OGRODNICTWO
ĆWICZENIE 1 Biologia rozwoju
Cykl życiowy, cykl rozwojowy ; Proces przemian prowadzących do pełnego rozwoju organizmu od czasu jego powstania, aż do śmierci. Skomplikowany cykl rozwojowy występuje zazwyczaj u organizmów o niskim szczeblu organizacji ciała. Rytmika cyklów życiowych jest właściwością poszczególnych gatunków i opisywana jest z perspektywy taksonów
W trakcie cyklu rozwojowego dochodzi zwykle do przemiany pokoleń.
HEMIMETABOLIA
RÓŻNICE MIĘDZY NIMFĄ A IMAGO ZWIAZANE SĄ ZE SZCZEGÓŁOWĄ BUDOWĄ NARZĄDÓW, BRAKIEM FUNKCJONUJĄCYCH SKRZYDEŁ ORAZ BRAKIEM MOŻLIWOŚCI ROZRODCZYCH. NARZĄDY LARWARNE PRZEKSZTAŁCAJĄ SIĘ W NARZĄDY DOCELOWE PODCZAS SERII LINIEŃ. PODCZAS KOLEJNYCH LINIEŃ NASTĘPUJE RÓWNIEŻ WYDATNE ZWIĘKSZENIE ROZMIARÓW CIAŁA AŻ DO UZYSKANIA WIELKOŚCI POSTACI DOJRZAŁEJ.
LICZBA LINIEŃ JEST STAŁA I CHARAKTERYSTYCZNA DLA DANEJ GRUPY OWADÓW
OWADY O PRZEOBRAŻENIU NIEZUPEŁNYM
Rząd: ODONATA; WAŻKI
Rząd: EPHEMEROPTERA ; JĘTKI
Rząd: ORTHOPTERA; SZARAŃCZAKI , ŚWIERSZCZE
Rząd: ISOPTERA; TERMITY
Rząd: DERMAPTERA ; SKORKI
Rząd: ANOPLURA ; WSZY
Rząd: HETEROPTERA ; PLUSKWY, NARTNIKI
Rząd: HOMOPTERA; MSZYCE, CYKADY, CZERWCE
PRZEOBRAŻENIE ZUPEŁNE - HOLOMETABOLIA
WYSTĘPUJĄ TU CZTERY STADIA ROZWOJU
JAJO → LARWA → POCZWARKA → IMAGO
PRZEOBRAŻENIE REGULOWANE JEST HORMONALNIE ZA SPRAWĄ NEUROHORMONÓW:
EKDYZONU – HORMON LINIENIA NADZORUJĄCY PRZEOBRAŻENIE GĄSIENICY W POCZWARKĘ I POCZWARKI W IMAGO
HORMONU JUWENILNEGO – WYDZIELANY PRZEZ CIAŁA PRZYLEGŁE (corpora allata), POWSTRZYMUJE METAMORFOZĘ U OWADÓW NA ETAPIE WYLINKI LARWALNEJ,
GDY JEGO POZIOM SPADNIE ZACHODZI METAMORFOZA;
LARWA → POCZWARKA
BRAK OBECNOŚCI TEGO HORMONU POWODUJE PRZEOBRAZENIE; POCZWARKA→OWAD DOROSŁY
OWADY O TAKIM PRZEOBRAŻENIU WIĘKSZĄ CZĘŚĆ ŻYCIA SPĘDZAJĄ W POSTACI LARWY. LARWA WYLĘGAJĄCA SIĘ Z JAJA ZNACZNIE RÓŻNI SIĘ BUDOWĄ OD POSTACI DOROSŁEJ CIAŁO LARWY MA OBŁY ‘ROBAKOWATY’ KSZTAŁT LARWY POSIADAJĄ PRYMITYWNY APARAT GĘBOWY TYPU GRYZĄCEGO
OWADY O PRZEOBRAŻENIU ZUPEŁNYM
Rząd: NUROPTERA
ZŁOTOKI
Rząd: LEPIDOPTERA; BIELINEK KAPUSTNIK, RUSAŁKA PAWIK
Rząd: DIPTERA; KOMARNICE, NSIONNICA TRZEŚNIÓWKA, MUSZKI OWOCOWE
Rząd: SIPHONAPTERA; PCHŁY
Rząd: COLEOPTERA; BIEGACZE, BIEDRONKI
Rząd: HYMENOPTERA; MRÓWKI, PSZCZOŁY, OSY
LARWA
NIEDOJRZAŁE, WOLNO ŻYJĄCE STADIUM WYSTĘPUJĄCE U RÓŻNYCH ZWIERZĄT,
NAJCZĘŚCIEJ NIE PODOBNE DO OSOBNIKA DOROSŁEGO I RÓŻNIĄCE SIĘ OD NIEGO SPOSOBEM ŻYCIA
WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE TYPY LARW; POLIPLOIDALNA , OLIGOPODIALNA, APODIALNA
LARWA POLIPLOIDALNA - GĄSIENICE
TYP LARW MOTYLI I BŁONKÓWEK Z PODRZĘDU ROŚLINIAREK
W ODRÓŻNIENIU OD OWADÓW DOROSŁYCH POSIADAJĄ APARAT GĘBOWY GRYZĄCY
OCZKA PROSTE UMIESZCZONE PO 6 Z KAŻDEJ STRONY GŁOWY, CIAŁO POKRYTE MIĘKKM ELASTYCZNYM OSKÓRKIEM KTÓREGO POWIERZCHNIA OSŁANIAJĄ CZĘSTO KOLCE LUB SZCZECINKI
LARWY WIELONOŻNE POSIADAJĄCE 3 PARY NÓG TŁOWIOWYCH ORAZ OD 5 ( U MOTYLI ) DO 8 ODNÓŻY ODWŁOKOWYCH GRUCZOŁY PRZĘDNE NAJCZĘŚCIEJ W WARDZE DOLNEJ
STADIUM LARWALNE TRWA ZAZWYCZAJ ok. MIESIĄCA
LARWA POLIPLOIDALNA
LARWA OLIGOPODIALNA
CIAŁO WYDŁUŻONE, SCHITYNIZOWANA PUSZKA GŁOWOWA Z KRÓTKIMI CZUŁKAMI
APARAT GĘBOWY TYPU GRYZĄCEGO, LARWY OLIGOPODIALNE MOŻEMY PODZIELIĆ NA:
KAMPODEALNE - BARDZO RUCHLIWE O APARACIE GĘBOWYM SKIEROWANYM DO PRZODU , CIAŁO ZAZWYCZAJ LEKKO SPŁASZCZONE I PROSTE
ZALICZAMY TU LARWY DRAPIEŻNYCH CHRZASZCZY
( BIEGACZOWATYCH, BIEDRONKOWATYCH, PŁYWAKOWATYCH)
PĘDRAKI - NIERUCHLIWE O ROBAKOWATYM KSZTAŁCIE, WALCOWATE, NIEFOREMNIE ZGRUBIAŁE, CZĘSTO ZAGIĘTE ŁUKOWATO
NALEŻĄ DO TEJ GRUPY LARWY ROŚLINOŻERNE CHRZĄSZCZY
( STONKOWATYCH, CHRABĄSZCZOWATYCH, KÓZKOWATYCH I BOGATKOWATYCH )
LARWY APODIALNE - LARWY BEZNOGIE
DZIELĄ SIĘ NA:
LARWY POSIADAJĄCE WYRAŹNĄ GŁOWĘ O CIELE ZWYKLE BIAŁYM, GRUBYM, CZĘSTO ŁUKOWATO ZGIĘTYM
(LARWY BŁONKÓWEK – ŻĄDŁÓWEK I CHRZĄSZCZY Z RODZINY RYJKOWCOWATYCH, KORNIKOWATYCH)
LARWY BEZ WYRAŹNIE ZAZNACZONEJ GŁOWY ZWANE CZERWIAMI
(WYSTĘPUJĄ U MUCHÓWEK ORAZ ŻĄDŁÓWEK: PSZCZÓŁ I OS)
POCZWARKA
OSTATNIE ZE STADIÓW ROZWOJOWYCH OWADÓW O PRZEOBRAŻENIU ZUPEŁNYM ZWYKLE NIERUCHOMA I NIE POBIERAJĄCA POKARMU
WEWNĄTRZ POCZWARKI NARZĄDY LARWALNE ULEGAJĄ CZĘŚCIOWEJ HISTOLIZIE (ROZPUSZCZENIU), FAGOCYTOZIE (USUNIĘCIU PRODUKTÓW ROZPADU TKANEK PRZEZ FAGOCYTY) , ROZWÓJ NOWYCH NARZADÓW ZACHODZI DROGĄ HISTOGENEZY (NA DRODZE RÓŻNICOWANIA SIĘ TKANEK) Z PŁYTEK IMAGINALNYCH, KTÓRE WYODREBNIAJA SIĘ JUŻ U MŁODYCH LARW I ZBUDOWANE SĄ Z KOMÓREK EMBRIONALNYCH- ZDOLNYCH DO INTENSYWNYCH PODZIAŁÓW
W STADIUM POCZWARKI OWADY CZĘSTO PRZECHODZĄ DIAPAUZĘ
POCZWARKA TYPU WOLNEGO – Pupa libera
BEZ TWARDEJ OJKRYWY
NARZĄDY PRZYSZŁEGO OWADA SĄ DOBRZE WIDOCZNE
(POCZWARKI CHRZĄSZCZY I BŁONKÓWEK)
POCZWARKA RZEKOMA – BOBÓWKA – Pupa coarctata
BARYŁKOWATA OKRYWA Z OSTATNIEJ NIEODRZUCONEJ WYLINKI LARWALNEJ OKRYWA POCZWARKĘ WOLNĄ
(U NIEKTÓRYCH MUCHÓWEK)
POCZWARKA ZAMKNIĘTA – Pupa obtecta
ZASKLEPIONA W CHITYNOWEJ OKRYWIE PRZEZ KTÓRĄ PRZEŚWITUJĄ NARZĄDY FORMUJACEGO SIĘ OWADA OWAD ABY UWOLNIĆ SIĘ Z OKRYWY MUSI JĄ ROZERWAĆ (TEN TYP CHARAKTERYSTYCZNY DLA MOTYLI)
DIAPAUZA
STEROWANY WEWNĘTRZNIE (HORMONALNIE LUB NEUROHORMONALNIE) OKRESOWY STAN SPOWOLNIENIA ROZWOJU OSOBNICZEGO
JEDEN Z DWUCH PRZEJAWÓW SPOWOLNIENIA PROCESÓW ROZWOJOWYCH, ZJAWISKO INDUKOWANE ZEWNĘTRZNYMI BODŹCAMI ŚRODOWISKOWYMI, PROCES DO ZAISTNIENIA KTÓREGO NIEZBĘDNA JEST STYMULACJA (HORMONALNA, NEUROHORMONALNA), PROCES DIAPAUZY MOŻE TRWAĆ DŁUGO PO USTĄPIENIU CZYNNIKA NIEKORZYSTNEGO
PROCES ZALEŻNY OD CZYNNIKÓW DZIEDZICZNYCH,
POJAWIA SIĘ NA RÓŻNYCH ETAPACH ROZWOJU OWADÓW , ZAJMUJE ONA ZAZWYCZAJ JEDNO GENETYCZNIE UWARUNKOWANE MIEJSCE W ONTOGENEZIE POSZCZEGÓLNYCH GATUNKÓW
JAJA I LARWY U PASIKONIKA O DWULETNIM CYKLU ROZWOJU
LARWY np. GĄSIENICA KOKONICY JEŻYNÓWKI
POCZWARKI
IMAGO
MOŻE MIEĆ CHARAKTER OBLIGATORYJNY I POJAWIAĆ SIĘ W ROZWOJU KAŻDEGO OSOBNIKA
LUB FAKULTATYWNY I WYSTĘPOWAĆ U NIEKTÓRYCH TYLKO OSOBNIKÓW NARAŻONYCH BEZPOŚREDNIO NA ODDZIAŁYWANIE CZYNNIKÓW SELEKCYJNYCH (POKOLENIA ZIMUJĄCE)
Diapauza
Diapauza embrionalna – w czasie diapauzy jaja są wysuszone, mają niski metabolizm, ich diapauza jest indukowana długością dnia na organizm rodziców (np.jedwabnik (Bombyx mori), ozdobnik lucernowiec (Adelphocoris lineolatus), mszyca brzoskwiniowa (Myzodes persicae))
Diapauza larwalna – następuje wysuszenie larw, spadek metabolizmu, zahamowanie wzrostu i nagromadzenie tłuszczu. Larwy takie nieruchomieją. Indukowana w okresie jaja (owocówka jabłkóweczka (Carpocapsa pomonella), omacnica prosowianka (Pyrausta nubilalis), gnatarz rzepakowiec (Athalia colibri), złotook (Chrysopa spp.))
Diapauza poczwarkowa – spadek metabolizmu, zahamowanie różnicowania narządów imago, oraz odpornością na niedobory wody (piętnówka kapstnica (Barathra brassicae), bielinek (Pieris spp.), śmietka (Hylemyia sp.))
Diapauza imaginalna – brak rozmnażania się, nagromadzenie dużych zapasów tłuszczu, mogą żerować (stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata), oprzędzik (Sitona sp.), chowacz (Ceutorrhynchus sp.), miodówki (Psylla sp.))
ESTYWACJA- FORMA DIAPAUZY
ESTYWACJA - SPOCZYNEK LETNI
SPOWOLNIENIE PROCESÓW ŻYCIOWYCH O CHARAKTERZE PRZYSTOSOWAWCZYM , KTÓRE ZWIĘKSZA TOLERANCJĘ ORGANIZMÓW WOBEC NIESPRZYJAJĄCYCH WARUNKÓW ŚRODOWISKA, ODRĘTWIENIE W JAKI ZAPADAJĄ ORGANIZMY PODCZAS LATA, WYWOŁANY WPŁYWEM ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO
(BRAK WILGOCI, POKARMU) I WEWNETRZNEGO, ZJAWISKO TYPOWE U WIELU ORGANIZMÓW PUSTYNNYCH I TROPIKALNYCH, NA OBSZARACH Z SILNIE WYODRĘBNIONA PORĄ SUCHĄ I DESZCZOWĄ
DLA WIELU ZWIERZĄT JEST STAŁĄ FAZĄ CYKLU ŻYCIOWEGO
ODRĘTWIENIE z ang. TORPIDYTY
PROCES TEN JEST TYLKO KONSEKWENCJĄ DZIAŁANIA NIEKORZYSTNYCH CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH BEDĄCYCH PRZYCZYNĄ ZMIAN FIZJOLOGICZNYCH PO USTĄPIENIU KTÓRYCH ORGANIZM SZYBKO POWRACA DO STANU NORMALNEJ AKTYWNOŚCI ŻYCIOWEJ
FORMY ZIMUJACE OWADÓW