Prowadzący: dr Monika Stawiarska-Lietzau
Rok akademicki 2012/2013 - Pedagogika Iº studia stacjonarne
Wstęp do psychologii - zagadnienia na egzamin
Termin „0” - 28 stycznia, godz. 13.00, W-121
Termin I (obowiązkowy!) - 9 lutego 2013 r., godz. 9.00, sala W-121
Terminy poprawkowe: II termin - 11 lutego, godz. 9.00, ul. Zbierskiego 2/4, pok. 4-15
III termin - 20 lutego, godz. 11.30, ul. Zbierskiego 2/4, pok. 4-15
Egzamin obejmuje treść wykładów i podręcznika „Psychologia współczesna” S. Rathusa (CAŁA WYSZCZEGÓLNIONA ZAWARTOŚĆ ROZDZIAŁÓW, a nie tylko ostatnia strona - streszczenie!!) - rozdziały obowiązkowe zaznaczone pogrubioną czcionką, pozostałe stanowią uzupełnienie wykładów:
R. 2 Metody badań psychologicznych
R. 3. Biologia a zachowanie - podrozdziały: Neurony: w baśniowym świecie, Układ nerwowy
R. 5 Wrażenia i spostrzeganie - podrozdziały: Wrażenia i spostrzeganie: bilet do świata zewnętrznego
R. 7. Uczenie się
R. 8. Pamięć
R. 9. Myślenie i język: podrozdziały: Rozwiązywanie problemów, Twórczość, Rozumowanie, Wydawanie sądów i podejmowanie decyzji
R. 11. Motywacje i emocje
R. 12. Osobowość - podrozdziały: Perspektywa teorii cech, Perspektywa teorii uczenia się, Perspektywa humanistyczno-egzystencjalna
R. 14. Stres i zdrowie (do str. 590 „Wieloczynnikowe podejście do zdrowia i choroby”)
Treść wykładów
Wprowadzenie do psychologii: Przedmiot psychologii. Obszary zainteresowań psychologii. Psychologia jako nauka - badania podstawowe i stosowane. Psychologowie - formy działalności. Dziedziny psychologii - ogólna charakterystyka (p. ogólna, p. kliniczna, p. rozwojowa, p. społeczna, p. wychowawcza, p. pracy i organizacji, p.sądowa, p. sportu).
*Zimbardo, Ruch (1994): Psychologia i życie, r. 1 Wyjaśnianie tajemnic ludzkiego zachowania
*Reber (2002) Słownik psychologii
Metody poznawania psychiki człowieka: metoda obserwacyjna, metoda korelacyjna, metoda eksperymentalna. Sposoby zdobywania informacji: obserwacja, metody sondażowe, testy psychologiczne, eksperymenty.
Psychologiczne koncepcje człowieka: koncepcja psychodynamiczna (psychoanaliza), koncepcja behawiorystyczna, koncepcja poznawcza - główni przedstawiciele tych koncepcji, podstawowe założenia każdej z koncepcji.
*Rathus (2004). Psychologia współczesna, r. 1 Co to jest psychologia?
*Kozielecki (1998). Koncepcje psychologiczne człowieka.
Uwarunkowania zachowania człowieka: biologiczne, społeczne i sytuacyjne. Biologiczne podstawy zachowania: Różne podejścia do analizy biologicznych podstaw zachowania: genetyka zachowania, psychologia ewolucyjna, neuropsychologia (analiza funkcjonowania układu nerwowego). Rola układu nerwowego w funkcjonowaniu organizmu ludzkiego, ogólna budowa układu nerwowego - układ obwodowy, układ autonomiczny, centralny układ nerwowy (rdzeń mózgowy, pień mózgu). Kresomózgowie - półkule mózgowe: budowa i znaczenie, kora mózgowa, płaty mózgowe, lokalizacja funkcji psychicznych, specjalizacja i dominacja półkul.
*Zimbardo, Ruch (1994): Psychologia i życie, r. 2 „Fizjologiczne podstawy zachowania”
Nabywanie doświadczenia indywidualnego: definicja uczenia się, uczenie się jako czynność i jako proces. Rodzaje uczenia się - warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne (sprawcze), uczenie się przez obserwację. Warunkowanie klasyczne - istota warunkowania klasycznego, schemat warunkowania klasycznego, bodziec bezwarunkowy, bodziec warunkowy, reakcja bezwarunkowa, reakcja warunkowa. Warunkowanie instrumentalne - istota warunkowania instrumentalnego, prawo efektu, schemat warunkowania, rodzaje wzmocnień: pozytywne-negatywne, pierwotne-wtórne, natychmiastowe-odroczone, regularne-nieregularne. Warunkowanie instrumentalne a sposoby modyfikacji zachowania (wzmocnienia pozytywne i negatywne, brak wzmocnienia, wzmacnianie alternatywnych, pożądanych form zachowania). Kary i nagrody a efekty uczenia się - kontrowersje dotyczące stosowania kar, warunki skuteczności kary. Uczenie się przez obserwację: naśladowanie, modelowanie, korzystanie z instrukcji. \
Procesy poznawcze - procesy percepcji i uwaga: procesy poznawcze: definicja, rodzaje. Wrażenia (pojęcie wrażenia, mechanizm powstawania wrażeń, rodzaje wrażeń). Spostrzeżenia (pojęcie spostrzeżenia podział spostrzeżeń: wg narządów zmysłów, monosensoryczne-polisensoryczne, Organizacja procesu spostrzegania (percepcji) - cechy fundamentalne, figura i tło, prawa spostrzegania, stałość spostrzeżeń. Czynniki wpływające na czynność spostrzegania - doświadczenie, schematy poznawcze, nawyki percepcyjne. Zaburzenia percepcji. Złudzenia zmysłowe. Uwaga: pojęcie i znaczenie uwagi. Czynności automatyczne i kontrolowane. Funkcje uwagi: selektywność, czujność, przeszukiwanie, nadzorowanie równoczesnego wykonywania kilku czynności. Cechy uwagi; przerzutność, podzielność, zakres, natężenie. Rodzaje uwagi: mimowolna, dowolna.
*Zimbardo, Ruch (1994): Psychologia i życie, r. 6 Spostrzeganie
* Strelau (red.) (2000) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 Psychologia ogólna
r. 16. Procesy uwagi
Prawidłowości pamięci i uczenia się: Definicja i rola pamięci. Trzy „trójki” pamięci: rodzaje pamięci (epizodyczna, semantyczna, proceduralna), procesy (fazy) pamięci (zapamiętywanie/kodowanie, przechowywanie, przypominanie), stadia pamięci (pamięć sensoryczna, krótkotrwała, długotrwała). Teorie zapominania, krzywa zapominania. Czynniki ułatwiające zapamiętywanie.
*Zimbardo, Ruch (1994): Psychologia i życie, r. 4 Język, komunikowanie się i pamięć
Myślenie i mowa: Myślenie: definicja, znaczenie, symbole myślenia - słowa, gesty, obrazy, schematy, wyobrażenia wzrokowe, pojęcia. Rodzaje myślenia: sensoryczno-motoryczne, konkretno-wyobrażeniowe, słowno-logiczne (pojęciowe).Pojęcia: definicja, rola pojęć w myśleniu, funkcje pojęć (ekonomia poznawcza, rozumienie i wyjaśnianie, tworzywo myślenia, komunikowanie się). Rodzaje pojęć (konkretne, abstrakcyjne, ogólne, jednostkowe), prototypy i egzemplarze, system i hierarchia pojęć.
Język: podstawowe definicje - komunikowanie się, język, język naturalny, język sztuczny, mowa. Funkcje jezyka: reprezentatywna, komunikacyjna. Biologiczne i społeczne uwarunkowania języka, typowy rozwój mowy, teoria N. Chomsky'ego, teoria B. Skinnera.
*Zimbardo, Ruch (1994): Psychologia i życie, r. 4 Język, komunikowanie się i pamięć
Podstawowe formy organizacji i regulacji zachowania człowieka - emocje i motywacje
Emocje i uczucia: definicja emocji, emocje jako proces regulujący stosunki człowieka z otoczeniem. Ewolucyjny aspekt emocji. Funkcje emocji - wykrywanie znaczenia bodźca, uruchamianie programu działania. Społeczna funkcja emocji. Proces emocjonalny i jego charakterystyka: cechy emocji (znak, intensywność, treść emocji), komponenty emocji (poznawczy, fizjologiczny, behawioralny). Rodzaje emocji: e. pierwotne, e. wtórne, uczucia, afekty, nastroje, namiętności. Regulacyjne funkcje emocji: ekspresja emocji i jej znaczenie (elementy ekspresji emocjonalnej, funkcje ekspresji emocjonalnej, uwarunkowania), inteligencja emocjonalna.
Motywacja: definicja, motywacja a regulacja zachowania człowieka (wzbudzenie, ukierunkowanie wysiłku, selektywna uwaga, organizacja aktywności, wytrwałość). Pobudzenie a sprawność działania - prawa Yerkesa-Dodsona. Źródła motywacji: potrzeby fizjologiczne oraz psychiczne i społeczne. Hierarchia potrzeb - piramida potrzeb A. Maslowa. Motywacja a różnice indywidualne - społeczne uczenie potrzeb i sposobów ich zaspokajania, system motywacji jako część osobowości.
* Strelau (red.) (2000) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 Psychologia ogólna
r. 25. Mechanizmy wzbudzania emocji
r. 26 Ekspresja emocji. Emocje podstawowe i pochodne
r. 30 Mechanizmy leżące u podstaw motywacji
Stres i radzenie sobie ze stresem: pojęcie stresu, stres fizjologiczny/biologiczny i stres psychologiczny. Koncepcja stresu H. Selye'go - ogólny zespół adaptacyjny (GAS), eustres, dystres. Różne sposoby ujmowania stresu psychologicznego: jako bodziec, reakcja, relacja. Relacyjna koncepcja stresu R. Lazarusa - definicja, znaczenie oceny poznawczej w powstawaniu stresu. Źródła stresu, symptomy stresu. Radzenie sobie ze stresem - działania zorientowane na problem i na emocje. Czynniki chroniące przed stresem. Stres jako zagrożenie dla zdrowia - symptomy stresu przewlekłego. Wypalenie zawodowe. Jak sobie radzić ze stresem.
* Strelau (red.) (2000) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 3 Jednostka w społeczeństwie i elementy psychologii stosowanej
r. 56 Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie
Psychologia różnic indywidualnych: pojęcie różnic indywidualnych. Osobowość - definicja, problem stałości i specyficzności zachowań, czy istnieje „normalne zachowanie”? Kształtowanie osobowości - natura i wychowanie; składniki osobowości. Temperament - pojęcie i podstawowe właściwości (reaktywność, wydolność, ruchliwość); wybrane typologie temperamentu - typologia Hipokratesa-Galena, typologia H. Eysencka. Temperament a codzienne funkcjonowanie - ekstrawersja i introwersja. Obraz własnej osoby - składniki (pojęcie Ja, samoocena) i rozwój. Pojęcie Ja - zawartość, ja realne, ja idealne, ja powinnościowe. Samoocena - pojęcie, rodzaje, s. a funkcjonowanie jednostki.
* Strelau (red.) (2000) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 Psychologia ogólna
r. 37. Różnice indywidualne: opis, determinanty i aspekt społeczny
r. 38. Temperament
* - dodatkowa literatura uzupełniająca do wykładu (jeśli ktoś ma braki w notatkach lub potrzebuje dodatkowego wyjaśnienia omawianych kwestii)