Podnoszeniu pozytywnej motywacji do nauki sprzyjają:
Wytworzenie w grupach wychowawczych atmosfery wychowawczej, której istotnym wskaźnikiem są życzliwe wśród nich stosunki interpersonalne, oparte na współpracy, wyrozumiałości i serdeczności.
Pogłębianie u dzieci i młodzieży poczucia własnej wartości, poprzez ułatwianie im zaspokojenia potrzeby osiągnięć, uznania i szacunku, udzielanie pochwał.
Uprzyjemnianie i uatrakcyjnianie dziewczynkom i chłopcom procesu uczenia się poprzez organizowanie spotkań z interesującymi ludźmi, przygotowanie konkursów w ośrodkach opiekuńczo – wychowawczych, np. „zgaduj – zgadula”.
Zapewnienie pomocy naukowych, tj. książki, czasopisma, encyklopedie.
Rezygnacja ze środków represyjnych, tj. stosowanie kar, ośmieszanie, nadmiernej i czysto formalnej kontroli pracy domowej wychowanków, wpływania groźbą na ich zachowania.
Oprócz motywacji bardzo ważny jest czas, w jakim dzieci i młodzież odrabiają zadane im lekcje oraz miejsce wykonywania tych czynności. W prawie wszystkich placówkach opiekuńczo – wychowawczych obowiązuje zwyczaj odrabiania lekcji w ściśle określonych porach. Dzięki temu wychowankom zostaje zapewniona cisza, niezbędna do przygotowania się do zajęć szkolnych. Zwykle odbywa się to w godzinach między 16 a 19. Uważa się, że w tych godzinach uczniowie gotowi są do pracy umysłowej, ponieważ zaspokoili swoje potrzeby niższego rzędu – zjedli obiad, odpoczęli po trudzie szkolnym.
Długość czasu poświęconego na odrabianie lekcji należy dostosować do wieku wychowanków ( kl. I – nie dłużej niż 30 minut, kl. II – nie dłużej niż 40 minut, kl. III – IV – nie dłużej niż 60 minut, kl. V – VIII – 1,5 godziny do 2 godzin ).
Nie bez znaczenia dla wydajności uczenia się ma także miejsce nauki. W ośrodkach opiekuńczo – wychowawczych często czas ten uczniowie spędzają wspólnie w większej Sali, dzieci i młodzież wolą jednak na ogół odrabiać lekcje w sypialniach, gdzie panują lepsze warunki do koncentracji uwagi. Uczniowie nie czują się skrępowani obecnością osób, z którymi łączy ich głębsza więź osobowa, mają większe poczucie bezpieczeństwa. Ważne jest to, aby pokoje były przewietrzone. Temperatura nie powinna przekraczać 20⁰C, a wilgotność powietrza 70% oraz aby panował w nich ład porządek – bałagan może być takim samym źródłem dekoncentracji jak hałas. Istotne jest również, aby meble były rozmieszczone zgodnie z upodobaniami wychowanków, tak aby czuli się w tym miejscu komfortowo.
Istotnym czynnikiem usprawniania nauki własnej dzieci i młodzieży jest odwoływanie się do różnych sposobów jej organizowania. Ważną rolę pełni tutaj wychowawca – musi postarać się aby nauka własna nie był postrzegana przez dzieci jako czynność bezcelowa, monotonna i nudna. Istotne jest to by nauczył wychowanków różnych sposobów odrabiania lekcji i uczenia się. Dobrze jest aby rozpoczynać lekcję od wykonania zadań, które nie będą zbyt proste, ale i nie za trudne, następnie przejść do zadań bardzo trudnych i zakończyć poleceniami najłatwiejszymi. Bardzo ważne jest to, aby zaszczepić w wychowankach nawyk wykonywania wszystkich zadań na bieżąco, uczenia się na przemian – raz przedmiotów humanistycznych, raz ścisłych. Należy zwrócić wychowankom uwagę na to, że aby efektywnie się uczyć należy robić przerwy w pracy i zasugerować im, aby materiał wymagający mechanicznego zapamiętania przyswajali sobie w porze poprzedzającej sen. Powinno się również zachęcić uczniów, by przyswajali jedną partię materiału zanim zaczną uczyć się następnej. W przeciwnym razie zapomną materiał, którego uczyli się wcześniej.
Korzystnie na naukę wpływa organizowanie pracy w 2-3 osobowych grupach. Nauka taka:
aktywizuje uczniów poznaniu i myśleniu, stanowiąc dobra zachętę do dalszej pracy, pozwala zorientować się co do zasobu posiadanej wiedzy,
umożliwia utrwalenie wyuczonych ostatnio wiadomości w sposób indywidualny,
sprzyja wyrobieniu intelektu krytycznego wobec przyswojonych treści,
uczy współżycia i współpracy – uspołecznianie.
Nauka wspólna uzyskuje najlepsze efekty, gdy jest połączona z indywidualnym odrabianiem lekcji – uczniowie sami odrabiają zadania, po czym wspólnie je sprawdzają i omawiają, konsultują się wzajemnie. Organizując odrabianie lekcji w formie zespołowej nie można zapomnieć, że nie należy jej narzucać.
Poza indywidualnym i zespołowym odrabianiem lekcji istnieje również możliwość zbiorowej pracy domowej, czyli organizowanie wycieczek krajoznawczych, aranżowanie dyskusji w grupie wychowawczej, konkursów, gier, wspólne czytanie książek itp. Jednym z zadań wychowawców jest pomoc dzieciom słabszym, nie radzącym sobie z opanowaniem materiału i wymogami szkolnymi. Pomocy tej można udzielać w formie indywidualnej i zbiorowej. Formy pomocy indywidualnej polegają nie tylko na wyrównywaniu braków, ale również zachęcanie ucznia do nauki, ukazanie mu dodatnich stron życia szkoły, szczera rozmowa, wsparcie, stworzenie wrażenia, że i od nich można się czegoś nauczyć. Formy pracy zespołowej są raczej mało popularne. Wyróżniamy wśród nich :
zespoły wyrównawcze – panuje dobra atmosfera pracy, brak poczucia „inności” przez ucznia nie radzącego sobie z nauką; grupy liczą ok 7-8 osób; koncentracja na jednym lub dwóch przedmiotach, które sprawiają uczniom trudności; zajęcia prowadzone są tak często jak jest to potrzebne uczniom; spełnia cele dydaktyczne jak i wychowawcze;
„pary partnerskie” – dwóch uczniów odrabia wspólnie pracę domową i są z niej jednakowo rozliczani.
Błędy i niedociągnięcia popełnione przez nauczycieli w organizacji nauki własnej uczniów:
Czynienie z nauki własnej dziecka centralnego przedmiotu zainteresowania wychowawcy.
Stosowanie środków przymusu.
Niedostateczne indywidualizowanie w ułatwianiu odrabiania lekcji.
Zbytnie koncentrowanie się na uczniach z niepowodzeniami szkolnymi.
Strategie, które tworzą w klasie klimat sprzyjający uczeniu się.
Stworzenie warunków do samostanowienia o sobie – poprzez wzmacnianie ich naturalnej tendencji do uczenia się, rozwoju i do podejmowania odpowiedzialności za własną naukę.
Nauczyciel musi być gotów od nowa przemyśleć stare, tradycyjne poglądy na temat przeciwieństwa między władzą nauczyciela a władzą uczniów. Przekazanie uczniowi pewnej władzy nad sytuacją w klasie oznacza, że uczniowie maja indywidualna kontrolę nad własną nauką, a nauczyciel stwarza warunki do tego, by mogli wnieść wkład w organizacje własnego procesu uczeni się. Dla uczniów ważna jest samokontrola, możliwość decydowania i podejmowania odpowiedzialności za własną naukę.
Nauczyciel jest jak facyliator, a nie tylko źródło wiedzy. Wraz z uczniem ułatwiają sobie oni wzajemnie pracę. Współuczący się i podejmujący ryzyko rozszerzenia tradycyjnych ograniczeń klasy szkolnej. Nauczyciel jest tu również osobą planująca kształcenie. Dochodzi z uczniem do określenia tematu, zajmuje się opracowaniem planu działania jakie uczeń musi podjąć by zrealizować zadanie i zaprezentować nabyte wiadomości ( nauczycielowi i klasie). Ważne są również różnorodne formy organizacyjne ( trzeba przewidzieć pracę indywidualna jak i zespołową). Uczeń ma być ekspertem w wybranych przez siebie dziedzinach przez co wzrasta jego automotywacja, natomiast nauczyciel osobą przekazującą wiedzę.
Zachęcanie uczniów do podejmowania ryzyka przy uczeniu się.
Zadania nauczyciela :
Dodawanie uczniom odwagi i zachęcania do podejmowania ryzyka.
Szanowanie i docenianie szczególnych osiągnięć uczniów oraz indywidualnych różnic między nimi.
Pomoc uczniom w określaniu co stanowi właściwą nagrodę za naukę.
Pomoc w znajdowaniu sposobu na systematyczne i realistyczne wynagrodzenie się za własne osiągnięcia.
Bycie przykładem i wzorem strategia zachęcania do podejmowania ryzyka w uczeniu się.
Strategie dodające odwagi do zaakceptowania sukcesu:
Docenić zdolności i wkład pracy.
Wyrobić umiejętność dzielenia się pozytywnymi i konstruktywnymi uczuciami.
Strategie oceniania osiągnięć:
Różnorodne narzędzia oceniania, np. specjalne zapisy do port folio (teczki do gromadzenia prac ucznia).
Swoiste miary wykonania zadań ( pomagają uczniowi oszacować swój rozwój intelektualny i osiągania celów nauki).
Strategia pomagania w wyborze właściwych nagród:
Samodzielny wybór nagrody – np. wycieczka terenowa.
Przedstawienie wyników swojej pracy na wspólnym zebraniu rodziców i nauczycieli.
Stworzenie pozytywnego klimatu społecznego wsparcia, tak aby uczeń jako jednostka był naprawdę doceniany i szanowany.
Wsparcie społeczno – emocjonalne
Bezpieczne, sprzyjające otoczenie
Atmosfera zaufania i wzajemnego szacunku
Określanie swoich własnych kwalifikacji nauczycielskich :
Określić cechy, które wpływają wzmacniająco na tworzenie klimatu korzystnego do nauki - być w stanie określić czy taki pozytywny klimat w klasie istnieje.
Korzystny klimat do ucznia się zakłada :
Troskę i zainteresowanie dziećmi
Docenianie przez dorosłych ich wartości i znaczenia
Tworzenie szans na pojawienie się przyjaznych relacji
Uczniowie odczują wtedy wzrost własnej wartości i pojawi się u nich poczucie kontroli nad sytuacjami życiowymi.