SPOSOBY OGRANICZANIA WYSTĘPOWANIA WIRUSÓW

Praktycznie niemożliwe jest bezpośrednie zwalczanie wirusów, a jedynie ogranicza się ich występowanie poprzez: nie dopuszczanie ich na plantacje, zapobieganie rozprzestrzenianiu (usuwanie chorych roślin, eliminowanie wektorów, higienę) oraz stosowanie różnych form odporności.

Istotną rolę w ograniczaniu występowania wirusów odgrywa ich wykrywanie na różnych etapach uprawy roślin (nasiona, sadzonki roślin) celem eliminowania źródeł wirusa.

1. Niedopuszczanie do wprowadzania wirusów na teren kraju.

2. Niedopuszczanie do rozprzestrzeniania wirusów na terenie kraju (materiał propagacyjny wolny od wirusów).

3. Eliminowanie lokalnych źródeł wirusów :

- usuwanie chorych roślin

- eliminowanie alternatywnych gospodarzy

- niszczenie skażonego materiału roślinnego

4. Unikania wirusów :

- odpowiedni termin siewu

- izolacja przestrzenna

5. Odporność :

- konstytucjonalna

- krzyżowa (cross-protection)

- systemiczna odporność nabyta (SAR)

- systemiczna odporność indukowana (ISR)

- potranslacyjne wyciszanie genów

- na przenoszenie wirusów przez nasiona

6. Dezynfekcja

7. Ochrona roślin przed zakażeniem i rozprzestrzenieniem

- zabezpieczenie roślin przed wektorami (inse-

ktycydy, oleje, folie fotoselektywne)

- zabezpieczanie roślin przed mechanicznym

zakażeniem (opryskiwanie inhibitorami infekcji)

8. Termoterapia

NATURALNA ODPORNOŚĆ ROŚLIN PRZECIWKO WIRUSOM

I. Odporność konstytucjonalna : bariery fizyczne (pogrubienie ścian) i chemiczne (substancje chemiczne = metabolity wtórne) utrudniające zakażenie i rozwój patogena.

- występuje niezależnie od infekcji patogena

- jest specyficzna (dla gatunku lub odmiany rośliny

i/lub patogena

- jest dziedziczna

II. Indukowana – wzbudzana w roślinie przez wirusy lub indu-

ktory chemiczne lub naturalne.

Odporność (jako efekt) niedziedziczna ale dziedziczna jest

zdolność do wzbudzania reakcji odpornościowych.

1. Specyficzna :

- odporność krzyżowa

- potranskrypcyjne wyciszanie genów

2. Niespecyficzna :

- systemiczna odporność nabyta (SAR)

- systemiczna odporność indukowana (ISR)

SYSTEMICZNA ODPORNOŚĆ NABYTA (SAR) I INDUKOWANA (ISR)

Odporność jaką nabywa roślina w następstwie infekcji patogena nazywa się systemiczną odpornością nabytą (SAR).

Odporność indukowana przez czynniki inne niż patogeny jest nazywana systemiczną odpornością indukowaną (ISR).

Obydwa zjawiska w swojej naturze generalnie są podobne.

CHARAKTERYSTYKA SYSTEMICZNEJ ODPORNOŚCI NABYTEJ (SAR)

1. Występuje poza miejscem inwazji patogena

2. Jest indukowana przez patogeny nekrotyzujące tkankę roślinną

3. Jest niespecyficzna wobec patogenów

4. Wymaga upływu pewnego czasu pomiędzy infekcją patogena, a jej ekspresją na efektywnym poziomie

5. Przebiega szlakiem sygnału kwasu salicylowego

6. Towarzyszy jej aktywacja i ekspresja wielu genów

7. Następuje nagromadzenie wielu różnych białek PR (związanych z patogenezą) i zmian w ścianie komórkowej (lignifikacja)

8. Wywołuje zjawisko „podwyższonej gotowości”, tzn., że roślina z SAR reaguje szybciej i efektywniej na patogena niż roślina bez SAR

9. Jest zjawiskiem stosunkowo trwałym, nawet do kilku tygodni

10. Praktycznie niemożliwe jest wystąpienie odporności patogena na SAR, gdyż jest ona złożona, wielopoziomowa

KORZYŚCI PŁYNĄCE ZE STOSOWANIA INDUKTORÓW SAR I ISR

1. Już w roku 1933 Chester podkreślał, że odporność indukowana prawdopodobnie odgrywa rolę w przetrwaniu roślin w przyrodzie

2. Induktory SAR, przez to, że same są nieszkodliwe i indukują zjawiska nieszkodliwe, będą stosowane wszędzie tam gdzie przechodzi się od chemicznej do chemiczno-biologicznej ochrony roślin. Mogą być elementami rolnictwa integrowanego

3. Mogą być stosowane tam, gdzie fungicydy są nieskuteczne, np. na grzyby uodpornione na fungicydy

4. Równoczesne stosowanie z fungicydami prowadzi do obniżania stosowanych dawek i ograniczania lub opóźniania uodparniania się grzybów na fungicydy

5. 5. Należy je stosować w uprawach roślin dla których jest zerowa tolerancja na pozostałości fungicydów

6. 6. SAR stanowi alternatywę i wsparcie dla klasycznej hodowli odpornościowej

7. 7. Mogą wspierać odporność uzyskaną na drodze inżynierii genetycznej

8. 8. Może współpracować z innymi typami systemicznej odporności indukowanej (np.. BTH+Pseudomonas fluorescens)

9. 9. Mogą stymulować inne procesy życiowe roślin, jak np. ukorzenianie, jakość plonu (wzrost białka) lub odporność przeciwko nicieniom

10. 10. SAR jest zjawiskiem złożonym, wielopoziomowym, przez co jest mało prawdopodobne odporności grzybów na SAR

CZYNNIKI WARUNKUJACE SUKCES WYKORZYSTANIA ODPORNOŚCI INDUKOWANEJ W PRAKTYCE

1. Wiedza użytkownika i jego doradcy o zjawisku. Nie może oczekiwać efektów jakie daje środek ochrony roślin. Induktor odporności nie stosuje się tak samo jak środek ochrony roślin

2. Indukcje odporności wiążą się z ponoszeniem przez roślinę dodatkowych kosztów w warunkach stresowych, może wystąpić konflikt pomiędzy metabolizmem pierwotnym i wtórnym

3. Roślina musi być w bardzo dobrej kondycji

4. Nie wszystkie gatunki w podobny sposób reagują na induktory (specyficzne receptory)

5. 5. Induktory nieprawidłowo zastosowane mogą być stresorami

6. 6. Zmienne warunki środowiskowe mogą modyfikować efektywność odporności indukowanej

7. 7. Nieustabilizowane właściwości induktorów modyfikują efektywność odporności indukowanej

8. 8. Patogeny aktywnie przeciwstawiają się indukowaniu odporności.

9. Przykład: oligomery chityny a Puccinia graminis f.sp. tritici lub Colletotrichum lindemuthianum

ODPORNOŚĆ KRZYŻOWA (CROSS-PROTECTION)

Odporność krzyżowa jest to naturalne zjawisko polegające na uodpornianiu roślin przez jeden izolat wirusa przeciwko drugiemu izolatowi tego samego wirusa. Jest zjawiskiem specyficznym, zachodzącym tylko pomiędzy bardzo pokrewnymi genetycznie izolatami tego samego gatunku wirusa. Praktyczne zastosowanie ochrony krzyżowej polega na celowym zakażaniu roślin izolatem łagodnym (ochronnym) przeciwko izolatowi silnie patogenicznemu (konkurencyjny).

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA EFEKTYWNOŚĆ OCHRONY KRZYŻOWEJ

1. Pokrewieństwo pomiędzy izolatami

- im większe pokrewieństwo genetyczne tym silniejszy i stabilniejszy efekt ochrony

2. Czas pomiędzy zakażeniami izolatem ochronny i konkurencyjnym.

3. Koncentracja izolatu konkurującego.

4. Zdolność izolatu konkurującego do opóźnionego przełamywania odporności.

TRUDNOŚCI I ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z STOSOWANIEM OCHRONY KRZYŻOWEJ

1. Niekiedy trudne jest pozyskanie izolatu ochronnego.

2. Izolat ochronny może powodować kilku procentowe straty.

3. Stosowanie izolatu ochronnego jest technicznie trudne.

4. Izolat ochronny w kompleksie z innym wirusem dawać efekt synergistyczny.

5. Izolat ochronny może się zmienić w bardziej agresywny.

6. Izolat ochronny łagodny dla jednego gatunku roślin może być patogeniczny dla drugiego.

ODKAŻANIE

Obecnie, preparatom do dezynfekcji stawia się coraz więcej wymagań. Idealny dezynfektant powinien:

1. mieć szerokie spektrum działania,

2. wykazywać dużą szybkość działania,

3. wykazywać niską szkodliwość dla organizmów żywych, niebędących obiektem zwalczania,

4. być nietoksyczny dla środowiska

5. wykazywać zdolność do biodegradacji,

6. nie powodować korozji dezynfekowanych materiałów,

7. nie zostawiać plam na dezynfekowanych powierzchniach,

8. nie zawierać szkodliwych lotnych składników chemicznych,

9. być łatwo rozpuszczalny w wodzie i wysoko aktywny w wodzie niezależnie od jej jakości,

10. być aktywny w kontakcie z substancjami organicznymi,

11. wykazywać stabilność w formie cieczy roboczej.