Historia filmu powszechnego

Zagadnienia na egzamin i bibliografia (studia dzienne)

Zagadnienia

1. Prehistoria kina (wynalazki poprzedzające kinematograf).

2. „Kino atrakcji” do roku 1908.

3. Szkoła z Brighton.

4. Kształtowanie się klasycznego filmu fabularnego (1895–1915).

5. Kino skandynawskie w okresie niemym (szkoła szwedzka, „złote lata” filmu

duńskiego).

6. Amerykańska komedia slapstickowa i burleska.

7. Nurty filmu awangardowego w okresie Wielkiej Awangardy.

8. Francuski impresjonizm filmowy.

9. Ekspresjonizm niemiecki.

10. Kammerspiel.

11. Nowa rzeczowość (Neue Sachlichkeit).

12. Sowiecka szkoła montażu – teoria i praktyka.

13. Hollywood – powstanie oraz organizacja i produkcja w okresie niemym.

14. Przełom dźwiękowy.

15. Klasyczny film hollywoodzki 1930–1960: cechy formalne.

16. Hollywood 1930–1945: struktura amerykańskiego przemysłu filmowego.

17. Gatunki w okresie klasycznym: western.

18. Gatunki w okresie klasycznym: musical.

19. Gatunki w okresie klasycznym: horror.

20. Gatunki w okresie klasycznym: film gangsterski.

21. Gatunki w okresie klasycznym: melodramat.

22. Film noir.

23. Głębia ostrości: przełom techniczny i estetyczny.

24. Realizm socjalistyczny w ZSRR: doktryna i praktyka

25. Nurty kina francuskiego 1930 – 1960: populizm, nurt teatralny, egzystencjalizm.

26. Kino Frontu Ludowego

27. Realizm poetycki.

28. Kinematografia Trzeciej Rzeszy.

29. Kinematografia włoska przed neorealizmem: od div i epiki historycznej do „kina

białych telefonów” i Centro Sperimentale.

30. Neorealizm.

31. Dwa główne nurty kina japońskiego: jidai-geki i gendai-geki.

32. Kino brytyjskie 1945 -1960 (adaptacje, komedie wytwórni Ealing).

33. Hollywood 1945 -1960 (kryzys instytucjonalny, „polowanie na czarownice”,

Actor’s Studio, wpływ telelwizji na przemysł filmowy).

34. Kino ZSRR po „odwilży” lat 50.

35. Francuska Nowa Fala.

36. Brytyjskie kino „młodych gniewnych”.

37. Czechosłowacka nowa fala.

38. Ruchy nowofalowe w kinie węgierskim i jugosłowiańskim lat 60.

39. Nowe kino niemieckie.

40. Koncepcja kina autorskiego w europejskiej kulturze filmowej lat 50. i 60.

41. Tzw. druga awangarda filmowa w USA.

42. Temat kontestacyjny w kinie amerykańskim przełomu lat 60. i 70.

43. Autotematyzm w kinie europejskim i amerykańskim po roku 1945.

44. Włoskie kino kontestacji.

45. Nuberu bagu – japońska Nowa Fala.

46. Direct cinema i cinéma verité – poszukiwania dokumentalistów i ich wpływ na film

fikcji.

47. „Kino brechtowskie”.

48. Kino latynoskie w latach 60. i 70.

49. Fenomen filmów bondowskich.

50. Kres kina klasycznego: „Nowe Hollywood” i movie-brats generation.

51. Rewizjonizm gatunkowy w kinie lat 60. i 70.: western.

52. Rewizjonizm gatunkowy w kinie lat 60. i 70.: horror.

53. Kino Nowej Przygody.

54. Ewolucja filmu science-fiction: od Mélièsa do Blade Runnera i Gwiezdnych wojen.

55. Amerykańskie kino klasy B; camp i fenomen „kina kultowego”.

Sylwetki twórców:

1. Bracia Lumiére.

2. Georges Méliés.

3. David Wark Griffith.

4. Charlie Chaplin.

5. Buster Keaton.

6. Harold Lloyd.

7. Bracia Marx.

8. Victor Sjöström.

9. Fritz Lang.

10. Friedrich Wilhelm Murnau.

11. Siergiej Eisenstein.

12. Wsiewołod Pudowkin.

13. Carl Theodor Dreyer.

14. René Clair.

15. Jean Vigo.

16. Marcel Carné.

17. Jean Renoir.

18. Georg Wilhelm Pabst.

19. Frank Capra.

20. John Ford.

21. Alfred Hitchcock.

22. Robert Flaherty.

23. Orson Welles.

24. Carol Reed.

25. Howard Hawks.

26. John Huston.

27. Billy Wilder.

28. Elia Kazan.

29. Jacques Tati.

30. Vittorio De Sica.

31. Roberto Rossellini.

32. Robert Bresson.

33. Akira Kurosawa.

34. Kenji Mizoguchi.

35. Yasujiro Ozu.

36. Laurence Olivier.

37. Lindsay Anderson.

38. Agnés Varda.

39. Louis Malle.

40. Jean-Luc Godard.

41. François Truffaut.

42. Eric Rohmer.

43. Alain Resnais.

44. Miloš Forman.

45. Jiři Menzel.

46. Dušan Makavejev

47. Andriej Tarkowski.

48. Siergiej Paradżanow

49. Nagisa Oshima.

50. Michelangelo Antonioni.

51. Luchino Visconti.

52. Federico Fellini.

53. Pier Paolo Pasolini.

54. Bernardo Bertolucci.

55. Ingmar Bergman.

56. Luis Buñuel.

57. Werner Herzog.

58. Rainer Werner Fassbinder.

59. John Cassavetes.

60. Stanley Kubrick.

61. Sam Peckinpah.

62. Robert Altman.

63. Roman Polański.

64. Brian de Palma.

65. Arthur Penn.

66. Steven Spielberg.

67. Martin Scorsese.

68. Francis Ford Coppola.

69. Woody Allen.

70. Carlos Saura.

Omów rozmaite aspekty i konteksty wylosowanego dzieła:

1. Narodziny narodu.

2. Nietolerancja.

3. Cabiria.

4. Skarb pana Arne.

5. Gabinet doktora Caligari.

6. Zmęczona Śmierć.

7. Nosferatu – symfonia grozy.

8. Portier z hotelu Atlantic.

9. Nibelungi.

10. Metropolis.

11. Pancernik Potiomkin.

12. Matka.

13. Październik.

14. Pies andaluzyjski.

15. Generał.

16. Światła wielkiego miasta.

17. Dzisiejsze czasy.

18. Błękitny Anioł.

19. M – morderca.

20. Kuhle Wampe.

21. Ludzie za mgłą.

22. Towarzysze broni.

23. Aleksander Newski.

24. Triumf woli.

25. Dyliżans.

26. Sokół maltański.

27. Obywatel Kane.

28. Podwójne ubezpieczenie.

29. Henryk V.

30. Opętanie.

31. Złodzieje rowerów.

32. Cud w Mediolanie.

33. Rzym, miasto otwarte.

34. Kieszonkowiec.

35. Dzień gniewu.

36. Trzeci człowiek.

37. Rashomon.

38. La Strada.

39. Cena strachu (1953).

40. Wakacje pana Hulot.

41. Poszukiwacze.

42. Naga wyspa.

43. Hiroszima, moja miłość.

44. Do utraty tchu.

45. 400 batów.

46. Samotność długodystansowca.

47. Windą na szafot.

48. Billy kłamca.

49. Czarny Piotruś.

50. Pociągi pod specjalnym nadzorem.

51. Cienie zapomnianych przodków.

52. Cienie (The Shadows).

53. Psychoza.

54. Pięści w kieszeni.

55. Andriej Rublow.

56. 8 ½.

57. Przygoda.

58. Powiększenie.

59. Siódma pieczęć.

60. Tam, gdzie rosną poziomki.

61. Persona

62. Rocco i jego bracia.

63. Posada.

64. Viridiana.

65. Na los szczęścia, Baltazarze.

66. Dziecko Rosemary.

67. Kwaidan, czyli opowieści niesamowite.

68. Jestem ciekawa w kolorze żółtym.

69. Swobodny jeździec.

70. Chłodnym okiem.

71. Mechaniczna pomarańcza.

72. Diabły.

73. Ulice nędzy.

74. Pat Garrett i Billy Kid.

75. Rozmowa.

76. Ojciec chrzestny.

77. Szczęki.

78. Obcy – ósmy pasażer Nostromo.

79. 2001: Odyseja kosmiczna.

80. Kabaret.

81. Ostatnie tango w Paryżu.

82. Nakarmić kruki.

83. Gwiezdne wojny.

Bibliografia

LEKTURY OGÓLNE:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. I – VI, Warszawa 1955 – 1990.

2. A. Garbicz, J. Klinowski, Kino, wehikuł magiczny: Przewodnik osiągnięć filmu

fabularnego (t.1: 1913–1949; t. 2: 1950–1959; t. 3: 1960–1966; t. 4: 1967–1973),

Kraków 1981– 2000.

3. B. Salt, Styl i technologia filmu: Historia i analiza, t. 1–3, przeł. A. Helman, Łódź

2003.

4. Wł. Jewsiewicki, Kronika kinematografii światowej 1895 – 1964, Warszawa 1967.

5. J. Płażewski, Historia filmu [dla każdego], 6 wydań (ostatnie: Warszawa 2005).

6. Kronika filmu, Warszawa 1995.

7. Kino ma 100 lat, pod red. J. Reka i E. Ostrowskiej, Łódź 1998.

8. A. Helman, Film faktów i film fikcji: Dialektyka postaw i poetyk twórczych,

Katowice 1977.

9. D. Shipman, Historia kina: Pierwsze stulecie, Katowice 1994.

10. "Sto lat kina", «Kwartalnik Filmowy» 1995/1996, nr 12–13 (zima – wiosna).

11. K. Thompson, D, Bordwell, Film History: An Introduction, New York 1993.

12. D. A. Cook, A History of Narrative Film, Norton, New York 2004.

POCZĄTKI KINA: ONTOLOGIA MEDIUM, LUMIÈRE, MÉLIÈS, "KINO ATRAKCJI"

1. A. Bazin, "Ontologia obrazu fotograficznego", "W poszukiwaniu straconego czasu:

Paryż 1900", [w:] tegoż, Film i rzeczywistość, Warszawa 1963, ss. 9-17, 26-28.

2. S. Kracauer, Teoria filmu: Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, Warszawa

1975, s. 26-61.

3. A. Jackiewicz, Moja historia kina, t. 1: Kino prymitywne, Warszawa 1988, s. 8-47.

4. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. I, Warszawa 1955, rozdz. II-VI, s. 15-64.

5. W cieniu braci Lumière: Szkice o początkach kina, pod red. M. Hendrykowskiej,

Poznań 1995.

6. B. Chardére, "Pierwsze dokonania - pierwsze projekcje" [o braciach Lumière],

«Kwartalnik Filmowy» 1995/1996, nr 12-13 (zima - wiosna). s. 5-18.

7. A. Helman, "Méliès albo zaklinanie wulgarnej materii", [w:] Film faktów i film

fikcji..., s. 101-106.

8. E. Ostrowska, "Odkrywanie źródeł – współczesne reinterpretacje wczesnego

kina", [w:] Interpretacja dzieła filmowego: Teoria i praktyka, pod red. E.

Nurczyńskiej-Fidelskiej i P. Sitarskiego, Łódź 1995, s. 118-133.

9. Film Before Griffith, ed. J. Fell, Berkeley–Los Angeles–London 1983.

10. Early Cinema: Space, Frame, Narrative, ed. T. Elsaesser, A. Barker, London

1983.

11. E. Ostrowska, “Konstrukcje przestrzenne w kinie do roku 1907”,[w:] E.

Ostrowska, Przestrzeń filmowa, Kraków 2000, s. 43–68.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ KLASYCZNEGO FILMU FABULARNEGO:

1. A. Jackiewicz, Moja historia kina..., s. 77-94.

2. K. Thompson, "The Formulation of the Classical Style, 1909-28", [w:] D. Bordwell,

J. Staiger, K.Thompson, The Classical Hollywood Cinema: Film Style and Mode

of Production to 1960, New York 1985, s. 155-240.

3. A. Gaudreault, "Detours in Film Narrative: The Development of Cross-Cutting",

[w:] Early Cinema..., s. 133-150.

4. A. Gaudreault, "Temporality and Narrativity in Early Cinema, 1895-1908", [w:]

Film Before Griffith,..., s. 311-329.

5. B. Brewster, "A Scene at the 'Movies' ", [w:] Early Cinema..., s. 318-325 [polski

przekład pt. "Jak scena w kinie" dostępny w maszynopisie].

6. E. Ostrowska, “Początki procesu narratywizacji przestrzeni filmowej – na

przykładzie wczesnych filmów D. W. Griffitha”, [w:] E. Ostrowska, Przestrzeń

filmowa. Kraków 2000, ss. 131–154.

WŁOSKA EPIKA HISTORYCZNA:

1. A. Jackiewicz, Moja historia kina..., s. 63-76.

2. T. Miczka, 10 000 km od Hollywood: Historia kina włoskiego od 1896 roku do

połowy lat pięćdziesiątych XX wieku, Kraków 1992, s. 19-56.

3. H. Książek-Konicka, 100 filmów włoskich, Warszawa 1978, s. 10-16.

4. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. I, ..., rozdział VII, s. 65-75.

SKANDYNAWIA: ZŁOTE LATA FILMU DUŃSKIEGO I SZKOŁA SZWEDZKA

1. A. Kwiatkowski, Film skandynawski, Warszawa 1986, s. 13-57.

2. J. Toeplitz, Historia..., t. I, rozdział VIII, s. 76-82.

3. J. Toeplitz, Historia..., t. II, Warszawa 1956, rozdział IV, s. 61-78.

4. Nordic Explorations: Film Before 1930, ed. J. Fullerton, J. Olsson, Sydney 1999.

5. J. Fullerton, "Spatial and Temporal Articulation in Pre-Classical Swedish Film",

[w:] Early Cinema..., s. 375-388.

DAVID WARK GRIFFITH:

1. «Film na Świecie» 1982, nr 3 [numer monograficzny].

2. A. Jackiewicz, Moja historia kina..., s. 95-172.

3. S. Eisenstein, "Dickens, Griffith i my", [w:] tegoż, Wybór pism, Warszawa 1959.

4. M. Hendrykowski, "Griffith, kubizm i sztuka XX wieku", [w:] W cieniu braci

Lumière,..., s. 47-58.

5. M. Hendrykowski, "1905-1915: czyli D.W. Griffith",[w:] Kino ma 100 lat..., s.31-46.

6. P. Coates, "1915-1925: Alegoria, realizm, Mr. Griffith i Mr. Keaton", [w:] Kino ma

100 lat..., s. 47-66.

7. T. Kłys, "Homofoniczny dyskurs Nietolerancji", [w:] tegoż, Film fikcji i jego

dominanty, Warszawa 1999, s. 138-155.

8. T. Kłys, "Nietolerancja i nowa formuła diegesis", [w:] «Studia Filmoznawcze» pod

red. J. Trzynadlowskiego, t. XVI: Kino – film: poezja optyczna?, Wrocław 1995, s.

31-48.

9. M. Hendrykowska, "Dzieło przełomowe dla historii kultury", «Kwartalnik Filmowy»

1995/1996, nr 12-13 (zima - wiosna), s. 44-52 [o Nietolerancji].

10. A. Helman, "Griffith albo kunszt narracji", [w:] tejże, Film faktów i film fikcji..., s.

107-112.

11. T. Gunning, D. W. Griffith and the Origins of American Narrative Film: The Early

Years at Biograph, Urbana–Chicago 1991.

12. J. Aumont, "Griffith - The Frame, the Figure",[w:] Early Cinema..., s. 348-359.

13. R. Bellour, "To Alternate/To Narrate", [w:] Early Cinema..., s. 360-374.

14. E. Bowser, "Griffith's Film Career Before The Adventures of Dollie, [w:] Film

Before Griffith,..., s. 367-373.

15. R. Merritt, "The Birth of a Nation: Going after Little Sister", [w:] Close Viewings:

An Anthology of New Film Criticism, Tallahassee 1990.

16. E. Ostrowska, “Początki procesu narratywizacji przestrzeni filmowej – na

przykładzie wczesnych filmów D. W. Griffitha”, [w:] Przestrzeń filmowa, cyt. wyd.

17. J. Staiger, "The Birth of a Nation: Reconsidering Its Reception", [w:] tejże,

Interpreting Films: Studies in the Historical Reception of American Cinema,

Princeton 1992.

18. M. Oleszczyk, “David Wark Griffith – narodziny autora”, [w:] Mistrzowie kina

amerykańskiego: Klasycy, red. Ł. A. Plesnar, R. Syska, Kraków 2006, s. 9–36.

BURLESKA AMERYKAŃSKA I WIELCY KOMICY NIEMEGO KINA:

Ogólnie:

1. J. P. Coursodon, "Gag", «Kultura Filmowa» 1969, nr 3.

2. J. Agee, "Złoty wiek komedii", «Film na Świecie» 1976, nr 6.

3. G. Mast, The Comic Mind: Comedy and the Movies, Indianapolis–New York

1973.

Mack Sennett:

1. «Film na Świecie» 1982, nr 5 [numer monograficzny].

2. A. Jackiewicz, Moja historia kina..., s. 207-218.

Harry Langdon:

1. «Film na Świecie» 1984, nr 11 (311) [numer monograficzny].

Harold Lloyd:

1. «Film na Świecie» 1986, nr 12 (336) [numer monograficzny].

2. J. P. Coursodon, "Harold Lloyd", «Kultura Filmowa» 1969, nr 3.

Buster Keaton:

1. J. P. Coursodon, "Buster Keaton", «Kultura Filmowa» 1969, nr 3.

2. B. Keaton, "Mój świat slapsticku", «Kultura Filmowa» 1969, nr 3.

3. M. Pawlukiewicz, "Buster Keaton", «Film na Świecie» 1976, nr 6.

4. «Film na Świecie» 1981, nr 8 [numer monograficzny].

5. G. Królikiewicz, Wielka kamienna twarz, Łódź 1997 [analiza filmu Generał].

Stan Laurel i Oliver Hardy:

1. «Film na Świecie» 1980, nr 6 [blok monograficzny].

2. «Kultura Filmowa» 1969, nr 3.

Max Linder:

1. «Film na Świecie» 1983, nr 4 (292) [numer monograficzny].

2. A. Jackiewicz, Moja historia kina..., s. 203-206.

CHARLES CHAPLIN:

1. M. Martin, Charles Chaplin, Warszawa 1977.

2. R. J. Minney, Chaplin – nieśmiertelny włóczęga: Życie i dzieło Charlesa Chaplina,

Warszawa 1959.

3. G. Sadoul, Charlie Chaplin: Jego filmy i jego czasy, Warszawa 1955.

4. D. Robinson, Chaplin: Jego życie i sztuka, Warszawa 1995.

5. «Kultura Filmowa» 1973, nr 7-8 [numer monograficzny].

6. J. Mukařovský, "Próba strukturalnej analizy fenomenu aktorstwa (Chaplin w

Światłach wielkiego miasta)", [w:] tegoż, Wśród znaków i struktur, Warszawa

1970, s. 381-391.

7. T. Kłys, "Filmowy spektakl o proweniencji scenicznej: Dzisiejsze czasy", [w:]

tegoż, Film fikcji i jego dominanty,..., s. 166-184.

8. T. Rutkowska, "Film jak drzewo", «Kwartalnik Filmowy» 1996/1996, nr 12-13

(zima – wiosna), s. 54-60 [analiza Gorączki złota].

9. H. Arendt, "Żyd jako parias - ukryta tradycja", «Literatura na Świecie» 1982, nr

12.

10. Ch. Chaplin, Moja autobiografia, Warszawa 1967 (wyd. I).

11. J. Toeplitz, Historia..., t. II, rozdział X, s. 194-213.

12. A. Jackiewicz, “Chaplin”, «Film na Świecie» 2001, nr 402 (numer

monograficzny).

AWANGARDA FILMOWA OKRESU KINA NIEMEGO:

1. Z dziejów awangardy filmowej, pod red. A. Helman, Katowice 1976 [obligatoryjny

tekst: A. Helman, "Historyczna rola awangardy okresu niemego", s. 9-18].

2. R. W. Kluszczyński, "Film i Wielka Awangarda", [w:] Film awangardowy w Polsce i

na świecie, Łódź 1989, s. 9-65.

3. R. W. Kluszczyński, Film – sztuka Wielkiej Awangardy, Warszawa–Łódź 1990.

4. A. Madej, "Od realizmu do abstrakcjonizmu: O filmach pierwszej awangardy", [w:]

Studia z poetyki historycznej filmu, red. A. Helman, K. T. Lubelski, Katowice

1983, s. 63-82.

5. G. Sadoul, "Awangarda we Francji i na świecie", «Film na Świecie» 1976, nr 6.

6. S. Kracauer, Teoria filmu..., s.196-213.

7. Z. Czeczot-Gawrak, "Francuska awangarda filmowa po latach", «Kultura

Filmowa» 1972, nr 2.

8. «Film na Świecie» 1986, nr 1-2 (325-326) [numer monograficzny nt. włoskiego

futuryzmu filmowego].

9. «Kwartalnik Filmowy» 1995, nr 11 (jesień), s. 71-86 [blok monograficzny

poświęcony Vikingowi Eggelingowi].

10. J. Toeplitz, Historia..., t. II, rozdz. V i XIII, ss. 79-98 i 271-305.

SURREALISTYCZNY NURT AWANGARDY FILMOWEJ:

1. J. Zawistowski, "Surrealizm i sztuka filmowa", [w:] Z dziejów awangardy filmowej,

red. A. Helman, Katowice 1976, s. 91-108.

2. «Film na Świecie» 1981, nr 11 [numer monograficzny nt. surrealizmu w filmie].

3. Surrealizm – teoria i praktyka literacka: Antologia, pod red. A. Ważyka, Warszawa

1976.

4. K. Janicka, Światopogląd surrealizmu, Warszawa 1985.

5. L. Buñuel, Ostatnie tchnienie, Warszawa 1989, s. 89-121.

6. A. Kyrou, "Luis Buñuel" (fragmenty), «Film na Świecie» 1975, nr 4, s. 5-25.

7. Rozmowa z L. Buñuelem o jego pierwszych filmach, «Film na Świecie» 1975, nr

4, s. 26-35.

SOWIECKA SZKOŁA MONTAŻU:

Siergiej Eisenstein:

1. S. Eisenstein, Wybór pism, Warszawa 1959

2. S. Eisenstein, Nieobojętna przyroda, Warszawa 1975 [obligatoryjne teksty: "O

budowie utworów" i "Patos" (fragment), s. 13-70].

3. N. Klejman, "Tylko 15 ujęć", [w:] Sztuka filmowej interpretacji, antologia

przekładów pod red. W. Godzica, Kraków 1990 (3 wydania), s. 13-34.

4. W. Szkłowski, Eisenstein, Warszawa 1980.

5. T. Szczepański, Eisenstein, Warszawa 1982.

6. Eisenstein – artysta, myśliciel, red. W.Wierzewski, T. Szczepański, Warszawa

1982.

7. R. Dreyer-Sfard, Montaż w twórczości Eisensteina, Warszawa 1964.

8. «Film na Świecie» 1981, nr 9 [numer monograficzny].

9. J. Toeplitz, Historia..., t. II, rozdz. VII, s. 124-144.

10. A. Helman, "Eisenstein albo retoryka montażu", [w:] Film faktów i film fikcji..., s.

126-130.

11. D. Bordwell, The Cinema of Eisenstein, Cambridge, Mass.–London 1993.

12. K. Thompson, Eisenstein's "Ivan the Terrible": A Neoformalist Analysis, Princeton

1981.

13. E. Ostrowska, “Przestrzeń retoryczna – Październik Siergieja Eisensteina”, [w:]

E. Ostrowska, Przestrzeń filmowa, Kraków 2000, ss. 69–95.

Aleksander Dowżenko:

1. «Film na Świecie» 1982, nr 7 [numer monograficzny].

Wsiewołod Pudowkin:

1. W. Pudowkin, Wybór pism, Warszawa 1956.

2. «Film na Świecie» 1983, nr 9 (287) [numer monograficzny].

3. A. Karaganow, Pudowkin, Warszawa 1986.

4. J. Toeplitz, Historia..., t. II, rozdział VIII, s. 145-166.

Dziga Wiertow:

1. Dz. Wiertow, Człowiek z kamerą: Wybór pism, Warszawa 1975.

2. A. Kołodyński, Tropami filmowej prawdy, Warszawa 1981, rozdział: "Wiertow:

entuzjazm i kamera", s. 32-57.

3. «Kultura Filmowa» 1970, nr 10.

4. A. Helman, "Wiertow albo wszechobecność kamery", [w:] Film faktów i film

fikcji...,

s. 37-43.

Lew Kuleszow:

1. L. Kuleszow, Sztuka filmowa: Moje doświadczenia, Kraków 1996.

2. «Film na Świecie» 1985, nr 12 (324) [numer monograficzny].

Grigorij Kozincew i Leonid Trauberg:

1. G. Kozincew, Głębia ekranu, Warszawa 1984.

2. «Kultura Filmowa» 1970, nr 10.

EKSPRESJONIZM I KINO WEIMARSKIE:

1. S. Kracauer, Od Caligariego do Hitlera: Z psychologii filmu niemieckiego,

Warszawa 1958

2. L. Eisner, Ekran demoniczny, Warszawa 1974.

3. T. Kłys, Dekada doktora Mabuse: Nieme filmy Fritza Langa, Łódź 2006.

4. T. Elsaesser, Weimar Cinema and After: Germany’s Historical Imaginary, London

2000.

5. J. Mitry, "Ekspresjonizm i jego wpływ na kino dzisiejsze", «Kultura Filmowa»

1972, nr 2.

6. Niemiecki ekspresjonizm filmowy, red. A. Helman, A. Madej, Katowice 1985.

7. Niemiecki ekspresjonizm filmowy, AKF "Rotunda–DKF UJ, Inst. Goethego,

Kraków 1995.

8. J. Willett, Ekspresjonizm, Warszawa 1976.

9. «Film na Świecie» 1978, nr 6 [blok materiałów nt. Fritza Langa].

10. Fritz Lang, red. Renata Prokurat, Grażyna M. Grabowska, Filmoteka Narodowa –

Goethe Institut, Warszawa 1993.

10.G. W. Pabst, red. R. Prokurat, G. M. Grabowska, Warszawa 1995.

11. Friedrich Wilhelm Murnau, red. R. Prokurat, G. M. Grabowska, Warszawa 1998.

12."The Cabinet of Dr. Caligari": Texts, Contexts, Histories, ed. M. Budd, New

Brunswick – London 1990.

13. Zb. Wałaszewski, “Wampir – zamaskowana tożsamość, ukryta śmierć”,

«Kwartalnik Filmowy» 2000, jesień – zima, nr 31–32, s. 250 – 264.

14. E. Ostrowska, "Szaleństwo i metoda – Gabinet doktora Caligari Roberta Wiene”

,[w:] W poszukiwaniu filmowego arcydzieła: Z zagadnień estetyki filmu, red. E.

Nurczyńska-Fidelska i Z. Batko, Łódź 1995.

15. M. Haltof, "From Gothicism to Demonism: A Literary Transition to German

Expressionist Film", «European Journal for Semiotic Studies» 1992, vol. 4 (3), s.

441-457.

16. A. Helman, "Murnau albo semantyka filmowych środków wyrazu", "Wiene albo

pozory niefilmowości" [w:] Film faktów i film fikcji..., ss. 29-36, 120-125.

17.P. Szczepański, “Ponadczasowość obrazu w filmie Nosferatu – symfonia grozy

Friedricha Wilhelma Murnaua “, «Kwartalnik Filmowy» 2000, jesień – zima , nr 31–

32, s. 238 –249.

18.Klaus Kreimeier, The UFA Story: A History of Germany’s Greatest Film Company,

1918– 1945, Berkeley – Los Angeles – London 1996.

19.L. Eisner, Fritz Lang, New York 1976.

20. T. Gunning, The Films of Fritz Lang: Allegories of Vision and Modernity, London

2000.

21. Sabine Hake, German National Cinema, Berkeley – Los Angeles – London 2002.

22. Janet Ward, Weimar Surfaces: Urban Visual Culture in 1920’s Germany,

Berkeley 2001.

PRZEŁOM DŹWIĘKOWY:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. III, Warszawa 1959, rozdziały I-V i XVI.

2. R. Clair, Po namyśle, Warszawa 1957, rozdział “Czas walki”.

3. A. Jackiewicz, René Clair, Warszawa 1957, rozdział “Polemika z wielkim gadułą”.

4. B. Balàzs, Wybór pism, Warszawa 1987, rozdziały: “Film dźwiękowy”, “Dialog”,

“Problemy groteski dźwiękowej”.

5. S. Eisenstein, Wybór pism, Warszawa 1959, Manifest Eisensteina, Pudowkina i

Aleksandrowa.

KINO SCHYŁKU REPUBLIKI WEIMARSKIEJ:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t.III, rozdział X.

2. S. Kracauer, Od Caligariego do Hitlera: Z psychologii filmu niemieckiego,

Warszawa 1958, rozdziały XVI-XIX.

3. L. Eisner, Ekran demoniczny, Warszawa 1974.

4. G. W. Pabst, red. R. Prokurat. G. Borkowska, Filmoteka Narodowa – Goethe

Institut, Warszawa 1993.

5. P. Baxter, “O nagich udach panny Dietrich”, [w:] Interpretacje dzieła filmowego:

Antologia przekładów, red. W. Godzic, Kraków 1993; lub: “Film na Świecie” 1991,

nr 385 (listopad-grudzień).

KINO FRANCUSKIE 1929-1960:

Lektury ogólne:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. III, rozdział IX.

2. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. IV, Warszawa 1969, rozdział II.

3. P. Leprohon, Film francuski, Warszawa 1957, część III.

4. J. Płażewski, Historia filmu francuskiego, Warszawa 1991 (wyd. II – 2005)

5. K. Eberhardt, Dzień dzsiejszy filmu francuskiego, Warszawa 1967.

Jean Vigo:

1. B. Michałek, Trzy portrety, Warszawa 1959.

René Clair:

1. A. Jackiewicz, René Clair, Warszawa 1957.

Marcel Carné i realizm poetycki:

1. B. Michałek, Trzy portrety, wyd. cyt., rozdział “Koniec romantycznej epoki”.

2. A. Helman, “Carné albo rzeczywistość upozorowana”, [w:] A. Helman, Film faktów

i film fikcji: Dialektyka postaw i poetyk twórczych, Katowice 1977.

3. H. Markiewicz, “Realizm, naturalizm, typowość”, [w:] tegoż, Główne problemy

wiedzy o literaturze, Kraków 1980; lub: Z teorii i historii literatury, red. K. Budzyk,

Wrocław 1963 (ta pozycja dotyczy ogólnej teorii realizmu).

Jean Renoir:

1. J. Renoir, Moje życie, moje filmy, Warszawa 1978.

2. “Film na Świecie” 1979, nr 12 (numer monograficzny).

3. “Kultura Filmowa” 1970, nr 4-5 (140-141) – numer monograficzny.

ALFRED HITCHCOCK:

1. F. Truffaut, “Kino według Hitchcocka”, “Film na Świecie” 1977, nr 7-8.

2. J. Skwara, Hitchcock, Warszawa 1974.

3. K. Loska, Hitchcock – autor wśród gatunków, Kraków 2002.

4. P. McGilligan, Alfred Hitchcock: Życie w ciemności i w pełnym świetle, Warszawa

2005.

5. Hitchcock /Truffaut, przeł. T. Lubelski, Warszawa 2005.

KLASYCZNE KINO HOLLYWOODZKIE:

1. D. Bordwell, J. Staiger, K. Thompson, The Classical Hollywood Cinema: Film Style

and Mode of Production to 1960, New York 1985 (podstawowa pozycja na temat

Hollywoodu w literaturze światowej).

2. D. Bordwell, Narration in the Fiction Film, Madison 1985, rozdz. 5 i 9.

6. Mistrzowie kina amerykańskiego: Klasycy, red. Ł. A. Plesnar, R. Syska, Kraków

2006.

7. M. Przylipiak, Kino stylu zerowego: Z zagadnień estetyki filmu fabularnego,

Gdańsk 1994, rozdziały 3 i 4.

8. M. Przylipiak, “Punkt zerowy stylu filmowego”, [w:] Z problemów poetyki filmu

(Zbiór studiów), red. M. Salska-Kaca, Łodź 1993.

9. Ch. Altman, “W stronę teorii gatunku filmowego”, “Kino” 1987, nr 6.

10. “Kultura Filmowa” 1968, nr 5 (blok materiałów).

11. A. Helman, Film gangsterski, Warszawa 1990, rozdziały I-III.

12. Kino amerykańskie: Dzieła, red. E. Durys, K. Klejsa, Kraków 2006.

13. Kino amerykańskie: Twórcy, red. E. Durys, K. Klejsa, Kraków 2006.

KINO W PAŃSTWACH TOTALITARNYCH:

Niemcy 1933-1945:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. IV, rozdział V.

2. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. V, Warszawa 1970, rozdział V.

3. S. Kracauer, Od Caligariego do Hitlera..., wyd. cyt. (Aneks: “Hitlerowski film

wojenny w służbie propagandy”).

4. “Film na Świecie” 1983, nr 10-11 (blok materiałów).

5. “Film na Świecie” 1975, nr 9.

6. R. Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1987 (rozdział 25).

7. B. Drewniak, Teatr i film Trzeciej Rzeszy: W systemie hitlerowskiej propagandy,

Gdańsk 1972.

Włochy w okresie faszyzmu:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. IV, rozdział VI.

2. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t, V, rozdział VI.

3. “Film na Świecie” 1983, nr 10-11 (blok materiałów).

4. T. Miczka, 10 000 kilometrów od Hollywood, Kraków 1992, cz. III “Faszystowska

propaganda i Włochy «białych telefonów»”.

5. H. Książek-Konicka, 100 filmów włoskich, Warszawa 1978, rozdział “Film włoski

w czasach faszyzmu 1923-1943”.

ZSRR – stalinizm i socrealizm:

1. P. Kenez, “Kino sowieckie w epoce Stalina” (polski przekład w przygotowaniu);

oryginał w tomie Stalinism and Soviet Cinema, ed. R. Taylor i D. Spring, London –

New York 1993.

2. “Kino” 1990, nr 4 (blok materiałów).

3. “Film na Świecie” 1990, nr 374 (blok materiałów).

4. M.Heller, A.Niekricz, Utopia u władzy – Historia Związku Sowieckiego, Londyn

1985.

BRACIA MARX I KOMEDIA DŹWIĘKOWA:

1. G. Mast, The Comic Mind: Comedy and the Movies, Indianapolis – New York

1973,

część V: “Sound Comedy”.

2. “Film na Świecie” 1979, nr 6 (blok monograficzny poświęcony Braciom Marx).

BRYTYJSKA SZKOŁA DOKUMENTU. ROBERT FLAHERTY:

1. A. Kołodyński, Tropami filmowej prawdy, Warszawa 1981, rozdziały III-IV.

2. B. Michałek, Sztuka faktów, Warszawa 1958 (Flaherty – Grierson – Ivens).

3. S. Kracauer, Teoria filmu: Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, Warszawa

1975, podrozdziały 11 i 14.

4. J. Głowa, Robert Flaherty – wyklęty przez Hollywood, [w:] Mistrzowie kina

amerykańskiego: Klasycy, red. Ł. A. Plesnar, R. Syska, Kraków 2006.

5. M. Kamińska, Robert J. Flaherty: Droga odkrywcy, [w:] Kino amerykańskie:

Twórcy, red. E. Durys, K. Klejsa, Kraków 2006.

KINO JAPOŃSKIE:

1. S. Janicki, Film japoński, Warszawa 1982.

2. N. Burch, To the Distant Observer: Form and Meaning in the Japanese

Cinema, Berkeley – Los Angeles 1979.

3. D. Richie, The Japanese Cinema: The Film Style and National Character,

Garden City 1971.

4. A. Helman, Akira Kurosawa, Warszawa 1970.

5. „Film na Świecie” 1984, nr 301–302 (nr monograficzny: Yasujiro Ozu).

6. „Film na Świecie” 1987, nr 345–346 (nr monograficzny: Kenji Mizoguchi).

NEOREALIZM:

1. J. Toeplitz, Historia sztuki filmowej, t. VI, Warszawa 1989.

2. „Film, Krytyka, Dyskusje” 1965, nr 9 [nr monograficzny nt. neorealizmu].

3. K. T. Toeplitz, „Dziecko i fetysz, czyli humanizm utopijny”, „Kwartalnik Filmowy”

1956, nr 4.

4. A. Skwara, „Cesarego Zavattiniego kategoria rzeczywistości”, [w:] Z dziejów myśli

filmowej – rewizje i rewindykacje, red. E. Zajiček, Katowice 1989.

5. „Film na Świecie” 1976, nr 12 (materiały nt. Vittorio De Siki).

P. Brunette, Roberto Rossellini, New York 1992.

6. M. Kornatowska, Kino według Rosselliniego, „Kino” 1977, nr 9.

7. T. Miczka, Neorealizm – niewdzięczne dziecko młodej demokracji, „Iluzjon” 1993,

nr 1 (49).

8. T. Miczka, 10 000 kilometrów od Hollywood – Historia kina włoskiego…, Kraków

1992, rozdziały 8–10.

9. H. Książek-Konicka, 100 filmów włoskich. Warszawa 1978.

10. „Film na Świecie” 1977, nr 3-4 (blok materiałów nt. Viscontiego).

Hollywood po II wojnie światowej

Jerzy Toeplitz, Nowy film amerykański, WAiF 1973.

Nowe Hollywood

Krystyna Michalska, Bohdan Michalski, Nowe Hollywood, KAW 1987 (zbiór

wywiadów z reżyserami hollywoodzkimi).

Western

Jacek Ostaszewski, Umarli nie umierają albo co się przytrafiło westernowi, w: Kino

gatunków wczoraj i dziś, red. K. Loska, Rabid 1998.

André Bazin, Ewolucja westernu, (w:) idem, Film i rzeczywistość, Warszawa 1963.

G-A. Astre, Czy istnieje „myśl nieoswojona” westernu?, „Film na Świecie” 1978, nr

10.

Will Wright, Struktura westernu, „Dialog” 1978, nr 3 – 9.

Czesław Michalski, Western i jego bohaterowie, WAiF 1972.

Janusz Skwara, Western odrzuca legendę, MAW 1985.

Film gangsterski

Alicja Helman, Film gangsterski, WAiF 1990.

Alicja Helman, Przemoc i nostalgia w filmie gangsterskim, w: Kino gatunków wczoraj i

dziś, red. K. Loska, Rabid 1998.

Angielscy młodzi gniewni

Rafał Marszałek, Nowe kino angielskie, Warszawa 1968

Lindsay Anderson, Free Cinema , „Film na Świecie” 1957, nr 6.

Helena Opoczyńska, Free Cinema, „Kwartalnik Filmowy” 1958

Kino francuskie po II wojnie światowej

Konrad Eberhardt, Dzień dzisiejszy filmu francuskiego, WAiF 1967, rozdz. 1–3.

Jerzy Płażewski, Historia filmu francuskiego, Editions-Spotkania 1992 .

Direct cinema i cinéma verité

Mirosław Przylipiak, Poetyka kina dokumentalnego, Wydawnicto UG 2004.

Mirosław Przylipiak, Kino bezpośrednie 1960 – 1963, Słowo / obraz terytoria, 2008.

Francuska Nowa Fala

Tadeusz Lubelski, Nowa Fala, Universitas 2000.

Marcel Martin, Na szlakach autentyczności, „Kultura Filmowa” 1971, nr 1-2.

Kino szwedzkie okresu nowofalowego

Leszek Armatys, Cud szwedzki trwa już cztery lata, „Kino” 1968, nr 2.

Helena Opoczyńska, Vilgot Sjöman. Szkic do portretu, „Kino” 1969, nr 8.

„Kultura Filmowa” 1969, nr 11 – 12: numer monograficzny.

Aleksander Kwiatkowski, Film skandynawski, WAiF 1986.

„Kino brechtowskie”

„Film na Świecie” 1974, nr 6.: blok materiałów.

Nowe kino niemieckie

„Film na świecie” 1978, nr 4. — numer monograficzny o kinie niemieckim.

„Film na świecie” 1986, nr 331-332. — numer monograficzny o kinie niemieckim.

Andrzej Werner, Gość z innej epoki, „Kwartalnik Filmowy” 1995, nr 11.

Noureddine Ghali, Twórczość Wernera Herzoga, „Film na świecie” 1975, nr 11-12.

Kino kultowe

Andrzej Pitrus, Kino kultu, Rabid 1998.

James Bond

„Film na Świecie” 1986, nr 333.: blok materiałów.

Kino autorskie (antologie opisujące twórczość różnych reżyserów):

Mistrzowie kina europejskiego, red. K. Sobotka, STO Films 1996.

Autorzy kina europejskiego, red. G. Stachówna i J. Wojnicka, Rabid 2003.

Autorzy kina europejskiego II, red. A. Helman i A. Pitrus, Rabid 2005

Autorzy kina europejskiego III, red. A. Helman i A. Pitrus, Rabid 2007.

Mistrzowie kina amerykańskiego. Klasycy, red. Ł.A. Plesnar i R. Syska, Rabid 2006.

Mistrzowie kina amerykańskiego. Bunt i nostalgia, red. Ł.A. Plesnar i R. Syska, Rabid

2007.

Kino amerykańskie. Twórcy, red. E. Durys i K. Klejsa, Rabid 2006.

Konrad Eberhardt, Podróże do granic filmu, WAiF 1964.

Robert Altman

Rafał Syska, Zachować dystans. Filmowy świat Roberta Altmana, Rabid 2008.

Lindsay Anderson

Rafał Marszałek, Lindsay Anderson, „Kino” 1974, nr 10.

Michelangelo Antonioni

Hanna Książek-Konicka, Michelangelo Antonioni, WAiF 1970.

„Film na Świecie” 1975, nr 6.: blok materiałów.

Michelangelo Antonioni, red. B. Zmudziński, Rabid 2004.

Ingmar Bergman

Tadeusz Szczepański, Zwierciadło Bergmana,

„Film na Świecie” 1974, nr 5.: blok materiałów.

„Film na Świecie” 1984, nr 309-310.: blok materiałów.

Robert Bresson

Robert Bresson, Notatki o kinematografie, „Film na Świecie” 1983, nr 12.

Paul Schrader, Bresson – styl i jego źródła, „Film na Świecie” 1976, nr 8.

Janusz Skwara, Roberta Bressona metoda redukcji obrazu, „Kino” 1970, nr 4.

„Film na Świecie” 1999, nr 400.: numer monograficzny.

Luis Buñuel

„Film na Świecie” 1975, nr 4: blok materiałów.

Iwona Kolasińska-Pasterczyk, Piekła Luisa Buñuela. Wokół problematyki sacrum i

profanum, Rabid 2008.

Francis Ford Coppola

„Film na Świecie” 1992, nr 2.

Rainer Werner Fassbinder

Michael Hanisch, Rainer Werner Fassbinder w poszukiwaniu kina ludowego, „Kino”

1975, nr 10.

„Film na świecie” 1983, nr 1. — numer monograficzny o R.W. Fassbinderze.

Federico Fellini

M. Kornatowska, Fellini, słowo/obraz terytoria, 2003.

Miloš Forman

Janusz Skwara, Forman: okrucieństwo rzeczy banalnych, „Kino” 1966, nr 7.

Gabriel Laub, Potrzeba prawdy: kino Milosza Formana, „Kino” 1968, nr 1.

Janusz Skwara, Nowy film czechosłowacki, WAiF 1968.

A. J. Liehm, Filmy pod specjalnym nadzorem. Doświadczenie czechosłowackie, „Film

na Świecie" 2003, nr 404.

Jean-Luc Godard

Konrad Eberhardt, Jean-Luc Godard, WAiF 1970.

Stanley Kubrick

„Film na Świecie” 1993, nr 3-4.

Pier Paolo Pasolini

Jerzy Kossak, Kino Pasoliniego, WAiF, 1976.

Roman Polański

Mariola Dopartowa, Labirynt Polańskiego, Rabid 2003.

Grażyna Stachówna, Roman Polański i jego filmy, PWN 1994.

Alain Resnais

Janusz Skwara, Struktura filmów Alaina Resnais, „Kino” 1969, nr 8.

Carlos Saura

Oskar Sobański, Przez barierę pamięci. Kino Carlosa Saury, „Kino” 1978 ,nr 9.

Bożena Sycówna, Sny Carlosa Saury, „Kino” 1980, nr 6.

Steven Spielberg

Marek Hendrykowski, Steven Spielberg, Ars Nova 1994.

„Film na Świecie” nr 1 (392) – brak roku wydania, numer monograficzny.

Jacques Tati

„Kultura Filmowa” 1972 nr 3. – blok materiałów.

François Truffaut

Janusz Skwara, François Truffaut: centrum nowej fali, „Kino” 1969, nr 10.

„Film na Świecie” 1989, nr 361 – 362.: numer monograficzny.