUM VISUS) 

NajwaŜniejszą częścią narządu wzroku jest gałka oczna (zajmuje około 1/3 oczodołu) 

- otoczona kostnym oczodołem i ciałem tłuszczowym oczodołu zamkniętym od przodu przegrodą oczodołową (septum orbitale) 
- otoczona bezpośrednio łącznotkankową osłoną – pochewką gałki ocznej (torebką Tenona) oddzielona od gałki ocznej 

przestrzenią nadtwardówkową 

 
 

narządy dodatkowe oka: 

- mm. gałki ocznej 
- powieki ze spojówką i narządem łzowym 

GAŁKA OCZNA (BULBS OCULI) 

- podział czynnościowy – cz. przednia i tylna 
- zbudowana z trzech błon: 

a) bł. włóknista (tunica fibrosa bulbi) 

 twardówka (sclera) w cz. tylnej 

 rogówka (cornea) w cz. przedniej 

b) bł. naczyniowa (tunica vasculosa bulbi) 

 naczyniówka (choroidea) w cz. tylnej 

 ciało rzęskowe (corpus cliare) w cz. tylnej 

 tęczówka (iris) w cz. przedniej 

c) bł. wewnętrzna (tunica interna bulbi) 

 siatkówka (retina) 

× światłoczuła cz. wzrokowa (pars optica retinae) 
× części niewraŜliwe na światło: rzęskowa (pars ciliaris retinae) i tęczówkowa (pars iridica retinae) – stanowią ślepą 

cz. siatkówki (pars ceca retinae) 

- wyróŜnia się biegun przedni (polus anterior) – przechodzi przez środek rogówki – i tylny (polus posterior) 
- wyróŜnia się osie: 

 oś gałki ocznej (axis bulbi) – przechodzi przez oba bieguny 

 oś widzenia (axis visus) – od obserwowanego przedmiotu do miejsca najostrzejszego widzenia – plamki Ŝółtej (macula lutea) 

siatkówki 

- największy obwód w płaszczyźnie czołowej to równik (equador), a koła przechodzące przez bieguny to południki (meridiani) 

TWARDÓWKA (SCLERA) 

- większa część (ok 4/5) błony włóknistej 
- zbudowana z włókien tkanki łącznej 
- wewnętrzna warstwa to blaszka brunatna zawierająca komórki barwnikowe; do jej zewnętrznej warstwy przyczepiają się 

mm. zewnętrzne gałki ocznej 

- na granicy między twardówką a rogówką biegnie kanał okręŜny – zatoka Ŝylna twardówki (kanał Schlemma) którą odpływa ciecz 

wodnista oka 

- nerw wzrokowy przebiega w kanale twardówki (canalis sclerae) przenikając przez blaszkę sitową 

ROGÓWKA (CORNEA) 

- gładka, przezroczysta błona 
- wąski pas przejściowy (ok. 1mm) między rogówką a twardówką to rąbek rogówki 
- nie zawiera naczyń krwionośnych – odŜywiana dzięki przenikaniu płynów 
- ma pięć warstw (licząc od zewnątrz) 

 nabłonek rogówki przedni 

 blaszka graniczna przednia (Bowmana) 

 istota właściwa 

 blaszka graniczna tylna (Descementa) 

 nabłonek tylny 

NACZYNIÓWKA 

- tylna, większa cz. błony naczyniowej 
- oddziela siatkówkę od twardówki; na granicy między nimi jest warstwa nadnaczyniówkowa zawierająca szczelinowatości nazwane 

przestrzenią okołonaczyniówkową 

- w błonie naczyniowej biegną tt. i ŜŜ. rzęskowe 

 tt. rzęskowe odchodzą z t. ocznej głównie za pośrednictwem t. nosowo-rzęskowej 

 tt. rzęskowe tylne długie i krótkie przebijają twardówkę koło n. wzrokowego 

 tt. rzęskowe przednie odchodzą od tt. zaopatrujących mięśnie i wnikają od przodu do równika unaczyniając głównie cz. przednią 

tworząc tu pierścienie tętnicze tęczówki 

 tt. unaczyniają wspólnie błoną naczyniową, twardówkę i głębokie warstwy siatkówki 

 powierzchniowe warstwy siatkówki zaopatrywane są przez t. środkową siatkówki 

siatkówka 

nerw wzrokowy 

skrzyŜowanie 

wzrokowe 

pasmo 

wzrokowe 

promienistość 

wzrokowa 

kora wzrokowa 

 ŜŜ. rzęskowe w przeciwieństwie do tętnic zbiegają się promieniście w okolicy równika w postaci czterech Ŝył wirowatych które 

uchodzą do Ŝył ocznych górnej i dolnej 

CIAŁO RZĘSKOWE (CORPUS CILIARE) 

- najgrubsza część błony naczyniowej 
- leŜy między naczyniówką a tęczówką 
- z jego powierzchni uwypukla się w kierunku przyśrodkowym kilkadziesiąt wyrostków rzęskowych (processus ciliares) od których 

biorą początek włókna obwódkowe 

- wyrostki rzęskowe (ok. 70) to główna część składowa wieńca rzęskowego 
- w ciele rzęskowym znajduje się gładki m. rzęskowy (m. ciliaris); zawierają trzy grupy włókien mięśniowych: 

 wł. południkowe (połoŜone powierzchownie) 

 wł. okręŜne 

 wł. promieniste 
włókna te kurcząc się powodują rozluźnienie soczewki, co umoŜliwia ostre widzenie (akomodacja oka) 

- m. rzęskowy zaopatrywany jest przez zazwojowe włókna przywspółczulne pochodzące ze zwoju rzęskowego 
- wewnątrz ciałka rzęskowego znajdują się liczne naczynia krwionośne, których jednym z zadań jest wytworzenie cieczy wodnistej 

TĘCZÓWKA 

- przednia część błony naczyniowej 
- od przodu widoczna jako barwny krąŜek (w środku źrenica – pupilla) 
- powierzchnia tylna jest czarna dzięki warstwie barwnikowej 
- w obrębie tęczówki są dwa rodzaje włókien mięśniowych 

 promieniste tworzące m. rozwieracz źrenicy 

 okręŜne tworzące m. zwieracz źrenicy 

- oba mm. unerwione są przez układ autonomiczny 

 zwieracz – włókna przywspółczulne 

 rozwieracz – włókna współczulne 

- na przedniej powierzchni są beleczki i zatoki tęczówki, przebiegające promieniście między brzegiem rzęskowym i źrenicznym 
- w pobliŜy źrenicy naczynie krwionośne tworzą koło tętnicze mniejsze tęczówki 
- barwa tęczówki zaleŜy od ilości barwnika występującego w chromatoforach 

 jeśli barwnika jest duŜo (ciemne tęczówki) to tęczówka jest jednolicie zabarwiona, nie widać szczegółów anatomicznych 

 w niebieskich tęczówkach prześwieca tylna powierzchnia barwnikowa tęczówki uwidaczniając szczegóły budowy 

 przy braku barwnika (bielactwo) tęczówka czerwonawa i źrenica czerwona 

SOCZEWKA 

- ma kształt soczewki dwuwypukłej 
- powierzchnia przednia (bardziej wypukła) skierowana do tęczówki i źrenicy, a tylna przylega do ciałka szklistego 
- ø ok. 9mm; grubość ~ 4 mm 
- kształt soczewki zaleŜy od otaczającej ją torebki 
- torebka soczewki (capsula lentis) stanowi cienką, spręŜystą i przejŜystą błonę 

KOMORY GAŁKI OCZNEJ 

- komora przednia łączy się z tylną poprzez szczelinę między soczewką i brzegiem źrenicznym tęczówki 
- obie komory wypełnione są przejrzystą cieczą wodnistą (humor aquosus) której objętość to około 1cm

3

, jest wytwarzana przez 

naczynia ciała rzęskowego i tęczówki 
1) komora przednia gałki ocznej (camera anterior bulbi) 

- od przodu między rogówką a tęczówką i cz. soczewki przylegająca od źrenicy (od tyłu) 
- waŜnym elementem jej budowy jest kąt tęczówkowo-rogówkowy, czyli miejsce w którym stykają się rogówka, twardówka, 

ciało rzęskowe i tęczówka 

- w tym kącie występuje więzadło grzebieniaste kąta, poprzez które ciecz wodnista przesącza się do zatoki Ŝylnej twardówki 

2) komora tylna gałki ocznej (camera posterior bulbi) 

- między tęczówką, ciałem rzęskowym, ciałem szklistym i soczewką 

CIAŁO SZKLISTE (CORPUS VITREA) 

- ku tyłowi od soczewki 
- wypełnia znaczną część gałki ocznej zwanej komorą szklistą (camera vitrea) 
- ma konsystencję galaretowatą i jest połączona luźno z siatkówką 
- przez środek przechodzi kanał ciała szklistego (canalis hyaloideus) w którym u płodów przebiega t. ciała szklistego 

(arteria hyaloidea) 

SIATKÓWKA 

- wyściela od wewnątrz gałkę oczną 
- zbudowana z trzech części (wzrokowa, rzęskowa, tęczówkowa) 
- część wzrokowa od rzęskowej oddziela granica utworzona przez rąbek zębaty (ora serrata) 
- siatkówka ponadto składa się z dwóch warstw 

 barwnikowej (stratum pigmenti) 

× połoŜona zewnętrznie 
× zbudowana z komórek nabłonkowych zawierających brunatny barwnik 

× reguluje ona dopływ promieni świetlnych od czopków i pręcików 

 nerwowej (stratum nervosum) 

× inaczej zwana mózgową 
× znajduje się jedynie w części wzrokowej odbierającej bodźce świetlne 
× to cienka przezroczysta błona zabarwiona czerwonawo dzięki zawartej w jej komórkach czerwieni wzrokowej 

- nieprzesuwalna jedynie w miejscu wyjścia nerwu wzrokowego i na rąbku zębatym 
- tarcza nerwu wzrokowego (ø ~ 1,5mm) to miejsce w którym rozpoczyna się nerw wzrokowy, jest to miejsce bez elementów 
ś

wiatłoczułych 

- około 3,5mm bocznie od tarczy nerwu znajduje się plamka Ŝółta (macula lutea) – miejsce najlepszego widzenia 
- t. środkowa siatkówki wchodzi do gałki ocznej razem z nerwem wzrokowym; zamknięcie jej światła prowadzi do ślepoty 
- Ŝyła środkowa siatkówki biegnie równieŜ wraz z nerwem wzrokowym i najczęściej po oddaniu gałązki do Ŝ. ocznej górnej uchodzi 
do zatoki jamistej 
- jej zasadniczą rolą jest odbieranie bodźców wzrokowych i przekształcanie ich w impulsy nerwowe przekazywane dalej do 
ośrodków mózgowia 
- występują trzy kolejne neurony drogi wzrokowej 

 neuron pierwszy 

× komórki fotorecepterowe, pręcikowe i czopkowe reagujące na światło, połoŜone w drugiej warstwie siatkówki (warstwa 

ś

wiatłoczuła) 

× komórki czopkowe (coni) (ok. 7 mln) reagują jedynie na światło o odpowiednim natęŜeniu, umoŜliwiają widzenie w dzień 

i widzenie kolorów, ich największe zagęszczenie znajduje się w plamce i w dołku środkowym 

× komórki pręcikowe (bacilli) (ok. 100mln) zawierają czerwień wzrokową, wraŜliwe na światło o małym natęŜeniu, zapewniają 

widzenie w nocy (widzenie skotopowe), jest ich najwięcej na obwodowych częściach siatkówki i zmniejsza się w stronę 
dołka 

 neuron drugi 

× to komórki dwubiegunowe przekazujące impulsy z komórek czepkowych i pręcikowych do zwojowych 
× połoŜone w warstwie jądrzastej wewnętrznej 

 trzeci neuron 

× są to komórki zwojowe siatkówki, które wysyłają aksony do ciała kolankowego bocznego podwzgórza, wzgórka górnego 

i jądra przedpokrywkowego 

× wychodzą z gałki ocznej jako nerw wzrokowy 

MIĘŚNIE GAŁKI OCZNEJ 

mięsień 

unerwienie 

czynność 

mięśnie proste 

m. boczny (m. rectus lateralis) 

n. VI 

odwodzi gałkę oczną 

m. przyśrodkowy (m. rectus medialis) 

n. III 

przywodzi gałkę oczną 

m. górny (m. rectus superior) 

n. III 

unosi biegun przedni gałki ocznej ku górze, w mniejszym stopniu 
przywodzi i obraca gałkę do wewnątrz 

m. dolny (m. rectus inferior) 

n. III 

opuszcza biegun przedni gałki ocznej ku dołowi, w mniejszym 
stopniu przywodzi i obraca gałke na zewnątrz 

mięśnie skośne 

m. górny (m. obliquus superior) 

n. IV 

obraca gałkę oczna do wewnątrz i obniŜa oraz odwodzi biegun 
przednie gałki 

m. dolny (m. obliquus inferior) 

n. III 

obraca gałkę oczna na zewnątrz, unosi i odwodzi biegun przedni