Obszary chronione na świecie:
- parki narodowe – „odpowiednio rozległy obszar, który obejmuje jeden ekosystem lub kilka ekosystemów nie przekształconych lub przekształconych w małym stopniu i przedstawiających wyjątkową wartość naukową, wychowawczą i rekreacyjną ,a krajobrazy naturalne wyjątkową wartość estetyczną” – Międzynarodowa Unia Ochrony przyrody i jej zasobów (IUCN)
* Śródziemnomorska wyspa Port-Cros 700 ha, park narodowy w Postwanie 5,3 mln ha, Park narodowy Północno-Wschodniej Grenlandii 72,5 mln ha
- narodowe rezerwaty przyrody
- rezerwaty
- parki prowincjonalne
- pomniki przyrody
Parki narodowe:
- w ramach parku narodowego wyróżnia się:
1) strefa ochrony ścisłej
2) strefa ochrony częściowej
3) otulina parku narodowego
- do końca XIX w istniało tylko 9 parków narodowych na świecie (obecnie ok. 1400)
- w Europie pierwsze parki narodowe utworzono w Szwecji (6 parków -1909)
- w Polsce pierwsze parki powstał w latach 20 XX w. (obecnie 23 parki + 3 planowane)
Park Narodowy Yellowstone:
- położony w USA, na Tereni trzech stanów: Idaho, Montana i Wyoming
- Park narodowy Yellowstone jest pierwszym i najstarszym parkiem narodowym na świecie (1872 r.). Na Tereni parku znajdują się słynne gejzery i gorące źródła, wulkany błotnej wodospady.
Park Narodowy Tangoriro
- położony w centralnej części wyspy północnej nowej Zelandii
- powierzchnia 79,6 tys ha
- drugi, po amerykańskim Yellowstone, park narodowy na świecie (1887r)
- 1990 wpisany na Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO
- Utworzony dla ochrony krajobrazu wulkanicznego: Mt Ruapehu, Mt Tongariro, Mt Ngauruhoe – aktywne wulkany
LUDNOŚĆ NA ŚWIECIE
Zmiany demograficzne na Świecie:
- podstawowe pojęcia w demografii
- zmiany liczby ludności
- przejście demograficzne
- rozmieszczenie ludności
- struktura ludności według wieku
- procesy urbanizacji
- migracje
- problemy wynikające z przemian demograficznych świata
- struktura rasowa, językowa i wyznaniowa
- osadnictwo na świecie
DEMOGRAFIA – PODSTAWOWE POJĘCIA
- pierwotnie oznaczało spis ludności
- Demografia (gr. Demos –mieszkańcy, ludność, grapha –piszę)
- stosunkowo młoda dyscyplina naukowa wyodrębniłą się z ekonomii, statysyki i socjologii
- upowszechnia się na przełomie XVII i XVIII wieku
Obiekt badań:
- ludność i jej grupy
- opis liczbowy ludności
- struktura ludności
- rozmieszczenie przestrzenne ludowi oraz czynniki społeczne i socjologiczne wpływające na jej zmiany
Metody:
- badania reprezentacyjnych prób statystycznych i spisy ludności
- statystyki meldunkowe
- metody statystyczne
Pojęcia:
- przyrost naturalny a przyrost rzeczywisty (roczny) (współczynnik, wskaźnik, stopa), eksplozja demograficzna („bomba demograficzna”), implozja demograficzna
-współczynnik urodzeń, współczynnik płodności, współczynnik, reprodukcji ludności (współczynnik dzietności kobiet, współczynnik reprodukcji netto i brutto)
- wskaźnik umieralności/zgonów (ogólny wskaźnik zgonów, cząstkowe współczynniki zgonów), umieralność noworodków/niemowląt, wskaźnik śmiertelności
- piramida wiekowa
- wskaźnik feminizacji/maskulinizacji, wskaźnik urbanizacji
- saldo migracji, natężenie migracji
Ruch naturalny ludności – dynamika zmian liczby ludności powodowana naturalnymi procesami biologicznymi (charakteryzowany za pomocą współczynników urodzeń i zgonów)
Czynniki wpływające na zmiany liczby ludności świata:
- urodzenia i zgony (przyrost naturalny)
- imigracje i emigracje (migracje netto)
Łącznie przyrost (spadek) liczby ludności
Eksplozja demograficzna:
- bardzo szybkie temopo przyrostu rzeczywistego liczby ludności na danym obszarze
- w przypadku regionów gdy przyrost rzeczywisty przekracza 3% (podwojenie liczby ludności w ciągu 24 lat czyli w ciągu jednej generacji)
Przyczyny eksplozji:
- spadek liczby zgonów (wydłużenie czasu trwania życia) ludności
- poprawa warunków życia (rozwój medycyny)
- wysoki współczynnik urodzeń
Przyrst naturalny
Typy przyrostu naturalnego:
- prymitywny:
- wskaźnik urodzeń wysoki, niekontrolowany
- wskaźnik zgonów – wysoki – z powodu prymitywnych warunków życia, klęski głodu złego stanu zdrowia ludności, epidemii i licznych wojen
- przyrost naturalny – niewielki i wzrost zaludnienia
Eksplozji demograficznej (i kompensaty powojennej)
- ok. 20%o
- zmniejszenie umieralności głównie niemowląt i małych dzieci (postęp higieny i medycyny)
- wiele krajów rozwijających się Azji, Afryki i Ameryki łacińskiej
Europejski (implozji demograficznej)
- przyrost naturalny mały bardzo mały lub nawet ujemny
- wskaźnik urodzeń bardzo niski
- współczynnik zgonów stosunkowo wysoki
- charakterystyczny dla krajów Europy, ale także Japonii, Kanady, USA, Australii, Nowej Zelandii i Korei Południowej
Przyrost naturalny na świecie:
- 343 000 o taką liczbę wzrosła populacja całej Unii Europejskiej
Liczba ludności na Świecie – 6730 914 200
Koncepcja transformacji demograficznej
- autorzy: demografowie amerykańscy
- czas powstania: 30/40 lata XX w
- koncepcja stanowi uogólnienie obserwacji trendów ludnościowych w krajach wysoko rozwiniętych przestrzeni 250 lat i obrazuje historyczny proces przechodzenia od wysokich do niskich wartości współczynników urodzeń i zgonów.
Najludniejsze państwa świata:
- Chiny: 1314,0 mln
- Indie: 1095,3 mln
- USA: 298,4 mln
- Indonezja: 254,4 mln
Rozmieszczenie ludności:
- granicę masowego zaludnienia na świecie wyznaczają:
- wniesienie ponad poziom morza i ukształtowanie terenu
- skrajnie gorący lub zimny klimay
- dostępność do wody słodkie
- występowanie gleb nadających Siudo uprawy
Obszary koncentracji ludności:
- wschodnioazjatycki (chiński): wschodnie Chiny, Japonia, Korea Południowa (łącznie około 1,5 mld osób)
- południowoazjatycki (indyjski)
- europejski: głównie Europa Zachodnia i Środkowa
- północnoamerykański: północno-wschondie Stany Zjednoczone i południowo – wschodnia Kanada
Struktura społeczeństwa według wieku
Proces starzenia się ludności
I młodość demograficzna (<8%)
II Przedpole starzenia się (8-10%)
III właściwe starzenie się (10-12%)
IV starość demograficzna (>12%)
Modele piramid demograficznych:
- Gwałtowny wzrost liczby ludności
- powolny wzrost liczby ludności
- zerowy wzrost liczby ludności
- ujemny wzrost liczby ludnośći