Andrzej Kałkowski, 254491,

Damian Krupa, 254492

Inżynieria Środowiska

Inżynieria Mineralna

Mineralogia i Geochemia Środowiska

Sprawozdanie z analizy chemicznej wód podziemnych

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie,

Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska,

Katedra Mineralogii, Petrografii i Geochemii,

Kraków, 2016

Spis treści

1. Wstęp teoretyczny1

1.1 Definicja wartości pH2

1.2 Definicja potecjału redoks (Eh) 3

1.3 Przewodność elektrolityczna wody (PEW)

1.4 Definicja barwy 3

1.5 Definicja zapachu 3

1.6 Definicja twardości wody 3

1.7 Czynniki środowiskowe determinujące skład chemiczny wody 3

1. Cel pracy i charakterystyka miejsc poboru próbek4

2.1. Charakterystyka miejsc poboru próbki Rydla5

2.2 Charakterystyka miejsc poboru próbki KRUPA5

1. Metodyka4

3.1 Badanie właściwości fizycznych5

3.1.1 Badanie pH5

3.1.2 Badanie Eh5

3.1.3 Badanie barwy5

3.1.3 Badanie zapachu5

3.1.3 Badanie składu chemicznego5

3.2 Metodyka miareczkowania5

3.2.1 Oznaczanie zawartości jonów Ca²⁺5

3.2.1 Oznaczanie zawartości jonów Ca²⁺ oraz Mg²⁺5

3.2.1 Oznaczanie zawartości jonów Cl^-5

3.2.1 Oznaczanie zawartości jonów HCO₃^-5

3.3 Metodyka pomiaru UV-VIS5

3.4 Metodyka pomiaru AAS5

1. Zestawienie wyników4

4.1 Zestawienie wyników wykonanych analiz5

4.2 Twardość wody5

4.3 Diagram Pipera5

4.4 Oszacowanie błędu analizy5

1. Wnioski4

5.1 Wartość pH5

5.2 Wartość Eh5

5.3 Wartość PEW5

5.4 Zestawienie wyników wykonanych analiz5

5.5 Barwa5

5.6 Zapach5

5.7 Skład chemiczny5

5.8 Mineralizacja5

5.9 Błędy analityczne5

1. Bibliografia i linkografia4

1.0 Wstęp teoretyczny

1.1. Definicja wartości pH

Wartość pH stanowi ujemny logarytm dziesiętny ze stężenia jonów wodorowych. Wartośc pH roztworów wodnych mieści się w zakresie od 0 (kwaśny) do 14 (zasadowy). Zwykle, z nielicznymi wyjątkami, wody powierzchniowe posiadają pH od 6,5 do 8,5, co w praktyce stanowi część zakresu dla wody zdatnej do spożycia przez ludzi [6].

1.2 Definicja potencjału redox (Eh)

Jest to ilościowa miara zdolności utleniających i redukujących, czyli zdolności do przyjmowania lub oddawania elektronów przez jony rozpuszczone w wodzie [6].

1.3 Przewodność elektrolityczna wody (PEW)

Jest to parametr informujący o zawartości jonów w wodzie. Im więcej jonów, tym większa przewodność. Przyjmuje się, że zartość PEW iest w przybliżeniu równa całkowitej mineralizacji wody Wyraża się ją w mili Siemensach [us/cm], [6].

1.4 Definicja barwy

Przyczyną zabarwienia wody może być obecność materii organicznych, substancji humusowych, ścieków przemysłowych, czy produktów erozji gleb. Oprócz tego barwa może wynikać z obecności tlenków (żelaza, manganu, siarki) oraz siarkowodoru, substancji organicznych, czy organizmów jednokomórkowych. Jako barwę rzeczywistą wody rozumie się barwę wody po usunięciu mętności. Jako barwę pozorną rozumie się barwę powodowaną przez obecność drobnych cząsteczek zawieszonych w wodzie łącznie z substancjami rozpuszczonymi. Pomiar barwy odbywa się na zasadzie kolorymetrii; porównuje się próbkę ze skalą wzorców otrzymywanych przez rozpuszczenie wzorców platyny i kobaltu.

1.5 Definicja zapachu

Zapach wody pochodzi od zanieczyszczeń obecnych w glebie. Jego charakter jest zależny od rodzaju tych zanieczyszczeń. Zapach gnilny może pochodzić od obecności siarkowodoru, czy innych produktów rozkładu materii organicznej. Zapach roślinny z kolei może być spowodowany obecnością związków organicznych, czy mikroorganizmów. Zapach specyficzny może pochodzić od skażenia terenu substancjami ropopochodnymi. Zapach zazwyczaj mierzy się organoleptycznie i porównuje to odpowiedniej skali. Jest to więc pomiar subiektywny.

1.6 Definicja twardości wody

Twardość wody – cecha wody, będąca funkcją stężenia kationów wapnia (Ca²⁺) i magnezu (Mg²⁺) oraz opcjonalnie żelaza(II) (Fe²⁺) i manganu(II) (Mn²⁺)^­ [5].

1.6 Czynniki środowiskowe determinujące skład chemiczny wody

Jednym w podstawowych procesów kształtujących skład chemiczny wód jest wietrzenie chemiczne skał. Prowadzi ono do rozpadu związków chemicznych, z których zbudowane są skały, na jony [6]. I tak na przykład obecność gipsów i kwaśnych deszczy będzie wpływać na zwiększoną zawartość jonów siarczanowych. Obecność skał węglanowych (wapienie, margle, dolomity) mogą spowodować wzrost jonów węglanowych. Nieszczelne składowiska odpadów, czy dzikie wysypiska obecne w okolicy miejsca ujęcia wody, również mogę mieć wpływ na obecność danych jonów w wodzie. Dla przykładu: obecność nieszczelnego szamba, albo spływ powierzchniowy z gruntów rolnych mogą stanowić potencjalne przyczynę wzrostu stężenia jonów amonowych i fosforanowych w badanej wodzie.

Duży wpływ na chemizm wód gruntowych mają przemiany chemiczne, takie jak amonifikacja, nitryfikacja, czy denitryfikacja.

Amonifikacja, jest to proces przemiany azotu zawartego w związkach organicznych do soli amonowych lub amoniaku. Nie wymaga udziału tlenu, więc zachodzi w warunkach tlenowych i beztlenowych. Proces ten zachodzi za pośrednictwem mikroorganizmów [6].

Nitryfikacja to proces utleniania amoniaku i soli amonowych do azotynów i azotanów. Tak jak proces amonifikacji, zachodzi za pośrednictwem mikroorganizmów. Proces ten zachodzi wyłącznie w warunkach tlenowych [6].

Z kolei denitryfikacja jest procesem redukcji azotanów do azotu. Może zachodzic częściowo – redukcja azotanów do azotynów, jak i całkowicie – redukcja azotanów do azotu. Jest to kolejny proces przeprowadzany przez bakterie [6].

2.0 Cel pracy i charakterystyka miejsc poboru próbek.

Celem badań było przeprowadzenie analizy fizykochemicznej wód podziemnych pobranych w zadanych punktach na terenie miasta Kraków, oraz z jednego punktu w miejscowości Moszczaniec.

2.1 Charakterystyka miejsca poboru próbki Rydla.

Próbka została pobrana ze studni znajdującej się pod blokiem mieszkalnym nr. 26 przy ul. Rydla. Teren na którym znajduje się studnia jest terenem miejskim. W pobliżu znajduje się blok mieszkalny, oraz ruchliwa ulica. Studnia jest wyposażona w stalową ręczną pompę wyposażoną w kiwak. Według mapy geologicznej w skali 1:50000 studnia jest wywiercona w piaskach, żwirach i mułkach rzecznych pochodzących ze zlodowaceń środkowopolskich. Główny zbiornik wód podziemnych na obszarze którego znajduje się studnia, to GZWP nr. 450 Dolina Rzeki Wisła (Kraków). Jest to czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych o charakterze porowym w obrębie plejstoceńskich utworów piaszczysto-żwirowych. Ujęcia wody w tym zbiorniku charakteryzują się zróżnicowaną głębokością, oraz zwykle dużymi wydajnościami.

Ryc. 1 Lokalizacja miejsca poboru próbki Rydla 26

2.2 Charakterystyka miejsca poboru próbki KRUPA.

Próbka wody została pobrana ze studni znajdującej się w miejscowości Moszczaniec (powiat sanocki). Moszczaniec to miejscowość leżąca utworach fliszowych, na płaszczowinie dukielskiej [2]. Studnia znajduje się w utworach czwartorzędowych – są to piaskowce, łupki, iłowce i rogowce [1] Studnia znajduje się na południe od RZGW 432 Dolina Rzeki Wisłok i na zachód od RZGW 431 Zbiornik warstw Krosno. Poziom wody w studni znajduje się 2,5 m p.p.t.

Ryc. 2 Lokalizacja miejsca poboru próbki KRUPA (49°26'10.7"N 21°54'22.3"E)

3.0 Metodyka

Próbki pobrano do butelek PET o pojemności 1,5 l zgodnie z normą PN-76/C-04620/03. W skrócie: pojemniki przed pobraniem zostały przepłukane w celu usunięcia zanieczyszczeń. Woda została pobrana w taki sposób, aby w środku nie znalazł się pęcherzyk powietrza. W celu zapewnienia miarodajnych wyników analiz, próbki przechowywano przed badaniem w obniżonej temperaturze (6^oC).

3.1 Badanie właściwości fizycznych: pH, Eh, barwa, zapach

3.1.1. Badanie pH

Badanie przeprowadzono za pomocą elektronicznego pehametru. W celu zbadania wartości pH w wodzie nalano 50-100ml wody do moczówki. Zanurzono w niej przepłukaną wodą destylowaną końcówkę pehametru. Wartość pH odczytano z wyświetlacza pehametru po ustabilizowaniu się odczytu.

3.1.2. Badanie Eh

W celu zbadania przewodności wody, zmieniono w urządzeniu elektrodę do badania pH na elektrodę do mierzenia potencjału redoks (Eh). W oprogramowaniu urządzenia zmieniono także tryb działania na odpowiedni. Przepłukane wodą redestylowaną elektrody zanurzono w próbce i odczekano, aż wartości się ustabilizują. Do otrzymanego wyniku dodano poprawkę 199 mV, wymaganą dla pomiaru dokonanego za pomocą diody wodorowej.

3.1.3. Badanie barwy

Pomiaru barwy dokonano za pomocą fotometru. W tym celu nalano do specjalnego flakonika próbkę wzorcową (wodę redestylowaną), przetarto ściereczką zewnętrzną stronę ścian naczynia, umieszczono flakonik w urządzeniu, nałożono przesłonę, po czym użyto funkcji zerowania. Następnie do kolejnego flakonika, wypłukanego uprzednio wodą redsestylowaną, nalano próbkę wody, przetarto sciereczką zewnętrzną stronę ściany naczynka, umieszczono w urządzeniu, zamknięto przesłonę i użyto funkcji zmierz. Uzyskano wynik w [mg Pt/l], który odczytano z wyświetlacza urządzenia.

3.1.4 Badanie zapachu

Zapach badano organoleptycznie, poprzez wąchanie próbek wody. Wyniki badania są subiektywne, lecz dają pojęcie o niektórych związkach chemicznych występujących w wodzie, np. o siarkowodorze. Zapachy oznaczono literami:

R – roślinny (np. siana, torfu, mchu),

G- gnilny (np. pleśni, fekaliów, siarkowodoru),

S – specyficzny (np. chlor, fenol, aceton).

Po oznaczeniu rodzaju zapachu, oznacza się jego intensywność w ten sam sposób, dodając do oznaczenia literowego liczbę w zakresie od 1 (najsłabszy) do 5 (najmocniejszy). Oznaczenie zapachu „0” oznacza brak zapachu, lub zapach niewyczuwalny dla analityka.

3.1.5 Badanie składu chemicznego

Badanie składu chemicznego próbek przeprowadzono w pracowni laboratoryjnej. Użyto do tego biuret automatycznych do miareczkowania, oraz kolb laboratoryjnych o pojemności 200 ml.

3.2. Metodyka miareczkowania

Rurkę typu Schillinga napełniono poprzez ściśnięcie plastikowego zbiornika wypełnionego roztworem wksaźnikowym. Rurka została napełniona do maksymalnego możliwego poziomu, natomiast nadmiar powrócił do zbiornika. W ten sposób wyratowano biuretę. Następnie podstawiono kolbę wypełnioną badaną wodą z domieszką związku barwiącego. Sterowano pokrętłem regulującym prędkość wkraplania odczynnika. Po zmianie zabarwienia roztworu próbki na oczekiwany (punkt miareczkowania), odczytano z podziałki na rurce Schillinga ubytek odczynnika (w postaci krzyżyka powstałego dzięki załamaniu światła na tle paska Schallbacha). W trakcie wkraplania roztworu wskaźnikowego ciągle mieszano badany roztwór wykonując delikatne ruchy okrężne kolbą.

3.2.1. Oznaczanie jonu Ca²⁺

W cylindrze miarowym odmierzono 20 ml próbki wody. Przelano ją do kolby o pojemności 200 ml. Dolano 5 ml 20% NaOH. Następnie dodano szczyptę kalcesu (sól sodowa o wzorze C₂₁H₁₃N₂NaO₇S) i zamieszano, aż do osiągnięcia barwy niebieskiej. Następnie wyzerowano biuretę z 0,025 M wersenianem dwusodowym (C₁₀H₁₄N₂O₈Na₂). Miareczkowano, aż do osiągnięcia zmiany barwy na malinową.

3.2.2. Oznaczanie jonów Ca²⁺ oraz Mg²⁺

W cylindrze miarowym odmierzono 10 ml próbki wody. Przelano ją do kolby o pojemności 200ml. Dolano 5 ml buforu amonowego (NH₃ ∙ H₂O + NH₄Cl). Następnie dodano szczyptę czerni eriochromowej (C₂₀H₁₂N₃O₇SNa) i zamieszano, aż do osiągnięcia barwy niebieskiej. Następnie wyzerowano biuretę z 0,025 M wersenianem dwusodowym. Miareczkowano, aż do osiągnięcia zmiany barwy na malinową – punktu miareczkowania. W celu wyznaczenia zawartości Mg²⁺ odjęto od wyliczonej zawartości jonów Ca²⁺+ Mg² wyliczoną wcześniej zawartość jonu Ca²⁺.

3.2.3. Oznaczanie jonów Cl^-

W cylindrze miarowym odmierzono 50 ml próbki wody. Przelano ją do kolby o pojemności 200ml. Dolano 5 kropel dichromianu potasu (K₂Cr₂O_7­) i zamieszano, aż do osiągnięcia barwy żółtej. Następnie wyzerowano biuretę z 0,1 M azotanem srebra (AgNO₃). Miareczkowano, aż do osiągnięcia zmiany barwy na pomarańczową – punktu miareczkowania.

3.2.4. Oznaczanie jonów HCO₃^-

W cylindrze miarowym odmierzono 100 ml (w przypadku próbki z okolic Sanoka 10ml, ze względu na małą ilość pobranej wody) próbki wody. Przelano ją do kolby o pojemności 200ml. Dolano 5 kropli zieleni bromokrezolowej (C₂₁H₁₄Br₄O₅S) i zamieszano, aż do osiągnięcia barwy różowej. Następnie wyzerowano biuretę z 0,1 chlorowodorem (HCl). Miareczkowano, aż do osiągnięcia zmiany barwy na pomarańczową – punktu miareczkowania.

3.2.5. Oznaczanie jonów  SO₄⁻⁴

W próbówce odmierzono 5 ml próbki wody. Dolano 1 cm³ kwasu HCl. Wymieszano. Dodano 0,8 cm³ 5% BaCl₂ i ponownie wymieszano. Na samym końcu dolano 0,2 cm³ glikolu. Tak przygotowana próbka została zbadana na UV-VIS 90 (rozdz. 3.3)

3.2.6 Oznaczanie jonów  PO₄⁻³

W próbówce odmierzono 9,6 ml próbki wody. Dolano 0,2 cm³ kwasu askorbinowego o stężeniu 105. Wymieszano. Dodano 0,4 cm³ odczynnika barwy. Odczekano 10 min. Na samym końcu dolano 0,2 cm³ glikolu. Tak przygotowana próbka została zbadana na UV-VIS 90 (rozdz. 3.3)

3.2.7 Oznaczanie jonów  PO₄⁻³

3.3. Metodyka pomiaru UV-VIS

W celu dokonania pomiaru absorbancji metodą UV-Vis wpierw wykalibrowano urządzenie za pomocą wody redestylowanej. W tym celu napełniono kuwetkę analityczną czystą chemicznie wodą, a następnie kuwetkę włożono do urządzenia. Następuje zarejestrowano absorbancję i wyzerowano urządzenie (w oprogramowaniu PC). W kolejnym kroku stworzono krzywą kalibracyjną. W tym celu zbadano absorbancję roztworów o znanej zawartości jonów. Następnie dokonano pomiarów badanych próbek. W tym celu przelano próbkę wody z próbówki do kuwetki analitycznej, a kuwetkę umieszczono w urządzeniu. Po dokonanym pomiarze obliczono zawartość jonów na podstawie krzywej kalibracyjnej. Za pomoca spektroskopii UV-Vis (model Hitachi u 1800) zbadano zawartość siarczanów, fosforanów i jonów amonowych.

3.4 Metodyka pomiaru AAS

Pomiaru dokonano na urządzniu Savantaa AAS. W celu dokonania pomiaru sporządzono roztwór z badanej próbki wody. Następnie, w celu oznaczenia wybranego jonu, wybrano w urządzeniu odpowiednią lampę – za pomocą uchwytu rewolwerowego spektroskopu ustawiono ją na odpowiedniej pozycji. Potem dokonano kalibracji urządzenia. Do tego użyto szeregu roztworów kalibracyjnych o znanych stężeniach jonu. Dokonano pomiaru kalibracyjnego z wykorzystaniem tych roztworów, w kolejności od najmniej rozcieńczonego, do najbardziej rozcieńczonego. Dzięki temu w komputerze uzyskano krzywą kalibracyjną, która stanowiła punkt odniesienia dla kolejnych pomiarów. Następnie zbadano absorbancję próbek właściwych. Wyniki odniesiono do krzywej kalibracyjnej, dzięki czemu komputer wyliczył zawartości jonów w roztworze. Badanie AAS wykorzystano do zmierzenia zawartości jonów Na⁺ i K⁺.

4.0 Zestawienie wyników

4.1. Zestawienie wyników wykonanych analiz.

Próbka	pH [-]	Eh [Mv]	EC [us/cm]	Barwa [mg Pt/l]	Zapach [-]
Lajkonik	7,03	150,5	1062	1,16	G5
Prokocim	7,62	184,7	703	5,06	R3
Rydla 26	7,29	202,3	1086	12,92	R1
Bełkotka	7,54	291	650	2,84	0
Rudawa II	8,00	247	452	10,25	R2
KRUPA	7,71	306,1	293	7,4	R1
Rudawa I	8,07	246,2	453	16,79	R1
Ruczaj	8,04	253,2	1094	11,89	R3

Tab. 1 – zestawienie właściwości fizycznych badanych wód.

Wartości odczynu pH wachają się od 7,03 dla próbki Lajkonik, do 8,07 dla próbki Rudawa. Odczyn próbek możeby więc określić jako obojętny lub lekko zasadowy

Potencjał redox mieści się w przedziale od 150,5 [us/cm] (próbka Lajkonik), do 306,1 [us/cm] (Krupa). Przewodność elektrolityczna zawiera się w przedziale od 293 [us/cm] (Krupa), do 1094 [us/cm] dla próbki Ruczaj. Najniższa wartość, a w związaku z tym mineralizacja przypada, na próbkę pobraną poza granicami Krakowa (Krupa), na podkarpaciu. Wynikać to może z niskiego zanieczyszczenia środowiska w tamtym obszarze, małej głębokości poboru próbki, oraz z braku obecności łatwo rozpuszczalnych skał w uworach otaczających studnię. Najniższy wskaźnik barwy zarejestrowano dla próbki Lajkonik (1,16). Najwyższy dla próbki Rudawa I.

Najsłabszy zapach stwierdzono dla próbki Bełkotka – trudno było w niej wyczuć jakikolwiek zapach, więc przypisano jej wartość 0. Najintensywniejszy zapach przypisano próbce Lajkonik – G5. Próbka ta charakteryzuje się wyraźnym zapachem siarkowodoru, kojarzącym się z rozkładem materii organicznej. Spowodowany jest on dużą zawartością jonów siarczanowych.

Próbka	NH4^+	Ca2^+	Mg2^+	Na^+	K^+	HCO3^-­	SO4^2-	PO4^3-	Cl^-	Fe	Mn
Lajkonik	7,35	65	39,65	147	11,97	286,7	40,28	0,23	156,2
Prokocim	5,91	117,5	25,93	32,15	2,15	250,1	25,73	0,23	120,7
Rydla 26	1,21	135	36,0	48,35	4,49	320,25	23,66	0,23	319,5	0,08	0,056
Bełkotka	1,67	85	45,75	10,19	2,5	445,3	18,71	0,23	28,4	0,03	0,021
Rudawa II	0,00	95	85	15,21	5,24	244	16,15	0,40	28,4	0,42	0,028
Krupa	0,93	62,5	19,83	7,36	1,67	463,6	5,08	0,23	67,5	0,012	0,042
Rudawa I	0,47	100	6,1	15,03	5,84	262,3	16,45	0,46	35,5		0,033
Ruczaj	0,65	130	12,2			213,5	17,66	0,31	284

Tab. 2 Zestawienie składu chemicznego badanych wód.

4.2 Twardość wody

Próbka	Ca^2+ + Mg^2+ [mval]	Twardośc [N^0]
Lajkonik	7,32	20,49
Prokocim	10,95	30,66
Rydla 26	12,90	36,11
Bełkotka	9,27	25,95
Rudawa II	12,05	33,74
Krupa	6,13	17,16
Rudawa I	8,53	23,88
Ruczaj	11,3	13,64

Tab. 3 Zestawienie wartości twardości badanych wód

Twardość zbadanych wód wacha się od 13,64 [N^o], do 36,11[N^o].

4.3 Diagram Pipera

Ryc. 2 Wykres Pipera z przedstawionymi wynikami analiz próbek Rydla 26 i Krupa

4.4 Oszacowanie błędu analizy

Na podstawie analizy chemicznej obliczono błąd analityczny ze wzoru:

$\frac{|\sum_{}^{}{anionow} - \sum_{}^{}{kationow|}}{\sum_{}^{}{anionow} + \sum_{}^{}{kationow}}$x100%

Wartości wpisywane do wzoru podaje się w [mval].

Błąd analityczny dla próbki Rydla 26 wynosi 1,3%. Ilość anionów w tej próbce wynosi 15,13 [mval], dzięki czemu dopuszczalny błąd analityczny wynosi 2%. Błąd analityczny tej próbki mieści się w zadanym zakresie, dzieki czemu można uznać ją za miarodajną. Dla próbki Krupa, błąd wynosi 19,3%. Zawiera ona 6,54 [mval] anionów, dzięki czemu dopuszczalny błąd wynosi 2-5%. Błąd analityczny przekroczył tą wartość, więc analiza tej próbki nie jest miarodajna.

5. Wnioski

5.1 Wartość pH

Zbyt długi kontakt powierzchni wody z powietrzem atmosferycznym powoduje zmiany pH. Z tego też względu pomiary wykonywano od razu po napełnieniu naczynia. Wartości pH dla próbek Rydla 26 i Krupa wynoszą odpowiednio 7,29 i 7,71. Na tle innych próbek wartości te nie odbiegają od normy, pH jest zbliżone do obojętnego. W rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 20 IV 2010, pH wody nadającej się do sporzycia przez ludzi zawiera się w przediale 6,5<x<9,5. Pod tym względem norma z rozporządzenia nie jest przekroczona.

5.2 Wartość Eh

Większość próbek pobranych na terenie miasta Kraków ma stosunkowo niskie wartości potencjału redox.

5.2 Wartość przewodności (konduktywności)

Wartości przewodności dla próbek wody Rydla 26 i Krupa wynoszą odpowiednio 1086 [us/cm] i 293 [us/cm]. Próbka Rydla 26 wykazała jedną z najwyższych przewodności wśród badanych próbek, zaś próbka Krupa wykazała najniższą ze wszystkich próbek. Według wspomnianego wcześniej rozporządzenia, wartośc maksymalna przewodności dla wody nadającej się do spożycia przez ludzi wynosi 2500 [us/cm]. Obie próbki mieszczą się w normie.

5.3 Barwa

Dla próbki Rydla 26 wskaźnik barwy wynosi 12,92 [mg Pt/l], co na tle innych próbek stanowi wartość wysoką. Dla próbki Krupa wartośc ta wynosi7,4 [mg Pt/l], co jest wartością między niską a średnią. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 20 IV 2010 nie wspomina o dopuszczalnym wskaźniku barwy w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

5.4 Zapach

Dla obu próbek wskaźnik zapachu został wyznaczony jako R1, co oznacza bardzo słaby, roślinny. W praktyce zapach ten jest niemal niewyczuwalny. Zapach roślinny może wskazywać na obecność materii organicznej w wodzie. W celu poznania składu materii organicznej znajdującej się w próbkach należy wykonać badania bakteriologiczne próbek.

5.5 Skład chemiczny

Zawartość jonów amonowych wynosi 1,21 [mg/l] dla próbki Rydla 26, oraz 0,93 [mg/l] dla próbki Krupa. W rozporządzeniu ministra środowiska z dnia 20 IV 2010, maksymalna dopuszczalna zawartość jonów amonowych dla wody nadającej się do spożycia przez ludzi wynosi 0,5 [mg/l]. W obu próbkach wartość ta została przekroczona, co dyskwalifikuje obie wody jako nadające się do bezpośredniego spożycia przez ludzi. Jony amonowe dość szybko ulegają usunięciu ze środowiska. Pochodzić mogą one ze ścieków.

W próbce Rydla 26 zawartość jonów chlorkowych wynosi 319 [mg/l], w próbce Krupa 67,5 [mg/l]. Wartość maksymalna według rozporządzenia wynosi 250 [mg/l], co dyskwalifikuje próbkę Rydla 26 jako nadającą się do bezpośredniego sopżycia przez ludzi. Pochodzenie tych jonów jest głównie antropogeniczne – ścieki, oraz posypywanie zimą dróg i chodników. Wysokie stężenie w próbce Rydla 26 jest związane z bliskim sąsiedztwem ruchliwych ulic.

Dla obu próbek wynosi ona odpowiednio 22,66 [mg/l], oraz 5,08 [mg/l]. Maksymalna zawartość dopuszczalna w wodzie nadającej się do spożycia przez ludzi wynosi 250 [mg/l], co w obu przypadkach jest spełnione. Wyższa zawartośc siarczanów w próbce Rydla 26 może być spowodowana obecnością skał gipsowych w nieco dalszej okolicy.

Próbki zawierają odpowiednio 48,35 [mg/l] i 7,36 [mg/l] jonów sodowych. Maksymalna dopuszczalna wartośc tych jonów według wyżej wymienianego rozporządzenia wynosi 250 [mg/l]. W obu przypadkach warunek ten jest spełniony. Jony sodu są powszechne w wodach powierzchniozych i podziemnych. Pochodzą one z procesów rozpuszczania minerałów takich jak kaolinit, czy halit. Oprócz tego mogą mieć pochodzenie antropogeniczne – posypywanie solą dróg i chodników zimą.

Zawartość jonów potasu wynosi odpowiednio 4,49 [mg/l] i 1,67[mg/l]. Potas w wodach podziemnych może pochodzić z wietrzenia skał, np. skalenia potasowego. Ze względu na słabą rozpuszczalnośc skał zawierających potas, można wnioskować antropogeniczne pochodzenie potasu.

Dla obu próbek zawartośc jonów fosforanowych wynosi 0,23 [mg/l]. Jego obecność w wodach jest głównie spowodowana nawożeniem upraw.

5.6 Mineralizacja

Suma jonów dla próbki Rydla 26 wynosi 937,2 [mg/l], a dla próbki Krupa wynosi 628,7 [mg/l].

Podział wód pod względem mineralizacji wygląda następująco:

-wody słodkie – mineralizacja < 500 [mg/l]

-akratopegi – mineralizacja 500-1000 [mg/l]

-wody słone – mineralizacja >1000 [mg/l]

Biorąc pod uwagę wyżej wymieniony podział, obie wody można zaliczyć do akratopeg.

4.5 Błędy analityczne.

Dla większości próbek badanych na zajęciach błąd analityczny był wysoki – w niektórych przpadkach przekraczał nawet 20%. Spowodowane jest to brakiem doświadczenia osób przeprowadzających analizę . Analiza była też bardzo rozciągnięta w czasie. Analizy chemizmu wód należy wykonywać bezpośrednio po pobraniu próbek, a w wypadku dłuższego przechowywania należy je utrwalić poprzez dodawanie odpowiednich związków chemicznych oraz głębokie mrożenie.

6.1 Bibliografia i limnografia

1. Cieszowski M, Ślączka A., Zuchiewicz W., Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1056-Jaśliska, PIG, 1988.

2. Ślączka A., Bober L., Chowaniec J., Cieszkowski M., Gierat-Nawrocka D., Zuchiewicz W., Objaśnienia do szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Arkusz Jaśliska (1056), Warszawa, Wydawnictwa Geologiczne, 1991.

3. Kondracki J., Polska – Regiony Fizycznogeograficzne, Warszawa: PWN, 2002.

4. Francois de Dardel, Thomas V. Arden: Ion Exchangers. W: Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim:

5. Borucka U., Szkolny słownik terminów geograficznych, Delta, 2001.

6. https://www.google.maps.pl

7. http://bazagis.pgi.gov.pl