Makroekonomia

Podstawowe pojęcia i wielkości makroekonomiczne

Produkt i dochód narodowy

Schemat okrężnego obrotu dochodów i wydatków

1. Produkcyjne udostępnienie czynników wytwórczych

2. Produkcyjne zaangażowanie ziemi, pracy i kapitału

3. Zaoferowanie do sprzedaży wytworzonych dóbr i usług

4. Kupno dóbr i usług

5. Zapłata za dobra i usługi konsumpcyjne

6. Uzyskanie przychodów ze sprzedaży dóbr i usług

7. Zapłata za usługi czynników wytwórczych

8. Otrzymanie dochodów z tytułu usług: ziemi, pracy i kapitału

Odpływy:

T_1, 2 - Podatki

S_1, 2 - Oszczędności

Z₁ - Wydatki gospodarstw domowych z tytułu zakupu produktów i usługo importowanych

Z₂ - Wydatki przedsiębiorstwa z tytułu zakupu importu czynników wytwórczych

Dopływy:

G₁ - Transfery rządowe – to wypłaty które nie są związane z koniecznością odwrotnego świadczenia

jakichkolwiek dóbr i usług (np. emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych)

G₂ - Wydatki rządowe ( subwencje)

I_1, 2 - Inwestycje (kredyty)

E₁ - Dochody z tytułu świadczenia usług czynników wytwórczych zagranicą

E₂ - Dochody z tytułu sprzedaży dóbr i usług zagranicą

Wyróżniamy następujące kategorie produktu dochodu narodowego:

• PKB – produkt krajowy brutto

• PNB – produkt narodowy brutto

• PNN – produkt narodowy netto

• DN – dochód narodowy (DNCN)

• ODL – osobiste dochody ludności

• DDL – dyspozycyjne dochody ludności (RDL)

PKB

PKB ( metoda sumowania produktów) – suma wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na teranie danego kraju w ciągu roku niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

Dobro fiskalne – to dobro nabyte przez ostatecznego użytkownika

Dobro pośrednie – to dobro częściowo przetworzone które stanowi nakład w procesie produkcyjnym w kolejnym przedsiębiorstwie gdzie jest zużywane (np. surowce, półprodukty, energia)

Produkt globalny – to suma wartości wszystkich produktów i usług (zarówno pośrednich jak i finalnych) wytworzonych w danym okresie przez wszystkie działy gospodarki narodowej.

PKB wyznacza GUS.

Sposoby liczenia PKB w celu uniknięcia wielokrotnego liczenia tych samych elementów

Istnieją dwie metody wyznaczania PKB pozwalające na uniknięcie liczenia tych samych elementów:

1. Metoda sumowania wartości dóbr finalnych

2. Metoda sumowania tzw. wartości dodanej

Wartość dodana – przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcyjnego

Etap produkcji	Wartość przeniesiona	Wartość dodana	Cena sprzedaży
Etap I rolnik (zboże)	0	4	4
Etap II młynarz (mąka)	4	6	40
Etap III piekarz (chleb)	10	10	20 PKB
Razem		20	34 Produkt globalny

PKB to suma następujących wydatków:

• Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych ( C )

• Wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I)

• Wydatki rządowe tzw. rządowe zakupy dóbr i usług (U)

• Eksport netto = eksport – import (NX= E-Z)

1. Gospodarka prosta zamknięta

PKB = C + I

1. Gospodarka zamknięta z udziałem państwa (autarkia)

PKB= C + I + G

1. Gospodarka otwarta

PKB= C + I + G + NX

PKB w gospodarce z udziałem państwa możemy wyróżnić na dwa sposoby:

1. PKB w cenach rynkowych

PKB w cenach rynkowych to ujęcie z uwzględnieniem podatków pośrednich płaconych poprzez przedsiębiorstwa ( VAT, akcyza) oraz subsydiów otrzymywanych poprzez przedsiębiorstwa od państwa

PKB w cenach rynkowych = PKB w cenach rynkowych + podatki pośrednie netto

Podatki pośrednie netto = podatki pośrednie – subsydia

1. PKB w cenach czynników wytwórczych

PKB w cenach czynników wytwórczych to PKB w cenach rynkowych pomniejszony o podatki pośrednie netto

PKB w cenach czynników wytwórczych = PKB w cenach rynkowych – podatki pośrednie netto

1. PKB podejście od strony sumowania dochodów

PKB = Σ dochodów czynników wytwórczych = Σ płac, procentów, dywidend, rent i zysków

Podstawowe kategorie produktu i dochodu narodowego

Produkt narodowy brutto (PNB) – to PKB powiększony o dochody netto gospodarstw domowych

z tytułu własności czynników wytwórczych zainwestowanych za granicą

Dochody netto gospodarstw domowych – to nadwyżka dochodów z tytułu własności czynników wytwórczych zainwestowanych za granicą nad dochodem z tytułu własności czynników wytwórczych uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju

Produkt narodowy netto (PNN) – to PNB pomniejszony o wielkość amortyzacji

Amortyzacja (zużycie kapitału trwałego) – miara szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia

Inwestycja netto = inwestycje brutto – amortyzacja

Dochód narodowy (DN) – to PNN pomniejszony o podatki pośrednie (VAT, akcyza)

Osobiste dochody ludności (ODL) - to dochód narodowy pomniejszony o nie rozdzielone zyski przedsiębiorstw przeznaczone na inwestycje oraz podatki bezpośrednie od dochodów przedsiębiorstw, ale jednocześnie powiększony o różnego rodzaju transfery rządowe

Dyspozycyjne dochody ludności (DDL) – to osobiste dochody ludności pomniejszone o podatki bezpośrednie. Reprezentują potencjalną siłę nabywczą przedsiębiorstwa. Przeznaczone są na bieżącą konsumpcję i oszczędności Y= C + S

Rola cen rachunku dochodu narodowego

PKB nominalny to produkt krajowy brutto wyrażony w bieżących cenach rynkowych

PKB realny to produkt krajowy brutto wyrażony w cenach stałych

Ceny stałe to ceny z wybranego roku (tzw. roku bazowego)

Zastosowanie cen do danego dobra nie tylko w tym roku w którym obowiązywały, ale również w latach następnych kiedy bieżące ceny rynkowe uległy zmianom

Dobro	Rozmiar produkcji	Cena jednostkowa	PKB nominalny	PKB realny
	2005	2008	2005	2008
A	100	150	2	4
B	100	140	4	6
	600	1440	600	860

Deflator PKB to wskaźnik informujący o zmianie cen dóbr i usług PKB w kolejnych latach w stosunku do roku bazowego

Deflator PKB = $\frac{\text{PKB\ nominalny}}{\text{PKB\ realny}}*100$

Wnioski :

1. Dla roku bazowego PKB nominalny jest równy PKB realnemu

2. PKB nominalny odzwierciedla zmiany zarówno cen jak i wielkości produkcji

3. PKB realny odzwierciedla wyłącznie zmiany wielkości produkcji

4. Dla roku bazowego Deflator PKB zawsze jest równy 100

Zadanie:

PKB nominalne w 2009 roku wyniósł 2000 jednostek pieniężnych, a w 2010 roku 4000 jednostek pieniężnych o ile wzrosły ceny jeżeli PKB realne wzrósł w tym czasie tylko do wysokości 2500 jednostek pieniężnych

	2009	2010
PKB nominalne	2000	4000
PKB realne	2000	2500

Deflator PKB 2009 = 100

Deflator PKB 2010 = (4000/2500)*100 = 160

Ceny wzrosły o 60%

Wzrost gospodarczy - stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi.

Recesja gospodarcza – zmniejszanie stopnia aktywności gospodarczej przejawiające się w zahamowaniu tempa wzrostu PKB w porównaniu z okresem poprzednim.

Kryzys gospodarczy – spadek aktywności gospodarczej przejawiający się spadkiem rozmiarów produkcji, a w konsekwencji spadkiem PKB.

System pieniężno – kredytowy

System pieniężno – kredytowy to ogół instytucji odpowiedzialnych za emisję i funkcjonowanie pieniądza w gospodarce, jak również wszelkiego rodzaju normy i akty prawne decydujące o sposobie funkcjonowania tych instytucji, emisji i zabezpieczenia pieniędzy, ich cyrkulacji w gospodarce i sposobie wymienialności na inne waluty.

Pieniądz to powszechnie akceptowany towar, którego zdolność do zapłaty jest nieograniczona zarówno wtedy, kiedy kupujemy towary lub usługi, jak i wtedy kiedy regulujemy zobowiązania finansowe względem kredytodawcy, budżetu państwa itp.

Funkcje pieniądza:

• Środek wymiany (środek cyrkulacji)

• Jednostka rozrachunkowa

• Środek płatniczy

• Środek tezauryzacji (gromadzenia wartości)

• Pieniądz światowy

Pieniądz jako środek wymiany

Pieniądz pełni funkcję środka wymiany jeżeli posiada zdolność do realizacji transakcji, w których przepływ towaru jest równoczesny z zapłatą za ten towar.

Pieniądz jako jednostka rozrachunkowa - Pieniądz jako jednostka rozrachunkowa mierzy wartość dóbr i usług.

Pieniądz jako środek płatniczy - Pieniądz pełni funkcję środka płatniczego, jeżeli posiada zdolność do realizacji transakcji, w których przepływ towaru nie jest równoczesny z zapłatą za ten towar.

Dotyczy to :

• Transakcji kredytowych

• Płacenia rachunków za dostawy energii elektrycznej, cieplnej, gazu, wody, za korzystanie z telefonu, Internetu

• Wypłacania wynagrodzenia za świadczoną pracę

Pieniądz pełni również funkcję środka płatniczego jeżeli nie ma ekwiwalentnej (równowartościowej)

wymiany np. płacenie podatków

Pieniądz jako środek tezauryzacji

Jeżeli posiada zdolność do gromadzenie wartości (bogactwa)

Pieniądz światowy

Pieniądz pełni funkcję pieniądza światowego jeżeli istnieje swoboda posługiwania się nim na międzynarodowych rynkach pieniężnych we wszystkich jego funkcjach.

Siła nabywcza pieniądza

Siła nabywcza pieniądza to ilość dóbr i usług, które można nabyć za określoną jednostkę pieniądza.

Inflacja (wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce) spadek siły nabywczej pieniądza (deprecjacja)

Deflacja (spadek przeciętnego poziomu cen w gospodarce) wzrost siły nabywczej pieniądza (aprecjacja)

Płynność pieniądza to łatwość z jaką można zamienić jedne aktywa na inne, z nieznacznymi lub żadnymi kosztami transakcji. To szybkość dostępu i możliwość użycia pieniądza w każdej chwili przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, banki.

Popyt na pieniądz to ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze.

Wyróżnia się trzy rodzaje popytu na pieniądz, a mianowicie:

• Transakcyjny popyt na pieniądz (dążenia do posiadania zasobów pieniądza w celu dokonania transakcji kupna na rynku dóbr i usług)

• Przezornościowy popyt na pieniądz ( dążenie do posiadania płynnej gotówki w celu finansowania nieoczekiwanych zakupów dóbr i usług)

• Spekulacyjny popyt na pieniądz ( dążenie do gromadzenia pieniądza w przewidywaniu spadku ceny innych aktywów i w przewidywaniu przyszłych zysków)

Podaż pieniądza to ilość pieniądza w obiegu.

Równanie obiegu pieniądza (formuła Fishera)

M * V = P * Q

M – ilość pieniądza w obiegu

V – prędkość obiegu pieniądza oznaczająca ile razy przeciętnie jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu roku

P – przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład PKB

Q – ilość wytworzonych dóbr i usług

System bankowy

Banki to instytucje systemu pieniężno – kredytowego pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej.

Bank – z języka włoskiego banca stół za którym prowadzono pierwsze transakcje finansowe.

We współczesnej gospodarce rynkowej funkcjonuje dwustopniowy składający się z banku centralnego

i podlegających mu w zakresie polityki pieniężno – kredytowej pozostałych banków (tzw. banki komercyjne)

Funkcje banków komercyjnych

• Przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych (depozytów) w zamian za odsetki

  • Bankowa stopa procentowa > stopa inflacjidodatnia realna stopa procentowa

  • Bankowa stopa procentowa < stopa inflacjiujemna realna stopa procentowa

• Udzielanie kredytów przedsiębiorstwom i osobom fizycznym

• Świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulacji i środka płatniczego

• Kreacja pieniądza bankowego (to wprowadzanie do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych ilości pieniądza, w wyniku operacji kredytowych których podstawą są depozyty bankowe)

Stopa rezerw obowiązkowych (Z_ro) – wyrażona w procentach część ogółu depozytów, którą banki mają obowiązek utrzymać w postaci gotówki lub innych płynnych aktywów.

Całkowite rezerwy bankowe = rezerwy obowiązkowe + rezerwy nadobowiązkowe (dobrowolne)

Bank	Depozyty	Rezerwy obowiązkowe 20 %	Kredyty
A B C	1000 800 640	200 160 128	800 640 512
Banki A-C	2440	488	1952
Pozostałe banki	2560	512	2048
Cały system bankowy	5000	1000	4000

Współczynnik kreacji depozytów (k)

$$k = \frac{1}{Z_{\text{ro}}} = \frac{1}{0,2} = 5$$

Łączna suma depozytów

S_D = k * M_D

M_D - depozyt pierwotny

S_D = 5000 zł

$$S_{D} = \frac{M_{D}}{Z_{\text{ro}}} = 5000zl$$

Mnożnik pieniężny

$$M_{n} = \frac{u_{n} + 1}{u_{n} + Zr}$$

u_n - stopa ubytku gotówki z systemu bankowego

Zr – stopa całkowitych rezerw bankowych

Gdy un= 0 Zr=Zro

Funkcje banku centralnego

Rola	Funkcje
Bank emisyjny	Posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego
Bank banków	Zaopatruje banki komercyjne w pieniądz gotówkowy Reguluje rezerwy banków komercyjnych Udziela pożyczek bankom komercyjnym
Bank państwa	Prowadzi rozliczenia z rządem Obsługuje budżet państwa Utrzymuje rezerwy państwowe Realizuje politykę monetarną państwa

Polityka monetarna banku centralnego

Bank centralny realizuje politykę monetarną państwa poprzez oddziaływanie na ilość pieniądza w gospodarce ( podaż pieniądza – M ). Do najważniejszych instrumentów wykorzystywanych przez bank centralny do kontrolowanie podaży należą:

• Stopa rezerw obowiązkowych

Z_ro ↑ M ↓  Z_ro ↓ M↑

• Stopa redyskontowa – stopa procentowa ustalona przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym

Z_re ↑ M ↓  Z_re ↓ M↑

• Operacje otwartego rynku – zakup lub sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny na otwartym rynku giełdowym. Zakup papierów M rośnie. Sprzedaż papierów M spada.

Polityka restrykcyjna	Polityka ekspensywna
Prowadzona jest w sytuacji nadmiernego wzrostu gospodarczego, który grozi inflacją, ma na celu obniżenie ilości pieniądza w obiegu	Stosowana jest wtedy gdy gospodarka znajduje się w stanie recesji ma na celu ożywienie koniunktury poprzez zwiększenie ilości pieniądza w gospodarce
Podniesienie stopy rezerw obowiązkowych Podniesienie stopy redyskontowej Sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny	Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych Obniżenie stopy redyskontowej Zakup papierów wartościowych przez bank centralny

Budżet i podatki

Budżet państwa to plan finansowy zawierający roczne zestawienie dochodów i wydatków związanych z realizacją przyjętej polityki gospodarczej, społecznej i obronnej.

Budżet państwa składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych ( budżet centralny ) oraz dochodów i wydatków władz lokalnych ( budżet lokalny )

Funkcje budżetu

• Fiskalna – polega na gromadzeniu środków finansowych ( pochodzące głównie z podatków ) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań

• Redystrybucyjna – polega na dokonywaniu pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego ( np. w niwelowaniu różnic w poziomie dochodów osiąganych przez różne grupy społeczne poprzez wprowadzenie progresywnego opodatkowania dochodów)

• Stymulacyjna – polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na procesy zachodzące w gospodarce

Dochody budżetu państwa

• Podatki ( główne źródło dochodów budżetowych, stanowią 70 – 90% wpływów budżetowych)

• Cła

• Zyski wypracowane przez przedsiębiorstwa państwowe i jednoosobowe spółki skarbu państwa oraz zyski wypracowane przez przedsiębiorstwa sprywatyzowane, których skarb państwa jest współwłaścicielem ( w postaci tzw. dywidendy )

  • Zyski NBP

  • Dochody jednostek budżetowych ( opłaty skarbowe, sądowe, kary, grzywny )

  • Wpłaty z budżetu UE ( od 1 maja 2004 )

Podatek

Podatek to publiczno – prawne, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne przekazywane przez podatnika na rzecz skarbu państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.

Klasyfikacja podatków:

• Kryterium przedmiotu opodatkowania

  • Podatki dochodowe – pobierane od dochodów osób fizycznych ( płace, wynagrodzenia za prace zlecone, renty, emerytury ) oraz od dochodów osób prawnych np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych

  • Podatki konsumpcyjne – podatki nakładane na produkty i usługi będące przedmiotem obrotu np. VAT, akcyza

  • Podatki majątkowe – płacone od posiadanego majątku np. podatek od nieruchomości, oraz od przenoszenie praw majątku np. podatek od spadków i darowizn

• Kryterium źródła pokrycia podatków

  • Podatki bezpośrednie – płacone przez podatnika z określonego tytułu np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek rolny, podatek od nieruchomości, podatek od spadków i darowizn, podatek od posiadanych psów

  • Podatki pośrednie – płacone w cenie kupowanego towaru np. VAT, akcyzę, podatek od gier

• Kryterium podmiotu pobierającego podatek

  • Podatki centralne to takie które zasilają budżet centralny np. VAT, akcyza

  • Podatki lokalne to takie, które zasilają budżet lokalny np. podatek rolny, podatek leśny, od nieruchomości, od spadków i darowizn, od posiadania psa

  • Podatki wspólne to takie które zasilają częściowo budżet centralny, a częściowo budżet lokalny

  • Podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych

Systemy podatkowe

W zależności od sposobu ustalania i egzekwowania podatków wyróżnia się następujące systemy podatkowe:

• Proporcjonalne (liniowe) – występują wówczas gdy wszyscy podatnicy płacą ten sam procent od swoich dochodów, czyli obowiązuje jedna stopa podatkowa

• Progresywne – występują wówczas gdy podmioty uzyskujące wyższe dochody obciążone są wyższą stopą podatkową

• Degresywna – polega na tym że wraz ze wzrostem dochodu nakładane są coraz niższe procentowe stawki podatkowe

Krzywa Laffera

Krzywa Laffera przedstawia zależności między wysokością stawek podatkowych a wpływami do budżetu z tytułu podatków.

Krzywa ta opiera się na założeniu, że wpływy do budżetu ( z podatków T ) zależą od dwóch wielkości:

• Podstawy opodatkowania ( wysokości dochodów )

• Wysokości stóp podatkowych ( t )

Wydatki budżetu państwa

• Wydatki związane z pełnieniem przez państwo takich jak : obrona narodowa, administracji i wymiaru sprawiedliwości

• Wydatki związane z realizacją celów społecznych (oświata, kultura, służba zdrowia)

• Wydatki związane z pełnieniem przez państwo funkcji interwencyjnych ( oddziaływanie na produkcje i infrastrukturę, subsydia dla rolników, przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, inne transfery rządowe w postaci rent i emerytur )

• Wydatki związane z obsługą długu publicznego

Równowaga budżetowa – zdolność budżetu państwa do sfinansowania w ciągu roku z uzyskanych dochodów wszystkich wydatków uznanych za uzasadnione przez władzę ustawodawczą danego kraju

Deficyt budżetowy – to nadwyżka wydatków państwa nad dochodami budżetowymi

Nadwyżka budżetowa – to nadwyżka dochodów budżetu państwa nad wydatkami

Dług publiczny

Długiem publicznym nazywany całkowitą kwotę zadłużenia rządu w formie należnej zapłaty z tytułu sprzedawanych papierów wartościowych skarbu państwa w celu pokrycia deficytu budżetowego.

Koszty obsługi długu publicznego tj. wypłacanie odsetek pomniejsza przyszłe dochody budżetu i najczęściej są powodem zaciągania kolejnych pożyczek. To powoduje na ogół stały wzrost zadłużenia publicznego.

Bezrobocie

Bezrobocie to zjawisko gospodarcze polegające na braku zatrudnienia dla ludzi zdolnych do pracy, aktywnie jej poszukujących i chętnych do tej pracy.

Struktura ludności w wieku produkcyjnym

Stopa bezrobocia

b =( B/SR ) * 100 %

Współczynnik aktywności zawodowej

az = SR/Lp

Rodzaje bezrobocia

• Bezrobocie naturalne ( bezrobocie równowagi ) to bezrobocie wynikające z niedoskonałości funkcjonowania rynków, niepełnej informacji o rynku pracy oraz nie dopasowań strukturalnych popytu i podaży. Bezrobocie naturalne oznacza że chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się z ich realizacją. Podstawowymi typami bezrobocia naturalnego jest bezrobocie frykcyjne i bezrobocie strukturalne.

  • Bezrobocie frykcyjne spowodowane jest krótkookresową rozbieżnością pomiędzy popytem, a podażą pracy wynikającą z ciągłego przemieszczania się siły roboczej na rynku pracy ( np. między regionami gospodarczymi, sektorami i gałęziami przemysłu) przemieszczenie to może być spowodowane zmiana miejsca zamieszkania, zmianą miejsca pacy ze względu na warunki pracy i płacy

  • Bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie nie dopasowań struktury podaży siły roboczej i popytu na siłę roboczą w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym, regionalnym. Bezrobocie strukturalne pojawia się w wyniku :

    • Likwidacji pewnych gałęzi gospodarki

    • Spadku popytu na określony produkt

    • Utraty zagranicznych rynków zbytu

    • Szybkiego postępu technicznego

• Bezrobocie sezonowe – bezrobocie spowodowane przez sezonowe zmiany w popycie na pracę na przestrzeni roku ( np. w okresie zimy liczba pracowników w budownictwie czy rolnictwie zmniejsza się, a w okresie przed świątecznym rośnie popyt na sprzedawców w sklepach )

• Bezrobocie keynesowskie ( cykliczne, koniunkturalne ) pojawia się gdy spadek popytu globalnego spowodował spadek produkcji oraz spadek zatrudnienia poniżej poziomu zapewniającego pełne zatrudnienie występujące w okresach recesji

• Bezrobocie klasyczne – występuje w sytuacji nadwyżki całkowitej podaży siły roboczej nad całkowitym popytem na siłę roboczą spowodowaną zbyt wysoką stawką płacy realnej

• Bezrobocie dobrowolne występuje wtedy gdy określona liczba osób zdolnych do wykonywania pracy nie chce podjąć jej z powodu nieodpowiadających warunków pracy lub innych względów

• Bezrobocie przymusowe – występuje wówczas, gdy określona liczba osób poszukuje pracy, chce pracować przy jakiejkolwiek cenie siły roboczej, a nie może znaleźć tej pracy

• Bezrobocie ukryte – to bezrobocie występujące w postaci nadmiernego do potrzeb zatrudnienia w przedsiębiorstwie

Rodzaje bezrobocia ze względu na kryterium czasu jego trwania:

1. Bezrobocie krótkookresowe ( do 3 miesięcy)

2. Bezrobocie średniookresowe ( 3 – 12 miesięcy)

3. Bezrobocie długotrwałe ( powyżej 12 miesięcy)

4. Bezrobocie długotrwałe ( powyżej 24 miesięcy)

Inflacja

Inflacja to proces wzrostu ogólnego poziomu cen dób w pewnym czasie.

Deflacja to proces spadku ogólnego poziomu cen dóbr w pewnym okresie

Stagflacja to wzrost ogólnego poziomu cen, któremu towarzyszy stagnacja PKB

Slumpflacja to wzrost ogólnego poziomu cen przy równoczesnym spadku PKB

Dezinflacja to spadek tempa wzrostu cen, zmniejszenie stopy inflacji