ZAGADNIENIA NA EGZAMIN Z EKONOMII

– DZIENNIKARSTWO

1. Podstawowe pojęcia w ekonomii.

Ekonomia – nauka, która bada w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co jak i dla kogo wytwarzać.

Ekonomia dzieli się na 2 kategorie:

• pozytywną – ma charakter poznawczy ekonomii i w jej ramach formułuje stwierdzenia pozytywne.

Cechy charakterystyczne:

- obiektywne i naukowe objaśnienie zasad funkcjonowania gospodarki

- badanie rzeczywistej gospodarki

- dostarcza wiedzę o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościami oraz o ich przyczynach i skutkach

- odsłania panujące w danej gospodarce mechanizmy rozwiązywania podstawowych problemów społ.-gosp.

- podejmuje próbę znalezienia odpowiedzi na kluczowe pytania: co, jak i dla kogo produkować

• normatywną – pełni funkcję aplikacyjną ekonomii, formułuje stwierdzenia normatywne.

Cechy charakterystyczne:

- dostarcza zaleceń i rekomendacji opartych na subiektywnych sądach wartościujących

- formułuje zalecenia dotyczące tego, co powinno czynić się w gospodarce

- dostarcza wskazówek przydatnych podmiotom funkcjonującym w gospodarce

- podejmuje próbę wyjaśnienia oddziaływania aspektów ekonomicznych na przebieg procesów gospodarczych

Sądy pozytywne – odwołują się do faktów, mają charakter bezstronny i w pełni obiektywny, wyjaśniają zjawiska dotyczące rzeczywistości.

Sądy normatywne – subiektywne, narzucają pewien punkt widzenia, oparte są na doświadczeniach i odczuciach badacza.

Ekonomia dzieli się na:

- makroekonomia - kładzie nacisk na związki zachodzące w gospodarce jako całości, w swojej metodzie celowo upraszcza analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazów działania całej gospodarki.

- mikroekonomia – zajmuje się szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych podmiotów. Patrzy na gospodarkę narodową oczami przedsiębiorstw i konsumentów w celu maksymalizacji ich korzyści.

Dobra (podział):

- produkty - dobra, które stają się własnością osoby, która je wykorzystuje

- usługi – nie stają się własnością osoby, która je wykorzystuje (charakter niematerialny)

Produkcja - działalność ludzka polegająca na wytworzeniu dóbr niezbędnych do zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Czynniki produkcji:

- praca - zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczającą przyrodę i przekształca ją.

- ziemia - obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemię w ścisłym tego słowa znaczeniu oraz wszelkie zawarte bogactwa naturalne.

- kapitał - obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej czynniki i środki produkcji: budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce, zapasy, różnego typu środki finansowe.

Środki produkcji - przedmioty materialne, którymi człowiek posługuje się w procesie pracy (surowce, materiały oraz środki pracy, np. maszyny, urządzenia).

Rzadkość – luka, która powstaje między tym czego społeczeństwo potrzebuje, a tym czym dysponujemy.

Użyteczność – miara satysfakcji, zadowolenia uzyskana z konsumpcji.

Stosunki ekonomiczne: (CZŁOWIEK – RZECZ – CZŁOWIEK) - są to takie stosunki, które powstają za pośrednictwem dóbr materialnych

Stosunki produkcji – kategorie stosunków ekonomicznych powstające pomiędzy ludźmi w procesie produkcji.

Stosunki te obejmują:

- stosunki kooperacji – współdziałania wynikające z wyniku pracy

- stosunki własności – decydujące o podziale produktu

Dochody:

- nominalne – są wyrażane w jednostkach pieniężnych i nie uwzględniają zmian poziomu ceny.

- realne – wyrażają to, co można nabyć za dochód nominalny przy istniejącym poziomie cen.

1. Prawa ekonomiczne.

Prawa ekonomiczne – związki/relacje pomiędzy poszczególnymi czynnościami/działaniami stale powtarzającymi się, składające się na prawidłowości procesów gospodarczych. Mają obiektywny charakter, są rzeczywistą cechą procesów gospodarczych.

Cechy praw ekonomicznych:

- obiektywizm

- stochastyczny charakter praw – uwidaczniają się przy masowym występowaniu danego zjawiska, które powtarza się w czasie

- niezależność od świadomości i woli ludzi – działanie tych praw odbywa się niezależnie od tego czy ludzie je sobie uświadamiają i czy w ogóle są one zgodne z ich wolą.

Prawa:

- przyczynowe – związki polegające na tym, że na pewnym określonym zdarzeniu stale następuje inne określone zdarzenie, przy czym następstwo tych zdarzeń odbywa się w czasie. Są podstawą/bazą dla pozostałych praw. ( I zdarzenie – przyczyna, II zdarzenie – skutek)

- współistnienia (struktury) – związki polegające na tym, że dwa zdarzenia lub więcej stale występują łącznie. Występują stale razem i zdarzenia, które mają miejsce tworzą pewną prawidłową strukturę zdarzeń.

- funkcjonalne – występują, gdy istnieje związek między ilościowo wymiernymi zdarzeniami, które można przedstawić za pomocą funkcji matematycznych.

1. Narzędzia i metody analizy ekonomicznej.

Narzędzia ekonomiczne:

- dane statystyczne – mogą być przedstawione jako:

* szeregi czasowe – zbiór wartości zmiennej ekonomicznej w kolejnych okresach

* dane przekrojowe – informują o strukturze zjawiska

- wykresy

- wartości średnie

- wartości absolutne, bezwzględne – wyrażone są w konkretnych jednostkach miary i informują bezpośrednio o poziomie zmiennej ekonomicznej

- wartości względne – informują o stosunku zmiany wartości absolutnej zmiennej do wartości absolutnej z ustalonego dowolnego okresu bazowego

- wskaźniki, indeksy

- siła nabywcza jednostki pieniądza – ilość dóbr, którą można przeciętnie nabyć za jednostkę pieniądza

- zmienna nominalna – zmienna ekonomiczna, którą zmierzono pieniądzem o sile nabywczej z okresu, do którego się ona odnosi

- zmienna realne – zmienna ekonomiczna wyrażona w jednostkach pieniądza o sile nabywczej z jednego ustalonego okresu

- modele ekonomiczne

Metody analizy ekonomicznej:

- obserwacja rzeczywistości

- analiza faktów i danych statystycznych

- eksperyment (kontrolowany

1. Rynek – pojęcie, jego elementy i mechanizmy go regulujące. Rodzaje rynków.

Rynek – „spotkanie” sprzedających i kupujących, to nie tylko miejsce transakcji, ale i czas.

Elementy rynku:

- Podaż (producent) – ilość dobra, które jest dostarczane w danej cenie i w danym okresie.

- Popyt (konsument) – zapotrzebowanie na dane dobro, za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego celu określoną sumą dochodu.

- Cena - wartość towaru wyrażona w pieniądzu.

Rodzaje rynków:

- ze względu na zakres przestrzenny transakcji:

* rynek lokalny

* regionalny

* państwowy

* zagraniczny

* międzynarodowy

* światowy

- ze względu na przedmiot wymiany:

* rynek papierów wartościowych ,

* rynek dóbr i usług konsumpcyjnych ,

* rynek czynników produkcji;

- ze względu na skalę wielkości tranzakcji:

* rynek detaliczny,

*rynek hurtow.

- ze względu na stopień zaspokojenia potrzeb:

* rynek konsumenta - rynek na którym popyt na dany towar jest mniejszy od jego podaży (konsument dyktuje cenę),

* rynek producenta - rynek na którym popyt na dany towar jest większy od jego podaży,producent dyktuje cenę.

Funkcje rynku:

- dokonywanie wyceny wartości różnych dóbr poprzez rynek,

- jest podstawowym źródłem inf dla podmiotów gosp.,

- niezbędny warunek racjonalnego wyk.zasobów gosp.,

- umożliwia ustalanie się stanów równowagi rynkowej,

- jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowania produkcji do potrzeb.

1. Cechy gospodarki rynkowej i gospodarki centralnie planowanej.

Cechy gospodarki rynkowej:

- swoboda wymiany,

- dominuje własność prywatna,

- swobodny przepływ dóbr i usług,

- swoboda gospodarcza,

- istnienie instytucji obsługujących rynek – mają pomóc w funkcjonowaniu podmiotów, integralność rynku

ZALETY: tendencja do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarki, efektywny system motywacyjny, innowacyjność gospodarki, dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, tendencja do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej, duża elastyczność gospodarki, zaopatrzenie w różne surowce.

WADY: czynniki ograniczające działanie rynku w praktyce, tendencja do powstawania różnic w społ. z punktu widzenia dochodów i majątku, występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę.

Cechy gospodarki centralnie planowej:

- nie mówimy w niej o rynku

- głównym regulatorem jest plan centralny tworzony przez władzę

- nie ma dominacji prywatnej, dominuje państwo

- władza trzyma ster nad gospodarką

- nierynkowa alokacja systemów gospodarczych

- plan centralny powiązany jest z zadaniami i wskaźnikami dla przedsiębiorstw

- nierynkowa alokacja systemów gospodarczych

- plan centralny powiązany jest z zadaniami i wskaźnikami dla przedsiębiorstw

- brak konkurencji na rynku,

- brak działających komercyjnie instytucji,

- duży stopień izolacji gospodarki i przedsiębiorstw od procesów dominujących w gospodarce

1. Gospodarka narodowa i rachunek dochodu narodowego.

Gospodarka narodowa - całokształt wzajemnie powiązanych podmiotów gospodarczych działających na obszarze danego kraju. Wyróżniamy w niej poszczególne dziedziny: produkcja, usługi, handel, rolnictwo.

Kryterium gospodarowania - najlepszy użytek zasobów narodowych oraz ich wzrost w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa.

Produkt narodowy brutto - wyrażona w pieniądzach wartość wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym czasie.

Produkt krajowy brutto (PKB) - miara produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Produkt narodowy brutto (PNB) - miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększony o dochody netto z tytułu własności za granicą. Produkt narodowy netto (PNN) - jest mniejszy od produktu narodowego brutto o wielkość amortyzacji. Amortyzacja zaś jest miarą zmniejszenia się wartości istniejącego w kraju zasobu kapitału trwałego w danym okresie będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.

Metody kalukalcji PKB:

- metoda sumowania wydatków - polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki konsumpcyjne w ekonomii oznaczamy literą C. Wydatki inwestycyjne literą I. Wydatki państwa literą G. Dochód narodowy: Y = C + I +G.

- metoda sumowania dochodów-polega na sumowaniu dochodów z czynników produkcji np. wynagrodzenia, renty, powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku (bez płatności transferowych).

- metoda sumowania produktów - polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.

1. Cykl koniunkturalny a równowaga makroekonomiczna.

Cyklem koniunkturalnym nazywamy wahania rzeczywistej wielkości produkcji wokół trendu długookresowego, który ukazuje zmiany wielkości produkcji potencjalnej.

FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Faza kryzysu (A-B) – charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży w porównaniu z efektywnym popytem.

Faza depresji (zastoju) (B-C) – odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie.

Fazę ożywienia (C-D) cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej.

Faza rozkwitu (D-E) charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym tempie.

WSPÓŁCZESNY PRZEBIEG CYKLU KONIUNKTURALNEGO

Dzieli się na dwie fazy:

• Ekspansja - faza wzrostowa, łączy ożywienie i rozkwit

• Recesja - faza spadkowa, łączy kryzys i depresja.

1. Wzrost gospodarczy a rozwój gospodarczy.

ROZWÓJ GOSPODARCZY A WZROST GOSPODARCZY: Są to dwa różne terminy, oznaczają różne pojęcia.

Wzrostem gospodarczym nazywamy powiększanie się realnej wartości produktu krajowego brutto lub też realnej wartości produktu krajowego brutto per capita ( na głowę ) w gospodarce.

Tempo wzrostu gospodarczego ekonomiści opisują za pomocą stopy wzrostu gospodarczego.

Stopa wzrostu gospodarczego informuje o stosunku zmiany wielkości PKB w danym roku do poziomy realnego PKB wytworzonego w gospodarce w poprzednim roku.

Stopa – wartość podawana w procentach.

Rozwój gospodarczy - jest pojęciem szerszym niż wzrost gospodarczy. Jest to proces zmian w gospodarce których istotną cechą są przekształcenia jakościowo ilościowe w procesie rozbudowy gospodarki narodowej.

Na rozwój gospodarczy składają się :

1 Zmiany ilościowe i jakościowe w strukturze społeczno- ekonomicznej kraju .

2 Zmiany jakościowe wytwarzanych dóbr i usług.

3 Zmian ich struktury asortymentowej.

Wzrostowi gospodarczemu towarzyszą pewne skutki :

- pojawiają się szkodliwe efekty uboczne , np. zanieczyszczenie środowiska , efekt cieplarniany

- wzrost jest skutkiem produkcji wielu niepotrzebnych dóbr

- wzrostowi towarzyszą negatywne konsekwencje dla pracowników, np. informatyzacja, robotyzacja

- wzrost nie rozwiązuje tzw. Kwestii sprawiedliwości ( tzn. ważniejszy od wytwarzania coraz większej ilości dóbr jest sprawiedliwy podział tego co już wytworzono )

1. Inflacja i formy jej występowania. Skutki gospodarcze inflacji.

INFLACJA - Przez inflację rozumie się obecnie wzrost przeciętnego poziomu cen w określonym czasie, zwykle w ciągu roku. Wzrost ten wyrażany jest w postaci procentowego wskaźnika i nosi nazwę stopy inflacji. I tak pod pojęciem inflacji kryją się dwa pojęcia:

- Inflacja – określenie procesów ekonomicznych polegających na nadmiernym zwiększaniu ilości pieniądza w obiegu, w stosunku do rynkowej wartości liczonej w cenach dotychczasowych.

- Inflacja (procesy inflacyjne) – współczesne pojęcie – określa proces trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen, przy uwzględnieniu zmian jakości towarów w pewnym czasie. Dotyczy ono nie tyle przyczyny tego zjawiska, ile jego objawów. W takim rozumieniu ma ono charakter negatywnej cechy rozwoju.

Rodzaje:

- Wg tempa: pełzająca – nie przekracza 5% rocznie, inflacja umiarkowana (krocząca) – oscyluje w granicach 5-10% rocznie, galopująca – roczny wzrost cen według stopy dwu- albo trzycyfrowej, od 50% w górę, hiperinflacja – miesięczny wzrost cen przekracza 150%

- Wg przyczyny: wewnętrzna, importowana, endogeniczna, egzogeniczna, popytowa, kosztowa, pieniężna, budżetowa, kredytowa, płacowa.

- Wg przejawiania się oraz skutków: otwarta, tłumiona, jawna, ukryta.

- Wg całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju: cywilizowana, barbarzyńska.

- Wg zależności od innych kategorii makroekonomicznych: stratoinflacja, stagflacja, slumpflacja.

- Wg czynnika czasu: sekularna, okresowa.

Skutki inflacji:

Skutki inflacji ponosi zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka narodowa. Negatywne skutki inflacji, zwłaszcza przy inflacji nieprzewidzianej ponoszą:

- ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku oszczędnościowym płatnym na żądanie,

- banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dal banków mniejszą siłę nabywczą,

- ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac popadają w wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych,

- emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen.

Skutkami dla gospodarki narodowej będzie:

-niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdyż nie można przewidzieć realnych zysków,

- spadek innowacji i produkcyjności w przedsiębiorstwach, gdyż u przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane są wysokie odsetki,

- dewaluacja waluty krajowej - więcej złotówek należy zapłacić za jednego dolara,

- zakłócenie w systemie finansowym na skutek dużych zmian cen papierów wartościowych,

- osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli.

1. Pojęcie i rodzaje bezrobocia. Skutki gospodarcze i społeczne.

Bezrobocie - zjawisko ekonomiczno-społeczne charakteryzujące się tym, że część zdolnych do pracy i poszukujących jej pracobiorców nie znajduje zatrudnienia, mimo stałego (i czynnego) jej poszukiwania.

Eurostat korzysta z definicji bezrobotnego wg Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), tzn. za bezrobotnego uznaje się osobę, która:

• ma co najmniej 15 lat,

• jest zdolna podjąć pracę w ciągu dwóch tygodni,

• oraz poszukiwała aktywnie pracy przez ostatnie cztery tygodnie

Rodzaje bezrobocia:

• BEZROBOCIE FRYKCYJNE (PRZEJŚCIOWE) - obejmuje osoby, które chwilowo pozostają bez pracy, najczęściej ze względu na zmianę miejsca zamieszkania, poszukiwania nowej pracy, zmianą pór roku (np. w rolnictwie). Jest to bezrobocie krótkookresowe i występuje w każdej gospodarce, bez względu na stopień jej rozwoju.

• BEZROBOCIE STRUKTURALNE - wynika ze zmian struktury gospodarki; zaniku niektórych dziedzin produkcji, zmian technicznych, technologicznych. Zwalniani są pracownicy, którzy ze względu na wiek i brak pewnych kwalifikacji nie mogą znaleźć pracy.

• BEZROBOCIE REJESTROWANE to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

• BEZROBOCIE UKRYTE to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, które albo nie są zatrudnione de facto albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego, (utożsamiane z przerostami zatrudnienia), wynika z nadmiernego lub nieracjonalnego zatrudnienia.

• BEZROBOCIE KLASYCZNE - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, gdy płaca jest celowo utrzymywana powyżej poziomu równowagi (np. za sprawą działań związków zawodowych)

• BEZROBOCIE KEYNESISTOWSKIE (WYNIKAJĄCE Z NIEDOSTATKU POPYTU) - występuje, gdy popyt globalny zmniejszył się, a płace i ceny nie zdążyły dostosować się, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia.

Skutki ekonomiczne:

a) utracona produkcja w gospodarce (mniejsza produkcja niż możliwości)

b) pogorszenie stanu budżetu państwa w wyniku:

- zmniejszenia wpływów z podatków

- wydatków na zasiłki i inne formy pomocy społecznej (szkolenia)

c) pogorszenie sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin

d) zatrudnienie w szarej strefie

Skutki społeczne:

a) izolacja społeczna bezrobotnych

b) frustracja i pesymistyczne nastroje

c) rozwój patologii:

- alkoholizm

- przestępczość

d) pogorszenie stanu zdrowia psychofizycznego bezrobotnych

e) wzrost nastrojów radykalnych stanowiących podłoże dla skrajnych ruchów

politycznych (sytuacja przed II wojną w Niemczech)

1. Budżet państwa (pojęcie, rodzaje, cele i zadania, zasady budżetowe, procedura uchwalania, podział i rodzaje wydatków, dochody)

BUDŻET PAŃSTWA - zestawienie dochodów i wydatków oraz rozchodów i przychodów państwa w pewnym okresie - najważniejszy plan finansowy państwa. Wymaga autoryzacji politycznej przez parlament i organy przedstawicielskie samorządu terytorialnego. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Budżet uwzględnia przychody i rozchody następujących instytucji sądów i trybunałów, administracji rządowej.

Celem sporządzania budżetu jest racjonalizacja wydatków. Budżet stanowi podstawę finansowego planowania przedsięwzięć oraz dostarcza najważniejszych informacji potrzebnych do kontroli prowadzonej działalności.

Pojęcie budżetu państwa może być rozumiane w trzech aspektach:

- ekonomicznym – pewien fundusz pieniężny,

- prawnym – pewien akt normatywny,

- technicznym (konstrukcja techniczna) – wszelkie czynności związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków budżetowych

Poszczególne zasady budżetowe:

- zasada zupełności budżetu – polega na zestawieniu w budżecie wszystkich, a nie tylko wybranych dochodów i wydatków państwa,

- zasada jedności – oznacza, że istnieje tylko jeden dokument na całość dochodów i wydatków państwa (jedno zestawienie zwane budżetem). W ramach tej zasady rozróżnia się jedność formalną i materialną. Jedność formalna osiągana jest poprzez budowę zbiorczego budżetu państwa, obejmującego budżet władz centralnych i terenowych, co powinno zapewnić lepszą kontrolę i większą przejrzystość wydatków budżetowych. Jedność materialna natomiast głosi, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu,

- zasada jawności – polega na tym, że społeczeństwo (obywatele) są zaznajomieni z budżetem jego treścią sposobem uchwalania oraz ze sprawowaniem nad nim kontroli. W praktyce oznacza to raczej prezentowanie dochodów i wydatków organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym,

- zasada realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych,

- zasada szczególności – oznacza, że w budżecie muszą być zawarte cele szczegółowe konkretne, a nie określone w sposób ogólny,

- zasada równowagi – jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji; ta zasada jest nazywana Złotą Zasadą Budżetową, - zasada jasności (przejrzystości) - polega na takiej konstrukcji budżetu i na takim ujęciu dochodów i wydatków, który umożliwia prawidłowe planowanie i łatwość oceny przez parlament i opinie publiczną; służy temu klasyfikacja dochodów i wydatków (działy, paragrafy),

- zasady charakterystyczne dla zarządzania finansami przedsiębiorstwa – przy konstruowaniu budżetu należy dążyć do oszczędności, efektywności, elastyczności itp.

Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku zwanego rokiem budżetowym, który w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Następnie budżet jest ogłaszany w Dzienniku Ustaw jako ustawa budżetowa i staje się wówczas aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym jego realizację.

Klasyfikacja dochodów budżetowych:

- Bezzwrotne: podatki, cła, czynsze.

- Zwrotne: kredyty, pożyczki, weksle, obligacje.

Klasyfikacja wydatków wg działów: rolnictwo, nauka, oświata i wychowanie, szkolnictwo wyższe, ochrona zdrowia, opieka społeczna, administracja publiczna, wymiar sprawiedliwości, urzędy naczelnych organów władzy, ubezpieczenia społeczne, obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne.

Klasyfikacja wydatków wg przeznaczenia: dotacje do podmiotów gospodarczych, dotacje do gospodarstw komunalnych i mieszkalnictwa, ubezpieczenia społeczne, obsługa długu krajowego, obsługa zadłużenia zagranicznego, subwencje dla gmin, wydatki bieżące jednostek budżetowych, wydatki inwestycyjne.