Szkodniki jagodników towarowych.
Podrodzina: różowe - Rosoideae
OGRODNICTWO
ĆWICZENIE 6
Typ: Stawonogi - Arthropoda
Gromada: Pajęczaki - Arachnida
Rząd: Roztocze - Acarina
Rodzina: Szpecielowate - Eriophyidae
Wielkopąkowiec porzeczkowy - Cecidophyopsis ribis Pilśniowiec winoroślowy - Eriophyes vitis
Rodzina: Póżnopazurkowce - Tarsonemidae
Roztocz truskawkowy - Tarsonemus fragariae
Typ: Stawonogi - Arthopoda
zamieszkują wszystkie środowiska nadające się do życia
jest to możliwe dzięki ich licznym przystosowaniom:
fizjologicznym,
biologicznym,
anatomicznym,
oraz dużej rozrodczości
wiele osobników ma zdolności do diapauzy dzięki czemu mogą przetrwać niekorzystne warunki panujące w środowisku
długość życia jest bardzo zróżnicowana, żyją od kilku dni do kilkudziesięciu lat np. kraby
Gromada: Pajęczaki Arachnida
Rząd: Roztocze Acarina
ok. 30 tys. gatunków, wiele gatunków nadal nieopisanych,
rząd obejmujący zwierzęta od mikroskopijnych do 3-centymetrowych.,
roztocze są saprofagiczne (np. mechowce), ale także są wśród nich pasożyty (głównie ektopasożyty),
niektóre mogą przenosić choroby lub być szkodnikami magazynowymi,
zamieszkują wszystkie strefy klimatyczne, również obszary polarne,
dostosowały się do różnych środowisk: żyją w glebie, kurzu domowym, a nawet w gorących źródłach
Rodzina; Szpecielowate - Eriophyidae
najmniejsze gatunki stawonogów o długości 0,08-0,27 mm
szpecielowate mają dwie pary odnóży oraz ciało silniej wydłużone niż inne roztocza
powodują tworzenie się galasów i narośli na pędach i liściach roślin, są również roznosicielami wielu wirusów powodujących choroby roślin
Wielkopąkowiec porzeczkowy - Cecidophyopsis ribis
Szkodliwość; podczas żerowania wysysają soki roślinne z pąków i wprowadzają do tkanek ślinę zawierającą substancje enzymatyczne.
w wyniku nadmiernego rozrastania się zaatakowanych pąków powstają tzw. galasy, które zwykle zasychają, co prowadzi do ogołacania pędów.
ma to znaczny wpływ na ograniczenie plonu oraz na zmniejszoną odporność roślin na mróz.
Pośrednia szkodliwość wielkopąkowca jest przenoszenie groźnej choroby wirusowej - rewersji porzeczki czarnej.
Wielkopąkowiec porzeczkowy - Cecidophyopsis ribis
Zimują szpeciele w zdeformowanym pąku.
W roku 4-5 pokoleń z czego 2-3 rozwijają się do późnej jesieni, a pozostałe wiosną następnego roku.
Zwalczanie; zakładanie plantacji ze zdrowego, kwalifikowanego materiału ograniczy liczbę szpecieli na plantacji.
Na plantacjach owocujących wymagane jest prowadzenie lustracji oraz usuwanie pędów z porażonymi pąkami.
Ważnym elementem ochrony jest zachowanie izolacji przestrzennej od porażonych plantacji.
Uzupełnieniem walki mechanicznej jest ochrona chemiczna.
Pilśniowiec winoroślowy - Eriophyes vitis
długość ok. 0,15 mm,
larwy i formy dorosłe żywią się sokiem, nakłuwając liście od dolnej strony
miejsca nakłucia objawiają się okrągławymi deformacjami i wybrzuszeniami,
na spodniej stronie blaszki liściowej, w zagłębieniach, powstaje biała, gęsta warstwa pilśniowego nalotu,
od górnej strony uszkodzenia mają wygląd chlorotyczny, z czasem przebarwiają się na kolor żółty, a u odmian o ciemnych owocach - na kolor karminowy,
przy licznym występowaniu szkodnika, biały nalot może pojawić się również na wierzchniej stronie liści oraz na innych częściach zielonych krzewu,
zaatakowane kwiatostany mogą ulec całkowitemu zniszczeniu,
Pilśniowiec winoroślowy - Eriophyes vitis
dorosłe osobniki zimują pod łuskami pąków, skąd przechodzą wiosną na rozwijające się listki latorośli i rozpoczynają żerowanie,
w okresie wegetacji roztocza ukryte są w pilśni, co utrudnia dostęp cieczy podczas oprysków,
najlepsze wyniki w zwalczaniu szpeciela przynoszą wiosenne, w okresie pękania pąków i rozwoju latorośli ; koniec kwietnia - początek czerwca, opryski myjące 2-3% roztworem Siarkolu Extra,
do zwalczania szpecieli w okresie wegetacji można użyć jednego z akarycydów.
Rodzina: Póżnopazurkowce - Tarsonemidae
posiadają bruzdę między 2 a 3 parą odnóży.
3 pary nóg do przemieszczania,
4 para
- duże szczęki u samicy,
długie nożyce u samca do przytrzymywania samicy,
barwa brunatna, ciało owalne, przypłaszczone - długość 0,18-0,28 mm,
brak stadiów nimfalnych,
ciepłolubne,
większość roślinożerna,
niektóre żyją na grzybach,
mogą być drapieżnikami lub pasożytami owadów i roztoczy.
Roztocz truskawkowy - Tarsonemus fragariae
Wielkości około 0,2-0,28 mm, słomkowej barwy.
Szkodliwość; żeruje na najmłodszych, zwiniętych jeszcze liściach, kwiatach, zawiązkach owoców, wysysa soki roślinne, efektem porażenia jest również żółknięcie, drobnienie i marszczenie liści oraz skrócenie ogonków liściowych. Zaatakowana roślina jest skarłowaciała i zawiązuje znacznie mniej pąków kwiatowych, jest również podatna na przemarzanie i słabiej owocuje. Owoce z roślin porażonych są drobne, źle wybarwione, mają mniejszą zawartość cukru, tracą wartość handlową i konsumpcyjną, a ich plon jest istotnie zredukowany.
Roztocz truskawkowy - Tarsonemus fragariae
Roztocz przenoszony jest wraz z sadzonkami na nowe plantacje.
Zimują samice w pochwach liściowych u podstawy roślin.
Liczba pokoleń: 4-5 - w sezonie wegetacyjnym.
Zwalczanie: zakładanie plantacji ze zdrowych, kwalifikowanych sadzonek, z dala od porażonych upraw. Na plantacji truskawek roztocz jest ograniczany przez drapieżne roztocza z rodziny dobroczynkowatych - Phytoseiidae,
Na porażonych uprawach - zwalczanie chemiczne przed kwitnieniem i po zbiorze owoców, opryskiwanie roślin dwukrotnie w odstępie 7 dni.
Gromada: Owady - Insecta
Rząd: Pluskwiaki równoskrzydłe - Homoptera
Podrząd: Mszyce - Aphidodea
Rodzina: Mszycowate - Aphididae
Mszyca porzeczkowa - Aphis schneideri
Mszyca agrestowa - Aphidula grossulariae
RZĄD: HOMOPTERA - PLUSKWIAKI RÓWNOSKRZYDŁE
ZNANYCH JEST OKOŁO 42500 GATUNKÓW
W POLSCE OKOŁO 10000
CIAŁO SPŁASZCZONE, OKRĄGŁAWE
DWIE PARY BŁONIASTYCH SKRZYDEŁ
CZĘSTE FORMY BEZSKRZYDŁE
ODNÓŻA TYPU KROCZNEGO
APARAT GĘBOWY KŁUJĄCO-SSĄCY W POSTACI CZŁONOWANEJ KŁUJKI
U NIEKTÓRYCH KŁUJKA UWSTECZNIONA LUB JEJ BRAK
PRZECHODZĄ PRZEOBRAŻENIE NIEZUPEŁNE
OPRUCZ ROZMNAŻANIA PŁCIOWEGO SPOTYKA SIĘ PARTOGENEZĘ I DODATKOWO SKOMPLIKOWANĄ PRZEMIANĘ POKOLEŃ
ŻYWIĄ SIĘ GŁÓWNIE SOKIEM ROŚLIN
PODRZĄD: MSZYCE - APHIDODEA
PODRZĄD TEN OBEJMUJE PONAD 3,5 tyś GATUNKÓW
W POLSCE OK. 750 - 800
OWADY MAŁE O MIĘKKIM I DELIKATNYM CIELE ORAZ BŁONIASTYCH SKRZYDŁACH CZĘSTO ZREDUKOWANYCH (A)
ODWŁOK BARYŁKOWATY Z WYRAŹNIE ZAZNACZONĄ SEGMENTACJĄ
UCIĄŻLIWE SZKODNIKI WIELU ROŚLIN UPRAWNYCH, WYSTĘPUJĄCE MASOWO, ŻERUJĄ NA ROŚLINACH WYSYSAJĄC Z NICH SOKI
DODATKOWA ICH SZKODLIWOŚĆ ZWIĄZANA JEST Z PRZENOSZENIEM CHORÓB WIRUSOWYCH ORAZ PRODUKCJĄ SPADZI NA KTÓREJ ROZWIJAJĄ SIĘ GRZYBY
NIEKTÓRE GATUNKI MSZYC ŻYJĄ W SYMBIOZIE Z MRÓWKAMI (B) - WYDALINA MSZYC CZYLI SPADŹ JEST WYKORZYSTYWANA PRZEZ NIEKTÓRE GATUNKI MRÓWEK np. MRÓWKA ĆMAWA
WYSTEPOWANIE W ROKU WIELU POKOLEŃ ORAZ MAŁE ROZMIARY UTRUDNIAJĄ ZWALCZANIE MSZYC
NATURALNYM WROGIEM MSZYC SĄ BIEDRONKI
ROdzina: MSZYCOWATE - APHIDIDAE
MSZYCOWATE POSIADAJĄ DOBRZE ROZWINIĘTE
CZUŁKI I SYFONY
ROZMNAŻANIE JEST SKOMPLIKOWANE I PRZEBIEGA WEDŁUG DWÓCH SCHEMATÓW
ROZRÓŻNIA SIĘ TU GATUNKI;
HOLOCYKLICZNE - O PEŁNYM ROZWOJU
ANHOLOCYKLICZNE - BEZ FAZY ROZMNAŻANIA P
Rodzina: MSZYCOWATE - APHIDIDAE
Mszyca porzeczkowa - Aphis schneideri
Żeruje na dolnej stronie najmłodszych liści oraz nie zdrewniałych wierzchołkach pędów, powodując deformacje i skracanie się uszkodzonych organów oraz hamując wzrost pędów.
Na słodkiej wydzielinie mszyc, zwanej rosą miodową, mogą rozwijać się grzyby sadzakowe z rodzaju Capnodium, przez co zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna liści, zahamowany jest wzrost pędów oraz obniżone plonowanie.
Mszyca porzeczkowa - Aphis schneideri
Stadium zimującym są czarne, błyszczące jaja na pędach porzeczek, w sezonie wegetacyjnym kilka pokoleń.
Zwalczanie; mszyce są niszczone przez faunę pożyteczną (biedronki, bzygowate z rodziny Syrphidae, skorki, złotooki, dziubałkowate, drapieżne pająki i inne).
Zwalczanie chemiczne po zauważeniu pierwszych kolonii mszyc - przed lub po kwitnieniu, w początkowym okresie żerowania larw.
Mszyca agrestowa - Aphidula grossulariae
Szkodliwość; liście w następstwie żerowania mszyc zwijają się, przy dużej ich liczebności na liściach wierzchołkowych dochodzi do ich całkowitej deformacji.
Pędy są cienkie i wyginają się, a wzrost roślin jest zahamowany.
Stadium zimujące: czarne, błyszczące jaja na pędach w pobliżu pąków, kilka pokoleń w sezonie wegetacyjnym
Mszyca agrestowa - Aphidula grossulariae
Zwalczanie; mszyce są niszczone przez faunę pożyteczną (biedronki, bzygowate z rodziny Syrphidae, skorki, złotooki, dziubałkowate, drapieżne pająki i inne).
Zwalczanie chemiczne wykonuje się po zauważeniu pierwszych kolonii mszyc. - przed lub po kwitnieniu, w początkowym okresie żerowania larw.
Rząd: Motyle - Lepidoptera
Rodzina: Przeziernikowate - Aegeriidae
Przeziernik porzeczkowiec - Synanthedon tipuliformis
Przeziernik malinowiec - Bembecia hylaeiformis
Rodzina: Miernikowcowate - Geometridae
Plamiec agreściak - Abraxas grossulariata
MOTYLE - LEPIDOPTERA
Druga pod względem liczebności grupa owadów
Na świecie około 150 tysięcy gatunków
W Polsce ponad 3 tyś. gatunków
Występują na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy
Najbardziej zaawansowane ewolucyjnie owady
Ich ciało, składające się z segmentów, chroni chitynowy oskórek
Poszczególne segmenty połączone błoniastymi stawami, umożliwiają swobodę ruchu
Oskórek pokrywa warstwa drobnych łusek
Skrzydło motyla - zbliżenie
Rodzina: Przeziernikowate - Aegeriidae
rodzina motyli obejmująca około 1000 gatunków,
skrzydła przezroczyste, ciało zwykle z żółtymi paskami, często jaskrawymi,
z wyglądu są podobne do os i potrafią naśladować wydawane przez nie w czasie lotu odgłosy,
Mimikra batezjańska
Jest nazwana po Henrym Walterze Batesie, angielskim naturaliście, który badał motyle w Amazonii w XIX w.
gąsienice niektórych gatunków są szkodnikami roślin uprawnych,
w Polsce występują:
przeziernik jabłoniowiec
przeziernik olchowiec
przeziernik osowiec
przeziernik porzeczkowiec
przeziernik topolowiec
Przeziernik porzeczkowiec - Synanthedon tipuliformis
Motyl o przezroczystych skrzydłach. Gąsienica biało-różowa, z brązową głową dorasta do 30 mm długości.
Szkodliwość; porażone pędy są osłabione, gorzej rosną, zasychają i często wyłamują się, co jest skutkiem żerowania gąsienic w rdzeniu pędów.
Na przekroju podłużnym pędów widać gąsienice oraz wydrążone przez nie chodniki.
Plon z zaatakowanych krzewów jest słabszy, a owoce drobniejsze niż ze zdrowych roślin.
Zimują gąsienice wewnątrz pędów rośliny żywicielskiej.
Jedno pokolenie w sezonie wegetacyjnym.
Przeziernik porzeczkowiec - Synanthedon tipuliformis
Zwalczanie; plantacje zakładać tylko ze zdrowych, kwalifikowanych sadzonek, z dala od porażonych przez przeziernika upraw.
Wycinanie i palenie uszkodzonych pędów, jesienią i w zimie, ogranicza liczebność szkodnika.
Termin zwalczania najlepiej ustalić na podstawie przebiegu dynamiki lotu motyli, odławiając je w pułapki feromonowe.
Zwykle zabieg wykonuje się od końca maja do połowy czerwca i po zbiorze owoców, w okresie intensywnego lotu motyli.
Przeziernik malinowiec - Bembecia hylaeiformis
motyl, którego skrzydła mają rozpiętość 22-26 mm, są przezroczyste z ciemnobrązowym wzorem,
na odwłoku motyla znajduje się 7 żółtych, poprzecznych pasów,
lot motyli trwa od końca czerwca lub początku lipca do początku września,
jaja składane są na dolną część pędów, a wylęgłe gąsienice żerują w rdzeniu korzenia głównego i dolnej części pędu,
uszkodzone pędy są osłabione i często się wyłamują,
gąsienice mogą być rozprzestrzeniane wraz z sadzonkami
Przeziernik malinowiec - Bembecia hylaeiformis
Jeśli stwierdzi się na jednostce kwalifikacyjnej do 5% pędów z galasowatymi naroślami powodowanymi przez larwy przeziernika malinowca, dyskwalifikowane są uszkodzone rośliny.
Jeśli porażonych jest więcej niż 5% pędów, odmianę uznaje się za niezgodną z wymaganiami w danym roku.
Zwalczanie.
Terminy zabiegów najlepiej ustalić odławiając motyle w pułapki feromonowe, które zawiesza się na krzewach w pierwszej dekadzie czerwca. Zagrożone uprawy opryskuje się w okresie intensywnego lotu motyli. Zaleca się środki działające kontaktowo i wgłębnie,np. Sumi thion Super 1000 EC, Owadofos 540 EC, Nurelle D 550 EC.
Rodzina; Miernikowcowate - Geometridae
rodzina obejmująca kilkanaście tys. gatunków, o niewielkich rozmiarach i delikatnej budowie,
nazwa rodziny pochodzi od sposobu poruszania się gąsienic, które nie posiadają 3 par odnóży odwłokowych, przez co poruszają się wyginając środkową część ciała łukowato w górę i przemieszczając na przemian tył i przód ciała, co sprawia wrażenie odmierzania kolejnych odcinków przebytej drogi,
Plamiec agreściak - Abraxas grossulariata
Motyl o białych skrzydłach z czarnymi plamkami i żółtymi pasami.
Rozpiętość skrzydeł około 40 mm.
Jaja słomkowożółte, do około 1 mm, gąsienica we wczesnym okresie zielona z czarną głową, w starszych fazach rozwoju żółtobiała pokryta czarnymi i żółtymi plamami.
Okres zimy przeżywają gąsienice, które znajdują kryjówki w resztkach roślinnych pod krzewami.
W fazie pękania paków, a więc wiosną, opuszczają swoje schronienia i zaczynają żerowanie na pędach i rozwijających się liściach.
Następnie następuje stadium poczwarki, trwające do około 3-4 tygodni.
Motyle wylatują w lipcu. Samice składają jaja na spodniej stronie liści po 10-15 sztuk. Wylęg larw następuje po około dwóch, trzech tygodniach, po czym gąsienice rozpoczynają żerowanie na liściach, wygryzając dziurki w liściach, co jednak nie czyni poważnych szkód.
Plamiec agreściak - Abraxas grossulariata
Objawy:
Niszczenie wczesną wiosną pąków oraz rozwijających się liści (jedna gąsienica może zniszczyć do 8 pąków), co odbija się na plonie w danym roku, a także w następnym.
Zwalczanie:
Wczesną wiosną przystępujemy do oprysku, już po pojawieniu się pierwszych gąsienic, stosując np. Basudin 25 EC. Przy dużej liczebności gąsienic w lipcu i sierpniu należy wykonać ponownie oprysk.
Rośliny podatne:
Porzeczka, agrest
Rząd: Chrzaszce - Coleoptera
Rodzina: Kistnikowate - Byturidae
Kistnik malinowiec - Byturus tomentosus
Rodzina: Kistnikowate - Byturidae
chrząszcze z podrzędu chrząszczy wielożernych
obejmuje około 20 gatunków z czego w Polsce występują tylko 2
chrząszcze te mają ciało drobne, wydłużone, pokryte włoskami,
owady dorosłe spotkać można na kwiatach, larwy w kwiatach i na owocach,
do kistników zaliczany jest
kistnik malinowiec - Byturus tomentosus,
Kistnik malinowiec - Byturus tomentosus
Chrząszcz, rudobrązowy, wielkości około 4 mm.
Larwa brudno kremowa, dorasta do 5-6 mm.
Szkodliwość; silne szkieletowanie młodych licśi przez chrząszcze wiosną ma ujemny wpływ na wzrost roślin. Większe szkody wyrządzają chrząszcze żerujące w pąkach kwiatowych wyjadając słupki, pręciki, nektarniki, płatki korony i dno kwiatowe. Jednak zdecydowanie największe szkody powodowane są przez larwy, które żerując w dnie kwiatowym i owocach powodują ich robaczywienie.
Kistnik nie stanowi zagrożenia dla odmian owocujących na pędach jednorocznych pod koniec lata, np.: Polana, Polka.
Kistnik malinowiec - Byturus tomentosus
Zimują chrząszcze w glebie. Jedno pokolenie rocznie.
Zwalczanie: jeżeli plantacja była silnie porażona w roku poprzednim, poleca się opryskiwanie: 10-14 dni przed kwitnieniem, tuż przed kwitnieniem - w okresie zwalczania kwieciaka malinowca i przed pełnią kwitnienia.
Rząd: Błonkówki - Hymenoptera
Rodzina: Pilarzowate - Tenthredinidae
Brzęczak porzeczkowy - Pteronidea ribesii
Rząd: Błonkoskrzydłe - Hymenoptera
należą tu m.in. pszczoły, osy, mrówki, pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i trzpiennikowate
błonkoskrzydłe uważane są za rząd owadów o największym znaczeniu dla gospodarki człowieka: wiele z nich odgrywa dużą rolę w zapylaniu roślin, inne to pasożyty owadów szkodliwych, będące naturalnym regulatorem ich liczebności
nieliczne są monofagami, większość to oligofagi i polifagi
owady dojrzałe są z reguły żywią się nektarem, pyłkiem kwiatów, spadzią, czasem owocami, rzadziej odżywiają się pokarmem białkowym, nieliczne nie pobierają pokarmu
larwy w większości żywią się pokarmem zwierzęcym (np. wiele owadziarek, żądłówek), w mniejszej części są roślinożerne (np. rośliniarki, pszczoły)
niektóre prowadzą społeczny tryb życia: mrówki, niektóre pszczoły
wiele (większość żądłówek) prowadzących samotny tryb życia ma silnie rozwinięty instynkt opieki nad potomstwem
Rząd: Błonkoskrzydłe - Hymenoptera
Gatunki owadów należących do rzędu błonkoskrzydłych są bardzo zróżnicowane, ogólnie charakteryzują je:
dwie pary błoniastych skrzydeł,
chociaż np. żeńskie osobniki niektórych os i robotnice mrówek są bezskrzydłe
tylna para skrzydeł jest nieco mniejsza niż przednia; skrzydła z obu par połączone są ze sobą małymi haczykami, co pozwala utworzyć im jednolitą powierzchnię nośną podczas lotu
Rodzina: Pilarzowate - Tenthredinidae
najliczniejsza rodzina owadów błonkoskrzydłych w podrzędzie rośliniarek
charakterystyczną cechą owadów należących do tej rodziny jest budowa pokładełka, przypominającego miniaturowy pilnik
samica przepiłowuje nim tkanki roślin, głównie blaszki lub ogonka liściowego, przygotowując miejsce do złożenia jaj
larwy pilarzowatych ogryzają liście wielu roślin lub żyją wewnątrz ich tkanek, prowadząc do powstawania min albo galasów
Brzęczak porzeczkowy - Pteronidea ribesii
długość: 6-8mm
samce czarne, samice brązowo żółte, mają dwie pary przezroczystych skrzydeł
młode larwy są zielone, starsze niebieskawo-zielone z brodawkami na całym ciele, z 10 parami nóg, wielkość do 20 mm
zimują larwy w wierzchniej warstwie gleby w kokonach
samice składają jaja wzdłuż głównych nerwów, po spodniej stronie liści, wylęg po 2 tyg.
trzy lub cztery pokolenia w ciągu roku: 1 - IV, 2 - VI, 3- VII, 4 - VIII
larwy żerują na liściach i pękach kwiatowych, doprowadzając do gołożerów
zwalczanie chemiczne za pomocą preparatów żołądkowych
Brzęczak porzeczkowy - Pteronidea ribesii