OGRODNICTWO ĆWICZENIE 9

Szkodniki upraw kapustnych

Gromada: Owady - Insecta

Rząd: Pluskwiaki różnoskrzydłe – Heteroptera

Rodzina:Tarczówkowate – Pentatomidae

Warzywnica kapustna – Eurydema oleracea

Warzywnica ozdobna – E. ornatum

RZĄD: HETEROPTERA - PLUSKWIAKI RÓŻNOSKRZYDŁE

NA ŚWIECIE OKOŁO 25 tyś. GATUNKÓW, W POLSCE OKOŁO 800

OWADY O CIELE SPŁASZCZONYM, POSIADAJĄCE UMIARKOWANĄ ZDOLNOŚĆ LOTU

KŁUJĄCO-SSĄCY APARAT GĘBOWY

NARZĄDY GĘBOWE W POSTACI KŁUJKI – ROSTRUM – OSADZONEJ W PRZEDNIEJ CZĘŚCI GŁOWY I CHOWANEJ POD PRZEDPIERSIE

HIPOGNATYCZNE POŁOŻENIE GŁOWY

NOGI BIEŻNE CZASEM PRZEKSZTAŁCONE W CHWYTNE LUB PŁYWNE

WIEKSZOŚĆ GATUNKÓW POSIADA GRUCZOŁY ZAPACHOWE –

ZARÓWNO LARWY JAK I IMAGO

Z REGUŁY 1 POKOLENIE W ROKU,

JAJA SKŁADANE NA POWIERZCHNI ROŚLIN I DO GLEBY,

PRZEOBRAZENIE NIEZUPEŁNE TYPU HETEROMETABOLII

GATUNKI ROŚLINOŻERNE – ODŻYWIAJĄCE SIĘ SOKAMI ROŚLINNYMI,

GATUNKI DRAPIEŻNE – WYSYSAJĄCE OWADY I INNE DROBNE ZWIERZĘTA, PASOŻYTY ZEWNĘTRZNE – WYSYSAJĄCE KREW (PLUSKWY)

Rodzina: TARCZÓWKOWATE PENTATOMIDAE

PLUSKWIAKI DUŻE

WIEKSZOŚĆ UBARWIONA W KOLORACH ZBLIŻONYCH DO PODŁOŻA

NIELICZNE BARDZO JASKRAWE

(GRAPHOSOMA SEMIPUNCTATUM)

NAJCZĘŚCIEJ ODŻYWIAJĄ SIĘ SOKAMI ROŚLIN

BYWAJĄ DRAPIEŻNE

(ZBROJENIEC DWUZĘBNY)

CZUŁKI PIĘCIOCZŁONOWE

STOPY DWU LUB TRÓJCZŁONOWE

GŁOWA TWORZY TRÓJKĄT Z PRZEDPLECZEM

CECHĄ CHARAKTERYSTYCZNĄ JEST SIĘGAJĄCA DO POŁOWY ODWŁOKA TARCZKA

WARZYWNICA KAPUSTNA EURYDERMA OLERACEA

CIAŁO OSOBNIKÓW DOROSŁYCH DO 7mm

CIAŁO SPŁASZCZONE ZIELONE LUB NIEBIESKIE Z PLAMAMI KTÓRE

U MŁODYCH OSOBNIKÓW SĄ ŻÓŁTE

U DOROSŁYCH CIEMNOCZERWONE

V / VI SAMICE SKŁADAJĄ JAJA NA DOLNEJ STRONIE LIŚCI

LARWY BEZSKRZYDŁE

1 POKOLENIE W ROKU

DOROSŁE OWADY ZIMUJĄ W KRYJÓWKACH (ROWY, MIEDZE)

ŻYWIĄ SIĘ SOKIEM ROŚLIN KRZYŻOWYCH

W WYNIKU ICH ŻEROWANIA NA LISCIACH POJAWIAJĄ SIĘ BIAŁE PLAMKI KTÓRE NASTEPNIE BRUNATNIEJĄ

ZWALCZANIE POPRZEZ NISZCZENIE CHWASTÓW Z RODZINY KRZYŻOWYCH, GŁĘBOKA ORKA, PREPARATY O DZIAŁANIU SYSTEMICZNYM

WARZYWNICA OZDOBNA (W. CZERWONA) EURYDERMA ORNATUM

WYSTĘPUJE NA TERENACH OTWARTYCH W NISKIEJ ROŚLINNOŚCI

ŻYWI SIĘ SOKIEM ROŚLIN Z GRUPY KRZYŻOWYCH

Gromada: Owady - Insecta

Rząd: Pluskwiaki równoskrzydłe – Homoptera

Podrząd: Mszyce – Aphidodea

Rodzina: Mszycowate – Aphididae

Mszyca kapuściana – Brevicoryne brassicae

Mszyca burakowa – Aphis fabae

MSZYCA BURAKOWA - APHIS FABAE

WYSTEPUJE W POLSCE POWSZECHNIE

JEST GATUNKIEM DWUDOMNYM, ZIMUJĄCYM W POSTACI JAJ PRZYTWIERDZONYCH DO KORY PNIA I GAŁĄZEK TRZMIELINY I KALINY

KRZEWY SĄ ŻYWICIELEM PIERWOTNYM, NA KTÓRYM WIOSNĄ ROZWIJAJĄ SIĘ 2-4 POKOLENIA

USKRZYDLONE MSZYCE PRZELATUJĄ NA ŻYWICIELA WTÓRNEGO – LETNIEGO, KTÓRYM SĄ BURAKI ĆWIKŁOWE I INNE ROŚLINY WARZYWNE JAK BÓB, FASOLA, POMIDORY ORAZ CHWASTY: KOMOSA, OSET

USZKODZENIA:

NA DOLNEJ STRONIE LIŚCI BURAKÓW W PIERWSZYM ROKU UPRAWY ORAZ NA PĘDACH I KWIATOSTANACH NASIENNKIKÓW ZAUWAŻYC MOŻNA KOLONIE CZARNYCH MSZYC

LIŚCIE BURAKA KURCZĄ SIĘ, KĘDZIERZAWIĄ I ZAWIJAJĄ BRZEGAMI W DÓŁ, ROSLINY ŹLE ROSNĄ A OPANOWANE W BARDZO WCZESNYM STADIUM GINĄ

SZKODLIWOŚĆ POŚREDNIA TO PRZENOSZENIE CHORÓB WIRUSOWYCH

ZWALCZANIE:

IZOLACJA PRZESTRZENNA PLANTACJI KONSUMPCYJNYCH OD NASIENNYCH,

STOSOWANIE PREPARATÓW CHEMICZNYCH PO ZAOBSERWOWANIU NALOTU JEJ OSOBNIKÓW NA LIŚCIACH

Mszyca kapuścianka - Brevicoryne brassicae

Formy bezskrzydłe do 3 mm długości, pospolita, będąca roznosicielem chorób wirusowych.

Na liściach ukazują się jasne plamy i wypukłości, natomiast na spodniej stronie liścia w zagłębieniach widoczne są kolonie mszyc, zielonoszarych, pokrytych woskowym nalotem, który nadaje im niebieskopopielaty odcień.

Uszkodzone liście, pędy, kwiatostany ulegają zniekształceniom a pąki kwiatowe żółkną i odpadają.

Po okresie letnim, kiedy mszyce rozmnażają się dzieworodne, jesienią pojawiają się samce. Samice składają jaja na dolnych odcinkach roślin krzyżowych, na których zimują a w VI /l VII następuje przelot uskrzydlonych samic.

Mszyca kapuścianka jest jednodomowa, cykl rozwojowy kończy się wytworzeniem pokolenia płciowego.

Zwalczanie:

W przypadku wystąpienia licznych kolonii mszyc, natychmiast wykonujemy oprysk, w razie potrzeby zabieg powtarzamy co 7 dni.

Zapobieganie:

Usuwanie chwastów z rodziny krzyżowych, głęboka orka po okresie zbiorów, która pozwoli zmniejszyć przyszłoroczną populację.

Rośliny podatne:

Lewkonia, maciejka, warzywa kapustne, rzepak, rzepik, gorczyca

Rząd: Motyle – Lepidoptera

Rodzina: Sówkowate – Noctuidae

Podrodzina: Piętnówki – Hadeninae

Piętnówka kapustnica – Mamestra brassicae

Piętnówka brukiewka – Mamestra oleracea

Rodzina: Bielinkowate – Pieridae

Bielinek kapustnik – Pieris brassicae

Bielinek rzepnik – Pieris rapae

Rodzina: Tantnisiowate – Plutellidae

Tantniś krzyżowiaczek – Plutella maculipennis

MOTYLE - LEPIDOPTERA

Druga pod względem liczebności grupa owadów

Na świecie około 150 tysięcy gatunków

W Polsce ponad 3 tyś. gatunków

Występują na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy

Najbardziej zaawansowane ewolucyjnie owady

Ich ciało, składające się z segmentów, chroni chitynowy oskórek

Poszczególne segmenty połączone błoniastymi stawami, umożliwiają swobodę ruchu

Oskórek pokrywa warstwa drobnych łusek

Rodzina: Sówkowate – Noctuidae

Pod względem liczby opisanych gatunków stanowią najliczniejszą rodzinę motyli (Lepidoptera) zarówno w Polsce (prawie 500) jak i na świecie (ok. 25 tys.).

W przybliżeniu co 6 gatunek motyla jest sówką.

Sówki to mocno zbudowane ćmy, ubarwione przeważnie niepozornie, kamuflująco.

Rysunek i kolorystyka wielu gatunków przypomina korę drzew, a czasem może również naśladować mech lub porosty, które ją porastają.

Sówki odżywiają się nektarem z kwiatów, sokami z fermentujących owoców.

Podrodzina: Rolnice - Agrotinae

Piętnówka kapustnica - Mamestra brassicae

Rozpiętość skrzydeł: 40 to 45 mm

Zielonkawo-brązowe przednie skrzydła z charakterystycznym ciemnym wzorem

Tyle skrzydła jasno-szare

Jaja zgrupowane w złożach liczących 20-30 sztuk na spodniej stronie liści

Larwa: 40 do 45 mm, zielonkawa do szarozielonej z jaśniejszą linią na grzbietowej stronie

Na każdym segmencie ciała 4 duże czarne plamy uformowane w kwadrat

Cykl życiowy obejmuje 2 generacje w ciągu roku

Imago pojawiają się maj-czerwiec

Drugi lot godowy ma miejsce od końca lipca do początków września, gąsienice rozwijają się wówczas od sierpnia do października.

Uszkodzenia najczęściej obserwowane są w czerwcu, a następnie we wrześniu

Gąsienice uszkadzają wiele liści a ich odchody gromadzą się pomiędzy uszkodzonymi liśćmi.

Rodzina: Bielinkowate – Pieridae

gąsienice niebieskawo-zielone z licznymi czarnymi plamkami, lub aksamitno, matowo-zielone

poczwarki zamknięte zimują na płotach, pniach drzew

motyle duże, rozpiętość skrzydeł do 50 mm

skrzydła pokryte są łuskami, o zmiennym ubarwieniu od białego, żółtego do pomarańczowego

prowadzą dzienny tryb życia

gąsienice są poważnymi szkodnikami roślin kapustnych

najpierw wyżerają dziury, a potem cały miąższ, pozostawiają tylko grubsze nerwy

intensywny żer gąsienic może prowadzić do gołożerów

gąsienice żerują pojedynczo lub w grupie

niektóre gatunki szkieletują liście

Bielinek kapustnik - Pieris brassicae

rozpiętość skrzydeł: 52 - 58 mm

występuje w lasach, na polach, w ogrodach i sadach

gąsienice żerują na roślinach z rodziny krzyżowych takich jak kapusta, gorczyca polna, rzodkiew świrzepa i nasturcja
w warunkach klimatycznych Europy Środkowej rocznie rozwijają się 2 pokolenia (maj-czerwiec i lipec-wrzesień)

rzadziej 3 (dodatkowe w październiku)

samice pierwszego pokolenia składają jaja przeważnie na roślinach dziko rosnących

dopiero potomstwo kolejnego pokolenia żeruje na roślinach uprawnych

Bielinek rzepnik - Pieris rapae

Skrzydła o rozpiętości 40-46 mm, białe, z czarną plamą przy wierzchołku

Na wierzchu skrzydła u samca-jedna ,u samicy- dwie czarne plamki

Spód tylnego skrzydła żółty

Motyle pokolenia wiosennego są mniejsze niż osobniki pokolenia letniego

Przepoczwarczenie następuje w poczwarkach przyczepionych do rodziny żywicielskiej lub w jej pobliżu

Poczwarka jest formą zimującą

Bielinek rzepnik - Pieris rapae syn. Artogeia rapae

Pojaw motyla: IV - VI, VII –I X, czasem jeszcze w X

Samice składają do 50 jaj

Gąsienice żerują w VI - pierwsze pokolenie, a drugie pokolenie w XI / X

Środowisko: lasy, zarośla, pola, miedze, sady, ogrody, tereny ruderalne

Rośliny pokarmowe gąsienicy: różne gatunki z rodziny krzyżowych zwłaszcza kapusta, pieprzyca, nasturcja

Gąsienice wyrządzają szkody w uprawach roślin kapustnych i nasturcji

Bielinek rzepnik – Pieris rapae

Rodzina: Tantnisiowate – Plutellidae

Rodzina nieliczna, gatunki spośród których większość występuje kosmopolitycznie.

Tantnisiowate cechuje charakterystyczna budowa skrzydeł, z których przednia para jest wąska i wydłużona, tylna szersza i zazwyczaj krótsza. Osiągają niewielkie rozmiary, zazwyczaj do 15 mm długości. Mają długie, nitkowate czułki.

Tantniś krzyżowiaczek – Plutella maculipennis

W Polsce w niektórych latach powoduje duże szkody na plantacjach roślin krzyżowych.

Od połowy lata do późnej jesieni na liściach widać bardzo liczne drobne, okrągławe, często nieregularne „okienka" powstałe wskutek zeskrobania dolnej skórki i miękiszu przez żerujące gąsienice. W miarę wzrostu liści skórka górna pokrywająca „okienka" pęka i tworzą się dziury.

Motyl, mały, o rozpiętości skrzydeł 17 mm, ma przednią parę skrzydeł wąską, szarobrązową, z białą, falistą smugą wzdłuż tylnego brzegu, tylną parę skrzydeł szarą, z długą strzępiną. Jaja są żółtawe, lekko spłaszczone.

Gąsienice, długości do 10 mm, zielone, słabo owłosione, o głowie czarnej, są bardzo ruchliwe, a przy dotknięciu wyginają się lub zwijają w podkówkę i szybko spuszczają się na ziemię na nitce przędzy.

Tantniś krzyżowiaczek – Plutella maculipennis

Najczęściej szkodnik ten występuje w trzech pokoleniach, choć liczba ich zależy od temperatury.

Zimują poczwarki na chwastach i resztkach roślin uprawnych, w kokonach siateczkowatych, długości około 10 mm .

Mogą zimować również motyle w szczelinach kory i innych kryjówkach.

Wiosną pojawiają się motyle, które składają jaja wzdłuż nerwów na dolnej stronie liści roślin kapustnych, rzodkiewki, brukwi oraz innych roślin krzyżowych uprawnych i dziko rosnących.

Wylęgłe gąsienice żerują pojedynczo na dolnej stronie liści.

Rozwój tantnisia trwa około miesiąca.

Zwalczanie. Niszczyć chwasty z rodziny krzyżowych na plantacjach roślin kapustnych oraz na sąsiednich polach.

Po zbiorze kapust, kalafiorów i innych roślin krzyżowych przyorać głęboko resztki roślinne, na których żerują gąsienice i znajdują się poczwarki w kokonach.

Dobre wynikli daje opryskanie roślin w początkowym okresie żerowania gąsienic.

Dobre wyniki daje stosowanie preparatów bakteryjnych.

Rząd: Chrząszcze – Coleoptera

Podrząd: Chrząszcze wielożerne – Polyphaga

Rodzina: Ryjkowcowate – Curculionidae

Rodzaj: Chowacz – Ceutorhynchus sp.

Chowacz czterozębny – C. quadridens

Chowacz brukwiaczek – C. napi

Chowacz podobnik – C. assimilis

Rodzaj: Drążyny – Baris spp.

Rodzina: Stonkowate – Chrysomelidae

Podrodzina: Pchełki – Halticinae

Podrząd: Chrząszcze wielożerne – Polyphaga

jego przedstawiciele wykazują rozmaitość specjalizacji i adaptacji

różnej wielkości od 0,3 do 155 mm

odżywiają się różnorodnym pokarmem

są tu chrząszcze drapieżne, roślinożerne, padlinożerne i saprofagiczne

Rodzina: Ryjkowcowate – Curculionidae

chrząszcze o głowie wydłużonej w charakterystyczny ryjek, zakończony gryzącymi narządami gębowymi

długość ryjka jest różna: czasami jest krótki i szeroki, czasami cienki i bardzo długi; wiele gatunków chowa go w bruzdę na przedpiersiu

czułki kolankowato zgięte, zakończone buławką

nogi krępe, u nielicznych gatunków skoczne

pokrywy, a także nie zakryte części ciała nagie lub pokryte różnobarwnymi włoskami (owłosione) tworzącymi określone wzory

samce zwykle mniejsze od samic o krótszym i bardziej urzeźbionym ryjku

larwy beznogie, białawe, zwykle łukowato wygięte, posiadają dobrze wyodrębnioną, okrągłą lub owalną głowę

zarówno larwy jak i imagines są roślinożercami

stadium szkodliwe: imago, larwa lub obie postacie

rodzaj; Chowacz – Ceutorhynchus

Chowacze to chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych.

Długość: 3-4mm.

Barwa: brunatna lub szara.

Rozmnażanie: jaja składane są do łodyg, łuszczyn, ogonków liściowych lub też szyjki korzeniowej.

Występowanie: rośliny krzyżowe.

Szkodliwość: w wyniku żerowania następuje zahamowanie rozwoju roślin.

Zwalczanie:

- niszczenie chwastów z rodziny krzyżowych,

- dobre nawożenie mineralne

- w skrajnych przypadkach oprysk preparatami żołądkowymi

Chowacz brukwiaczek - Ceutorhynchus napi

największy chowacz występujący na rzepaku

chrząszcz o długości od 3,2 do 4 mm

koloru szarawego z powodu szarych łusek włosowych

głowa wydłużona w cienki, do dołu wygięty ryjek

larwa o długości 7 mm bez odnóży, do wewnątrz zakrzywiona, żółtawo-biała

głowa młodych larw początkowo czarnawa, potem żółto-brzowa z charakterystyczną szczeciną w górnej części

chowacz pojawiający się na plantacji najwcześniej

zimuje w glebie ubiegłorocznych pól rzepaku

nalot na pola rzepaku zaczyna się, gdy temperatura gleby wynosi od 5 do 7°C, a temperatura otoczenia osiągnie 10-12°C

po dokonaniu żeru uzupełniającego samica składa jaja, głównie poniżej wierzchołków pędów

chrząszcz składa jaja zwykle do najdorodniejszych pędów rzepaku

uszkodzone rośliny wykrzywiaj się i skręcają, łodygi pęcznieją i pękają, a następnie łamią się i wylegają

larwy odżywiaj się w rdzeniu łodygi, aż do osiągnięcia przez rzepak dojrzałości,

po opuszczeniu łodygi przepoczwarczaj się w glebie

jedno pokolenie w ciągu roku.

Chowacz brukwiaczek - Ceutorhynchus napi

pierwsze objawy to miejsca „ukłuć” na łodydze, wielkości około 1 mm początkowo śluzowate, potem białawo obrzeżone

na łodydze, w trakcie wzrostu pędu głównego okaleczone miejsca wydłużaj się tworząc cienkie rynny, zgrubienia oraz skrzywienia w kształcie litery S, głównie w dolnej części łodygi

w miejscach tych łodygi pękają, szczególnie po okresach mrozów lub obfitych opadów

w rdzeniu łodygi można rozpoznać ślady żerowania larw

otwory wydrążone przez larwy można znaleźć zwłaszcza w kątach liści

znaczne straty mogą wystąpić szczególnie w niekorzystnych latach, gdy chowacz brukwiaczek występuje w dużym nasileniu, a rzepak z powodu niekorzystnych warunków środowiskowych jest słabo rozwinięty, głównie po ostrych zimach oraz w okresie wiosennej suszy

rośliny uszkodzone przez larwy są następnie porażane przez suchą zgniliznę krzyżowych, zgniliznę twardzikową i szarą pleśń

rośliny uszkodzone przedwcześnie dojrzewają i często osypują nasiona

Chowacz czterozębny - Ceutorhynchus quadridens
(C. pallidactylus)

chrząszcz wielkości od 2,5 do 3 mm, brązowy, górna strona z biało-szarymi plamkami i łuskowato owłosiona, odnóża czerwonawo-żółte, aż po kolor rdzawo-brąowe,

pokrywy skrzydeł z jasną białą plamą, która znajduje się za tarczką szyjną

larwa wielkości od 4 do 5 mm, biaława, do wewnątrz zakrzywiona, bez odnóży, żółtobrązowa głowa bez szczeciny w górnej części

poczwarka: brudno-biała.

chowacz czterozębny zimuje w ściółce liściach, itp.

pojawia się na polach rzepaku o kilka dni później niż chowacz brukwiaczek

po odbyciu żeru uzupełniającego następuje składanie jaj do głównych nerwów młodych liści

larwy żeruja w ogonkach liściowych, nerwach głównych i łodygach

po opuszczeniu rośliny larwy przepoczwarczają się w glebie

w czasie zbioru rzepaku pojawiają się młode chrząszcze, które później poszukują miejsca do przezimowania

Chowacz czterozębny - Ceutorhynchus quadridens
(C. pallidactylus)

pierwsze widoczne objawy to miejsca, ukłuć na nerwach głównych i ogonkach liściowych, służących do składania jaj

we wnętrzu łodygi żeruj białawe larwy w chodnikach - chodniki zabarwione przez odchody

łodyga rzepaku nadal rośnie prosto - podczas wzrostu nie dochodzi do deformacji łodygi

wydrążone w dolnej części łodygi otwory stanowi bramę dla wtórnych infekcji wywoływanych przez suchą zgniliznę kapustnych i wertyciliozę

Chowacz podobnik - Ceutorhynchus assimilis

chrząszcz wielkości od 2,5 do 3 mm, czarny - z powodu owłosienia wydaje się być szary, pokryty łuskami

głowa, czułki i odnóża czarne

paski na pokrywach skrzydeł równej szerokości – z łuskowatymi włoskami ułożonymi w rzędy

larwa wielkości od 4 do 5 mm, biaława aż po kolor białawo-żółtawy, bez odnóży, lekko zakrzywiona do wewnątrz, brązowa główka z charakterystycznym ułożeniem szczecin

poczwarka: brudnożółta

chrząszcze zimują w warstwie ściółki

opuszczają miejsce zimowego spoczynku wiosną, gdy temperatura osiągnie około 13°C

na początku kwitnienia rzepaku chrząszcze występują w większym nasileniu

po odbyciu żeru uzupełniającego samica składa jaja w młodych łuszczynach, wygryzając otwór w ścianie łuszczyny

po upływie 8 do 9 dni wylęga się larwa, która żeruje na zalążkach nasion

w łuszczynie żeruje tylko jedna larwa

dorosłe larwy opuszczają łuszczyny i przepoczwarczaj się w glebie

w lipcu i sierpniu pojawiają się młode chrząszcze

jedno pokolenie rocznie

Chowacz podobnik - Ceutorhynchus assimilis

uszkodzenia są widoczne z zewnątrz dopiero wówczas, gdy larwa poprzez wydrążony otwór opuszcza łuszczynę

larwa niszczy do 5 zawiązków nasion w łuszczynie

uszkodzona łuszczyna pozostaje zamknięta, jednak żółknie przedwcześnie i jest lekko zdeformowana

uszkodzenia łuszczyn spowodowane przez chowacza podobnika są wykorzystywane przez pryszczarka kapustnika do składania jaj

bezpośrednie szkody są na ogół niewielkie natomiast szkody pośrednie, wynikające z przygotowania warunków dla dużo bardziej szkodliwego pryszczarka kapustnika mogą być bardzo duże

dostająca się przez otwory do łuszczyn woda powoduje gnicie łuszczyn i nasion

uszkodzone łuszczyny następnie porażane są przez szarą pleśń i czerń krzyżowych

Rodzina: Stonkowate – Chrysomelidae

znanych jest około 30 tys. gatunków

w Polsce żyje ok. 500 gatunków

są roślinożercami, żerującymi na roślinach runa, krzewach i

drzewach

żerują na powierzchni liści, łodyg, korzeni, rzadko w liściach

lub owocach

niewielkie, przeważnie owalne, metalicznie zabarwione owady,

posiadające stosunkowo krótkie nogi

spód ciała jest płaski, natomiast strona grzbietowa wypukła

czułki krótkie, piłkowane lub nitkowate

trzeci człon stóp jest sercowato wykrojony

larwy wydłużone, zwykle z dobrze wykształconymi nogami o

ciemnej głowie, ciele często jaskrawo ubarwionym i pokrytym

ciemnymi brodawkami

Stonkowate dzielą się na dwie grupy biologiczne:

imagines i larwy żyją w jednakowych środowiskach i odżywiają

się tym samym pokarmem (rynnice, jątrewki, hurmak)

larwy przebywają w innym środowisku i odżywiają się innym

pokarmem, niż imagines (zmróżki, wątlik)

Podrodzina: Pchełki – Halticinae

ciało: smukłe, opływowe długości 2-3mm,

zimowanie: postacie dorosłe zimują w glebie,

rozmnażanie: samica składa jaja w glebie, obok roślin żywicieli

żerują na roślinach krzyżowych

szkodliwość: wygryzają wiele drobnych otworów w liściach, w wyniku czego liście brązowieją i zamierają

larwy żerują na korzeniach

zwalczanie:
- stosowanie zaprawiania nasion,
- używanie preparatów granulowanych,
- opryskiwanie roślin żywicielskich

przedstawiciele:
-  pchełka smużkowana (długości 3 mm, barwa metaliczna czarna z dwoma żółtymi paskami na grzbietowej stronie ciała),
- pchełka falistosmuga (długości do 2 mm, czarna z dwiema falistymi, żółtymi smugami od strony grzbietowej),
- pchełka czarna ,
- pchełka czarnonoga,
- pchełka rzepakowa

RZĄD: Muchówki - Diptera

Podrząd: Muchówki długorogie – Nematocera

Rodzina: Pryszczarkowate – Itonididae

Paciornica krzyżowianka – Contarinia nasturtii

Podrząd: Muchówki krótkorogie – Brachycera

Rodzina: Śmietkowate – Anthomyiidae

Śmietka kapuściana – Hylemyia brassicae

Śmietka brukwianka – Hylemyia floralis
Śmietka brukselanka – Hylemyia fugax

Rząd: Muchówki - Diptera

jedna parą skrzydeł -druga para uległa uwstecznieniu i występuje w postaci przezmianek

duża, ruchomo osadzona na tułowiu głowa zaopatrzona jest w parę dużych oczu złożonych i przyoczka

narządy gębowe w zależności od pobieranego pokarmu: kłujące, liżące, gryzące lub ssące

segmenty tułowia są silnie ze sobą powzrastane; odwłok składa się z 9 lub 10 segmentów

nogi muchówek kończą się pięcioczłonowymi stopami zaopatrzonymi w pazurki lub przyssawki

przechodzą przeobrażenie zupełne; samice składają jaja lub rodzą larwy.

larwy są dwu rodzajów,

z dobrze wykształconą głową, zaopatrzoną w czułki i narządy gębowe służące do gryzienia, larwy mogą być albo mięsożerne albo roślinożerne,

larwy z głową uwstecznioną, bez narządów gryzących i czułków, odżywiają się wyłącznie pokarmem płynnym.

Pryszczarek kapustnik – Dasyneura brassicae

dorosły owad wielkości od 1,2 do 1,5 mm, brązowo

czarny, czerwonawy odwłok z brązowymi wiązadłami

poprzecznymi, larwa wielkości około 2 mm, bez

zaznaczonej głowy i odnóży

poczwarka: żółtawo-biała.

pryszczarek kapustnik żyje przede wszystkim na:

roślinach krzyżowych uprawnych oraz dziko rosnących

zimuje jako poczwarka w glebie

w maju pojawiają się samice i składaj jaja grupkami do

łuszczyn

składanie jaj uzależnione jest od otworów

wydrążonych lub powstałych wskutek żeru

chowacza podobnika

samica potrafi składać jaja do młodych (ok. 1 cm) nie

uszkodzonych łuszczyn, które mają jeszcze bardzo cienką

ściankę

larwy uszkadzają nasiona i wysysają wewnętrzne ściany

łuszczyn

cykl rozwojowy od jaja do przepoczwarczenia larwy trwa

14 dni

w roku może pojawić się do trzech pokoleń

Pryszczarek kapustnik - Dasyneura brassicae

Opis uszkodzeń

poszczególne łuszczyny przedwcześnie żółkną,

nabrzmiewają, często deformują się koło wierzchołka,

kurczą i przedwcześnie pękają

skutkiem tego jest osypywanie się nasion

we wnętrzu łuszczyn znajdują się liczne larwy (od 5 do 100), które niszczą zawiązki nasion

Znaczenie gospodarcze

pryszczarek kapustnik ma znaczenie gospodarcze w

powiązaniu z chowaczem podobnikiem, który

przygotowuje drogę do składania jaj w łuszczynach

na rzepaku ozimym szkody wyrządza głównie pierwsze

pokolenie pryszczarka kapustnika

najwięcej uszkodzeń roślin stwierdza się w pasie brzeżnym

plantacji

największe straty powoduje pryszczarek kapustnik, gdy

podczas kwitnienia roślin i początkowego rozwoju łuszczyn

występują upały oraz nie ma opadów deszczu

Paciornica krzyżowianka - Contarinia nasturtii

Owad dorosły, ok. 2 milimetrowa muchówka, z długimi odnóżami, wyglądem przypominająca komara.

Szkodnik o mniejszym znaczeniu gospodarczym. Paciornica żeruje na kalafiorach, kapuście i brokule.

Larwy uszkadzają stożek wzrostu pędu głównego, w wyniku czego z paków śpiących wyrastają liczne pędy boczne.

Silnemu zgrubieniu i deformacji ulęgają liście sercowe, a powstające z nich główki nie stanowią plonu handlowego.

W 2002 roku szkodnik wyrządził duże straty w jesiennej uprawie kalafiora i brokuła w wielu rejonach kraju.

Paciornica krzyżowianka - Contarinia nasturtii

Larwy do 3 mm długości, białożółte, beznogie, skaczące.

Zimują w glebie w małych kokonach ziemnych.

Muchówki składają jaja na przełomie maja i czerwca.

W ciągu roku może wystąpić do trzech pokoleń szkodnika.

Profilaktyka i zwalczanie;
W razie zagrożenia plantacje należy opryskiwać od połowy maja do połowy czerwca lub w okresach występowania szkodnika.

W jesiennej uprawie kalafiora i brokułu opryskiwanie rozpocząć z chwilą pojawienia się szkodnika.

Muchówki krótkorogie - Brachycera

czułki ich są zwykle krótkie, najczęściej złożone tylko z trzech wyraźnych członów,

larwy zawsze czerwiowate,

poczwarki często ukryte w bobówce

Śmietka kapuściana - Hylemia brassicae

Szkodnik jest groźny dla wczesnych upraw warzyw kapustnych, także w uprawach pod płaskimi osłonami z folii i włókniny.

Larwy owada żerują w górnej części korzenia i w szyjce korzeniowej.

W wyniku żerowania larw zakłócone zostaje pobieranie wody – rośliny więdną, żółkną i zamierają.

Larwy mogą także migrować w wyższe partie rośliny - w strefę główek (w przypadku późnych odmian kapusty pekińskiej), mogą także drążyć tunele w ogonkach liściowych u podstawy główek kapusty głowiastej, co prowadzi do mokrego gnicia bakteryjnego.

Śmietka kapuściana - Hylemia brassicae

Owad dorosły składa jaja po kilka sztuk na powierzchni łodygi lub na ziemi w bliskim sąsiedztwie roślin.

Larwy kremowe osiągają wielkość do 1 cm.

Zimują bobówki w glebie. Dorosłe owady pojawiają się na przełomie kwietnia i maja co jest najczęściej zbieżne z sadzeniem rozsady oraz kwitnieniem forsycji i tarniny.

Dorosłe samice składają jaja pomiędzy grudkami ziemi, blisko szyjki korzeniowej.

Drugie pokolenie śmietki występuje w drugiej połowie lipca i sierpnia. Jest ono szczególnie niebezpieczne dla późnych odmian kapusty pekińskiej i kalafiorów.

Profilaktyka i zwalczanie
Nasiona przed siewem zaprawiać środkami owadobójczymi. Na 3 dni przed sadzeniem rozsady podlać rośliny jednym ze środków owadobójczych zalecanych w Programie Ochrony Warzyw. Zabieg ten połączyć z jednoczesnym stosowaniem fungicydów przeciwko kile kapusty .

Zaprawianie korzeni rozsady bezpośrednio przed sadzeniem w pole w papce z gliny i torfu z dodatkiem środka owadobójczego i fungicydu .

Na niewielkich powierzchniach przykrywać rośliny włókniną bezpośrednio po sadzeniu rozsady w pole.