Sadownictwo- dziedzina ogrodnictwa zajmująca się uprawą roślin trwałych (wieloletnich), dających jadalne owoce. Owoc- w rozumieniu sadownictwa to część jadalna trwałej (wieloletniej) rośliny związanej z rozwojem kwiatu. Produkcja roślin ozdobnych- produkcja wieloletnich, w porównaniu do szkółek leśnych czy sadowniczych okres produkcji trwa znacznie dłużej (drzewa 4-8 lat i więcej) w miejscu szkółki odbywa sięprodukcja *polowa (rozmnażamy podkładki- nanosimy na nie odmiany szlachetne) *kontenerowa (w doniczkach możemy prowadzić ją cały rok) .Szkółkarstwo sadownicze- zajmuje się produkcją drzewek, podkładek i krzewów owocowych oraz sadzonek poziomek i truskawek przeznaczonych do zakładania sadów, plantacji roślin jagodowych. Obejmuje wszystkie etapy produkcji drzewek owocowych i roślin jagodowych w pierwszym okresie ich życia do zbioru nasion poprzez produkcję podkładek, zrazów i sadzonek aż do wyprodukowania dobrze wyrośniętych drzewek i krzewów. Matecznik miejsca z których otrzymuje się materiał do dalszych rozmnożeń. Po co szczepi się rośliny: *uszlachetnianie odmian uprawnych *wcześniejsze plonowanie *lepsza jakość owoców *łatwiejsza pielęgnacja *dostosowanie do wymagań działkowców *inne cele. Podkładka- roślina jednoroczna lub zielna na której dokonuje się zabiegu uszlachetniania. Z podkładki rozwija się system korzeniowy* M9, M26, MM106 – jabłoń* grusza kaukaska- grusza* czereśnia ptasia- czereśnia* Antypka, czereśnia ptasia- wiśnia;- Ałycza- śliwa Podkładki generatywne *Jabłoń- siewki Antonówki zwykłej;- jabłoń dzika, jagodowa, śliwolistna. *Grusza- grusza kaukaska, syryjska, pospolita.*Śliwy, brzoskwinie, morele:- siewki Ałuczy;- siewki Węgierki Wangenheima;- siewki Skorpiełki Czerwonej.*Wiśnia, czereśnia:- siewki czereśni ptasiej;- siewki Antypki;- wiśnia kwaśna, zwyczajnaWymagania podkładki: *dobre zrastanie z odmianą zaszczepioną/ okulizowaną *zapewnienie pożądanej siły wzrostu drzew *wywołanie wczesnego i obfitego owocowania *zwiększenie wartości użytkowej owoców przyśpieszenie dojrzewania *wytrzymałość na gorsze warunki glebowe na mróz *zmniejszenie podatności drzew na choroby i szkodniki *łatwość rozmnazania *łatwość uprawy i pielęgnacji *tworzenie mocnego systemu korzeniowego *przystosowanie do różnych typów gleb. Wiązadło *paski foli polietylenowej *odpowiednie wiązanie- wrzynanie się w korę *chroni przed wysychaniem i infekcją *obwiązywanie od góry przy okulizacji na przystawkę lub od dołu. Szczepienie- prosty zabieg chirurgicznyłączenie zraza z podkładką. Z podkładki rozwija się system korzeniowy a ze zraza część nadziemna. zraz/ oczko +blisko spokrewniony gatunek= uszlachetniona odmiana uprawna. Znanych jest kilkadziesiąt sposobów szczepienia. Stosuje się szczepienie *przez stosowanie zraz i podkładek tej samej grubości * przez stosowanie z nacięciem *na przystawkę z siodełkiem: podkładka może być grubsza niż zraz szczepienie w szparę. Termin szczepienia *wiosna –podkładki liściowe na podkładce zaczynają nabrzmiewać –najobfitsze tworzenie się tkanki przyrannej *zima (szczepienie w ręku, spoczynek bezwzględny) – ryzyko: suche i ciepłe powietrze przesusza podkładki – w szklarni : orzech włoski, winorośl, agrest. Podkładki otrzymujemy wegetatywnie i generatywnie. Zraz-jednoroczny pęd odmiany szlachetnej, którym uszlachetniamy podkładkę. Ze zraza część nadziemna drzewa. Okulizacja- jeden ze sposobów szczepienia, polega na umieszczeniu tarczki okulizacyjnej z pąkiem pod korą odpowiednio naciętej podkładki. Najczęściej stosowana w Polsce.. Kiedy okulizujemy: okulizacja oczkiem śpiącym *pełnia lata→ koniec lipca- początek sierpnia *druga połowa kwietnia.(wiosna)przed zbiorem Sposoby okulizacji:*okulizacja w literę T* w odwróconą literę T* w łatkę* na przystawkę*okulizacja oczkiem śpiącym wykonywana latem* okulizacja oczkiem żywym wykonywana wiosną.Zalety okulizacji:* przeprowadzana jest w okresie letnim gdy w szkółce nie wykonuje się innych prac* zabieg łatwy i szybki;- starannie wykonana zapewnia ok. 95% przyjętych oczek.Przygotowanie i przechowywanie zrazów: *zrazy ścinamy: koniec listopada- początek grudnia *zrazów nie ścinamy kiedy temp.<50C *zrazy pobieramy z pędów nie mniejszych niż grubość ołówka, dobrze wykształcone paki liściowe, od południa *przechowywanie w polu lub piwnicy, temp. ok 00C, wilgotne podłoże do 1/3 ich wysokości *w celu przewiezienia zabezpieczyć przed wysychaniem parafiną lub torbą plastikowa. Zraz nie może mieć więcej niż 3-4 oczka, ciecie pod kątem ostrym. Dlaczego okulizacja jest lepsza od szczepienia: *latem *łatwa i szybsza *lepsze przyjęcie oczek *powtórzenie zabiegu *wysokie lepsze pędy *mała rana szybko się goi *nie trzeba smarować *ekonomiczna. Jabłoń (Malus), Rząd różowców (Rosales), Rodzina różowate (rosaceae), Podrodzina jabłkowate (Pomoidae). Występuje ok. 30 gatunków w umiarkowanym klimacie w Europie. Najbardziej rozpowszechnione drzewo owocowe we wszystkich częściach świata a zwłaszcza w strefie klimatu umiarkowanego. Najważniejsze gatunki dziko rosnące jabłoń niska, dzika, słodka, jagodowa, śliwolista, Niedźwiedzkiego. Jabłka należą do owoców ziarnkowych . wszystkie odmiany powstałe wegetatywnie to klony. Sporty-odmiany jabłoni powstałe w wyniku przypadkowej zmiany zachodzącej w stożku wzrostu. Wielkość drzew w zależności od podkładki. Kształty koron drzew: *szerokostożkowy i wąskostożkowy (uzyskuje się z nich największe plony *odwrotniestożkowate *kulista zwisająca *kulista spłaszczona. Jabłonie i grusze tworzą pąki kwiatowegłównie na krótkopędach (długość nie większa niż 20cm). Już w drugim roku życia drzew z części pąków na pędach długich rozwijają się krótkopędy, a na nich pąki kwiatowe. Niektóre odmiany jabłoni tworzą pąki kwiatowe niemal wyłącznie na krótkopędach.Fazy rozwojowe jabłoni *rozpoczęcie wegetacji *zielony pąk *różowy pąk *pełnia kwitnienia *koniec opadania pąków *wzrost zawiązków owocowych *wzrost owoców. Ważniejsze cechy morfologiczne odmian jabłoni *siła wzrostu i wielkość drzew *kształt korony *zagęszczenie korony *wielkość owocu *kształt owocu *barwa skórki owocu. Drzewa długożyjące *dziko rosnące *dobre warunki klimatyczne *podkładki silnie rosnące. Drzewa krótko żyjące *odmiany uprawne *złe warunki klimatyczne *podkładki karłowe. Wegetacja: jabłonie rozpoczynają wegetację dość późno. Kwitnienie jabłoni w Polsce- koniec kwietnia lub początek maja. Wchodzenie jabłoni w okres owocowania zależy od *cech genetycznych odmiany *rodzaju podkładki *rodzaju gleby *pielęgnacji. Pora dojrzewania owoców jabłoni stanowi podstawę podziału odmian jabłoni na 3 zasadnicze grupy: *odmiany letnie (dojrzałość zbiorcza- kon. VII i VIII) *odmiany jesienne (d. zbiorcza pierwsza poł. IX) *odmiany zimowe (d. zbiorcza IX i X do 20X). W praktyce sadowniczej wyróżniamy 2 rodzaje dojrzałości owoców: *zbiorczą (dostateczne wyrośniecie i wybarwienie owoców) *konsumpcyjną (odm. Letnie, jesienne 4-8 tygodni, zimowe 2-8 miesięcy). Najgroźniejsze choroby jabłoni: *parch jabłoni *mączniak *zaraza ogniowa *zgorzel kory *gorzka zgnilizna jabłek *zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia *gorzka plamistość podskórna *szklistość miąższu. Odmiany parchoodporne: Arima, Novomac, Sawa, Witos, Ariwa (odporna też na mączniaka). Najgroźniejsze szkodniki jabłoni *mszyca jabłoniowa *owocówka jabłkóweczka *zwójki *miodówka jabłoniowa. Optymalne pH drzew owocowych:6,2-6,7- jabłonie, grusze; 6,7-7,1- śliwy, wiśnie. Wymagania glebowe: 1. jabłonie- dobrze rośnie na glebach brunatnych, bielicowych wykształconych z glin, nie powinniśmy zakładać uprawy na glebach zbyt ciężkich, wymagają dobrego układu powietrzno- wodnego, gleby o odczynie lekko kwaśnym, podkładki karłowe, półkarłowe- jabłonie płytko się korzenią. Podział podkładek wegetatywnych dla jabłoni pod względem siły wzrostu:* podkładki karłowe czyli bardzo słabo rosnące jak: M9, P2, P16, P22, P59 oraz drzewka z wstawką B9 i P2* podkładki półkarłowe czyli słabo rosnące jak M26, P1, P14, P60, M7, M2, MM106* podkładki silnie rosnące jak A2, P18, M11, H111 oraz siewki antonówki* podkładki bardzo silnie rosnące jak M12, M16, M25, MM104, MM109. Właściwości biologiczne jabłoni:* długowieczność drzew* pora rozpoczynania wegetacji i kwitnienia* zapylanie*pora wchodzenia w okres owocowania* plenność* pora dojrzewania* wytrzymałość na mróz* odporność na choroby* jakość owoców* wartość konsumpcyjna i przerobowa.Odmiany letnie:Celeste, Discovery, Perła, Piros. Odmiany jesienne: Antonówka zwykła, Delikates, Lobo. Zimowe:Fantazja, Excel, Alva, Cortland,Gala. Odmiany wytrzymałe na mróz:Alva, Antonówka, Anyżowe, Cortland, Lobo.Odmiany średniowytrzymałe:Bojken, Gloster, Fantazja, Prima, Witos. Odmiany wrażliwe: Gala, Jonagold, Malarose, Szampion. Podział odmian jabłoni w zależności od użytkowości owoców:odmiany deserowe: Cortland, Gala, Lobo, Fantazja; odmiany stołowe: Bojken, Spartan, Jonatan; odmiany przerobowe: Antonówka, Bojken, Aporta.Grusza (Pyrus) Podział najważniejszych gatunków grusz wg. pierwotnego rozmieszczenia geograficznego: *grusze zachodnie: pospolita, pospolita drzewiasta, pospolita śnieżna, szałwiolistna *grusze wschodnie: oliwkowa, perska, wierzbolistna. Grusza pospolita: dała początek europejskim odmianom uprawnym *osiąga wysokość 15-20m, młode drzewa często cierniste *liście jajowate lub eliptyczne *kwiaty białe rpzwijające się z liśćmi *owoce gruszkowate lub prawie kuliste o miąższu twardym, cierpkim, zwykle kamiennym, jadalne po fermentacji (ulęgałki) *wytrzymała na mróz. Różnice między gruszami zachodnimi a dalekowschodnimi: *owoc *liść *zalążnia. Cechy morfologiczne gruszy: *kwiaty obupłciowe *wielkość owocu 25-30g. *powierzchnia owocu gładka, pofałdowana, gruczołowata. Cechy odmianowe grusz: kształt owocu i wielkość owocu, siła wzrostu drzew, zdolność zrastania się z pigwą, plenność, wytrzymałość na choroby i mróz wielkość gniazd nasiennych (duże, małe, wąskie), posiadają komórki kamienne, zabarwienie skórki (zielony), zabarwienie miąższu,pora dojrzewania- większość grusz wiąże pąki kwiatowe w VI i VII, większość to odmiany jesienne: Carola, Konferencja, Verdi; letnie: Faworytka (Klapsa); zimowe: Lukasówka, Kominówka. Właściwości biologiczne grusz: *długowieczność drzew *pora rozpoczynania wegetacji i kwitnienia *zapylanie (partenokarpia) *pora wchodzenia w okres owocowania *plenność (przemienne owocowanie) *pora dojrzewania *wytrzymałość na mróz *odporność na choroby i szkodniki Odmiany letnie: Lipówka kolorowa: mało podatne na choroby, owoce średnie 25gram do 300gram, owoce na drzewie szybko przejrzewają; Klapsa: wytrzymałość na mróz, podatna na choroby, owoce duże, brązowo-czerwony rumieniec, odmiana deserowa, spożycie na świeżo. Odmiany jesienne:Genend Leclerc-polecane dla działkowiczów, mało wytrzymałe na mróz, owoc duży lub bardzo duży, skórka żółta, miąższ kremowo-biały, drobnoziarnisty, soczysty, aromatyczny. Wymagania glebowegrusz:* podobne jak dla jabłoni *nieodpowiednie wszelkie gleby zasobne w węglany zwłaszcza w przypadku grusz karłowych *6,2-6,7 pH. Na glebach zasadowych ulegają chlorozie. Głębokość wód gruntowych drzew owocowych: poniżej 200cm- grusze na podkładkach silnie rosnących; 180-200cm- orzechy włoskie, czereśnia; 150-160cm- jabłonie na podkładkach silnie rosnących, półkarłowych a także grusze na pigwie i leszczyna; poniżej 130cm- jabłonie na podkładkach półkarłowych; poniżej 100cm- jabłonie na podkładkach karłowych (P2, M9, P60). Podkładki dla grusz: grusza kaukaska- podatność na choroby i szkodniki mało podatna na brunatną plamistość liści i zarazę ogniową, podatna na guzakowatość korzeni. Zgodność zrastania z odmianami uprawnymi bardzo dobra. Duża wytrzymałość na mróz. Podkładka generatywna. Wiśnia (Cerasus Miller) i czereśnia (cerasus): odmiany i gatunki: czereśnia ptasia; wiśnia pospolita. Cechymorfologiczne *wielkość drzewa *pokrój drzewa *długopędy- czereśnie grube, wiśnie cienki i krótkopędy- liczniej u czereśni. Pąki kwiatowe u pestkowych *wiśnie na krótkopędach i długopędach *czereśnia na krótkopędach i u podstawy pędów długich.Właściwości biologiczne *kwitnienie *zapylanie –większość obcopylne –samopylne.Szkodniki i choroby*rak bakteryjny pestkowych *drobna plamistość drzew pestkowych *szara zgnilizna drzew pestkowych *nasiennica trześniówka. Owocowanie 1. Zależy od pogody: wiosna, kwitnienie, przymrozki, samopylność, region 2. Pora wchodzenia w okres owocowania po posadzeniu drzew (odmiana) 3. Przemienność owocowania- nie występuje (czynniki zewnętrzne) 4. Pora dojrzewania owoców. Prowadzenie sadu wiśniowego pod zbiór mechaniczny *gęsta rozstawa drzew (4x0,7-1,5)*odpowiednia forma korony drzew; wysokość drzew do 3m *długie rzędy (co najmniej 100m) *zagony. Wymagania glebowo- klimatyczne: pod sady wiśniowe gleby żyzne III-IV, V zasobne w składniki pokarmowe i substancję organiczną, przewiewne; pH 5,5; 180-200mm poziom wody gruntowej.Znaczenie gospodarcze 1.wyrównanie owoców u wszystkich odmian *osadzanie owoców w grona +/- *skłonność do pękania owoców 2. Wytrzymałość na transport. Odmiany czereśni:Burlat, Summit, Sam, Rivan.Odmiany wiśni:Łutówka, North Star,Kelleris. JABŁOŃ.Odmiana letnia: Close. Pochodzi z USA. Drzewo rośnie silnie, jest średnio odporne na mróz. Wrażliwe na zarazę ogniową i mączniak, na parch średnio wrażliwe. Jest odmianą triploidalną. Do Polski sprowadzona w 1946r. W owocowanie wchodzi średnio wcześnie, owocuje corocznie, średnio obficie. Owoce średniej wielkości lub duże, stożkowate, nieregularne, o czerwonym rumieńcu od strony usłonecznienia, Dojrzewają nierównomiernie, na kilka dni przed Oliwką Żółtą. Konieczny jest zbiór kilkukrotny. Przed osiągnięciem dojrzałości zbiorczej łatwo opadają. Przechowują się do 2 tygodni. Dobrze znoszą transport. Owoce niezbyt dobre w smaku. Odmiana polecana do sadów produkcyjnych i ogrodów amatorskich. Odmiana jesienna: Antonówka Zwykła. Pochodzi z Białorusi. Drzewo rośnie średnio silnie, przeważnie z krzywym pniem, jest najbardziej odporne na mróz ze wszystkich odmian z doboru. Używana była na przewodnią. Siewki są podkładkami silnie rosnącymi. Wrażliwe na zarazę ogniową. Ma dużą odporność na parch i mączniak. Drzewa wchodzą w owocowanie o średniej porze, owocują dość obficie co 2 rok. Owoce średniej wielkości, zmiennego kształtu – nierównoboczne, jasnozielone, w miarę dojrzewania zielonożółte. W smaku winno kwaśne, nadające się do przerobu i na susz. Opadają przed osiągnięciem dojrzałości zbiorczej. Przechowują się do listopada. Poleca się ją do uprawy amatorskiej w najchłodniejszych rejonach Polski oraz do sadów przemysłowych. Odmiana zimowa: Cortland. Pochodzi z USA. Drzewa odporne na mróz, podlegają mączniakowi i parchowi, średnio wrażliwe na zarazę ogniową. Pąki kwiatowe tworzą się na długopędach. Owocuje regularnie, corocznie i obficie. Owoce średniej wielkości lub duże, z intensywnym paskowanym rumieńcem, Miąższ zielonobiały, smaczny, deserowy. Zbiór przeprowadza się w październiku i bez strat owoce mogą leżeć do lutego. Warta większego rozpowszechnienia w sadach towarowych.Odmiana późnozimowa: Idared. Pochodzi z USA. Drzewa rosną niezbyt silnie, podobnie jak Jonatan i są niezbyt odporne na mróz. Odmiana polecana w nowych nasadzeniach ze względu na dużą plenność i dobrze przechowujące się owoce do czerwca. Owoce duże i średniej wielkości, pokryte jaskrawym, karminowym rumieńcem. Miąższ biały, soczysty, dość smaczny. GRUSZA Odmiana letnia: Lipcówka Kolorowa. Pochodzi z Francji, obecnie rozpowszechniona w całej Europie. Drzewo niezbyt duże o koronie stożkowatej, luźnej, z lekko zwisającymi konarami. Kwitnie wcześnie. Wrażliwa na mróz, odporna na parch. Wcześnie wchodzi w owocowanie (4-5rok) i owocuje przemiennie, ale obficie. Owoce średniej wielkości lub drobne, jajowate. Skórka lekko błyszcząca, zielonkawożółta z paskowanym rumieńcem. Miąższ zielonokremowy, dość smaczny. Owoce zbiera się pod koniec lipca, na kilka dni przed całkowitą dojrzałością, gdyż przed dojrzewaniem mogą opadać, zwłaszcza na glebach lżejszych. Odmiana jesienna: Konferencja. Pochodzenie Anglia. Rozpowszechniona w Europie jako podstawowa odmiana jesienna. W Polsce również wprowadzona do doboru. Drzewo rośnie średnio silnie. Korona wyniosła, z konarami pionowymi. Na mróz stosunkowo odporna, parchowi nie podlega. W owocowanie wchodzi wcześnie i owocuje obficie. Na pigwie rośnie dobrze ale lepiej na pośredniej. Owoce duże, wydłużone, skórka brązowawo złotawa, ordzawiona. Miąższ żółtawobiały, delikatny, bardzo smaczny. Owoce osiągają dojrzałość do zbioru w końcu września i można je przechowywać do listopada. Odmiana zimowa: Lukasówka. Pochodzi z Francji. Drzewo rośnie silnie, tworzy koronę szeroko stożkowatą, luźną, ze zwisającymi gałęziami. Na mróz wytrzymałe, podatne na parch. Jest odmianą triploidalną, wymagającą zapylacza. W owocowanie wchodzi wcześnie i owocuje obficie, corocznie. Owoce duże lub bardzo duże, jajowato owalne. Skórka zielonkawożółta, czasem z bladym rumieńcem, Miąższ biały słodko winny, aromatyczny, smaczny. Dojrzewają na początku października, przed zbiorem łatwo opadają. Przechowują się do końca listopada. Poleca się ją szczepić na pigwie. WIŚNIAOdmiana wczesna: North Star. Pochodzi z USA. Drzewo jest małe, wcześnie wchodzi w owocowanie i owocuje obficie. Odporne na mróz i choroby, zwłaszcza na drobną plamistość liści. Owoce średniej wielkości, o skórce i soku ciemnoczerwonym, doskonałe na przetwory. Owoce dojrzewają wcześnie, 10 dni przed odmianą Nefris. Częściej od innych odmian owoce uszkadzane są przez ptaki. Jest odmianą bardziej amatorską. Okres dojrzewania owoców : połowa VII; samopylna. Odmiana średniowczesna: Kelleris 16. Pochodzi z Danii. Drzewo rośnie niezbyt duże, tworzy gęstą, szeroko stożkowatą koronę. W owocowanie wchodzi wcześnie, owocuje regularnie i obficie. Owoce średniej wielkości lub duże, szeroko jajowate. Skórka i miąższ ciemnoczerwone, sok barwiące. Owoce dojrzewają w 2 poł. VII, mogą być zrywane bez szypułek, ponieważ nie wycieka z nich sok. Wytrzymałość na transport średnia. Bardzo wartościowa odmiana do rozpowszechniania w uprawie. Wadą jest mała odporność na mróz. Samopylna. Odmiana późna: Łutówka. Odmiana nieznanego pochodzenia o światowym znaczeniu. Drzewo rośnie średnio silnie na czereśni i słabiej na antypce. Tworzy koronę dość rzadką, ze zwisającymi pędami. Drzewo na mróz jest wytrzymałe, podatne na raka bakteryjnego, moniliozę i drobną plamistość liści. Kwitnie późno, owoce dojrzewają później od innych odmian. Okres dojrzewania owoców: koniec VII, Samopylna. Owocuje obficie. Owoce duże i bardzo duże, kuliste. Skórka i miąższ ciemnowiśniowy, sok ciemnoczerwony. Owoce mogą być zrywane bez szypułki, są średnio wytrzymałe na transport. Najlepsze są na przetwory. Zalecana odmiana do sadów towarowych i amatorskich, wymaga jednak dobrej pielęgnacji. CZEREŚNIAOdmiana wczesna: Burlat. Pochodzi z Francji. Drzewo rośnie bardzo silnie, na mróz średnio wrażliwe, podlega mniej od innych odmian chorobom. W owocowanie wchodzi dość wcześnie i owocuje niezbyt obficie. Nowa odmiana w doborze. Owoce duże, czerwone, dojrzewające pod koniec czerwca. Zapylacz: Hedelfińska, Riwersa Wczesna. Odmiana średniowczesna : Schneidera Późna. Odmiana niemiecka , znana w uprawie w środkowej i płd Polsce. Drzewa rosną bardzo silnie, tworzą luźną koronę. W owocowanie wchodzi średniowcześnie i owocuje dość obficie. Odmiana wrażliwa na mróz, ale mało podatna na raka bakteryjnego. Owoce bardzo duże, ciemnoczerwone. Miąższ zwarty, chrząstkowaty, pozwala dobrze znosić transport. Zapylacze: Hedelfińska, Buttnera Czerwona, Kunzego. Odmiana późna:Hedelfińska. Odmiana pochodzenia niemieckiego. W Polsce popularna w uprawie. Drzewo rośnie silnie, tworzy koronę szerokojajowatą. Na mróz dość wytrzymałe, ale podatne na raka bakteryjnego. Późno wchodzi w owocowanie. Owoce bardzo duże lub duże, jajowate. Skórka brązowa z odcieniem fioletowym. Miąższ ciemnoczerwony, prawie chrząstkowaty. Owoce dojrzewają równomiernie w połowie lipca.
Sadownictwo- dziedzina ogrodnictwa zajmująca się uprawą roślin trwałych (wieloletnich), dających jadalne owoce. Owoc- w rozumieniu sadownictwa to część jadalna trwałej (wieloletniej) rośliny związanej z rozwojem kwiatu.Szkółkarstwo roślin ozdobnych i drzew owocowych. Działalność rolnicza. Produkcja drzew i krzewów ozdobnych (iglastych, liściastych ), roślin jedno- i dwuletnich, bylinowych oraz doniczkowych. Produkcja obejmuje rozmnazanie generatywne i wegetatywne. Produkcja roślin ozdobnych- produkcja wieloletnich, w porównaniu do szkółek leśnych czy sadowniczych okres produkcji trwa znacznie dłużej (drzewa 4-8 lat i więcej) w miejscu szkółki odbywa sięprodukcja *polowa (rozmnażamy podkładki- nanosimy na nie odmiany szlachetne) *kontenerowa (w doniczkach możemy prowadzić ją cały rok) . Szkółkarstwo sadownicze- zajmuje się produkcją drzewek, podkładek i krzewów owocowych oraz sadzonek poziomek i truskawek przeznaczonych do zakładania sadów, plantacji roślin jagodowych. Obejmuje wszystkie etapy produkcji drzewek owocowych i roślin jagodowych w pierwszym okresie ich życia do zbioru nasion poprzez produkcję podkładek, zrazów i sadzonek aż do wyprodukowania dobrze wyrośniętych drzewek i krzewów. Produkcja drzewek i krzewów owocowych powinna być dostosowana do najnowszych zaleceń nauki sadowniczej i spełniać wymagania stawiane przez najlepszych sadowników. Błędy popełnione przez szkółkarzy w procesie produkcji drzewek i krzewów wywierają wpływ na efektywność sadów i plantacji jagodowych przez kilkanaście lat. Matecznik miejsca z których otrzymuje się materiał do dalszych rozmnożeń. Po co szczepi się rośliny: *uszlachetnianie odmian uprawnych *wcześniejsze plonowanie *lepsza jakość owoców *łatwiejsza pielęgnacja *dostosowanie do wymagań działkowców *inne cele. Podkładka- roślina jednoroczna lub zielna na której dokonuje się zabiegu uszlachetniania. Z podkładki rozwija się system korzeniowy* M9, M26, MM106 – jabłoń* grusza kaukaska- grusza* czereśnia ptasia- czereśnia* Antypka, czereśnia ptasia- wiśnia;- Ałycza- śliwa Podkładki generatywne *Jabłoń- siewki Antonówki zwykłej;- jabłoń dzika, jagodowa, śliwolistna. *Grusza- grusza kaukaska, syryjska, pospolita.*Śliwy, brzoskwinie, morele:- siewki Ałuczy;- siewki Węgierki Wangenheima;- siewki Skorpiełki Czerwonej.*Wiśnia, czereśnia:- siewki czereśni ptasiej;- siewki Antypki;- wiśnia kwaśna, zwyczajna.*Orzech:- wyselekcjonowane klony orzecha włoskiego;- orzech czarny;- orzech szary..Wymagania podkładki: *dobre zrastanie z odmianą zaszczepioną/ okulizowaną *zapewnienie pożądanej siły wzrostu drzew *wywołanie wczesnego i obfitego owocowania *zwiększenie wartości użytkowej owoców przyśpieszenie dojrzewania *wytrzymałość na gorsze warunki glebowe na mróz *zmniejszenie podatności drzew na choroby i szkodniki *łatwość rozmnazania *łatwość uprawy i pielęgnacji *tworzenie mocnego systemu korzeniowego *przystosowanie do różnych typów gleb. Wiązadło *paski foli polietylenowej *odpowiednie wiązanie- wrzynanie się w korę *chroni przed wysychaniem i infekcją *obwiązywanie od góry przy okulizacji na przystawkę lub od dołu. Szczepienie- prosty zabieg chirurgicznyłączenie zraza z podkładką. Z podkładki rozwija się system korzeniowy a ze zraza część nadziemna. zraz/ oczko +blisko spokrewniony gatunek= uszlachetniona odmiana uprawna. Znanych jest kilkadziesiąt sposobów szczepienia. Stosuje się szczepienie *przez stosowanie zraz i podkładek tej samej grubości * przez stosowanie z nacięciem *na przystawkę z siodełkiem: podkładka może być grubsza niż zraz szczepienie w szparę. Termin szczepienia *wiosna –podkładki liściowe na podkładce zaczynają nabrzmiewać –najobfitsze tworzenie się tkanki przyrannej *zima (szczepienie w ręku, spoczynek bezwzględny) – ryzyko: suche i ciepłe powietrze przesusza podkładki – w szklarni : orzech włoski, winorośl, agrest. Podkładki otrzymujemy wegetatywnie i generatywnie. Zraz-jednoroczny pęd odmiany szlachetnej, którym uszlachetniamy podkładkę. Ze zraza część nadziemna drzewa. Okulizacja- jeden ze sposobów szczepienia, polega na umieszczeniu tarczki okulizacyjnej z pąkiem pod korą odpowiednio naciętej podkładki. Najczęściej stosowana w Polsce.. Kiedy okulizujemy: okulizacja oczkiem śpiącym *pełnia lata→ koniec lipca- początek sierpnia *druga połowa kwietnia.(wiosna)przed zbiorem Sposoby okulizacji:*okulizacja w literę T* w odwróconą literę T* w łatkę* na przystawkę*okulizacja oczkiem śpiącym wykonywana latem* okulizacja oczkiem żywym wykonywana wiosną.Zalety okulizacji:* przeprowadzana jest w okresie letnim gdy w szkółce nie wykonuje się innych prac* zabieg łatwy i szybki;- starannie wykonana zapewnia ok. 95% przyjętych oczek.Przygotowanie i przechowywanie zrazów: *zrazy ścinamy: koniec listopada- początek grudnia *zrazów nie ścinamy kiedy temp.<50C *zrazy pobieramy z pędów nie mniejszych niż grubość ołówka, dobrze wykształcone paki liściowe, od południa *przechowywanie w polu lub piwnicy, temp. ok 00C, wilgotne podłoże do 1/3 ich wysokości *w celu przewiezienia zabezpieczyć przed wysychaniem parafiną lub torbą plastikowa. Zraz nie może mieć więcej niż 3-4 oczka, ciecie pod kątem ostrym. Dlaczego okulizacja jest lepsza od szczepienia: *latem *łatwa i szybsza *lepsze przyjęcie oczek *powtórzenie zabiegu *wysokie lepsze pędy *mała rana szybko się goi *nie trzeba smarować *ekonomiczna. Jabłoń (Malus), Rząd różowców (Rosales), Rodzina różowate (rosaceae), Podrodzina jabłkowate (Pomoidae). Występuje ok. 30 gatunków w umiarkowanym klimacie w Europie. Najbardziej rozpowszechnione drzewo owocowe we wszystkich częściach świata a zwłaszcza w strefie klimatu umiarkowanego. Najważniejsze gatunki dziko rosnące jabłoń niska, dzika, słodka, jagodowa, śliwolista, Niedźwiedzkiego. Jabłka należą do owoców ziarnkowych . wszystkie odmiany powstałe wegetatywnie to klony. Sporty-odmiany jabłoni powstałe w wyniku przypadkowej zmiany zachodzącej w stożku wzrostu. Wielkość drzew w zależności od podkładki. Kształty koron drzew: *szerokostożkowy i wąskostożkowy (uzyskuje się z nich największe plony *odwrotniestożkowate *kulista zwisająca *kulista spłaszczona. Jabłonie i grusze tworzą pąki kwiatowegłównie na krótkopędach (długość nie większa niż 20cm). Już w drugim roku życia drzew z części pąków na pędach długich rozwijają się krótkopędy, a na nich pąki kwiatowe. Niektóre odmiany jabłoni tworzą pąki kwiatowe niemal wyłącznie na krótkopędach.Fazy rozwojowe jabłoni *rozpoczęcie wegetacji *zielony pąk *różowy pąk *pełnia kwitnienia *koniec opadania pąków *wzrost zawiązków owocowych *wzrost owoców. Ważniejsze cechy morfologiczne odmian jabłoni *siła wzrostu i wielkość drzew *kształt korony *zagęszczenie korony *wielkość owocu *kształt owocu *barwa skórki owocu. Drzewa długożyjące *dziko rosnące *dobre warunki klimatyczne *podkładki silnie rosnące. Drzewa krótko żyjące *odmiany uprawne *złe warunki klimatyczne *podkładki karłowe. Wegetacja: jabłonie rozpoczynają wegetację dość późno. Kwitnienie jabłoni w Polsce- koniec kwietnia lub początek maja. Wchodzenie jabłoni w okres owocowania zależy od *cech genetycznych odmiany *rodzaju podkładki *rodzaju gleby *pielęgnacji. Pora dojrzewania owoców jabłoni stanowi podstawę podziału odmian jabłoni na 3 zasadnicze grupy: *odmiany letnie (dojrzałość zbiorcza- kon. VII i VIII) *odmiany jesienne (d. zbiorcza pierwsza poł. IX) *odmiany zimowe (d. zbiorcza IX i X do 20X). W praktyce sadowniczej wyróżniamy 2 rodzaje dojrzałości owoców: *zbiorczą (dostateczne wyrośniecie i wybarwienie owoców) *konsumpcyjną (odm. Letnie, jesienne 4-8 tygodni, zimowe 2-8 miesięcy). Najgroźniejsze choroby jabłoni: *parch jabłoni *mączniak *zaraza ogniowa *zgorzel kory *gorzka zgnilizna jabłek *zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia *gorzka plamistość podskórna *szklistość miąższu. Odmiany parchoodporne: Arima, Novomac, Sawa, Witos, Ariwa (odporna też na mączniaka). Najgroźniejsze szkodniki jabłoni *mszyca jabłoniowa *owocówka jabłkóweczka *zwójki *miodówka jabłoniowa. Optymalne pH drzew owocowych:6,2-6,7- jabłonie, grusze; 6,7-7,1- śliwy, wiśnie. Wymagania glebowe: 1. jabłonie- dobrze rośnie na glebach brunatnych, bielicowych wykształconych z glin, nie powinniśmy zakładać uprawy na glebach zbyt ciężkich, wymagają dobrego układu powietrzno- wodnego, gleby o odczynie lekko kwaśnym, podkładki karłowe, półkarłowe- jabłonie płytko się korzenią. Podział podkładek wegetatywnych dla jabłoni pod względem siły wzrostu:* podkładki karłowe czyli bardzo słabo rosnące jak: M9, P2, P16, P22, P59 oraz drzewka z wstawką B9 i P2* podkładki półkarłowe czyli słabo rosnące jak M26, P1, P14, P60, M7, M2, MM106* podkładki silnie rosnące jak A2, P18, M11, H111 oraz siewki antonówki* podkładki bardzo silnie rosnące jak M12, M16, M25, MM104, MM109. Właściwości biologiczne jabłoni:* długowieczność drzew* pora rozpoczynania wegetacji i kwitnienia* zapylanie*pora wchodzenia w okres owocowania* plenność* pora dojrzewania* wytrzymałość na mróz* odporność na choroby* jakość owoców* wartość konsumpcyjna i przerobowa.Odmiany letnie:Celeste, Discovery, Perła, Piros. Odmiany jesienne: Antonówka zwykła, Delikates, Lobo. Zimowe:Fantazja, Excel, Alva, Cortland, Gala. Odmiany wytrzymałe na mróz:Alva, Antonówka, Anyżowe, Cortland, Lobo. Odmiany średniowytrzymałe:Bojken, Gloster, Fantazja, Prima, Witos. Odmiany wrażliwe: Gala, Jonagold, Malarose, Szampion. Podział odmian jabłoni w zależności od użytkowości owoców:odmiany deserowe: Cortland, Gala, Lobo, Fantazja; odmiany stołowe: Bojken, Spartan, Jonatan; odmiany przerobowe: Antonówka, Bojken, Aporta.Grusza (Pyrus) Podział najważniejszych gatunków grusz wg. pierwotnego rozmieszczenia geograficznego: *grusze zachodnie: pospolita, pospolita drzewiasta, pospolita śnieżna, szałwiolistna *grusze wschodnie: oliwkowa, perska, wierzbolistna. Grusza pospolita: dała początek europejskim odmianom uprawnym *osiąga wysokość 15-20m, młode drzewa często cierniste *liście jajowate lub eliptyczne *kwiaty białe rpzwijające się z liśćmi *owoce gruszkowate lub prawie kuliste o miąższu twardym, cierpkim, zwykle kamiennym, jadalne po fermentacji (ulęgałki) *wytrzymała na mróz. Różnice między gruszami zachodnimi a dalekowschodnimi: *owoc *liść *zalążnia. Cechy morfologiczne gruszy: *kwiaty obupłciowe *wielkość owocu 25-30g. *powierzchnia owocu gładka, pofałdowana, gruczołowata. Cechy odmianowe grusz: kształt owocu i wielkość owocu, siła wzrostu drzew, zdolność zrastania się z pigwą, plenność, wytrzymałość na choroby i mróz wielkość gniazd nasiennych (duże, małe, wąskie), posiadają komórki kamienne, zabarwienie skórki (zielony), zabarwienie miąższu,pora dojrzewania- większość grusz wiąże pąki kwiatowe w VI i VII, większość to odmiany jesienne: Carola, Konferencja, Verdi; letnie: Faworytka (Klapsa); zimowe: Lukasówka, Kominówka. Właściwości biologiczne grusz: *długowieczność drzew *pora rozpoczynania wegetacji i kwitnienia *zapylanie (partenokarpia) *pora wchodzenia w okres owocowania *plenność (przemienne owocowanie) *pora dojrzewania *wytrzymałość na mróz *odporność na choroby i szkodniki Odmiany letnie: Lipówka kolorowa: mało podatne na choroby, owoce średnie 25gram do 300gram, owoce na drzewie szybko przejrzewają; Klapsa: wytrzymałość na mróz, podatna na choroby, owoce duże, brązowo-czerwony rumieniec, odmiana deserowa, spożycie na świeżo. Odmiany jesienne:Genend Leclerc-polecane dla działkowiczów, mało wytrzymałe na mróz, owoc duży lub bardzo duży, skórka żółta, miąższ kremowo-biały, drobnoziarnisty, soczysty, aromatyczny. Odmiana Bonkreta Williamsa kwitnąca śr. późna bardzo dobrym zapylaczem jest Bonkreta Williamsa. Wymagania glebowegrusz:* podobne jak dla jabłoni *nieodpowiednie wszelkie gleby zasobne w węglany zwłaszcza w przypadku grusz karłowych *6,2-6,7 pH. Na glebach zasadowych ulegają chlorozie. Głębokość wód gruntowych drzew owocowych: poniżej 200cm- grusze na podkładkach silnie rosnących; 180-200cm- orzechy włoskie, czereśnia; 150-160cm- jabłonie na podkładkach silnie rosnących, półkarłowych a także grusze na pigwie i leszczyna; poniżej 130cm- jabłonie na podkładkach półkarłowych; poniżej 100cm- jabłonie na podkładkach karłowych (P2, M9, P60). Podkładki dla grusz: grusza kaukaska- podatność na choroby i szkodniki mało podatna na brunatną plamistość liści i zarazę ogniową, podatna na guzakowatość korzeni. Zgodność zrastania z odmianami uprawnymi bardzo dobra. Duża wytrzymałość na mróz. Podkładka generatywna. Wiśnia (Cerasus Miller) i czereśnia (cerasus): odmiany i gatunki: czereśnia ptasia; wiśnia pospolita. Cechymorfologiczne *wielkość drzewa *pokrój drzewa *długopędy- czereśnie grube, wiśnie cienki i krótkopędy- liczniej u czereśni. Pąki kwiatowe u pestkowych *wiśnie na krótkopędach i długopędach *czereśnia na krótkopędach i u podstawy pędów długich.Właściwości biologiczne *kwitnienie *zapylanie –większość obcopylne –samopylne.Szkodniki i choroby*rak bakteryjny pestkowych *drobna plamistość drzew pestkowych *szara zgnilizna drzew pestkowych *nasiennica trześniówka. Owocowanie 1. Zależy od pogody: wiosna, kwitnienie, przymrozki, samopylność, region 2. Pora wchodzenia w okres owocowania po posadzeniu drzew (odmiana) 3. Przemienność owocowania- nie występuje (czynniki zewnętrzne) 4. Pora dojrzewania owoców. Prowadzenie sadu wiśniowego pod zbiór mechaniczny *gęsta rozstawa drzew (4x0,7-1,5)*odpowiednia forma korony drzew; wysokość drzew do 3m *długie rzędy (co najmniej 100m) *zagony. Wymagania glebowo- klimatyczne: pod sady wiśniowe gleby żyzne III-IV, V zasobne w składniki pokarmowe i substancję organiczną, przewiewne; pH 5,5; 180-200mm poziom wody gruntowej.Znaczenie gospodarcze 1.wyrównanie owoców u wszystkich odmian *osadzanie owoców w grona +/- *skłonność do pękania owoców 2. Wytrzymałość na transport. Odmiany czereśni:Burlat, Summit, Sam, Rivan.Odmiany wiśni:Łutówka, North Star,Kelleris. Leszczyna (Corylus). Cel uprawy leszczyny *wyższe walory smakowe i dietetyczne orzechów z naszego chłodniejszego klimatu niż orzechów sprowadzonych z krajów o cieplejszym klimacie *cena orzechów krajowych jest konkurencyjna w stosunku do ceny orzechów importowanych *cenny surowiec do przemysłu cukierniczego, piekarniczego i farmaceutycznego- nie do zastąpienia przez inne owoce (duże zapotrzebowanie) *nie potrzebuje owadów do zapylenia *bardzo wartościowa pasza *osłony przeciwwietrzne, zabezpiecza glebę przed erozją *roślina o walorach estetycznych *owoce zawierają duże ilości składników pokarmowych. Gdzie odbywa się uprawa i jej zainteresowanie: *najwięcej plantacji leszczyny szlachetnej zlokalizowanych jest w woj. Lubelskim *przez długie lata gatunek postrzegany bardziej jako roślina amatorska *dopiero w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia zaczęto zakładać większe plantacje towarowe w Polsce. Najważniejsze gatunki: leszczyna pospolita (rosnie naturalnie w formie krzewu), leszczyna pontyjska dała początek wielu odmianom), leszczyna długookrywowa, leszczyna mandżurska, leszczyna kaukaska. kwiaty męskie zebrane w kotki zgrupowane po 2-4, kwiaty żeńskie rozwijają się na krótkopędach w pąkach, tak, że w czasie kwitnienia na zewnątrz widoczne są tylko czerwone znamiona. Kwitnie bardzo wcześnie (od lutego do kwietnia) w zależności od warunków atmosferycznych. Kwiaty męskie pylą bardzo obficie na żółto.Owoc jednonasienny bezbielmowy orzech otoczony okrywą ; zdrewniała owocnia (potocznie „skorupka”)ma jasnobrązowy kolor. Orzechy sa wybitnie odżywcze i dobrze strawne; zalecane szczególnie dla dzieci ludzi chorych na anemie. Cechy rozpoznawcze: *długość okrywy owocowej w stosunku do długości orzecha, postrzępienie i rozchylenie ich brzegów *sposób zrośnięcia z orzechem *tarczka (kształt i wielkość) *skorupka. Właściwości biologiczne leszczyn *długowieczność drzew *pora rozpoczęcia wegetacji i kwitnienia (gatunek najczęściej rozpoczyna wegetację) *zapylenie (wiatropylne, obcopylne) *pora wchodzenia w okres owocowania. Plonowanie: rozpoczyna owocowanie w 3-4 roku po posadzeniu (8-10 rok) czynniki plonotwórcze. Średni plon 4-10 kg z drzewa. Szkodniki leszczyn: *słonkowiec orzechowiec ( pestycydy kontaktowe, zagrabianie liści) *wielkopąkowiec leszczynowy (usuwanie chorych pąków) *ogrodnica niszczylistka *mszyce *Pirimor500WG *misecznik śliwowy *przędziorki. Zakładanie plantacji: *zapylacze od strony zachodniej (z zachodu wieją najczęściej wiatry) *analiza gleby 6,8-7,2pH przy niskim pH gleby skorupki pękają w czasie przechowywania ipt. Sadzenie *jesień/ wiosna *późnowiosenne sadzenie daje dobre wyniki pod warunkiem dobrego przechowywania przez okres zimowy do momentu sadzenia, najlepiej w dłoni, polewanie *rozstawa –zależy od żyzności gleby –siła wzrostu danej odmiany *po posadzeniu przycinamy –forma krzaczasta pędy skraca się o 1/3 długości z czasem pędy wyrastające z szyjki korzeniowej pozwolą uformować krzew o pożądanej liczbie stałych konarów – forma niskopienna drzewka, pędy boczne skracamy na 3-4 oczka, główny pęd przycina się na wysokości ok. 50 cm nad najwyższym pędem bocznym *rozstawa drzew 4x2 *wskazane malowanie pni. Odmiany- leszczyna pospolita *Barceloński- średnie do 5m wysokości *Kataloński- odmiana pochodzenia hiszpańskiego *Halle *Cosford *Webba. Orzech włoski(Juglansregia L.). Znaczenie *surowiec dla przemysłu *cenne wysłodki *zielona okrywa, kora drewno *owoce- wysoka wartość odżywcza *największy zasięg występowania. Właściwości biologiczne *długowieczność drzew *pora rozpoczynania wegetacji *kwitnienie- wiatropylny owocowanie *rozmnażanie z siewu 10-12 roku po posadzeniu stosunkowo wytrzymały na mróz. Odmiany orzecha włoskiego: *Albi, Dodo, Resovia, Silesia, Torgo, Tryumf, Leopold. Rozstawa *najsilniej rosnąca roślina *zależy od gleby *rozstawa -6x8 lub 8x8 słabo rosnące -8x10 lub 8x12 średnio silnie rosnące -10x10 silnie rosnące. Owocuje na pędach młodych.JABŁOŃ.Odmiana letnia: Close. Pochodzi z USA. Drzewo rośnie silnie, jest średnio odporne na mróz. Wrażliwe na zarazę ogniową i mączniak, na parch średnio wrażliwe. Jest odmianą triploidalną. Do Polski sprowadzona w 1946r. W owocowanie wchodzi średnio wcześnie, owocuje corocznie, średnio obficie. Owoce średniej wielkości lub duże, stożkowate, nieregularne, o czerwonym rumieńcu od strony usłonecznienia, Dojrzewają nierównomiernie, na kilka dni przed Oliwką Żółtą. Konieczny jest zbiór kilkukrotny. Przed osiągnięciem dojrzałości zbiorczej łatwo opadają. Przechowują się do 2 tygodni. Dobrze znoszą transport. Owoce niezbyt dobre w smaku. Odmiana polecana do sadów produkcyjnych i ogrodów amatorskich. Odmiana jesienna: Antonówka Zwykła. Pochodzi z Białorusi. Drzewo rośnie średnio silnie, przeważnie z krzywym pniem, jest najbardziej odporne na mróz ze wszystkich odmian z doboru. Używana była na przewodnią. Siewki są podkładkami silnie rosnącymi. Wrażliwe na zarazę ogniową. Ma dużą odporność na parch i mączniak. Drzewa wchodzą w owocowanie o średniej porze, owocują dość obficie co 2 rok. Owoce średniej wielkości, zmiennego kształtu – nierównoboczne, jasnozielone, w miarę dojrzewania zielonożółte. W smaku winno kwaśne, nadające się do przerobu i na susz. Opadają przed osiągnięciem dojrzałości zbiorczej. Przechowują się do listopada. Poleca się ją do uprawy amatorskiej w najchłodniejszych rejonach Polski oraz do sadów przemysłowych. Odmiana zimowa: Cortland. Pochodzi z USA. Drzewa odporne na mróz, podlegają mączniakowi i parchowi, średnio wrażliwe na zarazę ogniową. Pąki kwiatowe tworzą się na długopędach. Owocuje regularnie, corocznie i obficie. Owoce średniej wielkości lub duże, z intensywnym paskowanym rumieńcem, Miąższ zielonobiały, smaczny, deserowy. Zbiór przeprowadza się w październiku i bez strat owoce mogą leżeć do lutego. Warta większego rozpowszechnienia w sadach towarowych. Odmiana późnozimowa: Idared. Pochodzi z USA. Drzewa rosną niezbyt silnie, podobnie jak Jonatan i są niezbyt odporne na mróz. Odmiana polecana w nowych nasadzeniach ze względu na dużą plenność i dobrze przechowujące się owoce do czerwca. Owoce duże i średniej wielkości, pokryte jaskrawym, karminowym rumieńcem. Miąższ biały, soczysty, dość smaczny. GRUSZA Odmiana letnia: Lipcówka Kolorowa. Pochodzi z Francji, obecnie rozpowszechniona w całej Europie. Drzewo niezbyt duże o koronie stożkowatej, luźnej, z lekko zwisającymi konarami. Kwitnie wcześnie. Wrażliwa na mróz, odporna na parch. Wcześnie wchodzi w owocowanie (4-5rok) i owocuje przemiennie, ale obficie. Owoce średniej wielkości lub drobne, jajowate. Skórka lekko błyszcząca, zielonkawożółta z paskowanym rumieńcem. Miąższ zielonokremowy, dość smaczny. Owoce zbiera się pod koniec lipca, na kilka dni przed całkowitą dojrzałością, gdyż przed dojrzewaniem mogą opadać, zwłaszcza na glebach lżejszych. Odmiana jesienna: Konferencja. Pochodzenie Anglia. Rozpowszechniona w Europie jako podstawowa odmiana jesienna. W Polsce również wprowadzona do doboru. Drzewo rośnie średnio silnie. Korona wyniosła, z konarami pionowymi. Na mróz stosunkowo odporna, parchowi nie podlega. W owocowanie wchodzi wcześnie i owocuje obficie. Na pigwie rośnie dobrze ale lepiej na pośredniej. Owoce duże, wydłużone, skórka brązowawo złotawa, ordzawiona. Miąższ żółtawobiały, delikatny, bardzo smaczny. Owoce osiągają dojrzałość do zbioru w końcu września i można je przechowywać do listopada. Odmiana zimowa: Lukasówka. Pochodzi z Francji. Drzewo rośnie silnie, tworzy koronę szeroko stożkowatą, luźną, ze zwisającymi gałęziami. Na mróz wytrzymałe, podatne na parch. Jest odmianą triploidalną, wymagającą zapylacza. W owocowanie wchodzi wcześnie i owocuje obficie, corocznie. Owoce duże lub bardzo duże, jajowato owalne. Skórka zielonkawożółta, czasem z bladym rumieńcem, Miąższ biały słodko winny, aromatyczny, smaczny. Dojrzewają na początku października, przed zbiorem łatwo opadają. Przechowują się do końca listopada. Poleca się ją szczepić na pigwie. WIŚNIAOdmiana wczesna: North Star. Pochodzi z USA. Drzewo jest małe, wcześnie wchodzi w owocowanie i owocuje obficie. Odporne na mróz i choroby, zwłaszcza na drobną plamistość liści. Owoce średniej wielkości, o skórce i soku ciemnoczerwonym, doskonałe na przetwory. Owoce dojrzewają wcześnie, 10 dni przed odmianą Nefris. Częściej od innych odmian owoce uszkadzane są przez ptaki. Jest odmianą bardziej amatorską. Okres dojrzewania owoców : połowa VII; samopylna. Odmiana średniowczesna: Kelleris 16. Pochodzi z Danii. Drzewo rośnie niezbyt duże, tworzy gęstą, szeroko stożkowatą koronę. W owocowanie wchodzi wcześnie, owocuje regularnie i obficie. Owoce średniej wielkości lub duże, szeroko jajowate. Skórka i miąższ ciemnoczerwone, sok barwiące. Owoce dojrzewają w 2 poł. VII, mogą być zrywane bez szypułek, ponieważ nie wycieka z nich sok. Wytrzymałość na transport średnia. Bardzo wartościowa odmiana do rozpowszechniania w uprawie. Wadą jest mała odporność na mróz. Samopylna. Odmiana późna: Łutówka. Odmiana nieznanego pochodzenia o światowym znaczeniu. Drzewo rośnie średnio silnie na czereśni i słabiej na antypce. Tworzy koronę dość rzadką, ze zwisającymi pędami. Drzewo na mróz jest wytrzymałe, podatne na raka bakteryjnego, moniliozę i drobną plamistość liści. Kwitnie późno, owoce dojrzewają później od innych odmian. Okres dojrzewania owoców: koniec VII, Samopylna. Owocuje obficie. Owoce duże i bardzo duże, kuliste. Skórka i miąższ ciemnowiśniowy, sok ciemnoczerwony. Owoce mogą być zrywane bez szypułki, są średnio wytrzymałe na transport. Najlepsze są na przetwory. Zalecana odmiana do sadów towarowych i amatorskich, wymaga jednak dobrej pielęgnacji. CZEREŚNIAOdmiana wczesna: Burlat. Pochodzi z Francji. Drzewo rośnie bardzo silnie, na mróz średnio wrażliwe, podlega mniej od innych odmian chorobom. W owocowanie wchodzi dość wcześnie i owocuje niezbyt obficie. Nowa odmiana w doborze. Owoce duże, czerwone, smaczne, dojrzewające pod koniec czerwca. Zapylacz: Hedelfińska, Riwersa Wczesna. Odmiana średniowczesna : Schneidera Późna. Odmiana niemiecka , znana w uprawie w środkowej i płd Polsce. Drzewa rosną bardzo silnie, tworzą luźną koronę. W owocowanie wchodzi średniowcześnie i owocuje dość obficie. Odmiana wrażliwa na mróz, ale mało podatna na raka bakteryjnego. Owoce bardzo duże, ciemnoczerwone. Miąższ zwarty, chrząstkowaty, pozwala dobrze znosić transport. Zapylacze: Hedelfińska, Buttnera Czerwona, Kunzego. Odmiana późna:Hedelfińska. Odmiana pochodzenia niemieckiego. W Polsce popularna w uprawie. Drzewo rośnie silnie, tworzy koronę szerokojajowatą. Na mróz dość wytrzymałe, ale podatne na raka bakteryjnego. Późno wchodzi w owocowanie. Owoce bardzo duże lub duże, jajowate. Skórka brązowa z odcieniem fioletowym. Miąższ ciemnoczerwony, prawie chrząstkowaty. Owoce dojrzewają równomiernie w połowie lipca. Zapylacze: Van, Burlat, Schneidera Późna.