ŁOKCIOWY jest stawem łączącym ramię z przedramieniem. Można go zakwalifikować do typu stawu zawiasowo-obrotowego, dwuosiowy. Jest stawem złożonym z trzech połączeń objętych wspólną torebką stawową. Część ramienno-łokciowa (staw zawiasowy) i ramienno-promieniowa (staw kulisty) stawu łokciowego stanowi funkcjonalnie jedną część, odbywa się tu zginanie i prostowanie. Połączenie promieniowo-łokciowe, zwane stawem promieniowo-łokciowym bliższym, należy do stawów typu obrotowego i jest czynnościowo niezależne od poprzednich. Mogą się tu odbywać ruchy nawracania i odwracania przedramieniaz ręką przy udziale stawu promieniowo-łokciowego dalszego.Tworzą trzy pary powierzchni stawowych:część ramienno-łokciową tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości ramiennej i wcięcie bloczkowe kości łokciowej;część ramienno-promieniowa zbudowana jest przez powierzchnię stawową główki kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej;część promieniowo-łokciowa utworzona jest przez wcięcie promieniowe kości łokciowej z obwodem stawowym głowy kości promieniowej.Torebka stawowa jest gruba i napięta po stronie bocznej i przyśrodkowej, gdzie jest też wzmocniona silnymi więzadłami, zaś obszerna i cienka od przodu i tyłu.

RAMIENNY kulisty łączący kończynę górną z obręczą barkową.Główkę stawową tworzy głowa kości ramiennej, a panewkę wydrążenie stawowe oraz obrąbek stawowy łopatki. Dzięki obrąbkowi stawowemu zwiększana jest powierzchnia stawowa panewki, czego następstwem jest większy zakres ruchów ramienia. Nie ma ograniczeń więzadłowych, a od uszkodzeń chronią go mięśnie. Torebkę stawową wzmacnia więzadło kruczo-ramienne i więzadła obrąbkowo-ramienne (górne, środkowe, dolne). Ruchy odbywają się w trzech płaszczyznach: zgięcie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie, ruchy obrotowe ramienia do wewnątrz i na zewnątrz. Zarówno zgięcie jak i odwodzenie w stawie ramiennym zachodzi tylko do płaszczyzny poziomej. Możliwość uniesienia ramienia ponad płaszczyznę poziomą to efekt pracy stawów: mostkowo-obojczykowego i barkowo-obojczykowego.

BIODROWY kulisty tworzony przez głowę kości udowej oraz panewkę stawu biodrowego kości miednicznej. Przenosi ciężar ciała z tułowia na kończyny dolne oraz umożliwia ich ruchomość. Jeden z największych stawów organizmu człowieka. Powierzchnie stawowe stawu biodrowego tworzą pokryte chrząstką szklistą: głowa kości udowej powierzchnia księżycowata panewki stawu biodrowego Główkę stawu biodrowego tworzy kulista głowkości udowej). Na jej szczycie

znajduje się niewielkie wgłębienie - dołek głowy kości udowej. Będący miejscem przyczepu więzadła głowy kości udowej. Głowa kości udowej porusza się w panewce stawu biodrowego składającej się z powierzchni księżycowatej oraz wypełnionego tkanką tłuszczową dołu panewki .Panewka dodatkowo pogłębiona jest chrzęstnym obrąbkiem panewkowym. Dwa brzegi obrąbka połączone są więzadłem poprzecznym panewki przerzuconym nad wcięciem

panewki. Cały staw otoczony jest mocną i grubą torebką stawową, która wzmocniona jest bardzo silnymi więzadłami, których głównym zadaniem jest hamowanie nadmiernych ruchów kończyny.

KOLANOWY - największy staw ciała człowieka. Jest to staw złożony - łączą się tu kość udowa i kość piszczelowa. Staw współtworzy trzeszczka w postaci rzepki. Staw posiada dwie łącznotkankowe łąkotki dopasowujące do siebie powierzchnie stawowe w czasie ruchów. Funkcjonalnie jest to staw zawiasowy, umożliwiający ruchy zginania i prostowania, ale w zgięciu(z wyjątkiem maksymalnego) możliwe są również ruchy rotacyjne. Wzmocniony jest więzadłami zewnętrznymi (pobocznymi oraz torebki stawowej) oraz dodatkowo bardzo silnymi więzadłami wewnętrznymi - więzadłem krzyżowym przednim i tylnym.W stawie kolanowym łączą się trzy kości: kość udowa, kość piszczelowa i rzepka. Główkę stawu tworzą wypukłe kłykcie kości udowej, natomiast jego panewkę lekko wklęsłe kłykcie kości piszczelowej i powierzchnie stawowe rzepki. Torebka stawowa składa się z dwóch warstw: zewnętrznej błony włóknistej i wewnętrznej błony maziowej.

st.skokowy górny-staw zawiasowy, złożony. Odpowiedzialny za zginanie stopy (np. podczas stawania na palcach) oraz jej prostowanie (np. podczas stawania na pięcie). Złożony jest z panewki, którą tworzą dalsze końce kości piszczelowej oraz strzałkowej, oraz z główki, którą stanowi bloczek kości skokowej. Ponadto w jego skład wchodzi torebka stawowa, którą wzmacniają więzadła przyśrodkowe (inaczej trójgraniaste), skokowo-strzałkowe przednie, skokowo-strzałkowe tylne, piętowo-strzałkowe. Torebka stawowa przytrzymuje kości, wchodzące w skład stawu oraz zapobiega dostaniu się sąsiednich tkanek między kości stawu.Staw skokowy dolny – inaczej staw skokowo-piętowo-łódkowy, staw jednoosiowy, złożony. Więzadło skokowo-piętowe anatomicznie dzieli ten staw na dwie komory -staw skokowy przedni i tylny. Czynnościowo te dwa stawy tworzą jedną całość. Staw skokowy przedni, czyli skokowo-piętowo-łódkowy, jest utworzony przez powierzchnię stawową kości skokowej, piętowej i przez głowę kości skokowej oraz tylną, wklęsłą powierzchnię stawową kości łódkowatej. Staw skokowo-piętowy czyli, skokowy tylny tworzy wklęsła powierzchnia kości skokowej i wypukła powierzchnia kości piętowej. Torebka stawowa wzmocniona jest więzadłami: skokowo-piętowym oraz skokowo-goleniowym. Staw ten jest odpowiedzialny za ruchy: odwracania oraz nawracania.

Żołądek

Żołądek jest mięsistym narządem, przypominającym worek, posiadającym dwa ujścia: górne, zwane częścią wpustową, uniemożliwiające cofanie się zawartości żołądka do przełyku, i dolne, zwane częścią odźwiernikową, działającą jak zatyczka, zatrzymując pokarm, który jest tu przygotowywany do dalszego trawienia

- część wpustowa

- dno

- trzon

- odzwiernikowa cześć

Funkcje:

1 Zbiornik pokarmu

2 Mechaniczny i chemiczny

3 Żołądek wydziela sok żołądkowy – ma właściwości bakteriobójcze, pH około 2. Zwiększa pepsynę (enzym trawiący białko ) kwas solny ( bakteriobójczy ) inne enzymy rozkładające białka, lipazę żołądkową ( enzym rozkładający tłuszcze ) śluz ( ochrona błony śluzowej )

4 Komórki okładzinowe oprócz kwasu solnego wydzielają czynnik wewnętrzny, który wiąże witaminę B12, umożliwiając jej wchłanianie w jelicie cienkim

5 Kwaśna treści pokarmowa po przejściu z żołądka do dwunastnicy pobudza wydzielanie hormonów jelitowych (cholecystokinina, sekretyna )pobudza wydzielanie żółci i soku trzustkoweg

Jelito cienkie jest miejscem dalszych etapów procesu trawienia, w jego wnętrzu składniki są poddawane działaniu enzymów pochodzących z wątroby, z trzustki i własnej śluzówki jelita, które rozkładają je na elementy podstawowe. W zespole o długości od 4 do 5m rozróżniamy trzy odcinki:+ dwunastnicę, odcinek umieszczony u wyjścia żołądka, długości ok. 25-30cm, która wydziela sok trzustkowy i żółć wyprodukowaną przez wątrobę;

+ jelito czcze, długość ok. 3m, umieszczone w górnej części jamy brzusznej; + jelito kręte, długość od 3 do 4m, umieszczone w dolnej części jamy brzusznej, uchodzi do jelito grubego. Ścianki jelita cienkiego ściskają się automatycznie. Rytmiczne ruchy odcinków jelita służą do ugniatania i kruszenia pokarmu, przeciwstawne skurcze jelita służą dobremu zmieszaniu pokarmu a ruchy perystaltyczne, następujące falowo, przesuwają pokarm w kierunku jelita grubego.

Jelito grube stanowi końcową część układu pokarmowego, tu gromadzą się tymczasowo nie wchłonięte składniki pokarmowe, przygotowywane do wydalenia. Jelito grube o długości 1,5 - 1,8m dzieli się na trzy odcinki: + jelito ślepe, umieszczone w dolnej, prawej części jamy brzusznej, do którego uchodzi jelito cienkie;+ okrężnicę, najszerszy odcinek, umieszczony również wewnątrz jamy brzusznej, dzielący się na cztery mniejsze odcinki: okrężnicę wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą;+odbytnicę, która uchodzi do odbytu.

Budowa Wątroby

-trzewna

-przeponowa

Składa się z 4 płatków anatomicznych:

-lewego

-prawego

-czworobocznego

-ogoniastego

Funkcja wątroby:

-magazynowanie (glikogen, tłuszcz, witaminy)

-produkcja sub. energetycznych (glukoza, keto kwasy)

-wytwarzanie białek osocza

-wytwarzanie czynników krzepnięcia krwi

-metabolizm zbędnych sub.

-produkcja żółci

-ochronna

KRTAŃLeży w środkowo-przedniej części szyi, na wysokości 4.-7. kręgu szyjnego, poniżej nasady języka i kości gnykowej. Jest narządem łączącym gardło z tcha­wicą.Funkcje krtani:- służy do przewodzenia powietrza z jamy nosowej i ust do tchawicy,- chroni przed wnikaniem pokarmów stałych i płynnych,

- jest narządem fonacji - wydawania dźwięków, umożliwia mówienie.

Czynność głosowa jest wynikiem drgania więzadeł głosowych, zwanych fałdami głosowymi. Wysokość głosu zależy od długości fałdów głosowych, ich napięcia, częstości drgań i ciśnienia wydechowego powietrza. Barwa głosu uza­leżniona jest od budowy gardła, jamy nosowej i częściowo zatok przynosowych. Siła głosu zależy od prądu powietrza wydychanego oraz od amplitudy drgań. Wytwarzanie mowy artykulacyjnej odbywa się w jamie ustnej.

TCHAWICALeży na wysokości VI-VII kręgu szyjnego do rozgałęzienia na dwa oskrzela główne na wysokości trzonu kręgu IV piersiowego, w okolicy kąta mostka. Ma długość 10-12 cm. Składa się z 16-20 podkowiastych chrząstek (ch. szklista), otwartych po stronie grzbietowej, połączonych więzadłami obrączkowymi. Tyl­na ściana tchawicy zbudowana jest z błoniastej tkanki włóknistej i mięśniowej gładkiej, styka się z przełykiem. W miejscu rozdwojenia na oskrzela występuje ostroga tchawicy. Krtań z tchawicą podczas połykania przesuwa się do góry, podczas kaszlu tchawica kurczy się, powstaje silny prąd powietrzny, ułatwiający odksztuszanie śluzu. W górnym odcinku tchawica objęta jest tarczycą.

OSKRZELA W miejscu rozdwojenia tchawica dzieli się na dwa oskrzela główne, rozcho­dzące się pod kątem 90 stopni do wnęk płucnych:

- prawe oskrzele główne - szersze, krótsze, biegnie bardziej pionowo; tu częś­ciej wpadają ciała obce; daje 3 odnogi oskrzeli płatowych;

- lewe oskrzele główne - dłuższe, ma mniejszą średnicę, biegnie bardziej pozio­mo ze względu na położenie serca; oddaje 2 odnogi oskrzeli płatowych.

Oskrzela płatowe dzielą się na oskrzela segmentowe, zaopatrujące seg­menty oskrzelowo-płucne. Za segment oskrzelowo-płucny uważany jest taki od­cinek płata płuc, który ma własne oskrzele segmentowe i tętnicę segmentową, pochodzącą z podziału tętnic krążenia płucnego. Płuco prawe składa się najczęś­ciej z 10 segmentów (3 w płacie górnym, 2 w środkowym i 5 w dolnym), a płuco lewe - z 8 segmentów (4 w płacie górnym i 4 w płacie dolnym).

Oskrzela segmentowe dzielą się kilka lub kilkanaście razy, przechodząc w nieposiadające już chrząstek oskrzeliki o średnicy 1-1,5 mm. Ich ściany za-wierająjeszcze elementy chrzestne. Liczba oskrzelików wynosi ok. 1 tys. po obu stronach. Są one wysłane nabłonkiem migawkowym i mogą się dzielić jeszcze kilkakrotnie, przechodząc w oskrzelik końcowy. Każdy oskrzelik końcowy dzieli się dychotomicznie na dwa oskrzeliki oddechowe, które przechodząc w przewodziki pęcherzykowe, zakończone woreczkami pęcherzykowymi, zali­cza się już do miąższu płuc.

Ściany drzewa oskrzelowego są pozbawione chrząstek, a począwszy od oskrzelików oddechowych uwypuklają się, tworząc pęcherzyki płucne, które po­czątkowo nieliczne, w miarę zbliżania się do woreczka pęcherzykowego układają się coraz gęściej tuż obok siebie. Pęcherzyki płucne zbliżone są do półkuli o śred­nicy około 250 mikronów. Głównym składnikiem ich ścian jest gęsta sieć naczyń włosowych oraz bardzo cienki nabłonek oddechowy, przez który odbywa się wy­miana gazowa między naczyniami włosowymi a powietrzem oddechowym.

PŁUCAStanowią narząd oddechowy, parzysty. Położone są w jamie klatki pier­siowej. Przeciętna pojemność prawego płuca wynosi ok. 875 ml, a lewego ok. 745 ml. Nawet po najsilniejszym wydechu płuca nie opróżniają się całkowicie; pozostaje w nich jeszcze ok. 1000 ml powietrza zwanego powietrzem zalegają­cym, co stanowi w przybliżeniu 1/3 całkowitej pojemności życiowej płuc. Ilość powietrza, która może być wydalona z płuc po spokojnym wydechu, wynosi ok. 1500 ml - jest to powietrze zapasowe. Pojemnością oddechową nazywa się ilość powietrza, którą pobiera się i wydala z płuc przy spokojnym wydechu i wdechu. Wynosi ona ok. 400 ml. Pojemnością uzupełniającą nazywa się ilość powierza, które można dodatkowo zaczerpnąć po spokojnym wdechu, wykonując silny i po­głębiony wdech. Wynosi ona ok. 2000 ml.

Przez pojęcie pojemności życiowej płuc rozumie się sumę powietrza zapa­sowego, oddechowego i uzupełniającego, która osobniczo jest zmienna i wynosi przeciętnie 3500-4000 ml.

W płucach zachodzi proces tzw. oddychania zewnętrznego

Duży krwiobiegKrew (bogata w tlen) wypływa z lewej komory serca przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, aorty, rozgałęzia się na mniejsze tętnice, dalej na tętniczki, a następnie przechodzi przez sieć naczyń włosowatych (tzw. kapilarnych) we wszystkich narządach ciała. Naczynia włosowate przechodzą w drobne żyłki, które przechodzą w żyły większego kalibru i żyłę główną górną i dolną. Krew powracająca żyłami jest odtlenowana (uboga w tlen) i przechodzi do prawego przedsionka serca, po czym przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory.

Mały krwiobiegOdtlenowana krew wypompowywana jest z prawej komory serca przez zastawkę pnia płucnego do pnia płucnego, który rozgałęzia się na dwie tętnice płucne: lewą i prawą. Te w płucach (łac. pulmones) rozgałęziają się na sieć naczyń włosowatych oplatających pęcherzyki płucne, tam dochodzi do wymiany gazowej. Utlenowana krew powraca żyłami płucnymi (to jedyne żyły, którymi płynie utlenowana krew) do lewego przedsionka serca, a tam przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew wpływa do lewej komory serca

Serce-jest centralnym narządem naczyniowym pełniącym funkcjępompy ssąco-tłoczącej. Położone jest ono w klatce piersiowej w śródpiersiu na wysokości 2-6 żebra. Ma kształt stożka podstawą skierowaną ku górze koniuszkiem ku dołowi. Jest podzielone bruzdami na cztery części dwie górne nazywamy przedsionkiem a dwie dolne komorami. Przedsionki łączą się z komorami ujściem przedsionkowow-komorowym zaopatrzonym w zastawki.Pojemność-500-750ml.Przedsionek prawy-zbiera krew z całego organizmu z wyjątkiem płuc. W jego budowie wyróżnia się 6 ścian.górną(ujście żyły głównej górnej)dolnej(ujście przedsionkowo-komorowe)przednią(uszko prawe)tylną(ujście zyły głownej dolnej)przyśrodkową(staonowi ścianę międzyprzedsionkową) boczną(ujście żyły

przednich serca).Przedsionek Lewy-w górnej ścianie przedsionka lewego znajduje się ujścia 4 żył płucnych nieposiadających zastawek.Sciana przyśrodkowa stanowi przegrodę międzyprzedsionkową.Na przedniej ścianie znajduje się uszko lewe jest ono dłuższe, węższe i nieco załamane gdyż zachodzi na pień płucny.Komora prawa- tłoczy krew do pnia płucnego ma kształt stójściennego ostrosłupa. Mięśniówka jej ścian jest trzy razy cieńsza niż komory lewej. Wyróżnia się tuścianę przednią i tylną które schodzą sięw prawym brzegu serca oraz ścianę przyśrodkową stanowiącą przegrodę

międzykomorową.Ku górze komorwa prawałączy się z przedsionkiem prawym w ujściu przedsionkowo-komorowym.Komorwa Lewa-Komora ta ma masywniejszą budowę i grubsze ściany niż prawa komora. Ma kształt stożka którego wierzchołek odpowiada koniuszkowi serca.W obrębie podstawy stożka znajduje się ujśćie aorty skierowane ku górze kiu stronie prawej. Krew z aorty zaopatruje odżywczo cały organizm człowieka. Wyrózniamy trzy ściany przednią, tylną i przyśrodkową. Mięśień sercowy- tworzy najgrubsząwarstwę ścian i wykonuję właściwą prace serca. W przedsionkach

których praca motoryczna jest niewielka mięśniówka jest słaba.Jest ona ułożona w dwóch warstwach powierzchownej o przebiegu okrężnym i głębokiej o przebiegu podłużnym

RDZEŃ KRĘGOWY

Znajduje się w kanale kręgowym i ciągnie od rdzenia przedłużonego do wysokości II kręgu lędźwiowego. Istota szara leżąca wewnętrznie w stosunku do istoty białej w przekroju poprzecznym ma kształt litery H. Przez środek rdzenia kręgowego biegnie kanał środkowy. Włókna czuciowe wchodzą do rdzenia korzeniami tylnymi, inaczej grzbietowymi, a włókna ruchowe wychodzą z rdzenia korzeniami przednimi inaczej brzusznymi.Z rdzeniem kręgowym łączy się 31 par nerwów rdzeniowych ( 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 guziczny). Są to nerwy mieszane zawierające somatyczne włókna czuciowe i ruchowe oraz włókna wegetatywne. Mózgowie i rdzeń kręgowy okryte są trzema błonami łącznotkankowymi, zwanymi oponami. Opona twarda leży najbardziej zewnętrznie, stanowiąc okostna jamy czaszki i rdzenia kręgowego. Opona pajęczynowka znajduje się pod opona twarda i jest od niej oddzielona jama podtwardówkowa.Opona miękka zwana również błoną naczyniową, zawiera liczne naczynia krwionośne.

Funkcje rdzenia kręgowego

- Przesyła bodźce do mięśni

- Przewodzi impulsy z i do mózgu

- Unerwia skórę, mięśnie, gruczoły, ukł. Naczyniowy

- Znajdują się w nim ośrodki odruchów bezwarunkowych

Budowa i funkcje mózgu

Mózg składa się z 5 części: Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Móżdżek (tyłomózgowie)Rdzeń podłużny (zamózgowie) Kresomózgowie:Składa się z dwóch półkul mózgowych pokrytych pofałdowaną korą mózgową utworzoną przez istotę szarą, która pokrywa istotę białą. Znajdują się w nich I i II komora mózgu połączone z trzecią komorą międzymózgowiem. W każdej półkuli wyróżnia się 4 płaty:- Potyliczny znajdują się w nim ośrodki wzroku i rozumienia wrażeń wzrokowych -Skroniowy znajdują się w nim ośrodki słuchu i rozumienia wrażeń słuchowych -Ciemieniowy znajdują się w ni ośrodki wyższych czynności nerwowych np. ośrodki mowy, pamięci kojarzenia, rozumienia, wrażeń. Bruzda środkowa oddziela płat ciemieniowy od skroniowego -Czołowy przed bruzda znajdują się pola ruchowe, które kontrolują pracę mięśni szkieletowych i odpowiadają za ruchy. Międzymózgowie:Zawiera trzecią komorę mózgu. Dno 3 komory to podwzgórze. Znajdują się tu ośrodki termoregulacji, głodu, sytości, pragnienia, popędu seksualnego. Przez wzgórze przechodzą impulsy czucia kory mózgowej. We wzgórzu ulegają one selekcji. Śródmózgowie: jest niewielkim odcinkiem pnia mózgu związanym między innymi z koordynacją pracy mięśni gałki ocznej