Bankowość – odpowiedzi na pytania z ćwiczeń

1. W dwustopniowym systemie bankowym wyróżniamy dwa rodzaje pieniądza (pieniądz banku centralnego i pieniądz banków komercyjnych). Pieniądz banku centralnego to banknoty (Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych) i monety (Mennica). Pieniądz banków komercyjnych to pieniądz bezgotówkowy (depozyty). Bank komercyjny udziela kredytów z depozytów. W ten sposób kreuje pieniądz. Ilość wykreowanego pieniądza wskazuje mnożnik kreacji pieniądza.

2. Wyróżniamy dwa rodzaje kreacji pieniądza przez banki:

KREACJA PIERWOTNA przebiega w banku centralnym, który udziela kredytów bankom komercyjnym.
We współczesnych systemach bankowych emisję banknotów reguluje baza monetarna. Są to depozyty na rachunkach w banku centralnym powiększone o sumę obiegających znaków pieniężnych. Bank centralny udzielając kredytu tworzy nowy pieniądz – nie sięga do środków zdeponowanych w banku. Dla niego udzielenie kredytu nie jest wydatkiem. 
Przykłady pierwotnej kreacji pieniądza:

- udzielenie kredytu;

- wypłata gotówki przez bank centralny na rzecz jednostki budżetowej;

- skup przez bank centralny zagranicznych walut i dewiz.

KREACJA WTÓRNA jest realizowana przez banki komercyjne, które udzielają kredytów swoim klientom.

W procesie kreacji pieniądza przez banki komercyjne możemy wyróżnić:
- wkład pierwotny – następuje tutaj przekształcenie pieniądza gotówkowego (banknotów) w pieniądz bezgotówkowy, jakim jest wkład klienta na rachunku bankowym. Zmiana ta nie wpływa na ilość pieniądza w obiegu, gdyż nastąpiła jedynie zamiana formy pieniądza. 
- wkład pochodny – stwierdzono że nie ma potrzeby utrzymywania 100% - go pokrycia wkładu pierwotnego w postaci gotówki w banku, ponieważ tylko niewielka część tych wkładów jest podejmowana w gotówce. Wystarczy utrzymanie jedynie określonej części wkładu w postaci rezerwy gotówkowej. Pozostałą część można wykorzystać na udzielenie pożyczki innemu klientowi w postaci otwarcia na jego rzecz rachunku bieżącego z wkładem, którym ten klient może swobodnie dysponować. Taką transakcję polegającą na udzieleniu pożyczki klientowi w formie rachunku bieżącego nazywa się tworzeniem wkładu pochodnego a sam wkład - wkładem pochodnym.

3. Stopa lombardowa

Rada Polityki Pieniężnej za pomocą tej stopy wyznacza cenę po, której bank centralny udziela bankowi komercyjnemu kredytu lombardowego. Określa ona najwyższy poziom oprocentowania kredytów (określanych mianem kredytów lombardowych), udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Z tym tylko zastrzeżeniem, że kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 80% papierów wartościowych obciążonych zastawem.

Stopa referencyjna (nazywana interwencyjną)

Bank centralny co tydzień organizuje przetargi, na których sprzedawane są bony pieniężne. Jest to sposób lokowania nadwyżek pieniędzy jakie posiadają banki komercyjne. Termin ważności bonów pieniężnych wynosi 7 dni. Stopa referencyjna określa dochodowość tych emitowanych przez bank centralny (NBP) bonów, które są sprzedawane bankom komercyjnym. Najprościej mówiąc, bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym bony, które są oprocentowane według stopy referencyjnej. Stopa ta wpływa na poziom wskaźnika WIBOR, który jest podstawą oprocentowania kapitału obcego.

Stopa redyskontowa weksli

Określa cenę, po której bank centralny kupuje weksle od banków komercyjnych. Wygląda to następująco: kiedy bank komercyjny chce zaciągnąć w banku centralnym kredyt w zamian sprzedaje weksle, które wcześniej wykupili w tym banku komercyjnym jego klienci. W ten sposób bank centralny przejmuje od banków wierzytelności wobec dłużnika wekslowego. Stopa redyskontowa weksli jest niczym innym jak ceną, po której NBP skupuje od banków komercyjnych weksle klientów tych banków.

Stopa depozytowa

Stopa ta określa wysokość oprocentowania lokat jednodniowych, które banki komercyjne mogą zakładać w NBP. Jednodniowe lokaty dają możliwość bankom komercyjnym zagospodarowania nadwyżek finansowych, jakimi dysponują w danym momencie. Ponieważ jest to lokata jednodniowa, więc – jak łatwo się domyślić – jej oprocentowanie jest stosunkowo niewielkie. Jest to najniższe możliwe oprocentowanie depozytów tego typu.

4. Wzrost stopy procentowej powoduje, że mniej opłacalne staje się utrzymywanie gotówki w portfelach, gdyż nie przynosi ona żadnych dochodów. Wtedy dobrze jest ulokować ją na krótkoterminowych, czyli płynnych aktywach oprocentowanych, które z łatwością można zamienić na gotówkę, gdyby zaistniała taka potrzeba.

Jeżeli poziom stopy procentowej jest niski, to zapotrzebowanie na pieniądz rośnie, wtedy korzystne jest utrzymanie majątku w najbardziej płynnych aktywach, czyli w gotówce.

5. To od poziomu podstawowych stóp procentowych wyznaczonych przez Radę Polityki Pieniężnej zależy wysokość oprocentowania lokat i kredytów jakie oferują nam banki. Jeśli bank centralny podnosi poziom stóp, rosną stopy procentowe kredytów udzielanych konsumentom przez banki komercyjne. A kiedy kredyty stają się droższe, maleje na nie popyt. Wzrasta wtedy skłonność do oszczędzania.

6.

7. Ujemne stopy procentowe są akceptowalne w niewielkim zakresie. Konsekwencje:

- zwiększenie akcji kredytowej dla sektora prywatnego;

- zmniejsza możliwość kreacji pieniądza: ludzie braliby więcej kredytów, natomiast nie oddawaliby pieniędzy w depozyt.

Celem ujemnych stóp procentowych jest wypchnięcie pieniądza w gospodarce w postaci kredytów (wsparcie podaży pieniądza na rynku).

8. Sposoby likwidacji deflacji:

- emisja pieniędzy ożywiająca popyt – wyrównanie niedoboru pieniądza na rynku, który wywołał deflację;

- obniżenie stóp procentowych, dzięki czemu inwestycje w realną gospodarkę stają się bardziej opłacalne od tezauryzacji pieniędzy;

- ujemne oprocentowanie lokat terminowych jako opłata za „parkowanie” pieniądza (koncepcja niemieckiego ekonomisty Silvio Gesella);

- negatywny podatek dochodowy (NIT) – dofinansowanie najniżej zarabiających (koncepcja Miltona Friedmana).

9. Nominalna stopa procentowa to stopa procentowa nie uwzględniająca wzrostu cen, czyli inflacji. Wskazuje ona ile płaci się za różne rodzaje depozytów.

Realna stopa procentowa to stopa procentowa nominalna pomniejszona o stopę inflacji, czyli procent wzrostu średniego poziomu cen. Jest ona miarą wzrostu dochodów z tytułu depozytów po uwzględnieniu faktu, że w wyniku inflacji wzrastają ceny dóbr, które można zakupić w ciągu roku.

10. Wysokie stopy zachęcają do oszczędzania, oszczędzając nie napędzamy gospodarki. 
Niskie stopy zachęcają do wydawania, a nie oszczędzania. Odsetki nie pokrywają wzrostu cen. Dla kredytobiorców dodatkowe korzyści. Nabycie na kredyt pozwala uprzedzić wzrost cen, a więc zaoszczędzić różnicę pomiędzy nowym poziomem cen, a kwotą oprocentowania kredytu.

11. Wzrost stóp procentowych powoduje wzrost wartości waluty w stosunku do waluty obcej. Większe stopy procentowe w naszym kraju powodują że inwestorzy zagraniczni wymieniają waluty obce na naszą i inwestują, przez co złoty się umacnia, więc kupimy więcej waluty obcej.

12. W warunkach ujemnych stóp procentowych (zarówno nominalnych jak i realnych).
Ujemne stopy procentowe oznaczają, że jeśli mamy kredyt to spłacamy z czasem mniej długu, a jeśli mamy depozyt - wówczas odsetki od depozytu są ujemne. A to oznacza, że w przyszłości dostaniemy mniej niż wpłaciliśmy.