EMOCJE I MOTYWACJE - procesy te pełnią funkcje regulacyjne i ukierunkowują zachowanie człowieka na określone cele. Wiążą się z pobudzeniem organizmu - zwiększonym poziomem aktywacji mózgu i mobilizacją energii potrzebnej do działania.

EMOCJE - czynności psychiczne powstające, kiedy stykamy się z przedmiotami (zjawiskami, ludźmi) mającymi dla nas znaczenie. Def: emocja to subiektywny proces psychiczny, uruchamiający priorytet dla związanego z nią programu działania, jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne oraz określone zachowania.

Emocje wywoływane są przez określone bodźce środowiskowe. Ich specyficzną funkcją jest wykrywanie tych własności przedmiotów i zjawisk, które mają znaczenie dla podmiotu i mobilizacja organizmu do wykonania odpowiedniej reakcji wobec tych przedmiotów i zjawisk.

EWOLUCYJNY ASPEKT EMOCJI - emocje są mechanizmem ukształtowanym na drodze ewolucji jako adekwatna odpowiedź organizmu na problemy wymagające rozwiązania. Ich funkcje to: - wykrywanie znaczenia bodźca (istotny - nieistotny, korzystny - niekorzystny), - uruchamianie odpowiedniego programu działania.

Np.: Gniew - pojawia się, gdy na naszej drodze staje przeszkoda, coś co uniemożliwia nam realizację celu; reakcja pod wpływem gniewu (czyli program działania) to atak; Strach - pojawia się, gdy coś nam zagraża, zwłaszcza gdy czujemy że to przekracza nasze możliwości poradzenia sobie z sytuacją; reakcja na strach - ucieczka.

CHARAKTERYSTYKA EMOCJI - 3 składniki emocji

• Poznawczy - wiąże się ze świadomym odczuwaniem emocji, oceną sytuacji, w której pojawiają się emocje i nazywaniem emocji (np. strach, smutek, radość, zadowolenie, gniew itd.)

• Fizjologiczny - określa intensywność emocji, wiąże się z ze zmianami fizjologicznymi zachodzącymi w naszym organizmie pod wpływem emocji (tj., przyspieszone bicie serca, wzrost ciśnienia krwi, pocenie się, drżenie rąk, itd.).

• Behawioralny - zachowania związane z przeżywaniem emocji (mimika, pantomimika, konkretne zachowania: atak, ucieczka, itp.)

Przejawy emocji: zmiany w funkcjonowaniu organizmu (fizjologiczne), ekspresja emocji (wyrażająca się w mimice i pantomimice naszego ciała), czynności emocjonalne (służące wyrażaniu i/lub redukcji emocji).

Ekspresja emocji: wszelkie zmiany w wyglądzie jednostki, zmiany wyrazu twarzy, ruchy i dźwięki emitowane przez jednostkę, sygnalizujące przeżywanie przez osobę określonej emocji.

• Funkcje ekspresji emocjonalnej - f. sygnalizacyjna (informowanie otoczenia o przeżywanych emocjach, sygnalizowanie swoich intencji, a w ten sposób regulowanie stosunków społecznych) oraz rozładowanie napięcia emocjonalnego (np. poprzez płacz, gesty, określone ruchy ciała).

• Uwarunkowania ekspresji emocjonalnej - biologiczne i społeczne:

- Biologiczne: podstawowe wzorce mimiczne (strach, gniew, smutek, szczęście, wstręt, zaskoczenie) są wrodzone i uniwersalne dla wszystkich ludzi, kontrola ekspresji emocjonalnej jest ograniczona (nieokazywanie emocji albo ich udawanie nie jest łatwe i tylko częściowo możemy nad tym zapanować).

- Społeczne: reguły ujawniania emocji uwarunkowane są kulturowo (np. Eskimosi nie okazują złości, Japończycy rozgniewani uśmiechają się, w Polsce mężczyźni publicznie nie płaczą); ekspresja małego dziecka jest spontaniczna i nieskrępowana, im jesteśmy starsi, tym bardziej uczymy się powściągać okazywanie emocji i dostosowywać ich wyrażanie do sytuacji społecznej.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA - zdolność do postrzegania emocji, dostępu do nich i takiego ich aktywowania, by towarzyszyły myśleniu; zdolność do rozumienia emocji i posiadania emocjonalnej wiedzy, które pozwalają regulować emocje i sprzyjają rozwojowi emocjonalnemu oraz intelektualnemu.

Badania nad inteligencją emocjonalną zainspirowane zostały obserwacją osób, które mimo wysokiego poziomu inteligencji ogólnej (która zazwyczaj jest dobrym prognostykiem przystosowania życiowego) nie radzą sobie dobrze w życiu prywatnym i zawodowym; przyczyną ich trudności jest często brak umiejętności związanych z radzeniem sobie z własnymi emocjami i emocjami innych ludzi, brak umiejętności nawiązywania satysfakcjonujących relacji i współdziałania z innymi ludźmi (niski poziom inteligencji emocjonalnej).

Umiejętności składające się na inteligencję emocjonalną:

• znajomość własnych emocji - uświadamianie sobie własnych emocji, umiejętność ich nazwania oraz uświadomienie sobie związku między daną sytuacją a naszymi emocjami. Osoby o dużej świadomości emocj. wiedzą jakie odczuwają emocje i dlaczego, zdają sobie sprawę ze związków między emocjami a tym co robią i myślą.

• samokontrola emocjonalna - powstanie i przebieg emocji są zazwyczaj niezależne od nas (pod wpływem autonomicznego układu nerwowego), ale możemy sobie do pewnego stopnia z nimi radzić, np. poprzez unikanie lub poszukiwanie sytuacji wywołujących konkretne emocje, umiejętność rozładowania napięcia emocjonalnego, poznawczą kontrolę nad negatywnymi emocjami (np. pozytywne myślenie, rozpatrywanie sytuacji jako wyzwania a nie zagrożenia).

• rozpoznawanie emocji innych ludzi - podstawowym mechanizmem umiejętności rozpoznawania emocji jest EMPATIA. Osoby empatyczne wyczulone są na sygnały emocjonalne i umieją uważnie słuchać, są wrażliwe na sprawy innych ludzi, rozumieją ich punkt widzenia.

• zdolność motywowania się - wiąże się z pozytywną motywacją do działania, entuzjazmem, zapałem i wiarą w siebie przy podejmowaniu różnych działań, nadzieją i optymizmem oraz umiejętnością radzenia sobie z porażkami i niepowodzeniami.

• nawiązywanie i podtrzymywanie związków z innymi - wymaga umiejętności interpersonalnych, tj.: łatwość wchodzenia w kontakty z innymi, otwartość, rozumienie potrzeb i uczuć innych ludzi, dostosowanie zachowania do cudzych emocji, asertywność, umiejętność współpracy.

MOTYWACJE - motywacja jest mechanizmem organizującym zachowanie jednostki w taki sposób, aby prowadziło ono do osiągnięcia określonych, ważnych dla niej celów.

Procesami motywacyjnymi są: chęć, życzenie, pragnienie, zainteresowanie się czymś, obawa przed czymś.

W sensie ogólnym motywacja stanowi system podstawowych potrzeb i wartości, które determinują kierunek dążeń człowieka.

Motywacja obejmuje następujące aspekty zachowania: 1) wzbudzenie (czyli pobudzenie organizmu do działania, wzrost aktywacji mózgu i mobilizację energii), 2) ukierunkowanie wysiłku, 3) selektywną uwagę (koncentrację na tych informacjach i czynnościach, które wiążą się z osiągnięciem celu), 4) organizację aktywności, 5) wytrwałość.

Człowiek zmotywowany wytwarza więcej reakcji, reaguje częściej, szybciej, z większym wigorem i wytrwałością niż człowiek niezmotywowany lub słabo zmotywowany.

Człowiek, u którego wzbudzony jest silny motyw jest bardziej odporny na zmęczenie, pokusy, groźby, szybciej wykonuje różne czynności.

Co wzbudza naszą motywację do działania? - ogólnie nasza motywacja pobudzana jest przez różne potrzeby:

• potrzeby biologiczne/fizjologiczne - mają one charakter wrodzony, ich zaspokojenie jest warunkiem przetrwania organizmu, utrzymania się przy życiu i przetrwania gatunku; są wspólne dla wszystkich ludzi. Potrzeby te dają początek popędom, które pobudzają nas do działania (np. popęd głodu, popęd pragnienia, popęd seksualny).

• Potrzeby psychiczne i społeczne - mają w dużym stopniu charakter wyuczony i mogą być różne u różnych osób, np. potrzeba osiągnięć, władzy, pozytywnej samooceny, bezpieczeństwa, kontaktów społecznych (afiliacji), aprobaty społecznej itd.

W odniesieniu do motywacji psychologicznej i społecznej posługujemy się pojęciami motyw albo potrzeba (w odróżnieniu do popędów biologicznych).

Ludzie różnią się między sobą, jeśli chodzi o potrzeby psychiczne i ich względną wagę, oraz sposoby ich zaspokajania - jest to zależne od doświadczenia i środowiska społeczno-kulturalnego, w którym rozwija się człowiek.

! Zachowanie człowieka jest zazwyczaj motywowane przez wiele potrzeb jednocześnie, które realizowane są w różnym czasie i na różnych etapach.

Emocje i motywacje - konspekt wykładu

Emocje i motywacje pełnią funkcje regulacyjne i ukierunkowujące zachowanie człowieka.

Ich podstawową funkcją jest pobudzenie organizmu - zwiększony poziom aktywacji mózgu i mobilizacja energii do działania.

Pojęcie emocji: subiektywny proces psychiczny, uruchamiający priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania.

Jest to złożony subiektywny proces psychiczny, który może być wywoływany przez bodźce środowiskowe

i w którym pośredniczą zmienne fizjologiczne. Może mieć zdolność motywowania organizmu do działania.

Wiąże się z odczuwaniem skłonności „ku bodźcom” ocenianym jako dobre i „od bodźców” ocenianych jako złe.

Istotą emocji jest:

• „wykrywanie” tych własności przedmiotów i zjawisk, które mają znaczenie dla podmiotu

• mobilizacja organizmu do wykonania odpowiedniej reakcji wobec tych przedmiotów i zjawisk

Ewolucyjny aspekt emocji

Wg psychologii ewolucyjnej: mocje to mechanizm powstały na drodze ewolucji, jako adekwatna odpowiedź na problemy wymagające rozwiązania.

1. Wykrywanie znaczenia bodźca (istotny-nieistotny, dobry-zły)

2. Uruchamianie programu działania (program priorytetowy!!!)

Na przykład

• Ucieczka przed drapieżnikiem

• Reakcja na nieznajomych

• Dbanie o potomstwo

• Zdobywanie pożywienia

Ewolucyjny aspekt emocji

• GNIEW

kiedy? - pojawia się przeszkoda, coś co uniemożliwia realizację celu

reakcja: atak

• STRACH

kiedy? - coś co nam zagraża, przekracza nasze możliwości poradzenia sobie

reakcja: ucieczka

• PANICZNY STRACH

reakcja: zamarcie w bezruchu (atawizm - spotkanie drapieżnika, który atakuje poruszający się cel)

• SMUTEK

kiedy? - sytuacja, w której nic nie możemy zrobić (np. strata)

reakcja: bierność, apatia

Charakterystyka emocji

• Wzbudzenie emocji obejmuje następujące komponenty:

1. Komponent poznawczy - poznawcza ocena sytuacji (bodźca)

2. Komponent fizjologiczny - pobudzenie organizmu

3. Komponent behawioralny - ekspresja emocjonalna (mimika, pantomimika) i określone zachowania

Charakterystyka emocji

Ad. 1 Komponent poznawczy

Poznawcza ocena sytuacji - „wykrywanie” własności bodźca

• Koncepcja oceny poznawczej Lazarusa

• Ocena poznawcza - rozpoznanie określonego zdarzenia jako istotnego z punktu widzenia celów i interesów jednostki

• Ocena pierwotna - ocena na ile dane zdarzenie ma związek z celami jednostki oraz czy zwiększa/zmniejsza szanse ich realizacji

• Ocena wtórna - rozważenie przez człowieka, w jaki sposób może sobie poradzić z tą sytuacją

Charakterystyka emocji

Ad 2. Komponent fizjologiczny

• Pobudzenie związane jest ze wzrostem poziomu aktywacji w układzie nerwowym.

• Obejmuje ono następujące elementy:

• Autonomiczny układ nerwowy

• Ośrodkowy układ nerwowy

• Układ ruchowy

• Układ mięśniowy (mięśnie szkieletowe i gładkie)

• Oś przysadka - nadnercze

Charakterystyka emocji

• Zmiany fizjologiczne:

• przyspieszony oddech,

• przyspieszone bicie serca,

• więcej krwi do mięśni,

• dodatkowy cukier do krwi,

• mniej śliny,

• rozszerzenie źrenic,

• zmiana potencjału skóry (reakcja skórno-galwaniczna),

• wydzielanie adrenaliny i innych hormonów,

• bladnięcie lub czerwienie skóry,

• drżenie rąk,

• Itp..

Ad. 3 Komponent behawioralny

• Reakcje mimiczne i wokalne

• Określone zachowania (np. ucieczka, atak)

• Cechy procesów emocjonalnych:

1. Znak emocji (pozytywne, negatywne)

2. Intensywność emocji (stopień pobudzenia organizmu)

3. Treść emocji (szczęście, strach, smutek, radość, gniew, itd.)

Co wywołuje w nas emocje?

• Czynniki wpływające na zakłócenie bądź przywrócenie homeostazy (równowagi wewnętrznej organizmu)

• Bodźce pierwotnie obojętne na zasadzie warunkowania (uczenie się)

• Słowa (pochwały, krytyka)

• Brak zgodności spostrzeżeń i oczekiwań (zdarzenia nowe, nie przewidywane, zmiany)

Rodzaje procesów emocjonalnych

• Kryterium: natężenie i długość występowania

• AFEKT -silny lub bardzo silny i krótkotrwały stan emocjonalny (sekundy, minuty)

• NASTRÓJ - niezbyt silny stan emocjonalny utrzymujący się przez jakiś czas (minuty, godziny).

Obejmuje poziom energetyczny (energia-zmęczenie) i napięcie (napięcie - uspokojenie)

• NAMIĘTNOŚĆ - długotrwały i silny stan emocjonalny (dni, miesiące)

Regulacyjna rola emocji

Ekspresja emocji - wszelkie sygnały, tzn. zmiany w wyglądzie organizmu, ruchy i dźwięki emitowane

przez jednostkę, sygnalizujące przeżywanie przez nią określonej emocji.

Obejmuje: MIMIKA PANTOMIMIKA WOKALIZACJA

• Podstawowe wzorce mimiczne (P. Ekman) - radość, smutek, strach, gniew, zaskoczenie, obrzydzenie - wyrażane są tak samo przez wszystkich ludzi na świecie (badania międzykulturowe)

• Funkcje ekspresji emocjonalnej

• FUNKCJA SYGNALIZACYJNA /KOMUNIKACYJNA/ - Informowanie otoczenia o emocjach przeżywanych w związku z nim i daną sytuacją.

• ROZŁADOWANIE NAPIĘCIA EMOCJONALNEGO

• PRZYGOTOWANIE DO ODPOWIEDNIEJ REAKCJI (ewolucyjnie)

Złość - wysunięcie głowy, szczerzenie zębów

Strach - chowanie głowy, kulenie się

Uwarunkowania ekspresji emocjonalnej

1. Biologiczne

- podstawowe wzorce mimiczne są uniwersalne dla wszystkich ludzi (podobieństwo u zwierząt - małpy)

- ekspresja dzieci głuchych i ślepych od urodzenia

- kontrola ekspresji emocjonalnej - ograniczona

2. Społeczne

- reguły ujawniania emocji uwarunkowane kulturowo, np. Eskimosi - nie okazują złości, Japończycy - rozgniewani uśmiechają się

- różnice w ekspresji małego dziecka i dorosłego

Motywacja

Problematyka motywacji:

• DLACZEGO ROBIMY TO CO ROBIMY?

• Poszukiwanie powodów działania

• Analiza „sił napędowych” naszego zachowania

Motywacja

• Mobilizacja energii i zwiększenie poziomu aktywacji związane z procesami emocjonalno-motywacyjnymi wpływają na sprawność działania: niskie pobudzenie i niska aktywacja - słabe wyniki działania i przebieg procesów poznawczych, średnie pobudzenie i średnia aktywacja - optymalne funkcjonowanie i sprawność działania, wysokie pobudzenie i aktywacja - dezorganizacja zachowania i procesów poznawczych, słabe wyniki działania.

• Poziom motywacji a sprawność działania - prawa Yerkesa-Dodsona

I prawo Yerkesa-Dodsona

W miarę wzrostu motywacji sprawność działania rośnie do pewnego momentu krytycznego (optymalnego), a następnie zaczyna się pogarszać aż do całkowitej dezorganizacji.

II prawo Yerkesa-Dodsona

Im łatwiejsze zadanie, tym lepsze wyniki osiągamy przy dużym natężeniu motywacji, im zaś zadanie trudniejsze, tym dla sprawności działania korzystniejsze jest niewielkie natężenie motywacji.

Motywacja

Co wzbudza naszą motywację do działania?

• Najogólniej mówiąc: POTRZEBY

Potrzeby biologiczne /fizjologiczne/

• Mają charakter wrodzony, ich zaspokojenie jest warunkiem przetrwania organizmu, utrzymania się przy życiu i przetrwania gatunku.

• Są wspólne dla wszystkich organizmów.

• Potrzeby te dają początek POPĘDOM, które pobudzają nas do działania.

Np. popęd głodu, popęd pragnienia, popęd seksualny

Potrzeby psychiczne, społeczne

• Mają w dużej mierze charakter wyuczony i mogą być różne u różnych osób.

• Potrzeby psychiczne - np. potrzeba osiągnięć, władzy, pozytywnej samooceny, kontroli, kompetencji, poznawcza

• Potrzeby społeczne - np. afiliacji, przynależności, miłości, aprobaty społecznej

• Kształtowanie nowych potrzeb - w toku naszego życia kształtują się nowe potrzeby, pod wpływem doświadczenia i społecznego uczenia się

Motywacja wewnętrzna a zewnętrzna

• Motywacja wewnętrzna (chcę) - koncentracja na samym procesie wykonywania czynności; przyjemność z jego wykonywania

• Motywacja zewnętrzna (muszę) - koncentracja na efekcie czynności; poczucie konieczności, przymusu

---