1. Ekonomia – nauka badająca, w jaki sposób społeczeństwo decyduje o tym co, jak i dla kogo wytwarzać

2. Zasób rzadki (ograniczony) – cechuje się tym, że przy cenie równej zero popyt nań przewyższa dostępną podaż

3.Czynniki produkcji (zwane również nakładami) to wszelkiego rodzaju dobra lub usługi wykorzystywane w procesie produkcji.

• praca - wysiłek ludzki jaki jest wkładany w wytwarzanie dóbr lub usług

• kapitał - dobra wytworzone uprzednio takie jak zasoby pieniężne, maszyny, budynki, infrastruktura czy też wiedza i doświadczenie

• ziemia - dobra pochodzenia naturalnego będące w posiadaniu ludzi, na przykład grunty, surowce mineralne, dobra pochodzenia naturalnego

4. Model (teoria) – zawiera szereg założeń upraszczających, dotyczących sposobów zachowania się ludzi. Stanowi on więc świadome uproszczenie rzeczywistości.

5. Prawo malejących przychodów – każdy następny pracownik w gałęzi zwiększa produkcję w stopniu mniejszym niż jego poprzednik

6. Krzywa możliwości produkcyjnych – przedstawia przy każdej wielkości produkcji jednego dobra, maksymalną produkcję drugiego dobra. Składa się tylko z takich punktów, w których społeczeństwo wytwarza efektywnie.

7. Koszt alternatywny danego dobra – ilość innego dobra, z którego trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra

8. Rynek – zwięzła nazwa procesu prowadzącego do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstwa o tym, co i jak wytwarzać oraz decyzje pracowników dotyczące tego, jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiednim dostosowaniom cen. (proces, w którym decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są koordynowane za pomocą cen)

9. Gospodarka nakazowa – to taka gospodarka, w której wszystkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo. Państwowy urząd planowania decyduje o tym, co, jak i dla kogo się produkuje. Szczegółowe nakazy są następnie kierowane do gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i pracowników.

10. Wolne rynki – rynki, w których działanie nie ingeruje państwo. W gospodarce wolnorynkowej nie ma interwencji państwa. Zasoby są rozdysponowywane tylko za pośrednictwem rynku, na którym jednostki kierują się własnym interesem.

11. W gospodarce mieszanej państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Państwo kontroluje znaczną część produkcji za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych, takich jak obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne. Kontroluje także zakres, w jakim jednostki mogą kierować się w swoim działaniu własnym interesem.

12. Ekonomia pozytywna – zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki.

13. Ekonomia normatywna – dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących

14. Mikroekonomia polega na szczegółowej analizie poszczególnych działań gospodarczych. Dla uproszczenia analizy może ona pomijać różne współzależności występujące w gospodarce.

15. Makroekonomia – kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości. W swojej metodzie celowo upraszcza ona analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki.

16. Utarg (przychód) przedsiębiorstwa – ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie

17. Kapitał rzeczowy (fizyczny) – zasób wytworzonych dóbr wykorzystywanych do produkcji innych dóbr i usług. Maszyny, wyposażenie i budynki wykorzystywane w produkcji.

18. Amortyzacja – utrata wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie, wskutek zużycia tych dóbr

19. Zapasy – dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży

20. Bilans – zestawienie wszystkich posiadanych przez firmę aktywów oraz wszystkich jej pasywów, w odniesieniu do jakiegoś momentu

21. Kapitał własny firmy – stanowi wartość jest aktywów pomniejszoną o wartość jej zobowiązań

22. Krańcowa stopa substytucji jednego dobra drugim – liczba jednego dobra, z których musi zrezygnować konsument, jeżeli chce zwiększyć o jednostkę liczbę drugiego dobra nie zmieniając łącznej użyteczności

23. Krzywa obojętności – obrazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą użyteczność

24. Co to znaczy że metoda wytwarzania jest technicznie efektywna

Efektywność techniczna – wykorzystanie technologii, która pozwala na wytworzenie tej samej wielkości produkcji przy mniejszym nakładzie czynników produkcji

25. Co to jest postęp techniczny - Nowa technologia, która pozwala na wytworzenie tej samej

wielkości produkcji przy mniejszym, niż poprzednio, nakładzie czynników produkcji.

26. Opisać pojęcie korzyści ze skali produkcji – (inaczej: rosnące przychody ze skali) – występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

27. Zdefiniować rynek doskonale konkurencyjny – Rynek, na którym sprzedający i kupujący uznają, ze ich decyzje nie wpływają na poziom ceny rynkowej.

28. Zdefiniować pojęcie monopolu

Monopol - występuje wtedy gdy jedna firma dostarcza cala produkcję dóbr i usług w naszym kraju lub na danym obszarze 

Monopol naturalny – charakteryzuje się malejącymi i przeciętnymi kosztami, niezależnie od wielkości produkcji. Jest w stanie sprzedawać dobro po niższej cenie niż jego mniejsi konkurenci: sprawia to, że w gałęzi występują wysokie bariery wejścia.

Monopol różnicujący ceny – monopol ustalający różne ceny dla różnych nabywców

Monopolista – jedyny lub potencjalny sprzedawca w danej gałęzi

29. Wymienić cechy konkurencji doskonałej –

• duża liczba niezależnych przedsiębiorstw

• duża liczba nabywców

• wszyscy sprzedawcy oferują jednorodny wyrób

• cena wynika z sił rynkowych, czyli, że kształtuje się pod wpływem zmian popytu i podaży

• swoboda przepływu kapitałów

• bardzo dobra informacja

30. Zdefiniować pojęcie konkurencji niedoskonałej - Sprzedaż produktu po danej cenie jest uzależniona od popytu na dane wyroby, które maleją wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów.

31. Podać definicję oligopolu - Gałąź, w której działa kilku dużych, współzależnych od siebie producentów.

32. Podać definicję krańcowego produktu pracy - Przyrost wielkości produkcji w wyniku zwiększenia nakładu pracy o jednostkę przy stałym poziomie nakładów pozostałych czynników produkcji.

33. Czym jest wartość krańcowego produktu pracy - Przychód ze sprzedaży produktu wytworzonego przez dodatkowego pracownika w przypadku, gdy cena produktu jest stała.

34. Podać definicję monopsonu - W ekonomii oznacza taką formę rynku, na której występuje tylko jeden odbiorca (klient) oraz wielu sprzedawców danego dobra lub usługi. Monopson jest przykładem niedoskonałej konkurencji, gdyż monopsonista kontroluje cały rynek i może dyktować dostawcom swoje warunki.

35. Wyjaśnić zagadnienie stopnia aktywności zawodowej - Odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która podjęła decyzję o wejściu w skład zasobu siły roboczej.

36. Co to jest e – produkt - Może zostać cyfrowo zakodowany, a następnie wysłany szybko, dokładnie

i tanio.

37. Wymienić podstawowe cechy e - produktu – wymagają doświadczenia, występują w nadmiarze, ich zmiana jest kosztowna oraz wywołują efekty zewnętrzne sieci.

38. Podać definicję ekonomii dobrobytu - Gałąź ekonomii zajmująca się normatywną oceną

Sposobu działania gospodarki.

39. Co to znaczy że alokacja jest efektywna w sensie Pareta - Efektywność alokacyjna, nazywana też efektywnością Pareta zachodzi wówczas, gdy da się tak zreorganizować proces produkcji lub konsumpcję, aby polepszyć sytuację kogokolwiek, nie pogarszając jednocześnie sytuacji kogoś innego.

40. Co określamy terminem zawodność rynku - Występuje wówczas, gdy krańcowy koszt społeczny nie jest równy krańcowej korzyści społecznej.

41. Zdefiniować pojęcie płatności transferowych - Subsydia rządowe, takie jak świadczenia społeczne, emerytury i renty państwowe, oraz spłata odsetek od długu publicznego.

42. Co to jest nadwyżka budżetowa - Nadwyżka dochodów państwa nad jego wydatkami.

43. Zdefiniować podatek progresywny - Jest to podatek dochodowy, którego wymiar obliczany jest w oparciu o różne stawki w zależności od wysokości dochodów podatnika.

44. Zdefiniować podatek degresywny - Podatek, którego przeciętna stopa podatkowa spada w miarę wzrostu dochodu.

45. Zdefiniować pojęcie dobra publicznego - To takie dobro które, konsumowane przez jedną osobę może być jednocześnie konsumowane w tej samej ilości przez innych.

46. Opisać krzywą Laffera - Pokazuje wielkość wpływów podatkowych w zależności od

stopy podatkowej.

47. Zdefiniować PKB - Jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

48. Zdefiniować PNB - Miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą.

49. Zdefiniować PNN - Produkt narodowy netto – jest to produkt narodowy brutto pomniejszony o koszty amortyzacji (zużycia kapitału). Jest miarą sensowniejszą niż PNB, ale rzadziej stosowaną ze względu na trudności w oszacowaniu kosztów amortyzacji.

50. Zdefiniować dochód narodowy - Produkt narodowy netto, obliczony poprzez odjęcie

amortyzacji od produktu narodowego brutto w cenach czynników produkcji.

51. Co to jest dobro finalne - Dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika.

52. Co to jest dobro pośrednie - Dobra częściowo przetworzone, stanowiące nakłady i całkowicie się zużywające w dalszej części procesu produkcyjnego.

53. Podać definicję deflatora PNB - Stosunek nominalnego PNB do realnego PNB, wyrażony w postaci wskaźnika.

54. Podać definicję polityki pieniężnej – zestaw decyzji dotyczących podaży pieniądza

55. Podać instrumenty polityki pieniężnej – to narzędzia za pomocą których bank centralny realizuje cele polityki pieniężnej w ramach przyjętej strategii.

56. Funkcje Banku Centralnego – Bank centralny spełnia cztery podstawowe funkcje:

1. Jest bankiem emisyjnym, tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza.
2. Jest bankiem banków. Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych.

3. Jest bankiem państwa. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz.

4. Jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty.

57. Opisać rolę Państwa w gospodarce

1.) USTANAWIA PRAWA I PRZEPISY SZCZEGOŁOWE

- gospodarka socjalistyczna - prawo wyklucza prywatną własność przedsiębiorstw

- gospodarka kapitalistyczna - przedsiębiorstwa są własnością prywatną

władze na wszystkich szczeblach regulują zachowania gospodarcze ustanawiając szczególne zasady działania przedsiębiorstw.

· zezwolenia lokacyjne;

· przepisy związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem;

· przepisy mające zapobiegać pewnym działaniom gospodarczym (np. sprzedaż heroiny)

2.)PANSTWO KUPUJE I SPRZEDAJE DOBRA I USŁUGI

Np. obrona narodowa, oświata, parki i drogi -bez opłaty bezpośredniej.

Np. lokalne przejazdy autobusowe i publikacje rządowe - bezpośrednio opłacane.

Państwo musi decydować, co kupować, a co wytwarzać samodzielnie.

Tak np. w niektórych krajach przedsiębiorstwa telekomunikacyjne SA własnością państwową. W większości krajów państwo jest właścicielem transportu miejskiego.

3.)PANSTWO DOKONUJE PŁATNOŚCI TRANSFEROWYCH

To np. ubezpieczenia społeczne czy zasiłki dla bezrobotnych.

Płatności transferowe- wypłaty w zamian, za które nie są świadczone żadne bezpośrednie usługi.

Wydatki państwa = wartość dóbr i usług nabywanych + płatności transferowe

4.)PANSTWO NAKŁADA PODATKI

finansuje zakupy dobór oraz płatności transferowe, nakładając podatki i zaciągając pożyczki.

Np. podatek dochodowy czy VAT (są zwykle dopełniane przez podatki lokalne)

deficyt budżetowy może być finansowany za pomocą pożyczek (zwiększa dług publiczny)

5.)PAŃSTWO PROBUJE STABILIZOWAĆ GOSPODARKĘ

Każda gospodarka rynkowa cierpi z powodu cykli koniunkturalnych.

Cykl koniunkturalny polega na wahaniach rozmiaru produkcji społecznej (PKB), którym towarzyszą zmiany poziomu bezrobocia oraz stopy inflacji.

Państwo może wpływać na to:

· obniżając podatki podczas recesji, żeby ludzie zwiększyli wydatki i zwiększyli PKB.

· kontrolując ilość pieniądza, może ją zwiększać szybciej podczas recesji(Bank Anglii w WB)

· kiedy stopa inflacji wysoka, bank centralny może zmniejszać stopę wzrostu podaży pieniądza.

6.)PAŃSTWO WPŁYWA NA ALOKACJE ZASOBOW

Stosując regulacje i system prawny wpływa na to jak są produkowane dobra.

bezpośrednio:

Przy pomocy podatków i transferów zabiera część dochodów jednym i przekazuje je innym.

pośrednio:

Przez podatki zawarte w cenach, oraz przez subsydia, które są ujemnymi podatkami.

Np. opodatkowuje papierosy i ogranicza wielkość jego produkcji.

Np. subsydiuje dobro takie jak mleko - wzrost jego produkcji.

Co powinno robić państwo?

Dlaczego powinno ingerować w gospodarkę rynkowa? Podstawowym argumentem zawodność rynku.

58. Podać definicję polityki budżetowej – Polityka fiskalna (budżetowa) zajmuje się sposobami wykorzystania dochodów i wydatków publicznych w celu realizacji zadań stojących przed państwem.

59. Wymienić rodzaje polityki budżetowej –

A. Aktywna polityka budżetowa (dyskrecjonalna) – polega na stosowaniu przez rząd określonych środków oddziaływania na popyt globalny (zmiany stawek i struktury podatków, zmiany wypłat przelewów – np. dla samorządów, zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne).

B. Pasywna polityka budżetowa – jej fundamentem jest założenie, że pewne elementy dochodów i wydatków budżetowych automatycznie reagują na zmiany aktywności gospodarczej wyzwalając impulsy łagodzące wahania koniunkturalne.

60. Opisać pojęcie budżetu państwa - Plan wydatków i dochodów pojedynczej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa.

61. Wymienić dochody budżetu państwa –

• podatki, opłaty i cła

• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa

• wpłaty z tytułu dywidendy

• wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego, dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze

• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne

• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa

• dochody ze sprzedaży majątku

• środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej

62. Wymienić wydatki budżetu państwa –

• Utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa

• Zadania wykonywane przez administrację rządową

• Funkcjonowanie sądów i trybunałów

• Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

• Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego

• Środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej

• Subwencje dla partii politycznych

• Obsługę długu publicznego

• Realizację Wspólnej Polityki Rolnej

63. Opisać funkcję polityki budżetowej –

A. Funkcja alokacyjna – polega na lokowaniu dysponowanych czynników produkcji, części dóbr lub usług, poza mechanizmem rynkowym

B. Funkcja redystrybucyjna – jest to świadome oddziaływanie państwa w celu korygowania podziału dochodów, które powstają w ramach działania procesów rynkowych.

C. Funkcja stabilizacyjna – polega ona na wykorzystaniu instrumentów budżetowych (dochodów i wydatków) do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych. Funkcja ta uważana jest za najważniejszą funkcję polityki budżetowej, ponieważ poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu kształtować można wzrost gospodarczy, stabilny poziom cen (stabilizacja pieniądza), wysoki poziom zatrudnienia (pełne zatrudnienie) i równowagę zewnętrzną.

64. Opisać pojęcie deficytu budżetowego – Nadwyżka wydatków państwa nad jego dochodami.

65. Scharakteryzować zagadnienie długu publicznego – Wielkość niespłaconego długu państwa.

66. Podać rodzaje bezrobocia –

Strukturalne - dotyczy takiego rodzaju bezrobocia, które powstaje ze względu na rozbieżność

ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji.

Klasyczne - rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na nią się przecinają.

Wynikające z niedostatku popytu na produkty pewnych działów gospodarki – Powstaje, gdy popyt globalny zmniejszył się, a płace i ceny nie zdążyły dostosować się, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia.

67. Podać definicje inflacji - To wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie czasu.

68. Podać rodzaje inflacji –

Inflacja podażowa (kosztowa) - rosną koszty produkcji.

Inflacja strukturalna - kiedy się zmienia struktura produkcji np.: ziemniaki zastępujemy frytkami lub chipsami.

Inflacja dochodowa - źródłem jest walka o podział dochodów między różne grupy społeczne, które są uprzywilejowane, chciałyby umocnić swoją pozycję kosztem innych, każda grupa chroni swoją pozycję.

Inflacja ukryta - trwała nadwyżka popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych.(występowała głównie w krajach komunistycznych).

69. Wymienić negatywne skutki inflacji –

- sprawia, że czujemy się niepewnie
 - zniechęca do oszczędzania
- spada zainteresowanie kredytami
- banki ograniczają ofertę kredytową
- wpływa negatywnie na gospodarkę państwa
- napędza wzrost kosztów produkcji
- wpływa na nasze zarobki
- wywołuje niezadowolenie społeczne
- najmocniej uderza w najmniej zamożnych

70. Wymienić przyczyny inflacji –

- nadmierna emisję pieniędzy - ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego
- wzrost kosztów produkcyjnych
- nadmierny wzrost popytu
- niezrównoważony budżet państwa (wydatki przewyższają wpływy)
- przeinwestowanie gospodarki (zbyt duże nakłady na inwestycje)
- monopolizacja gospodarki - przenoszenie kosztów produkcji na cenę
- zadłużenie przedsiębiorstw